Muchówki Diptera
Należące tu owady nie wyrządzają większych szkód w lesie. Ich znaczenie polega na tym, że należy tu szereg gatunków pasożytniczych, regulujących liczebność szkodliwych owadów.
Są to owady wszędobylskie, bardzo zróżnicowane ekologicznie, często wymagające w stadium larwy środowisk płynnych lub półpłynnych.
Larwy można spotkać w: ściółce, pniakach (łowikowate , leniowate, komarnicowate, dziewierkowate, kobylinkowate), w padlinie, w kale zwierząt, w kałużach (komarowate), na grzybach (bedliszkowate), na roślinach : minują liście , zjadają nasiona i owoce, żerują w korze lub drewnie (pryszczarkowate, trawiszkowate, śmietki), pasożytują na ssakach (gzowate, gzikowate), na owadach (rączycowate). Występują też formy drapieżne : bzygowate (mszyce), niektóre ślepaki (ślimaki, larwy owadów, dżdżownice), łowikowate (owady).
Formy dorosłe przebywają na kwiatach, liściach, pniach drzew z wyciekającym sokiem, na glebie, nad zbiornikami wodnymi. Biorą udział w zapylaniu roślin i przenoszeniu wielu chorób. Jedna para błoniastych skrzydeł, druga zredukowana do kolbkowatych tworów - tzw. przezmianek pełniących rolę zmysłu równowagi podczas lotu.
Aparat gębowy liżąco-ssący lub kłująco-ssący. Oczy duże, ciało i głowa pokryte licznymi szczecinkami. Stopy 3-5 - członowe zakończone 2 pazurkami i przylgą. Przeobrażenie zupełne.
Rozmnażanie: jajorodnie, żyworodnie, hermafrodytyzm, pedogeneza, partenogeneza. Larwy beznogie, czasami bezgłowe.
Poczwarki: typu wolnego, zamknięta, a u wyższych muchówek poczwarka wolna zamknięta w bobówce.
Ogółem opisano ok. 100 tys. gatunków, z czego niecałe 10 tys. występuje w Polsce
Rząd: Muchówki
- przeważnie dzienne owady. Mogą uszkadzać roś minując je, drążąc w nich kanały lub wytwarzając galasy. Maleńkie owady z 1 parą błoniastych skrzydeł, z kilkoma lub licznymi podłużnymi żyłkami. Tylne skrzydła przekształcone w maczugowate przezmianki. Głowa ruchoma z dużymi oczami złożonymi i 3 przyoczkami. Czułki rozwinięte, ich budowa stanowi podstawę systematyki rzędu. Narządy gęb: liżące, ssące lub gryzące. Stopy 5-czlonowe zakończone przylgami lub pazurkami. Przeobrażenie zupełne. Larwy apodialne, beznogie, często ze zredukowaną głową wciąganą do tułowia, ze zredukowanymi czułkami i oczami, narządy gęb w formie haków, poczwarka wolna lub w skórzastej wylince ostatniego stadium larwy tzw. bobówka
Rodz: Komarnicowate
Koziułka warzywna
Much. szare, do 300 mm. Czułki 9-człon, odwłok z 3 segm. Lar beznogie, z wyrostkami na końcu ciała, do 40mm. Biol - zim lar w gl, przepoczwarczenie i wylot następuje wczesną wiosną. Samice składają jaja pod grudki gl, u podstawy roś. Lar rozwijają się w glebie, żywiąc się kiełkującymi nasionami i korzeniami roś. 2 pok rocznie. 2 pok na początku jesieni. Szkod - polifag (pastwiska, zboża, roś okopowe i kapustne) żerujący na podziemnych częściach roś. Podgryzione roś więdną i obumierają. Największa szkodl na gl torfiastych, wilg. Zwal - 1. głęboka orka jesienna, melioracja pól podmokłych 2.fosforoorganiczne granulaty doglebowe: Basudin, Dyfonate, Diazinon stosowane bezpośrednio po sprzęcie roś lub przed siewem/sadzeniem.
Rodz: Śmietkowate (różnej wielkości. Lar żyją w liściach, korzeniach lub kwiatostanach.
Charakteryzuje się jedną parą skrzydeł. Druga para skrzydeł uległa uwstecznieniu i występuje w postaci przezmianek (halteres). Skrzydła cienkie, błoniaste, przezroczyste.
Niektóre gatunki muchówek są zupełnie pozbawione skrzydeł. Duża, ruchomo osadzona na tułowiu głowa zaopatrzona jest w parę dużych oczu złożonych. Oprócz tego występują zwykle na głowie trzy przyoczka. Czułki albo krótkie dwuczłonowe, kończące się szczecinką, albo znacznej długości i składające się z większej liczby członów. Narządy gębowe w zależności od pobieranego pokarmu: kłujące, liżące, gryzące lub ssące. Warga dolna zmieniona w ssawkę o kształcie rynienki, w której mieszczą się szczeciniaste żuwaczki (mandibula). Do ssawki otwierają się przewody gruczołów ślinowych; może się ona też kończyć poduszeczkowatym rozszerzeniem, tzw. labellą. U samców muchówek żuwaczki zupełnie się nie rozwijają. Segmenty tułowia są silnie ze sobą pozrastane. Odwłok składa się z 9 lub 10 segmentów. Nogi muchówek kończą się pięcioczłonowymi stopami zaopatrzonymi w pazurki lub przyssawki.
Śmietka cebulanka |
Śmietka cebulanka (Delia antiqua Meig.) Długość: 6-7 mm.
Barwa: szara, z tułowiem białawym i czarnymi nogami.
Zimowanie: poczwarki zimują w bobówce w glebie.
Rozmnażanie: jaja składają w maju, na plantacjach cebuli. Larwy żerują wewnątrz cebul, przechodząc na sąsiednie cebule.
Występowanie: cebule.
Zwalczanie: |
|
Śmietka kiełkówka |
Śmietka kiełkówka (Delia platura Meig.)
Długość: 3-5 mm. |
Ziemiórki |
Ziemiórki (Sciaridae) to muchówki z rodziny Ziemiórkowatych.
Długość: 2-3 mm. |
Połyśnica marchwianka (chamaepsila rosae) |
Połyśnica marchwianka (chamaepsila rosae) Długość: 4-6mm. Barwa: czarna, skrzydła, czułki i nogi żółte. Zimowanie: zimują poczwarki. Rozmnażanie: jaja składane są przez samicę w glebie, tuż przy roślinach żywicielach. Występowanie: warzywa, szczególne marchew i pietruszka. Szkodliwość: larwy obgryzają korzenie roślin żywicielskich. Często następstwem żerowania połyśnicy marchwianki są ataki grzybów.
Zwalczanie: - wczesny siew warzyw, - przedzielać rzędy cebulą, - usuwać rośliny słabe i chore, - zasypywać szczeliny powstałe w glebie, - zaprawiać nasiona. |
Miniarki |
Miniarki, Agromyzidae
Długość: mała od 1 do 2 mm.
- w uprawach zamkniętych parowanie podłoża. |
Brzęczak porzeczkowy (Pteronidea ribesii) |
Brzęczak porzeczkowy (Pteronidea ribesii)
Długość: 6-8mm.
Zwalczanie: |
Nasionnica trześniówka |
Nasionnica trześniówka (Rhagoletis cerasi)
Długość: około 5mm. |
Owocnice |
Owocnice
Długość: 5-8 mm. |
Śmietka kapuściana, Delia brassicae |
Śmietka kapuściana (Delia brassicae)
Długość: około 6mm. |
Pryszczarek namalinek łodygowy (Resseliella theobaldi) to muchówka długości 1,5-2 mm. Jaja są małe, wydłużone, około 0,3-milimetrowe, zielonkawobiałe, składane po kilka lub kilkanaście w jednym miejscu, w zranienia lub spękania na jednorocznych pędach. Larwy (fot. 4) są beznogie, przezroczyste, później pomarańczowe, dorastają do 2,5 mm długości. Żerują pod skórką pędów niszcząc je. W sezonie rozwijają się 3 lub 4 pokolenia tego szkodnika. Lot muchówek i składanie jaj trwa od połowy maja lub początku czerwca do sierpnia albo początku września. Miejsca uszkodzone przez larwy pryszczarka są często zasiedlane przez grzyby patogeniczne, powodujące zamieranie pędów maliny. Te dwa czynniki (pryszczarek i grzyby wywołujące choroby) w sprzyjających warunkach niszczą znaczną część pędów (często 60% lub więcej). Uszkodzone pędy więdną, zasychają i wyłamują się. Pryszczarek i grzyby atakujące młode pędy są rozprzestrzeniane wraz z sadzonkami.
Fot. 4. Larwy pryszczarka namalinka łodygowego
Przy porażeniu przez pryszczarka do 5% pędów dyskwalifikuje się zasiedlone rośliny, zaś przy wyższym porażeniu — całą plantację mateczną.
Zwalczanie wykonuje się w okresie intensywnego lotu muchówek, zanim złożą jaja. Pierwszy zabieg potrzebny jest, gdy młode pędy mają 20-30 cm wysokości, a dalsze zabiegi powinno się przeprowadzić w odstępach około 2-tygodniowych od czerwca do sierpnia — zależnie od potrzeby. Zaleca się środki o działaniu kontaktowo-wgłębnym, np. Owadofos 540 EC, Sumithion Super 1000 EC, Nurelle D 550 EC, Basudin 600 EW.
Pryszczarek malinowiec (Lasioptera rubi) to muchówka wielkości około 2 mm. Pojawia się na plantacji w końcu kwietnia i w maju. Samice składają jaja w grupach po kilka lub kilkanaście sztuk u podstawy pąków. Larwy wgryzają się do wnętrza pędów i tam żerują. Wydzielana przez nie substancja powoduje rozrastanie się tkanek, a w wyniku tego tworzą się galasowate narośle (fot. 5) długości do 5 cm i szerokości 2-3 cm. Larwy w naroślach pozostają do wiosny następnego roku. W ostatnich latach pryszczarek występuje coraz częściej i liczniej. Rozprzestrzeniany jest także z sadzonkami.
Fot. 5. Pęd uszkodzony przez pryszczarka malinowca
Jeśli stwierdzi się na jednostce kwalifikacyjnej do 5% pędów z galasowatymi naroślami powodowanymi przez larwy pryszczarka malinowca, dyskwalifikowane są uszkodzone rośliny. Jeśli porażonych jest więcej niż 5% pędów, odmianę uznaje się za niezgodną z wymaganiami w danym roku.
Zwalczanie polega na wycinaniu i paleniu pędów z naroślami. Na zagrożonych uprawach zaleca się zabieg chemiczny w okresie lotu muchówek (w końcu kwietnia i w maju), tymi samymi środkami, które są polecane do zwalczania pryszczarka namalinka łodygowego.
Przeziernik malinowiec (Bembecia hylaeiformis) to motyl, którego skrzydła mają rozpiętość 22-26 mm, są przezroczyste z ciemnobrązowym wzorem. Na odwłoku motyla znajduje się 7 żółtych, poprzecznych pasów. Lot motyli trwa od końca czerwca lub początku lipca do początku września. Jaja składane są na dolną część pędów, a wylęgłe gąsienice żerują w rdzeniu korzenia głównego i dolnej części pędu (fot. 6). Uszkodzone pędy są osłabione i często się wyłamują. Gąsienice mogą być rozprzestrzeniane wraz z sadzonkami.
Fot. 6. Gąsienica przeziernika malinowca
Jeśli stwierdzi się na jednostce kwalifikacyjnej do 5% pędów z galasowatymi naroślami powodowanymi przez larwy przeziernika malinowca, dyskwalifikowane są uszkodzone rośliny. Jeśli porażonych jest więcej niż 5% pędów, odmianę uznaje się za niezgodną z wymaganiami w danym roku.
Zwalczanie. Terminy zabiegów najlepiej ustalić odławiając motyle w pułapki feromonowe, które zawiesza się na krzewach w pierwszej dekadzie czerwca. Zagrożone uprawy opryskuje się w okresie intensywnego lotu motyli. Zaleca się środki działające kontaktowo i wgłębnie, np. Sumithion Super 1000 EC, Owadofos 540 EC, Nurelle D 550 EC.
PRZEZIERNIK PORZECZKOWIEC |
|
Szkodnik ten występuje powszechnie na porzeczce czarnej, rzadziej na czerwonej i białej oraz na agreście. Gąsienica przeziernika porzeczkowca (Sesia tipuliformis) żeruje w rdzeniu najmłodszych pędów, drążąc korytarze, co prowadzi do osłabienia i zamierania pędów. W matecznikach szkodnik ten znacznie redukuje liczbę pędów uzyskiwanych na sadzonki, ale, co ważniejsze, przy porażeniu ponad 5% roślin następuje dyskwalifikacja matecznika. W szkółkach żerowanie przeziernika prowadzi do osłabienia bądź zamierania krzewów. Ponadto, porażenie do 3% sadzonek powoduje ich dyskwalifikację, zaś wyższy procent uszkodzeń roślin dyskwalifikuje daną odmianę w danym gospodarstwie jako materiał szkółkarski. Gąsienice przeziernika przebywające w pędach mogą być przenoszone wraz z sadzonkami na nową plantację produkcyjną. Drugim źródłem porażenia plantacji są motyle nalatujące z sąsiednich upraw. Przeziernik porzeczkowiec jest motylem długości około 12 mm (fot. 1).
Fot. 1. Motyl przeziernika porzeczkowca
- Zwalczanie. Mateczniki i szkółki porzeczek oraz agrestu należy zakładać z sadzonek wolnych od przeziernika porzeczkowca. Zwalczanie jest konieczne na plantacjach porażonych przez tego szkodnika oraz sąsiadujących z uprawami, na których występuje przeziernik. Terminy opryskiwań najlepiej jest ustalić odławiając motyle w pułapki feromonowe. Zarówno w matecznikach, jak i szkółkach zaleca się stosować preparaty o działaniu kontaktowym i wgłębnym: Sumithion 500 EC lub Owadofos 540 EC (w dawce 2,25 l/ha) lub Nurelle D 550 EC (1,5 l/ha) bądź Basudin 25 EC lub Diazol 250 EC (2,25-3,75 l/ha). Rośliny, głównie pędy, powinny być dokładnie pokryte cieczą użytkową. |
|
PRYSZCZAREK PORZECZKOWIEC PĘDOWY |
|
Szkodnik ten występuje powszechnie w całej Polsce. Jego larwy, żerując po kilka lub kilkananaście, pod skórką najmłodszych pędów (fot. 3), osłabiają je i powodują ich zamieranie oraz wyłamywanie się. Obecność pryszczarka porzeczkowca pędowego (Resseliella ribis) na plantacji najłatwiej zauważyć w czerwcu i lipcu, kiedy porażone pędy więdną, żółkną oraz zasychają. Szkodnik ten w znacznym stopniu redukuje liczbę sadzonek uzyskiwanych z krzewów matecznych, a także pogarsza jakość roślin w szkółkach. Larwy pryszczarka, wraz z porażonymi pędami, mogą być przeniesione z mateczników do szkółek i dalej na plantacje produkcyjne. Porażenie powyżej 5% roślin w mateczniku bądź w szkółce jest podstawą do zdyskwalifikowania plantacji.
Fot. 3. Larwy pryszczarka porzeczkowca pędowego żerują pod korą najmłodszych pędów
Czynność tę powtarza się co tydzień lub nawet częściej. Znalezienie jaj (przezroczyste, wydłużone, wielkości 0,34 x 0,12 mm) jest sygnałem do zwalczania szkodnika. Opryskiwanie należy wykonać dokładnie, by całkowicie pokryć pędy cieczą użytkową. Zaleca się użyć jednego z preparatów: Nurelle D 550 EC w dawce 1,5 l/ha, Owadofos 540 EC lub Sumithion 500 EC (2,25 l/ha), Basudin 25 EC lub Diazol 250 EC (2,25-3,75 l/ha). Na plantacjach, na których nie ma pędów owocujących, można także zastosować Ultracid 40 EC (1,2-1,5 l/ha) bądź Chlormezyl 500 EC (1,5 l/ha). W praktyce terminy zwalczania pryszczarka porzeczkowca pędowego pokrywają się, przynajmniej częściowo, z tymi, jakie przestrzegane są w przypadku przeziernika porzeczkowca (do ochrony roślin przed tymi dwoma szkodnikami zaleca się te same preparaty). |
Przeziernik porzeczkowiec. Szkodnik ten pojawia się zwykle pod koniec maja, po kwitnieniu porzeczki. Jest to motyl długości około 12 mm, ma przezroczyste skrzydła o rozpiętości 17-21 cm. Na odwłoku samicy widoczne są 3 (u samca 4) żółte, poprzeczne pasy. Białoróżowe gąsienice z brązową głową żerują w rdzeniu pędów. W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie tego szkodnika. Lot motyli trwa zwykle od trzeciej dekady maja do co najmniej początku sierpnia (wykres 1). Uszkodzenia o znaczeniu gospodarczym powodowane są przez gąsienice, które żerują w rdzeniu najmłodszych — głównie jednorocznych — pędów do wiosny następnego roku (fot. 1). Wyrośnięte przepoczwarczają się w pędzie, przygotowując wcześniej otwór, przez który wylatują motyle. Uszkodzone pędy są osłabione, często więdną, zasychają i się wyłamują. Zredukowana zostaje liczba pędów, na których byłoby owocowanie w następnym roku.
Fot. 1. Gąsienica przeziernika porzeczkowca w uszkodzonym pędzie
Zwalczanie przeziernika porzeczkowca jest konieczne na zagrożonych plantacjach. Próg zagrożenia można określić w okresie jesienno-zimowym, jest to 5% uszkodzonych pędów
z wyjedzonym rdzeniem lub gąsienicą szkodnika. W okresie lotu motyli próg zagrożenia to 15 motyli odłowionych na pułapkę feromonową. Szkodnika zwalcza się w okresie intensywnego lotu motyli i składania jaj. Optymalny termin zabiegów najłatwiej ustalić korzystając z pułapek feromonowych. Zawiesza się je na krzewach w połowie maja i sprawdza raz lub 2 razy w tygodniu, licząc odłowione motyle. Zaleca się środki działające kontaktowo i wgłębnie, w Integrowanej Produkcji (IP) można używać tylko preparatów Sumithion Super 1000 EC (1,125 l/ha) lub Owadofos 540 EC (2,25 l/ha), zaś na pozostałych uprawach także środków Nurelle D 550 EC (1,5 l/ha) bądź Basudin 600 EW (0,9 l/ha) oraz ostatnio zarejestrowanego preparatu Mospilan 20 SP (0,125-0,2 kg/ha). Na silnie zagrożonych plantacjach mogą być konieczne 2 zabiegi na początku lotu motyli (koniec maja i czerwiec, z zachowaniem karencji) i następny — po zbiorze owoców.
Pryszczarek porzeczkowiec pędowy pojawia się na porzeczkach po kwitnieniu. Jest to mała muchówka — długości około 2 mm. Zimują larwy w kokonach w glebie. W sezonie wegetacji rozwijają się 2 lub 3 pokolenia tego szkodnika. Lot muchówek pierwszego pokolenia i składanie jaj przez samice rozpoczyna się w trzeciej dekadzie maja i trwa 3-4 tygodni. Drugie pokolenie pojawia się w lipcu, zwykle tuż przed i w czasie zbioru owoców, a trzecie — w sierpniu i we wrześniu (wykres 2). Samice składają jaja, wydłużone, o długości około 0,3 mm, przezroczyste, umieszczając je po kilka lub kilkanaście w spękaniach lub zranieniach na jednorocznych pędach. Po kilku dniach wylęgają się larwy, beznogie, najpierw przezroczyste — z czasem mlecznobiałe — zaś wyrośnięte są pomarańczowe i mają długość do 4 mm. Larwy żerują w skupiskach pod skórką pędu.
W uszkodzonym miejscu kora ciemnieje, a pęd więdnie, zasycha i się wyłamuje. Pryszczarek pędowy niszcząc pędy jednoroczne (fot. 2) przyczynia się do redukcji plonowania krzewów. Masowe uszkodzenia pędów podczas zbioru źle przystosowanym kombajnem sprzyjają zwiększeniu liczebności populacji szkodnika, gdyż samice chętnie składają jaja w powstałe zranienia.
Fot. 2. Pęd uszkodzony przez larwy pryszczarka porzeczkowca pędowego zasycha
Zwalczanie pryszczarka jest konieczne na zagrożonych uprawach. Próg zagrożenia to 5% uszkodzonych pędów jednorocznych. Szkodnika zwalcza się w okresie intensywnego lotu muchówek, zanim złożą jaja. Pierwszy zabieg należy zwykle wykonać w ostatniej dekadzie maja i około 2-3 tygodni później, zależnie od pogody, a kolejne w lipcu, bezpośrednio po zbiorze owoców i, jeśli jest to konieczne, ponownie po 2 tygodniach. Zwykle zwalcza się jednocześnie pryszczarka porzeczkowca pędowego i przeziernika porzeczkowca (w IP tymi samymi środkami, które niszczą przeziernika porzeczkowca). Do zwalczania tego pryszczarka w konwencjonalnych uprawach zarejestrowano ostatnio Calypso 480 SC (0,15-0,2 l/ha) oraz Mospilan 20 SP (0,125 kg/ha).
Pryszczarek kapustnik zimuje w stadium larwy w kokonach na głębokości od 5 do 10 cm na polu po uprawie rzepaku (fot 7). Muchówki nalatują na nowe plantacje od początku kwitnienia roślin rzepaku. Nalot pryszczarka kapustnika trwa około miesiąca. Samice składają grupowo jaja do młodych, wykształcających się łuszczyn, wybierają przy tym miejsca uszkodzone, np. przez chowacza podobnika, ale mogą też składać jaja samodzielnie. Rozwój jaj trwa od 3 do 4 dni. Larwy występujące zwykle po kilkadziesiąt w jednej łuszczynie, wysysają soki z młodych nasion oraz ze ścian łuszczyn (fot. 1). Na brzegu niektórych plantacji, w najbardziej uszkodzonych łuszczynach można znaleźć nawet ponad 100 larw w jednej łuszczynie. Łuszczyny przed dojrzewaniem nabrzmiewają, skręcają się i żółkną. Po upływie około 3 tygodni od złożenia jaj przez samice łuszczyna pęka, a reszta nasion osypuje się. W zależności od warunków klimatycznych w Polsce występują 2-3 pokolenia pryszczarka kapustnika. Upały majowo-czerwcowe oraz brak ulewnych deszczów sprzyjają powstawaniu większej liczby pokoleń. Całkowity rozwój jednego pokolenia trwa około miesiąca. Rzepak ozimy zagrożony jest przez pierwsze i drugie pokolenie, natomiast rzepak jary i gorczyca atakowane są głównie przez drugie i trzecie pokolenie szkodnika.
Najgroźniejsze są spółki
Najgroźniejsze dla rzepaku jest występowanie na polu jednocześnie chowacza podobnika i pryszczarka kapustnika. Uszkodzenia łuszczyn spowodowane przez chowacza podobnika są dla samic pryszczarka kapustnika dużym ułatwieniem w składaniu jaj. Ostatnie obserwacje wskazują, że nowe odmiany rzepaku charakteryzują się cieńszą okrywą łuszczyn, co jest przyczyną uniezależnienia się pryszczarka kapustnika od uszkodzeń spowodowanych przez chowacza podobnika.
Uszkodzenia łuszczyn, spowodowane przez chowacza podobnika, a szczególnie przez pryszczarka kapustnika, są bramą dla bardzo groźnych chorób rzepaku: suchej zgnilizny kapustnych, czerni krzyżowych i szarej pleśni. Zwalczając szkodniki łuszczynowe ogranicza się więc porażenie łuszczyn przez te choroby.
Nasionnica trześniówka (Rhagoletis cerasi), owad z rodziny nasionnicowatych (Trypetidae) zaliczanej do rzędu muchówek (Diptera), szkodnik sadów wiśniowych i czereśniowych Europy.
Nasiennica trześniówka osiąga długość ciała do 3,5 mm, jest barwy czarnej w żółte plamy. Samice składają jaja na dojrzewających owocach, wylęgające się białe larwy żerują w miąższu, w końcowej fazie rozwoju osiągają ok. 6 mm długości. Formą zimującą nasiennicy trześniówki jest poczwarka, z której wiosną wychodzi owad dorosły.
Nasiennica trześniówka jest jednym z najbardziej znanych przedstawicieli nasionnic, pospolicie występującym w Polsce. Podczas masowych pojawów larwy tego owada opanowują wszystkie dojrzałe owoce.
Białe, beznogie larwy nasionnicy trześniówki spotkać można w owocach wiśni i czereśni, głównie u odmian późnych. Im odmiana późniejsza, tym silniej jest atakowana. Na pierwszy rzut oka owoce zdrowe są nie do odróżnienia od tych opanowanych przez szkodnika.
Nasionnica trześniówka to czarna, lśniąca muchówka licząca 4 mm długości z żółtopomarańczową tarczką pomiędzy skrzydłami. Na przełomie maja i czerwca rozpoczyna się lot much, a mniej więcej tydzień później - o ile temperatura przekracza 16 st. C - samice przystępują do składania jaj. Po nacięciu skórki do jednego owocu składają jedno jajo. Jest to możliwe dzięki temu, że poprzez pozostawienie na skórce substancji zapachowej samica informuje inne, iż owoc jest już zajęty. Wylot much opóźnia się, gdy wiosna jest deszczowa i chłodna. Wylęgłe larwy około dwóch tygodni żerują wewnątrz owocu, w pobliżu pestki, a następnie - około połowy lipca - wydostawszy się na zewnątrz, schodzą do gleby. Tam, po zagrzebaniu się w jej wierzchniej warstwie, ulegają przepoczwarczeniu i następnie zimują.
W razie znalezienia nasionnicy trześniówki w owocach należy przyspieszyć ich zbiór, by przerwać cykl rozwojowy szkodnika i nie dopuścić do zejścia larw do gleby. Owoce opanowane przez larwy niszczymy. Niezwłocznie po zbiorze ziemię wokół drzew przekopujemy. Wydobyte w ten sposób na powierzchnię larwy wyschną na powietrzu albo zostaną zjedzone przez ptaki lub drapieżniki ogrodowe. Inne rozwiązanie polega na wpuszczaniu pod drzewa w okresie zbioru kur, które wydziobią larwy jeszcze niezagrzebane w ziemi. Warto wiedzieć, że szkodnik co roku atakuje te same drzewa, gdyż pod nimi zimuje. Aby więc skutecznie zwalczać nasionnicę i nie dopuścić do powtórzenia jej inwazji, w następnym roku przed wylotem much, który zwykle zbiega się z porą kwitnienia robinii akacjowej, pod drzewem rozkładamy siatkę o gęstych oczkach. W dużym stopniu utrudni ona lub nawet uniemożliwi wylot much, a co za tym idzie złożenie przez nie jaj. Nie dysponując siatką, możemy na drzewach rozwieszać pomarańczowe tabliczki lepowe, do których przykleją się szkodniki.
Nasionnica trześniówka - w sadach czereśniowych, ale także wiśniowych, zanotowano wyraźny wzrost zagrożenia ze strony tego szkodnika. Larwy nasionnicy powodują robaczywienie owoców. Słabe efekty zwalczania szkodnika, na które narzekają czasami sadownicy, wynikają najczęściej z niedostosowania terminu zabiegu do wylotu dorosłych owadów. Dobrym „narzędziem” do wyznaczania początku lotu szkodnika oraz jego przebiegu są żółte pułapki lepowe. Pozwalają one dość łatwo i dokładnie ocenić wielkość populacji nasionnicy oraz wyznaczyć terminy jej zwalczania. Zabieg wykonuje się co 2-3 dni po wylocie pierwszych owadów dorosłych.
Do zwalczania zaleca się: Owadofos 540 EC, Sumithion 500 EC i Basudin 600 EW oraz Mospilan 20 SP. Opryskiwać należy tylko późno dojrzewające odmiany przestrzegając ściśle karencji.
Połyśnica marchwianka
Jest to mucha z rodziny połyśnicowatych, rozpowszechniona w całej Europie. Występuje na plantacjach marchwi, pietruszki, selera, kminku i kopru. Największe szkody powoduje na terenach osłoniętych, o glebie wilgotnej.
Jasnożółte, lśniące larwy atakują korzenie roślin żywicielskich, minując je. Młode rośliny więdną i podczas suszy szybko zamierają. Korzenie starszych roślin poprzecinane są drobnymi chodnikami, których ścianki przybierają barwę ciemnobrunatną, a wnętrze wypełnione jest odchodami larw. Liście starszych roślin, w których korzeniu żeruje kilka larw przybierają barwę fioletawą i zwykle szybciej żółkną. Uszkodzone korzenie tracą wartość handlową i nie nadają się do przechowania. Połyśnica marchwianka zimuje w postaci poczwarki. Masowy wylot muchówek I pokolenia przypada zwykle na drugą i trzecią dekadę maja. II pokolenie pojawia się w trzeciej dekadzie lipca i w sierpniu. Zalecenia agrotechniczne ograniczające szkody powodowane przez połyśnicę:
lokalizacja upraw marchwi na przestrzeni otwartej i przewiewnej,
zakładanie plantacji w płodozmianie z roślinami rolniczymi,
stosowanie izolacji przestrzennej do kilkuset metrów od pól, na których uprawiano marchew w ubiegłym roku,
mechaniczne lub chemiczne zwalczanie chwastów stanowiących bazę pokarmową dla muchówek przed nalotem na plantacje marchwi,
wykonanie głębokiej orki jesiennej po zbiorze marchwi.
Sygnalizacja nalotu szkodnika na plantacje marchwi
Muchówka szkodnika jest długości 4-5 mm, barwy czarnej, ma głowę, czułki i nogi rudawo-żółte. Na trójkątnej głowie znajduje się czarne piętno. Odwłok jest wydłużony, stożkowaty, spiczasto zakończony. Skrzydła są bezbarwne z zielonkawym odcieniem, po złożeniu sięgają poza koniec odwłoka.
Muchówki najsilniej reagują i nalatują na kolor żółty. Termin nalotu muchówek na plantacje marchwi można ustalić za pomocą żółtych, pokrytych klejem tablic o wymiarach 20x20 cm, umieszczonych w uprawach marchwi: dolna krawędź 30 cm, a górna 50 cm nad ziemią. Na jednym polu wystarczy umieścić 3-5 tablic w terminie 10-15 maja i dla kontroli nalotu II pokolenia ok. 20 lipca. Progiem zagrożenia gospodarczego, określającego termin zwalczania chemicznego jest odłowienie przez trzy kolejne dni, na dobę, na jednej tablicy po 6 muchówek.
Zwalczanie chemiczne: Podstawowym sposobem zwalczania chemicznego jest zaprawianie nasion zestawem środków chemicznych np. Oftanol T 50 DS (50 g/kg) + Apron 35 DS (1 g/kg), zawsze zgodnie z aktualnym Programem Ochrony Warzyw. W maju, w okresie lotu muchówek połyśnicy (wg sygnalizacji na żółtych tablicach lepowych) można jednorazowo podlać rośliny marchwi roztworem jednego z zalecanych preparatów np. Basudin 600 EW 0,04%, Basudin 25 EC 0,1%, Bi 58 Nowy 0,1%, Danadin 400 EC 0,1% - wszystkie w dawce 0,5 l na mb rzędu. Preparaty te ze względu na 60 dniowy okres karencji mogą być stosowane tylko w uprawie marchwi na zbiór jesienny. W trzeciej dekadzie maja i powtórnie w trzeciej dekadzie lipca należy rośliny opryskiwać co 7 dni stosując jeden z następujących preparatów: Basudin 25 EC (0,9 l/ha), Basudin 600 EW (0,35 l/ha), Diazinon 250 EC (0,9 l/ha), Diazol 250 EC (0,9 l/ha), Dursban 480 EC (1,5 l/ha), Fyfanon 500 EC (1,5 l/ha).
Występuje dość powszechnie w ogrodach przydomowych oraz na działkach, szczególnie w miejscach, w których nie wieje oraz blisko drzew. Najchętniej atakuje marchew, ale także pietruszkę, seler i koper.
Przy ataku połyśnicy liście czerwienieją, a później żółkną. Wzrost rośliny jest zahamowany. W korzeniu znajdują się małe, żółtobiałe larwy z czarną główką drążące cienkie, wypełnione odchodami chodniki. Marchew czernieje oraz źle się przechowuje.
Dorosła postać połyśnicy (muchówka) jest czarna, błyszcząca, uskrzydlona, długości ok. 5mm. Larwa jak już pisałem jest biaława, beznoga, długości 5 - 8mm.
Wylot muchówek odbywa się w maju. Składają na ziemi jaja, z których wychodzą larwy. Ich rozwój trwa od miesiąca do dwóch. Drugie pokolenie ma wylot w sierpniu. Larwy przeniesione do przechowalni zimują.
Aby uchronić się przed połyśnicą siejmy marchew mozliwie wcześnie, starsze rośliny będą odporniejsze oraz nie siejmy bezpośrednio po oborniku. Ważnym elementem jest zaprawianie nasion przeciwko pierwszemu - najgroźniejszemu pokoleniu takimi zaprawami jak: Marshal 250 DS, Homai 70 DS - działają one kontaktowo oraz żołądkowo, co sprawia iż są bardzo skuteczne.
Połyśnica marchwianka (Psila rosae). Szkody powodowane są przez wysmukłe, jasnożółte larwy długości do 7 mm, które drążą pod skórką korzeni płytkie chodniki. Od wewnątrz są one wypełnione czarnordzawymi, płynnymi odchodami larw (fot. 1).
|
FOT. 1. KORZEŃ MARCHWI I PIETRUSZKI USZKODZONE PRZEZ LARWY POŁYŚNICY MARCHWIANKI |
Rośliny w stadium wschodów są całkowicie zjadane. Dorosła muchówka (fot. 2) ma długość do 4 mm, błyszczący, czarny tułów i odwłok oraz żółte odnóża i część głowy.
|
FOT. 2. POŁYŚNICA MARCHWIANKA |
Owad ten jest cieniolubny i z tego powodu unika przewiewnych i otwartych przestrzeni. Największe zagrożenie stwarza na plantacjach usytuowanych w pobliżu zarośli i drzew. Połyśnica ma dwa pokolenia w ciągu roku. Larwy pierwszej generacji wyrządzają największe szkody w okresie wschodów — jedna może wówczas całkowicie zniszczyć do 10 roślin. Larwy drugiej generacji pojawiają się od końca lipca i żerują aż do zbiorów. Uszkodzone korzenie nie nadają się do przechowywania.
Ochrona. Marchew należy uprawiać na polu położonym z dala od zarośli i drzew oraz ubiegłorocznych plantacji marchwi, pietruszki, selera lub pasternaku, i unikać zbyt gęstego siewu nasion. Szkody można zmniejszyć przyspieszając lub opóźniając termin siewu tak, by ominąć loty much — szkodnik napotka silniejsze rośliny lub nie będzie mógł złożyć jaj.
Zaprawianie nasion przed siewem chroni przed pierwszym jej pokoleniem. Stosuje się jedną z następujących zapraw: Zaprawa Marshal 250 DS (70 g/kg nasion), Nomolt 150 SC (70 ml/kg), Gaucho 350 FS (50 ml/kg) lub Promet 400 CS (50 ml/kg). Należy do nich dodać jedną z zapraw grzybobójczych: Zaprawę Funaben T (3 g/kg), Sarfun T 450 FS (6 ml/kg), Sarfun T 65 DS (5 g/kg) lub Zaprawę Nasienną T zawiesinową (3 g/kg) + Apron 35 SD (l g/kg). Sposób zaprawiania nasion podano w instrukcji na opakowaniu. Zamiast powyższych zapraw można użyć preparatów Oftanol T (50 g/kg) + Apron 35 DS (l g/kg).
Przeciwko muchówkom i larwom drugiego pokolenia połyśnicy okresowo opryskuje się rośliny co 7-10 dni jednym z następujących insektycydów: Basudin 25 EC (0,9 l/ha), Basudin 600 EW (0,35 l/ha), Diazinon 250 EC (0,9 l/ha), Diazol 250 EC (0,9 l/ha), Dursban 480 EC (1,5 l/ha), Fyfanon 500 EC (1,5 l/ha), Nurelle D 550 EC (0,5 l/ha), Reldan 400 EC (0,9 l/ha), Sumithion Super 1000 EC (0,45 l/ha), Trebon 10 SC (0,6 l/ha) lub Trebon 30 EC (0,3 l/ha). Zabiegi wykonuje się po odłowieniu muchówek na żółtych tablicach lepowych umieszczonych między roślinami (średnio 1, 2 muchówki na tablicy przez 3 dni z rzędu). Najczęściej pierwszy zabieg przeciwko drugiemu pokoleniu wykonuje się w trzeciej dekadzie lipca. Przy występujących obecnie anomaliach pogodowych żółte tablice lepowe należy umieszczać na polu wcześniej. W ubiegłym roku pierwszy nalot na plantację miał miejsce w trzeciej dekadzie kwietnia.
Zamiast zaprawiania nasion, na mniejszych areałach, można jednorazowo podlać rośliny w okresie nalotu muchówek na plantację. Stosuje się: Basudin 600 EW (0,04%; 0,5 l cieczy na mb. rzędu), Basudin 25 EC, Bi 58 Nowy, Danadim 400 EC, Diazinon 250 EC lub Diazol 250 EC (każdy w dawce 0,l%; 0,5 l cieczy na mb. rzędu). Zabieg ten dotyczy wyłącznie marchwi przeznaczonej na zbiór jesienny, ponieważ okres karencji preparatów wnoszonych przez podlewanie wynosi 60 dni.
Groźne szkodniki warzyw
Jednym z groźniejszych szkodników warzyw korzeniowych jest połyśnica marchwianka (Psila rosae).Połyśnica marchwianka : owad dorosły ma 4-5mm. Jest czarny, lśniący. Głowa, czułki i nogi są żółte odwłok ostro zakończony. Skrzydła błoniaste, długie wąskie. Larwa jest walcowata jasnożółta.
Połyśnica zimuje w glebie w stadium poczwarki, niekiedy w postaci larwy lub poczwarki w przechowalniach lub kopcach. Należy do najgroźniejszych szkodników marchwi. Masowy nalot muchówek przypada w trzeciej dekadzie maja. Jaja składane są przy roślinie . Przepoczwarzanie następuje w wierzchniej warstwie gleby. Wylęgłe larwy wgryzają się do korzeni i tam zerują. Liście ulęgają przebarwieniu na kolor żółtopomarańczowy. Korzenie młodych roślin ciemnieją. W starszych korzeniach wydrążone są korytarze przez larwy i takie korzenie tracą wartość handlową ponadto gniją w miejscach uszkodzeń .Szkodnik wydaje 2 pokolenia w roku . Larwy pierwszej generacji wyrządzają największe szkody w okresie wschodów jedna larwa może całkowicie zniszczyć 10 roślin. Larwy drugiej generacji pojawiają się od końca lipca i zerują do zbiorów. Uszkodzone korzenie nie nadają się do przechowywania. Zaprawianie nasion chroni skutecznie marchew przed pierwszym pokoleniem szkodnika. Niezależnie od zaprawiania nasion należy wykonać jeden zabieg opryskiwania przeciwko drugiemu pokoleniu wg. sygnalizacji. Zabieg wykonujemy opierając się na kontrolowaniu nalotu muchówek na plantacje za pomocą żółtych tablic lepowych. Gdy przez kolejne trzy dni odłowi się 1,2 muchówki na każdej tablicy na dobę należy przeprowadzać zabieg. Do zwalczania chemicznego połyśnicy zaleca się preparaty z programu ochrony warzyw. Zabieg należy powtórzyć po 7 dniach. W rejonach silniejszego występowania połyśnicy w końcu lipca należy przeprowadzić według sygnalizacji następne dwa zabiegi chemiczne zwalczające drugie pokolenie szkodnika. Najlepszą pora przeprowadzenia zabiegu jest czas do godz. 10 przed południem lub po 17. Muchówki w godzinach południowych przenoszą się w miejsca zacienione.
Połyśnica marchwianka
(Psila rosae)
Połyśnica marchwianka : owad dorosły ma 4-5 mm. Jest czarny, lśniący. Głowa, czułki i nogi są żółte, odwłok ostro zakończony. Skrzydła błoniaste, długie, wąskie. Jaja drobne, owalne, białe. Larwa jest walcowata jasnożółta, długości 6-8 mm. Bobówka jest brązowa, na jednym końcu ścięta ukośnie. Jest to gatunek należący do rzędu muchówek, rodziny połyśnicowatych. Połyśnica zimuje w glebie w stadium poczwarki, niekiedy w postaci larwy lub poczwarki w przechowalniach i kopcach.
ZIEMIÓRKI „CZARNE MUSZKI”
Rodzina: Sciaridae
Jest to rodzina, w której szczególnie interesuje nas kilka gatunków:
Ziemiórka zaroślanka - Bradysia amoena
Ziemiórka szklarnianka - Ctenosciara hyalipennis
Ziemiórka kaktusianka - Bradysia coprophila
Ziemiórka garberanka
Atakują:
PODŁOŻE, NAJMNIEJSZE KORZENIE, MŁODE ROŚLINY, SIEWKI, NASIONA
Objawy i uszkodzenia
Wokół roślin i w pomieszczeniu pojawiają się małe, czarne i ruchliwe muszki. Dokładna obserwacja podłoża powoduje wykrycie niewielkich białawych (do 7 mm) larw. Szczególnie na młodych roślinach możemy zaobserwować objawy żółknięcia i wysychania. Powodem są larwy ziemiórek, Larwy te generalnie rozkładają szczątki organiczne, a także zjadają glony i grzyby, co przynosi roślinom pożytek. Jeśli jednak rozmnożą się za nadto, wówczas zaczynają podgryzać tworzące się młode korzenie roślin. Czasami mogą nawet drążyć kanały w tkance młodych pędów. W efekcie rośliny najczęściej doznają infekcji grzybowych (np.: Verticillium czy Pythium), co sprawia, że korzenie podgniwają, a rośliny obumierają. Larwy ziemiórek uszkadzają również kiełkujące siewki i nasiona.
Opis szkodnika:
Jaja są owalne, bardzo małe (około 0,2 mm) o róznych barwach w zależności od stadium rozwoju i gatunku. Larwa to mała (do 7 mm) glistka, o walcowatym kształcie, biaława, z widocznym czarnym przewodem pokarmowym, zapełnionym zjadaną substancja organiczną, i posiadająca czarną główkę.
Osobnik dorosły to muszka o jednej parze skrzydeł i długości 2-3 mm. Najczęściej czarna , choć czasami też ciemnobrązowa (kaktusianka), o długich czułkach, bardzo ruchliwa. Samiec i samica różnią się odwłokiem, który u samca jest cęgowatym aparatem kopulacyjnym , a u samic tzw. pokładełkiem. Ziemiórki często są mylone z muszkami owocowymi i dlatego ignoruje się ich obecność wokół roślin. Duża ruchliwość i całe ciało czarne (u owocówki główka jest ciemnobrązowa) powinny być dla nas wskazówką, że to właśnie ziemiórki zagościły na naszych roślinach.
Cykl rozwojowy:
Ziemiórki mają cykl rozwojowy składający się z 4-ech głównych stadiów: jaja, larwy, poczwarki oraz owada. Sama larwa jednak, dodatkowo przechodzi przez 4 stadia rozwojowe. Samice składają do 100 jaj podczas krótkiego kilkudniowego życia. Są one umieszczane w złożach od 5 do 25 sztuk, w bezpośrednim sąsiedztwie roślin. Larwy wychodzą z jajeczek po 4-12 dniach (zależnie od temperatury otoczenia). Są one większe od owadów dorosłych. Larwy, żyjące od 2 do 4 tygodni, przepoczwarzają się do kolejnych stadiów w podłożu, aż po 6-8 dniach wylatuje muszka dająca początek następnemu pokoleniu. Cykl rozwojowy jednego pokolenia trwa przeciętnie 20-30 dni, jednak zależny jest od temperatury otoczenia i podane wyżej czasy są miarodajne dla temperatury pokojowej tj. 20-25 C.
rys.1 Cykl rozwojowy ziemiórek
rys.2 Larwy ziemiórek. To one są dla nas najgroźniejsze.
rys.3, 4 Ziemiórki w stadium dorosłym są maleńskimi muszkami.
Jak i czym zwalczać:
Najczęstszym powodem pojawienia się ziemiórek w mieszkaniowych uprawach jest zastosowanie zakażonego jajeczkami podłoża podczas przesadzania roślin. Warto więc stosować profilaktykę mającą na celu odkażenie podłoża przed jego zastosowaniem. Niszczące efekty bytowania ziemiórek w podłożu są zdeterminowane dużą liczebnością larw i to w korzystnych do tego warunkach (musi być bardzo wilgotno). Poza tym ich zgubny wpływ na roślinę jest uzależniony od jej kondycji, wieku, warunków, itp. Larwy ziemiórek przenoszą się w głąb ziemi jeśli robi się zbyt sucho lub gorąco, więc metody polegające na przesuszaniu podłoża na niewiele się zdadzą. Ze względu na fakt, że ziemiórki potrafią przenosić zarodniki grzybów, po stwierdzeniu ich obecności należy więc także podwyższyć czujność w kwestii objawów wskazujących na atak jakiegoś grzyba. To pośrednia szkodliwość tych owadów, która może (nie dopilnowana) okazać się większym problemem niż same ziemiórki.
Metody chemiczne:
Po wykryciu dorosłych owadów, należy od razu walczyć z zagrożeniem tkwiącym w ziemi czyli z larwami. Stosujemy jeden z preparatów BASUDIN 600 EW
, NOMOLT 150 SC, TRIGARD 15 WP, METHOMEX 200 SL. Zabieg warto powtórzyć co 10 dni, 1 lub 2 razy (zależnie od liczebności muszek i larw). Równolegle należy stosować metody naturalne (patrz niżej). Z innych środków skutecznych w walce z ziemiórkami można wymienić: ACTELLIC 500 EC, DECIS 2,5 EC, SHERPA 100 EC, WINYLOFOS 550 EC, są one jednak polecane przy walce na większą skalę.
Metody naturalne:
Doskonałą metodą na wytępienie osobników dorosłych jest porozmieszczanie żółtych tablic lepowych
pomiędzy roślinami. Można tez zastosować żółte naczynia wypełnione wodą z odrobiną płynu do mycia naczyń (zmniejsza napięcie powierzchniowe i muszka tonie po wpadnięciu)
. Można też umieścić w podłożu tzw. pałeczki nawozowo-ochroniarskie PR.
Wyszukiwarka