1. Co to jest prawoznawstwo?

Nauki prawne to zbiór nauk społecznych i humanistycznych zajmujących się prawem. Jako synonimy "nauk prawnych" używa się również terminów prawoznawstwo czy jurysprudencja, są to jednak terminy wieloznaczne. Prawoznawstwo oznaczać może również teorię prawa. Prawoznawstwo nie jest nauką spójną i jednolitą, co jest konsekwencją różnorodnych perspektyw w badaniu prawa, a także różnych celów stawianych przed badaczami (praktycznych lub teoretycznych). Główny wysiłek skupiony na wartościowaniu poszczególnych stanów rzeczy i sądów oraz uzasadnianiu przyjętych stanowisk.

2. Prawo przedmiotowe, a podmiotowe

Prawo przedmiotowe - niezależnie od sposobu powstawania czy tworzenia, całokształt (zbiór) reguł zachowania o cechach generalności i abstrakcyjności, które są podstawą decyzji jednostkowych, wydawanych przez organy administracyjne. Jeśli pojęciem prawa nie obejmujemy norm indywidualnych, to pojęcie prawa przedmiotowego jest równoznaczne z pojęciem prawa w ogóle. • Prawo podmiotowe - nie ma jednego ustalonego znaczenia, ale należy podkreślić, że nie jest konstruowane tak, że przyjmuje się tu za punkt widzenia władcy- suwerena, lecz przyjmuje się punkt widzenia adresatów przepisów prawa (przede wszystkim osób fizycznych) i formułuje się wypowiedzi, jakie to „prawa” mają owi adresaci. W centrum uwagi znajdują się tu „prawa” podmiotów, dlatego mówi się o „prawach podmiotowych”.

3. Czynności prawne

czynność konwencjonalna (skonstruowana przez normę prawną) podmiotu prawa cywilnego, zawierająca treść określającą konsekwencje prawne zdarzenia prawnego. Jest to całość zdarzenia prawnego, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli. Do elementów czynności prawnej można zaliczyć:-elementy przedmiotowo istotne, elementy przedmiotowo nieistotne, elementy dodatkowe (podmiotowo istotne).

Podział: jednostronne i wielostronne czynności prawne między żyjącymi i czynności prawne na wypadek śmierci

4.Argumentum a fortiori

wnioskowanie z uzasadnienia słabszego na silniejsze w oparciu o założenie konsekwencji ocen prawodawcy: 1.a maiori ad minus (z większego na mniejsze) - jeśli komuś nakazano (lub dozwolono) czynić więcej, to nakazano (lub dozwolono) mu i mniej, minori ad maius (z mniejszego na większe) — jeśli zakazano komuś czynić mniej to tym bardziej zakazano mu i więcej. Wnioskowanie zawodne, gdyż bazuje nie na prawach logiki formalnej, tylko na ocenach prawodawcy, które mogą nie być tożsame z systemem ocen adresata.

5. Źródła poznania prawa

Źródła w znaczeniu poznawczym to źródła poznania prawa (fontes iuris cognoscendi), czyli publikatory zawierające autentyczną treść norm prawnych, np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, itp. W historii prawa źródła poznania prawa dzieli się na bezpośrednie (teksty prawne) i pośrednie (wzmianki o tych tekstach).

6. Wykładnia językowa

Interpretacja prawa dokonywana na podstawie analizy języka. Jedna z podstawowych i najbardziej istotnych wykładni przepisów. Wyróżnia się cztery rodzaje języków w analizie prawa:

• język naturalny - inaczej język potoczny, stosowany na co dzień,

• język prawny - najczęściej definicje sprecyzowanych pojęć języka potocznego spisane przez samego prawodawcę (np. nieruchomość)

• język prawniczy - używany przez prawników, często nie posiadający swych synonimów w j. potocznym (np. kontratyp)

• język specjalistyczny - stosowany w danej dziedzinie nauki (np. medycynie, chemii etc.)

Ich istotność zmienia się w zależności do przepisów, które podlegają wykładni. Dla przykładu - jeśli są to przepisy znajdujące się w zakresie fizyki, wszelkie zwroty i definicje winne być zrozumiane tak jak przyjęte jest w nauce fizyki.

7.Wykładnia autentyczna

zwykle dokonywana jest przez ten sam organ, który ustanowił daną normę i zarazem przyjmuje się, że ma ona moc prawną równą mocy prawnej aktu normatywnego, który został poddany interpretacji. Jest to wykładnia o mocy powszechnie obowiązującej. Dzielimy ją na oficjalną i nieoficjalną.

8. Zdolność prawna, a zdolność do czynności prawnych Zdolność do czynności prawnych-zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej (nabywania praw i zaciągania zobowiązań). Pełną zdolność do czynności prawnych mają pełnoletnie osoby fizyczne^[1] oraz wszystkie osoby prawne. Przesłanką niezbędna do posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych przez osoby fizyczne jest pełnoletność, a nie wiek. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo, a także osoby, w stosunku do których obowiązuje postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego, wydane przez sąd w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie.

Zdolność prawna- zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawnych. Zdolność prawna jest atrybutem następujących podmiotów prawa:

• osób fizycznych

• jednostek organizacyjnych, będących osobami prawnymi, w szczególności Skarbu Państwa

• jednostek organizacyjnych, niebędących osobami prawnymi, którym zdolność prawną nadają przepisy szczególne

Zdolność prawna jest na gruncie polskiego prawa niestopniowalna. Osoba fizyczna nabywa zdolność prawną z chwilą urodzeniaOsoba prawna i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, nabywają zdolność prawną z chwilą wpisu do odpowiedniego rejestru, chyba że ustawa stanowi inaczej^[3]. Zdolność prawna może zostać przez jednostkę organizacyjną nabyta również na mocy przepisu ustawy^[4]. Utrata w chwili śmierci

9. Konstytucyjne źródła prawa

• Konstytucja

• Ratyfikowane umowy międzynarodowe

• Ustawy

• Rozporządzenia

• Akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je wydały

Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów są w świetle Konstytucji traktowane jako źródła prawa wewnętrznego.

10. Źródła prawa europejskiego

Źródła prawa wspólnotowego dzieli się na pierwotne i wtórne. Źródła pierwotne obejmują traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, umowy zmieniające owe traktaty, a także traktaty akcesyjne kolejnych państw członkowskich. Do źródeł prawa wtórnego zalicza się w pierwszej mierze rozporządzenia i dyrektywy. Często zalicza się tu także: decyzje, opinie i zalecenia, choć nie spełniają one kryterium bycia źródeł prawa o charakterze generalno-abstrakcyjnym. Decyzje mają charakter indywidualny, zaś opinie i zalecenia nie posiadają charakteru prawnie wiążącego.

11. Szkoła prawa natury

postulowany, odmienny od prawa pozytywnego porządek prawny. Różne doktryny prawnonaturalne (rzadziej jusnaturalne) prowadziły spory co do źródeł prawa natury, jego istoty, treści i stosunku do prawa stanowionego. Spór prawnonaturalizmu z pozytywizmem prawniczym (nieuznającym istnienia prawa naturalnego) był jednym z ważniejszych tematów filozofii prawa. Źródłem prawa natury ma być sama natura, dla jednych rozumiana jako wola Boga, a dla innych nakaz rozumu czy wrodzonego poczucia sprawiedliwości. Zwolennicy prawa naturalnego uznają je za wspólne wszystkim kulturom.Według jego zwolenników jest trwałe i nie zmienia się pośród zmian historycznych, zmieniających się poglądów i obyczajów. Prawa tego nie można człowiekowi odebrać, bo oparte zostało na jego naturze

12. Pozytywizm prawniczy - nurt w XIX i XX-wiecznej filozofii prawa, przeciwstawiany prawu natury. Jego najsłynniejszymi przedstawicielami byli: John Austin, Rudolf von Ihering, Georg Jellinek, Herbert Hart i Hans Kelsen.

Do podstawowych tez pozytywizmu należą następujące:

• pojęcie prawa sprowadza się do normy (reguły),

• nie ma koniecznego związku między prawem i moralnością,

• prawo obowiązuje jedynie na określonym terenie w określonym czasie, jest ustanowione przez uznawany autorytet

Pozytywiści uznawali, że zespół norm moralnych jest systemem normatywnym, który jest odrębny od prawa pozytywnego. Przejawem tego stanowiska jest twierdzenie, że obowiązywanie norm prawnych jest niezależne od tego, czy realizują one jakieś wartości moralne, bądź czy są zgodne z jakimiś normami moralnymi, czy też nie. Ocena moralna prawa nie ma wpływu na jego obowiązywanie.

13. Rodzaje przepisów prawa ze względu na moc obowiązywania

Przepisy bezwzględnie wiążące: imperatywne IUS COGENES- strony nie mogą włączyć tych przepisów w danym stosunku prawnym( bezwzględnie obowiązujące)
IUS DISPOSITIVUM- DYSPOZYTYWNE będą funkcjonowały w danym stosunku prawnym (względnie obowiązujące np.przepis o dziedziczeniu ustawowym)
IUS SEMIDISPOSTIVI- (SEMIIMPERATYWNE, SEMIDYSPOZYTYWNE) Przepisy te mogą być wyłączone ale tylko na korzyść jednej strony.Działają w jedną stronę.Są charakte- rystyczne dla prawa pracy

14. Precedens

wyrok sądowy mogący wpływać na treść orzeczeń wydawanych w sprawach późniejszych.

Precedensy zwykło się dzielić na:

• de facto - wpływające na treść przyszłych decyzji sądowych w sposób faktyczny, tj. można odnotować ich rzeczywiste oddziaływanie na sposób interpretacji i stosowania prawa w sprawach, które miały miejsce po rozstrzygnięciu sprawy precedensowej

• de iure - oprócz faktycznego wpływu cechuje je ponadto przymiot prawnego związania; oznacza to, że sąd orzekający w sprawach późniejszych ma prawny obowiązek przestrzegania wyroków sądowych wydanych w sprawach poprzednich

15.System prawa stanowionego, a common law

W common law prawo precedensowe jest tworzone w drodze wyroków sądowych. Różnią się one od orzeczeń prawa kontynentalnego przede wszystkim tym, że inaczej niż w systemie kontynentalnym stanowią one oficjalnie źródło prawa powszechnie obowiązującego. Anglosaski precedens składa się z dwóch elementów:

• ratio decidendi - wiążące propozycje rozstrzygnięcia kwestii prawnych

• obiter dictum - propozycje rozstrzygnięcia kwestii prawnych nie mających kluczowego znaczenia dla sprawy.

W sprawach cywilnych w common law zwykło się wyróżniać prawo deliktów oraz prawo kontraktów.

System prawa stanowionego- Jego charakterystyczną cechą jest wyłączność stanowienia prawa przez organy władzy ustawodawczej w odróżnieniu od systemu common law, który bazuje na poprzednio wydanych wyrokach sądowych. Cechy:

 kompleksowa kodyfikacja prawa sądowego materialnego i procesowego ,niesprzeczności, zupełności prawa, oparcia norm prawnych na jednolitej aksjologicałkowite rozdzielenie procesów stanowienia i stosowania prawarozumowanie od ogółu do szczegółu

16.Domniemania

w języku prawniczym dyrektywa nakazująca przyjęcie, że jest prawdziwym określone twierdzenie (wniosek domniemania), o ile prawdziwym jest inne twierdzenieCelem domniemań jest ułatwienie w ustalaniu stanu faktycznego. Domniemania jedynie ułatwiają dowód, natomiast fikcje nakazują przyjęcie zaistnienia pewnego faktu prawnego, który w rzeczywistości nie miał miejsca^[2].

Domniemania dzieli się na^[4]:

• prawne - wynikające z normy prawnej nakazującej przyjmowanie określonych faktów za stwierdzone, np.: domniemanie niewinności oskarżonego;

• faktyczne - wynikające z zależności, które są weryfikowalne empirycznie, np.: domniemywa się, że po deszczu jezdnia jest śliska. Domniemania faktyczne nie są ustanawiane przez ustawodawcę, lecz są pewnego rodzaju rozumowaniem.

Domniemania prawne dzieli się na^[5]:

• wzruszalne (łac. praesumptio iuris tantum) - można je obalić dowodem przeciwnym - np.: domniemanie niewinności, domniemanie dobrej wiary,.

• niewzruszalne (łac. praesumptio iuris ac de iure) - nie można go obalić dowodem przeciwnym, jeżeli przesłanka jest prawdziwa - obecnie ten typ domniemywań prawnych jest już praktycznie niestosowany.

17. Lex Imperfectae- norma, która wyznacza adresatowi w określonych okolicznościach obowiązek jakiegoś postępowania, a za niezrealizowanie nie przewiduje wymierzenia adresatowi sankcji np. norma nakazująca małżonką dochowanie wierności.

18. przepisy ogólne - określają przedmiotowy i podmiotowy zakres stosunków społecznych, regulowanych danym aktem prawodawczym, objaśniają podstawowe użyte w akcie nazwy, a często też ustalają ogólne zasady jego stosowania; Przepisy szczegółowe - normy, określające zachowania podmiotów, których one dotyczą; przepisy przejściowe - ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów, czy też w świetle innych norm postępowania; przepisy dostosowujące - określają jak organy stosujące prawo winny realizować nowy akt prawodawczy do konkretnych regulowanych nim sytuacji; przepisy końcowe - są to w szczególności przepisy derogacyjne, uchylające poprzednie całe akty prawodawcze, bądź niektóre ich przepisy;

19. Stare decisis

wcześniejsze decyzje sądów muszą być przestrzegane przez sędziów orzekających w sprawach późniejszych.Zasada stare decisis powoduje, że:

• Decyzja sądu wyższej instancji jest wiążąca dla sądów niższej instancji. Wyrok sądu apelacyjnego jest wiążący dla sądów mu podległych i niego samego. Wyrok sądu najwyższego jest wiążący dla sądów mu podległych i nie wiążący dla niego samego.

• Sąd nie powinien zmieniać swoich własnych decyzji, chyba że istnieje ku temu ważna przyczyna.

• Jest ona gwarancją ciągłości prawa i przewidywalności orzeczeń.

20. Większość zwykła, a bezwzględna

Większość bezwzględna - gdy podczas głosowania liczba głosów za wnioskiem jest większa od sumy głosów przeciw i wstrzymujących się Większość bezwzględna jest wymagana np. w Sejmie do odrzucenia poprawki Senatu. gdy podczas głosowania więcej osób biorących udział w głosowaniu opowiada się za wnioskiem niż przeciw. Głosy wstrzymujące nie są wliczane do wyniku. W Sejmie RP większość głosowań nad ustawami odbywa się w trybie większości zwykłej. Większość kwalifikowana - przekraczająca połowę większość głosów, niezbędna do podjęcia uchwały przez dane zgromadzenie, wyrażona procentem (np. 60%, 70%) lub ułamkiem (np. 2/3, 3/5). Większość względna - w procedurach wyborczych ustalenie, że dla skuteczności wyboru wystarcza, aby liczba głosów oddanych na rzecz kandydata przewyższała liczbę głosów oddanych na rzecz któregokolwiek innego z kandydatów

21. Odpowiedzialność konstytucyjna -

przewidziane z reguły konstytucją konsekwencje, które można zastosować wobec osób zajmujących wysokie stanowiska w państwie, jeśli te osoby podczas wykonywania swoich funkcji naruszyły konstytucję bądź inne ustawy. Dotyczy na ogół:, prezydenta, premiera, ministrów, wyższych urzędników administracji państwowej.

22. Rozporządzenie

akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Rozporządzenie stanowi jedno ze źródeł prawa powszechnie obowiązującegoRozporządzenie musi zmierzać do wykonania ustawy, nie może być zatem ani sprzeczne z ustawą (np. przez wprowadzenie rozwiązań nieznanych ustawie), nie może też wykraczać poza zakres delegacji. Zgodnie z art. 92 Konstytucji, delegację ustawową może uzyskać wyłącznie organ wskazany w konstytucji, zalicza się do nich:

• Prezydent,

• Rada Ministrów,

• Prezes Rady Ministrów,

• Minister kierujący działem administracji rządowej,

• powołany w skład Rady Ministrów przewodniczący komitetu (art. 147 ust. 4 Konstytucji),

• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

23. Osoba prawna- jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego. Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo rozróżnia następujące rodzaje osób prawnych: Skarb Państwa i państwowe osoby prawne, jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki a także korporacje (związki osób) i fundacyjne osoby prawne (masy majątkowe). Osoba prawna jest tworem abstrakcyjnym - nie istnieje namacalnie.W Polsce kwestie wspólne dla wszystkich osób prawnych są regulowane przez kodeks cywilny, który też ustanawia jedną z tych osób, o specjalnym statusie - Skarb Państwa. Inne kategorie osób prawnych są ustanawiane przez ustawy szczególne. Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy, tak więc osobami prawnymi są tylko takie jednostki organizacyjne, którym prawo wprost nadaje ten status; nie wolno więc tworzyć nowych rodzajów osób prawnych nie przewidzianych przez prawo.

24.Reguły kolizyjne- reguły mające na celu usunięcie sprzeczności norm w systemie prawa.

1. Lex superior derogat legi inferiori - Norma wyższa uchyla normę niższą. Kryterium jest hierarchia danego aktu prawnego

2. Lex specialis derogat legi generali - Norma szczególna uchyla normę generalną. Kryterium jest szczegółowość danego aktu prawnego (czas powstania)

3. Lex posterior derogat legi priori - Norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą. Kryterium jest chronologiczność danego aktu prawnego. Nie dotyczy, jeśli norma wcześniejsza jest wyższa.

4. Lex posterior generali non derogat legi priori speciali - Norma późniejsza ogólna nie uchyla normy wcześniejszej szczególnej.

25. Reguły inferencyjne- reguły inferencyjne to wnioskowanie z istniejących norm o innych
normach. Pozwala przyjąć, że istnieje norma której nie ma w
przepisach prawnych, ale można ją wywnioskować z faktu, że istnieje
inna norma.
1. wynikanie logiczne normy z normy
2. wynikanie instrumentalne normy z normy
3. wnioskowanie z mniejszego na większe np. jeżeli jest zakazane
wchodzenie do lasu, to jest również zakazane wjeżdżanie samochodem
4. wnioskowanie z większego na mniejsze tzn. jeżeli ktoś ma znosić
większe niedogodności to musi również znosić mniejsze niedogodności.

26. System prawa- termin wieloznaczny z zakresu teorii prawa, oznaczający pewien uporządkowany układ powiązanych ze sobą elementów (najczęściej norm prawnych). Można mówić o systemie prawnym poszczególnych państw, systemie określonej gałęzi prawa czy systemie źródeł prawa.

System prawa danego państwa oznacza całokształt obowiązujących w określonym czasie przepisów prawnych tego państwa, uporządkowanych wg przyjętych kryteriów.

Charakteryzuje się on przede wszystkim trzema cechami:

1. hierarchiczną strukturą norm prawnych

2. niesprzecznością tych norm

3. zupełnością systemu.

27. Reformatio in peius - łaciński zwrot oznaczający pogorszenie sytuacji skazanego w wyniku wyroku zapadłego w postępowaniu odwoławczym. Uchodzi za jedną z istotnych gwarancji procesowych, chroniących prawa jednostki^[Zasadą w polskim procesie karnym jest zakaz reformationis in peius, czyli zakaz pogarszania sytuacji oskarżonego w procesie, gdy wyrok zaskarżono wyłącznie na jego korzyść.

28. Ne bis in idem (łac.) - Pojęcie wywodzi się bezpośrednio z cywilnego prawa rzymskiego. Dosłownie termin można przetłumaczyć jako "nie dwa razy w tej samej (sprawie)". W terminologii prawniczej oznacza to zasadę, wedle której nie można orzekać dwa razy w tej samej sprawie, przeciw temu samemu oskarżonemu

29. Wykładnia prawa

to pojęcie języka prawnego i języka prawniczego, które oznacza, zależnie od kontekstu:

• wykładnię prawa w ujęciu pragmatycznym, czyli proces (zespół czynności) zmierzający do ustalenia znaczenia przepisu prawa (wykładnia prawa sensu stricto) i ustalenia treści zawartych w nim norm prawnych (wykładnia prawa sensu largo);

• wykładnię prawa w ujęciu apragmatycznym, czyli rezultat wykładni prawa w ujęciu pragmatycznym, tj. ustalone w jej toku znaczenie przepisu lub treść normy prawnej.

Przyczyny powodujące konieczność stosowania wykładni:

• błędy językowe powstałe przy formułowaniu przepisów;

• zmiany społeczno-gospodarcze lub polityczne;

• zbyt ogólny charakter normy prawnej.

Przez dyrektywy wykładni rozumie się dyrektywy rządzące wykładnią w ujęciu pragmatycznym. Teoria prawa wyróżnia dwie zasadnicze grupy dyrektyw wykładni prawa:

• dyrektywy językowe,

• dyrektywy pozajęzykowe.

30. Norma prawna - najmniejszy, stanowiący sensowną całość, element prawa. Reguła postępowania zewnętrznego stworzona na podstawie przepisów prawnych, ustanowiona przez kompetentny organ władzy w odpowiednim trybie, generalna i abstrakcyjna, ogłoszona i chroniona przez państwo aparatem przymusu.

Wyróżnia się dwie główne koncepcje budowy normy prawnej:

• Koncepcja trójelementowa (hipoteza, dyspozycja i sankcja),

• Koncepcja norm sprzężonych (norma sankcjonowana i norma sankcjonująca).

Norma prawna musi mieć charakter generalny i abstrakcyjny.

Generalność oznacza, iż norma nie jest skierowana do jednego, ściśle oznaczonego adresata (np. Jana Kowalskiego), ale do grupy podmiotów określonych przy pomocy nazwy rodzajowej (np. podatnik lub każdy człowiek).

Abstrakcyjność oznacza, iż nakazane czy też zakazane zachowanie jest wymagane od adresata normy w każdym przypadku, gdy ziszczą się określone w normie prawnej okoliczności. Dotyczy to powtarzalnych zachowań, bez zbytecznego uszczegółowienia określonych nią okoliczności.

Ze względu na zakres swobody, pozostawiony adresatowi normy prawnej, wyróżnia się:

• Normy bezwzględnie obowiązujące - adresat powinien zachować się dokładnie tak, jak określono w normie. Nie ma on pozostawionej swobody w wyborze postępowania,

• Normy względnie obowiązujące - adresat może dokonać wyboru innego zachowania niż określone w normie prawnej,

• Normy semiimperatywne - wyznaczają pewne ramy postępowania, dając swobodę stronom stosunku prawnego, ale w pewnych tylko granicach.

Innym kryterium podziału norm prawnych jest sposób określenia zachowań ludzkich. Na podstawie tego kryterium wyróżnia się:

• Normy nakazujące - określają, co ich adresat powinien uczynić, aby postępować zgodnie z treścią normy prawnej, Normy zakazujące określają od jakich działań adresat normy prawnej powinien się powstrzmać. Normy zezwalające (upoważniające lub uprawniające) - uprawniają do określonego zachowania się adresata.

31. Czynności konwencjonalne - takie zachowanie człowieka, któremu pewne reguły (tzw. reguły sensu) przypisują jakieś swoiste znaczenie. Owe reguły sensu, nadające pewnym zachowaniom określonych osób swoiste znaczenie nakazują tylko rozumieć te zachowania - i nic więcej. Regułami tymi nie jest objęta kwestia, czy ktoś ma obowiązek dokonania określonej czynności konwencjonalnej. Reguły sensu wskazują jak należy się zachować, żeby osiągnąć zamierzone cele.

32.Relacja między normą, a przepisem- Norma prawna jest to reguła, zasada postępowania, podstawowa cząstka prawa. Normy prawne mogą być imperatywne czyli bezwzględnie obowiązujące, a każde odstępstwo od nakazanego sposobu postępowania jest naruszeniem prawa. Normy mogą być też dyspozytywne; dają one możliwość wejścia w określone postępowanie, pozostawiają stroną swobodę w układaniu stosunków umownych.
Natomiast przepis prawa jest to postać redakcyjna normy prawnej. Przepis prawa stanowi samodzielną całość redakcyjną fragmentu aktu prawnego. W przepisach prawnych zakodowane są normy prawne. Dany przepis prawa nie musi zawierać całej normy, lecz jej elementy. Dopiero zespół przepisów pozwala na odkodowanie normy. Przepisem prawa jest:
artykuł, paragraf, ustęp, punkt, litera

33. źródła poznania prawa (z łac. fontes iuris cognoscendi). źródła poznania prawa obejmuje wszelkie materiały służące poznaniu prawa oraz wszelkie formy przekazu o prawie (dokumenty, publikacje, nawet Internet).

34. Źródła prawa materialne i formalne

W naukach prawnych najczęściej rozważane jako źródła prawa w znaczeniu formalnym, a więc formy, w jakich przejawia się obowiązujące prawo. Formami tymi są: konstytucja, ustawa, rozporządzenie i inne akty normatywne. Nauki o prawie, szczególnie nauka prawa konstytucyjnego, ujmują źródła prawa w sposób opisowy lub dogmatyczny zakładając jakąś koncepcję (teorię) źródeł prawa tj. wskazując jakie normy prawne albo fakty uważane są za prawotwórcze. Dlatego termin źródła prawa często zastępowany jest pojęciem akty prawotwórcze lub akty normatywne. Od źródeł prawa w znaczeniu formalnym (aktów prawotwórczych, aktów normatywnych) odróżnia się akty stosowania prawa, do których należą przede wszystkim decyzje administracyjne i orzeczenia sądowe.źródłami prawa w znaczeniu materialnym określa się zazwyczaj czynniki wpływające na treść norm prawnych lub źródła określające pochodzenie norm. Zagadnienie źródeł prawa w znaczeniu materialnym przez wielu prawników traktowane jest jako zagadnienie pozaprawne. W pewnym zakresie zajmują się nimi: socjologia prawa, filozofia prawa, teoria prawa.

35. Zakres czasowy obowiązywania prawa.

Czasowy (temporalny) - obowiązywanie normy obejmuje okres, w którym jej adresaci powinni postępować zgodnie z jej postanowieniami. W ramach temporalnego zakresu obowiązywania prawa wyróżniamy kwestie nabycia mocy obowiązującej i utraty mocy obowiązującej.

 

Nabycie mocy obowiązującej:

·         przepisy prawa same określają od kiedy obowiązuje akt prawny czy przepis prawa (norma prawna). Można wyróżnić 2 sposoby określania przez prawo od kiedy norma prawna obowiązuje:

 1.    mocą aktu prawnego zajmującego wysokie miejsce w hierarchii.

 2.    każdy normatywny akt prawny mocą własnych postanowień sam określa od kiedy obowiązuje.

 ·         można wyróżnić następujące sposoby oznaczania chwili od której obowiązują przepisy

ü      akt prawny zyskuje moc obowiązującą „z dniem ogłoszenia”

ü      akt normatywny stanowi, że wchodzi w życie po upływie określonej liczby dni od jego ogłoszenia

ü      akt normatywny podaje datę kalendarzową od której nadejście uzyskuje moc obowiązującą

ü      w przypadku gdy akt prawny sam nie określa chwili od której obowiązuje zastosowanie znajdują postanowienia innego aktu prawnego, mocą których akty prawne same nie określające chwili swego wejścia w życie zyskują moc obowiązującą (14 dni po ogłoszeniu)

ü      akt prawny zyskuje moc obowiązującą z chwilą wystąpienia wskazanego faktu prawnego np. po wejściu do UE (przyp. Wykładowcy)

 

Utrata mocy obowiązującej: 

·         większość aktów prawnych nie zawiera postanowień do kiedy obowiązują. Obowiązują dopóty, dopóki nie zostaną uchylone mocą późniejszych aktów normatywnych (derogatio) delegacja prawa.

 ü      Klauzule derogacyjne mogą mieć różną postać. Mogą wyliczać całe akty prawne i lub poszczególne przepisy które tracą moc obowiązującą z dniem wejścia w życie nowego aktu prawnego.

 ü      Niektóre akty prawne same postanawiają do kiedy obowiązują np. poprzez wskazanie daty kalendarzowej z której nadejściem dany akt prawny traci swą moc obowiązującą lub poprzez wymienienie okresu podczas którego dany akt prawny obowiązuje.

 ü      Desuetudo - czasami mamy do czynienia z sytuacją w której pewne przepisy prawa nie są ani przestrzegane ani stosowane. Przepisy takie uważa się za nieobowiązujące, utraciły one moc obowiązującą poprzez zwyczaj negatywny.

36. początek obowiązywania aktu normatywnego- Z zasad państwa prawa wynika, że dla ważności aktu normatywnego powszechnie obowiązującego wymagane jest, obok wydania go przez umocowany do tego organ w przepisanym trybie, także ogłoszenia (promulgacji) w dzienniku urzędowym. W polskim prawie regulowane jest to ustawą z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych.^[4] Ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe. Natomiast odrębne przepisy mogą wyłączyć obowiązek ogłoszenia aktu normatywnego niezawierającego przepisów powszechnie obowiązujących. Co do zasady akty normatywne ogłasza się niezwłocznie.

37. zakres podmiotowy i przedmiotowy praworządności- Podmiotowy zakres praworządności odnosimy do imperatywnych organów:
a) naczelnej władzy państwowej (Parlament, Prezydent, R.M., Sądy)
b) terytorialnej władzy państwowej (Urzędy wojewódzkie, miejskie i resortów)
c) terytorialnej władzy publicznej wykonawczej i uchwałodawczej (rady i samorządy woj., miejskie, gmin, powiatów)
d) oraz do indywidualnych obywateli (mówimy wtedy o przestrzeganiu prawa ale nie o praworządności)

i znajduje wyraz w:

Praworządności w stanowieniu prawa (wg. koncepcji formalnej) czyli, że organy
stanowiące prawo obowiązane są wykonywać swoje prawo na podstawie aktów prawnych wyższego rzędu organów nadrzędnych, czyli zgodnie:
- formalnie i treściowo z konstytucją i ustawą
- z obowiązkiem uchwalania ustawy przez parlament (obie izby)
- z wymogiem proceduralnym tj. promulgacja, publikowanie w Dzienniku Ustaw
- z przestrzeganiem zasady jawności w procesie stanowienia prawa
- z przestrzeganiem zasady stanowienia prawa precyzyjnego i ścisłego
- z zachowaniem ogólnych demokratycznych zasad tworzenia prawa

Powyższe zasady konstytucyjne są formalną (instytucjonalną) gwarancją praworządności.
Oparte są o państwową ochronę praworządności poprzez nadzór:
1. Trybunału konstytucyjnego (zgodność wszelkich aktów prawnych z konstytucją).
a) wnioski kontroli prawnej uprawnionych podmiotów
b) skarga konstytucyjna osób fizycznych lub prawnych
2. Sądy administracyjne (władza publiczna i obywatel występują na równych prawach)\
3. Rzecznika Praw Obywatelskich (niezawisła straż wolności i praw człowieka i obywatela)

Przedmiotowy zakres praworządności odnosimy do respektowania podczas stosowania prawa generalnej materii prawnej wyrażonej w:
1. Konstytucji.
2. Kodeksach prawa materialnego.
3. Kodeksach procedury prawnej.

a znajduje on wyraz w:

Praworządności w stosowaniu prawa (wg. koncepcji formalnej) charakteryzującej się:

1. Rozstrzyganiem (orzeczenia sądowe, decyzje adm.) stanów faktycznych z zastosowaniem właściwej podstawy prawnej tj. na podstawie norm ogólnych i abstrakcyjnych.
2. Wydawaniem norm prawnych indywidualnych i konkretnych w celu rozstrzygnięcia.
3. Zachowaniem właściwej procedury w postępowaniu rozstrzygającym NP.: „ ... orzeczenie podlega uchyleniu lub zmianie w razie obrazy przepisów prawa materialnego oraz obrazy przepisów postępowania jeśli miała wpływ na treść orzeczenia”.
4. Subsumpcją, czyli prawidłowym zakwalifikowaniem prawnego stanu faktycznego
pod normę prawną ogólną.
38. Definicja legalna - definicja zawarta w przepisie prawnym, która wiążąco ustala znaczenie określonego pojęcia (zwrotu) na użytek danego aktu normatywnego. Definicje legalne zazwyczaj umieszczone są na początku aktów prawnych, choć można je znaleźć także w ich dalszej części.W polskim prawie sposób używania definicji legalnych zawarty jest w zasadach techniki prawodawczej^[1]. Zgodnie z nimi definicje legalną zamieszcza się w tekście prawnym, jeśli:

• dane określenie jest wieloznaczne

• dane określenie jest nieostre, a jest pożądane ograniczenie jego nieostrości

• znaczenie danego określenia nie jest powszechnie zrozumiałe

• ze względu na dziedzinę regulowanych spraw istnieje potrzeba ustalenia nowego znaczenia danego określenia

39. Realizm prawniczy - nurt realistyczny, ujmujący prawo jako zespół faktów psychicznych albo społecznychGłównym reprezentantem tego nurtu był Karl Nickerson Llewellyn (1893-1962). Głosił on, że zadaniem prawoznawstwa jest badanie tego, jak rzeczywiście postępują sędziowie i obywatele w obrocie prawnym ("prawo jest tym, co urzędnicy, sędziowie lub adwokaci robią ze swoimi sprawami"). Nie jest natomiast istotne to, według jakiego prawa (zawartego w księgach) powinni postępować, gdyż nie jest ono prawem rzeczywistym.

Wyróżnia się 2 nurty realizmu prawniczego:

Psychologiczny 

Istota prawa tkwi zatem w przeżyciach ludzkich - prawo jako zespół faktów psychicznych. Ludzie w rzeczywistości kierują się swoimi przeżyciami i emocjami, a nie aktami prawnymi. Jednym z przedstawicieli nurtu jest Leon Petrażycki.

Socjologiczny 

Przedstawiciele tej koncepcji (między innymi Karl Nickerson Llewellyn) koncentrują się na działaniu prawa (law in action). Upatrują istoty prawa w zachowaniach ludzkich - prawo jako zespół faktów społecznych. Za prawo uważa się wzory postępowania ujawniające się w masowych, powtarzalnych zachowaniach ludzi lub w decyzjach określonych osób, które uznaje się za mające znaczenie prawne.

40. Trójczłonowa budowa normy prawnej- koncepcja wzorcowej struktury normy prawnej, w myśl której norma prawna składa się z trzech elementów:

• hipotezy, w której wyznacza się adresata normy i okoliczności, w których jest on obowiązany zachować się zgodnie z dyspozycją normy;

• dyspozycji, w której wyznacza się nakaz lub zakaz określonego zachowania;

• sankcji, w której wyznacza się dolegliwość, jaka grozi adresatowi normy w razie naruszenia jej dyspozycji.

Koncepcja trójczłonowej budowy normy prawnej opiera się na przyjmowanym przez niektóre odmiany pozytywistycznej teorii prawa założeniu o tym, że norma prawna ze swej natury musi być zagwarantowana przymusem państwowym i że musi to znaleźć wyraz w jej syntaktycznej strukturze.

41. Zasada prawna- pojęcie języka prawniczego, przez które, zależnie od kontekstu, można rozumieć:

• zasadę prawa w ujęciu opisowym, czyli typ ukształtowania określonej instytucji prawnej; np. zasada kontradyktoryjności, zasada prekluzji dowodowej etc.;

• zasadę prawa w ujęciu dyrektywalnym, czyli dyrektywę postępowania, którą da się wyinterpretować z tekstu prawnego lub wywnioskować z norm prawnych wyinterpretowanych z tego tekstu i która jest przez to prawnie wiążąca (zasada prawa sensu stricto); czasami pojęcie zasada prawa bywa odnoszone także do tzw. zasad-postulatów, tj. innych dyrektyw postępowania uznawanych w doktrynie za należące do systemu prawa lub dające się z niego wywieść w inny sposób niż ma to miejsce w przypadku zasad prawa sensu stricto - w tym w szczególności wypowiedzi de lege ferenda. Zasady prawa w ujęciu dyrektywalnym wyrażają z reguły wartości, które prawodawca uważa za szczególnie doniosłe i co do których chce, by były respektowane przy stosowaniu norm, które nie są zasadami prawa.

42.Dziennik Ustaw- najważniejszy polski dziennik urzędowy. Jest to jedyne oficjalne źródło poznania powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej. Wydawanie Dziennika Ustaw jest wyłączną kompetencją Prezesa Rady Ministrów, który zajmuje się tym przy pomocy redakcji znajdującej się w Rządowym Centrum Legislacji. W Dzienniku Ustaw ogłasza się akty prawne wymienione w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej^[1] oraz w ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych^[2]. Są nimi:

1. Konstytucja,

2. ustawy,

3. rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

4. rozporządzenia wydane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, ministrów kierujących działami administracji rządowej, przewodniczących określonych w ustawach komitetów - będących członkami Rady Ministrów, oraz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji,

5. teksty jednolite aktów określonych w pkt 1-4,

6. umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie oraz oświadczenia rządowe w sprawie mocy obowiązującej tych umów,

7. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw,

8. uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenia ministra

43. Funkcje prawa- można je rozpatrywać z bardzo różnych punktów widzenia, w szczególności biorąc pod uwagę:

• kierunek oddziaływania - funkcja stabilizująca i dynamizująca (Funkcja stabilizująca wyraża się tym, że skutkiem działania prawa w społeczeństwie jest utrwalanie istniejącego w nim ładu politycznego, gospodarczego itp., funkcja dynamizująca zaś, polega na promowaniu zmian w różnych sferach życia społecznego

• rodzaj oddziaływania - funkcja ochronna i organizacyjna(Funkcja ochronna prawa polega nawspieraniu rozmaitych wartości istotnych ze społecznego punktu widzenia. Funkcja organizacyjna natomiast, polega na koordynowaniu działań członków społeczeństwa,)

• sposób oddziaływania - funkcja represyjna i funkcja wychowawcza

44. Prawo zwyczajowe - normy prawne trwale i jednolicie wykonywane w przekonaniu, że są obowiązującym prawem. Prawo zwyczajowe nie pochodzi od żadnej instytucji, lecz zostaje wykształcone przez społeczeństwo w toku historii. Zwłaszcza w czasach najdawniejszych, było prawem niepisanym przekazywanym ustnie z pokolenia na pokolenie. Z czasem normy były utrwalane w formie pisemnej. Do wymogów, które musi spełnić zwyczaj, aby mógł stać się obowiązującym prawem, można zaliczyć:praktykę) - ustaloną, jednolicie wykonywaną i trwałą praktykę postępowania w określonej sytuacji oraz przekonanie o mocy prawnej - powszechne przekonanie społeczeństwa o prawnie wiążącym oraz potrzebnym charakterze normy zwyczajowej.

45. Prawo materialne, a formalne
Na prawo materialne składają się te wszystkie normy które regulują pierwotne uprawnienia i obowiązki.(Konstytucja, KK, KC) A na prawo formalne normy które służą urzeczywistnianiu tych pierwszych (KPK, KPC)
46. Konstytucja jako źródło prawa- Konstytucja - najważniejszym źródłem prawa konstytucyjnego jest konstytucja. Jako ustawa zasadnicza w państwie reguluje podstawy jego ustroju i ma najwyższa moc prawną.

47. Budowa aktu prawotwórczego

akty prawotwórcze posiadają swój tytuł. Tytuł obejmuje 3 elementy: rodzaj aktu, data

wydania oraz przedmiot regulacji

w niektórych aktach o szczególnej wadze występują wstępy zwane preambułami (np.

Konstytucja, Ustawa o ochronie środowiska)

wstępy określają przede wszystkim okoliczności wydania danego aktu jak również cele

wydania aktu

w aktach prawotwórczych mamy doczynienia z przepisami prawnymi

48. Akty prawa wewnętrznie obowiązującego- jako źródła prawa wewnętrznie obowiązujące Konstytucja wymienia uchwały i zarządzenia Rady Ministrów. Należy przy tym podkreślić, że o ile katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego jest w zasadzie zamknięty i nie może być rozszerzany to katalog źródeł prawa wewnętrznie obowiązującego jest otwarty i istnieją również inne akty prawne wewnętrznie obowiązujące nie wymienione w Konstytucji

49. Stosowanie prawa - określenie przez upoważniony organ państwowy konsekwencji prawnych pewnego stanu faktycznego. Wynikiem stosowania prawa jest sformułowanie konkretnych i indywidualnych norm , opartych na generalnych i abstrakcyjnych normach systemu prawnego. Etapy stosowania prawa

1. Ustalenie stanu faktycznego, czyli zebranie materiału dowodowego o faktach, z którymi mają być wiązane skutki prawne;

2. Odpowiedź na pytanie, czy i jakie przepisy i ewentualnie zawarte w nich normy odnoszą się do ustalonego stanu faktycznego;

3. Interpretacja obowiązujących przepisów prawnych w celu ustalenia znaczenia normy prawnej;

4. Subsumpcja, czyli podciągnięcie ocenianego stanu faktycznego pod sformułowaną w wyniku wykładni normę prawną.

5. Podjęcie decyzji lub wydanie orzeczenia sądowego.

50. Dowody

Dowody jako uzasadnienie określonego twierdzenia, dowód w sensie czynnościowym(przeprowadza organ czynnosciowy, aby uzyskać informacje o faktach sprawy)

51. Stosunek prawny - regulowany normami prawnymi stosunek społeczny tetyczny (zależność społeczna) między co najmniej dwoma podmiotami prawa.Na tle innych stosunków społecznych stosunki prawne wyróżniają się tym, że ich powstawanie, elementy składowe, zmiana i ustanie jest związane z treścią normy prawa pozytywnego. Stosunki prawne powstają w wyniku zaistnienia wydarzeń zwanych faktami prawnymi.

• według przedmiotu regulacji (gałąź prawa):

• stosunek cywilnoprawny;

• stosunek administracyjnoprawny;

• stosunek karnoprawny (jego wyodrębnianie jest sporne w nauce prawa, a dotyczy obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, obowiązku do przeproszenia osoby pokrzywdzonej i uiszczenia tzw. zadośćuczynienia);

• według trwałości bądź celu:

• stosunek prawny materialny (materialnoprawny) - (wynika z prawa materialnego, np. co do zasady kodeks cywilny),

• stosunek procesowy (formalny, formalnoprawny) - podczas trwania postępowania rozstrzygającego o kształcie (istnieniu, nieistnieniu, zmianie) stosunku materialnoprawnego (wynika z prawa procesowego, np. co do zasady kodeks postępowania cywilnego);

• według sposobu określenia strony:

• stosunek jednostronnie zindywidualizowany - gdy znana jest jedna strona stosunku,

• stosunek dwustronnie lub wielostronnie zindywidualizowany - gdy znane są dwie lub więcej stron stosunku,

• obustronnie niezindywidualizowany - gdy nie są znane dwie strony stosunku;

• według powiązań między uprawnieniem jednej strony, a obowiązkiem drugiej:

• prosty - tylko jedna strona jest zobowiązana, a druga tylko uprawniona,

• złożony - strony pozostają zarówno zobowiązane jak i uprawnione;

• ze względu na podmiotowy zakres obowiązywania:

• abstrakcyjny (generalny - dotyczący wszystkich),

• konkretny (nakreślony przez przepisy prawne);

Uwaga: nie należy mylić tego podziału z podziałem umów cywilnoprawnych na abstrakcyjne i kauzalne.

• stosunek zobowiązaniowy - istnieje gdy normy prawne nakazują wykonać określonemu podmiotowi odpowiednie świadczenie na rzecz innego podmiotu;

• stosunek kompetencyjny - istniejący w przypadku gdy jeden podmiot podlega innemu podmiotowi (np. ze względu na wydaną przez podmiot decyzję).

Elementy stosunku prawnego

• podmiot stosunku prawnego, czyli osoby, które w nim występują jako uprawnione lub zobowiązane do określonego zachowania się względem innych osób, będącymi uczestnikami tego samego stosunku prawnego

• osoba fizyczna

• osoba prawna

• tzw. ułomna osoba prawna - czyli jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną - art. 33¹ kodeksu cywilnego

• przedmiot (treść) stosunku prawnego

• uprawnienie

• obowiązek

53. Usuwanie luk i sprzeczności w prawie

Usuwanie luk:

- analogia ustawy - analogia legis - polega na zastosowaniu do stanu rzeczy nieuregulowanego (luka) regulacji dotyczacej stanu rzeczy podobnego do objetego luka;

- analogia z prawa - analogia iuris - polega na sformulowaniu w procesie stanowienia prawa i na podstawie domniemanych preferencji aksjologicznych ustawodawcy oraz zasad prawa nowej normy, która regulowalaby stan rzeczy objety luka; (wieksza mozliwosc popelnienia bledu);

-zakladajac ze luki aksjologiczne sa lukami pozornymi, a luki logiczne nie wystepuja ze wzgledu na korzystanie z regul kolizyjnych, dochodzimy do wniosku, iz metoda analogii w prawie znajduje zastosowanie do usuwania luk konstrukcyjnych;

Sprzeczności- reguły kolizyjne

54. Desuetudo (z łac. odwyknienie, odzwyczajenie) - termin prawniczy oznaczający jedną z reguł derogacyjnych, według której długotrwałe niestosowanie lub nieprzestrzeganie w praktyce określonej normy prawnej, skutkuje utratą przez nią mocy obowiązującej.

Podstawowa funkcja polega na uchylaniu mocy obowiązującej istniejących norm. Jeżeli zwyczaj jest uważany za fakt prawotwórczy, to może derogować przepis prawa pozytywnego. Desuetudo opiera się na behawioralnym kryterium: przepis prawa nie obowiązuje, ponieważ nie jest przestrzegany.

55. Koniec obowiązywania przepisu prawnego

-uchylenie

- zastąpienie nowym przepisem

-upływ czasu

56. Hipoteza normy prawnej

Hipoteza - założenie, przypuszczenie, określa warunki, w jakich przypisywany jest komuś obowiązek lub uprawnienie, wskazuje adresata normy i jego cechy (np. zawód, wiek, stan zdrowia) i okoliczności (zjawiska, wydarzenia, miejsce działania np. w miejscu pracy),

57. Rodzaje sankcji

• represyjna - polega na pozbawieniu podmiotu ważnych dla niego dóbr

• egzekucyjna - polega na przymusowym wykonaniu zachowania wymaganego przez normę prawną

• nieważności - polega na unieważnieniu działań niezgodnych z prawem:

• ex nunc - unieważnienie od momentu wydania decyzji

• ex tunc - unieważnienie od momentu złamania prawa

• sankcje rozsiane - wyrażają dezaprobatę społeczną wobec przestępstwa, mogą przyjąć formę bojkotu, potępienia i pogardy;

• sankcje skupione - organizowane przez państwo działania bezpośrednio na osobę popełniającą wykroczenie.

Wyróżnia się sankcje formalne i nieformalne.

58. Zasada prawdy obiektywnej

Z zasady tej wynika obowiązek prawny uzyskania w toku postępowania w danej sprawie takiego materiału dowodowego i takiego obrazu stanu faktycznego określonej sprawy, który można uznać za zgodny z rzeczywistością. Taki stan uzyskuje się w postępowaniu przez konfrontacje zeznań świadków, opinie biegłych, badanie wiarygodności przedstawionych dowodów, a także przez ocenę logiczną całego materiału dowodowego i przez ocenę dokonaną przez pryzmat doświadczenia życiowego. Z tej zasady dla organu administracji publicznej prowadzącego sprawę wynika obowiązek ustalenia z urzędu, jakie dowody są niezbędne dla ustalenia stanu faktycznego sprawy.

59. Zasada ciężaru dowodu, a domniemanie prawne

Ciężar dowodu (łac. onus probandi) - w logice i dyscyplinach pokrewnych obowiązek udowodnienia stawianej tezy. W naukach prawnych występuje w postaci reguł określających, kto ma obowiązek wykazania istnienia przesłanek faktycznych, z których określona osoba wywodzi skutki prawne.

Domniemanie - w języku prawniczym dyrektywa nakazująca przyjęcie, że jest prawdziwym określone twierdzenie (wniosek domniemania), o ile prawdziwym jest inne twierdzenie (przesłanka domniemania, themam probandi). Na przykład: jeżeli A to domniemywa się / uważa się (funktor tworzący domniemanie), że B^[1]. Celem domniemań jest ułatwienie w ustalaniu stanu faktycznego

60. Państwo prawa

Praworządność, zasada legalności, zasada praworządności - działanie przez wszystkie organy państwowe wyłącznie na podstawie przepisów prawa i ściśle według prawa oraz przestrzeganie prawa przez inne podmioty. Pojęcie praworządności, według dominującego stanowiska nauki prawa, dotyczy zarówno organów państwowych jak i zwykłych obywateli czy osób prawnych. Zgodnie z zasadą praworządności państwo prawa powinno:

• działać w granicach prawa,

• realizować zasadę równości wszystkich obywateli wobec prawa,

• gwarantować pewność prawa

• gwarantować prawo obrony obywatela przed sądem

• realizować zasadę Lex retro non agit (prawo nie działa wstecz)

Gwarancje państwa prawa to:

• ustrojowe

• podział władzy

• legalnie i swobodnie działająca opozycja

• niezbywalność wolności obywatelskich

• niezawisłość sędziowska

• legislacyjne

• hierarchia aktów prawnych

• nadrzędność konstytucji w systemie aktów prawnych

• rozgraniczanie kompetencji prawotwórczych

• proceduralne

• wieloinstancyjność trybu rozstrzygania spraw

• zasada odpowiedzialności indywidualnej

• domniemanie niewinności oskarżonego

• prawa oskarżonego w procesie karnym

• badanie zgodności decyzji administracyjnych z prawem

Najważniejsze cechy państwa prawa to:

• zabezpieczenia wolności

• prawa zasadnicze wyznaczają linię graniczną działań państwa

• ograniczanie wolności możliwe jest wyłącznie poprzez państwowe unormowania prawne

• równość wobec prawa

• zniesienie podziałów stanowych

• pewność prawa

• istnienie prawa formalnego (postępowanie sądowe przebiega zgodnie z nim)

• nadrzędność ustaw w stosunku do innych aktów prawnych

• sądowa ochrona prawna

• ochrona przed samowolnym uwięzieniem

• zakaz stanowienia ustaw działających wstecz

• trójpodział władzy

• egzekutywa

• legislatywa

• sądownictwo (judykatywa)

61. Kodeks (z łac. codex: księga, spis) - akt normatywny zawierający logicznie usystematyzowany zbiór przepisów regulujących określoną dziedzinę stosunków społecznych. Obecnie kodeksy są wydawane w formie ustaw

Tekst jednolity - tekst aktu prawnego uwzględniający wszelkie zmiany jakie w nim zaszły od chwili ogłoszenia. Sporządzenie tekstu jednolitego ma na celu ułatwienie posługiwania się tekstem aktu prawnego w sytuacji, kiedy akt prawny był często nowelizowany lub dokonano w nim wielu zmian. W Polsce oficjalny tekst jednolity ogłasza się w formie obwieszczenia w dzienniku urzędowym w którym dany akt normatywny ogłoszono. Teksty jednolite ustaw ogłasza Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, a innych aktów normatywnych - organ właściwy do wydania tego aktu.

Tekst autentyczny - należycie ogłoszony w odpowiednim organie promulgacyjnym tekst aktu normatywnego. W razie sporów co do treści prawa jest to tekst ostatecznie wiążący. Przykłady tekstów autentycznych: teksty wszystkich należycie opublikowanych poprawek do aktu normatywnego.

62. Ius cogens (łac., dopełniacz: iuris cogentis, stąd niekiedy używane pol. „norma kogentna” lub „norma kogentalna”) - norma prawna bezwzględnie wiążąca.

Normy prawne bezwzględnie obowiązujące znamionuje to, że ich zastosowanie nie może być wolą stron wyłączone lub ograniczone - w przeciwieństwie do norm względnie obowiązujących (ius dispositivum).

Ius dispositivum (łac., l.mn. iuris dispositivi, inaczej: norma dyspozytywna) - norma prawna względnie obowiązująca (względnie wiążąca).

Normy prawne względnie obowiązujące znamionuje to, że ich zastosowanie może być wolą stron wyłączone lub ograniczone, w przeciwieństwie do norm bezwzględnie obowiązujących (ius cogens)

63.nauki dogmatyczno-prawne

Dogmatyka prawa (szczegółowe nauki prawne) - zajmuje się opisem, systematyzacją i wykładnią prawa obowiązującego. W ramach dogmatyki prawa wyróżnia się dyscypliny odpowiadające różnym gałęziom prawa:

• konstytucjonalistyka,

• procesualistyka,

• karnistyka (penalistyka),

• cywilistyka,

• administratywistyka,

• internacjonalistyka,

64. Pytania prejudycjalne

Celem pytań prejudycjalnych jest zapewnienie jednolitości orzecznictwa sądów krajowych w zakresie stosowania pr. wspólnotowego.

Każdy sąd krajowy, który w prowadzonym przed nim postępowaniu napotka na element wspólnotowy, niejasny lub wymagający wykładni, ma obowiązek zawiesić postępowanie i zadać pytanie prawne Trybunałowi, który jest jedynym sądem uprawnionym do autentycznej i wiążącej interpretacji pr. wspólnotowego.

65. Normy moralne , a normy zwyczajowe

normy zwyczajowe - nawyki, rodzaje zachowania charakterystyczne albo dla całego społeczeństwa, albo dla jakichś grup społecznych.

normy moralne (etyczne) - mają one charakter absolutny, co oznacza bezwzględny nakaz lub zakaz określonego zachowania. Nie dotyczą tylko postępowania jednostki, ale mogą dotyczyć całych grup społecznych.

66. dyrektywa, a rozporządzenie

Dyrektywa Unii Europejskiej — akt prawa pochodnego Unii Europejskiej, którego mocą prawodawcy państw członkowskich Unii zostają zobowiązani do wprowadzenia (implementacji) określonych regulacji prawnych, służących osiągnięciu wskazanego w dyrektywie, pożądanego stanu rzeczy. Dyrektywy przyjęte wspólnie przez Parlament Europejski oraz Radę Unii Europejskiej, a także dyrektywy skierowane do wszystkich państw członkowskich są ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i wchodzą w życie w terminie przez nie wskazanym lub dwudziestego dnia od ogłoszenia.

Rozporządzenie - w Unii Europejskiej stanowi najważniejszy akt prawny o najszerszym zasięgu; do wydawania rozporządzeń upoważnione są dwa organy: Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska. Rozporządzenia mogą być skierowane do nieograniczonej liczby podmiotów, zarówno do rządów, jak i osób fizycznych. Rozporządzenia mogą być wydawane wspólnie przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej zgodnie z tzw. zwykłą procedurą ustawodawczą, przez samą Radę UE lub Komisję Europejską. Rozporządzenia wydawane przez Radę UE można podzielić na dwie grupy: podstawowe i wykonawcze

67. Trybunał stanu

w Polsce konstytucyjny organ władzy sądowniczej, którego główne zadanie polega na egzekwowaniu odpowiedzialności najwyższych organów i urzędników państwowych za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, jeśli czyn ten nie wyczerpuje znamion przestępstwa (inaczej: popełnienie deliktu konstytucyjnego) oraz za przestępstwa pospolite i skarbowe w przypadku Prezydenta RP.

68. Sąd Najwyższy - naczelny organ władzy sądowniczej w Polsce.

Sąd Najwyższy powołany jest do:

1. Sprawowania nadzoru nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania

 Rozpoznawania protestów wyborczych oraz stwierdzania ważności wyborów do Sejmu i Senatu oraz wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a także ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego.

 Rozstrzygania nadzorczego w stosunku do samorządów zawodowych: adwokatów, radców prawnych oraz notariuszy.

 Opiniowania ustaw i innych aktów normatywnych.

 Rozpatrywanie skarg kasacyjnych na orzeczenia Trybunału do Spraw Sportu przy PKOl.

 Sąd Najwyższy może także wykonywać inne czynności przekazane przez ustawy.

69. Obowiązywanie prawa w przestrzeni i czasie. (Ujęcie formalne)

PRZESTRZEŃ:
-prawo obwiązuje na terenie całego (lub jego części) państwa, którego organy je ustanowiły lub sankcjonują; terytorium określane jest za pomocą umów wewnątrzkrajowych lub międzynarodowych
-prawo międzynarodowe ratyfikowane przez uprawniony organ staje się elementem prawa wewnątrzkrajowego;
CZAS:
-istnieje moment początkowy i końcowy obowiązywania normy prawnej;
-prawo obowiązuje od momenty gdy wyznaczy go ustawodawca, jednak nie wcześnie od momentu opublikowania; RP - 14 dni od opublikowania w Dzienniku Ustaw;
-vacatio legis - czas pomiędzy opublikowaniem a wejściem aktu normatywnego w życie;
-retroakcja - działanie prawa wstecz - wyjątek od zasady „lex retro non agit” - stosowanie jest dopuszczalne gdy wiąże się ono z nagrodami lub korzyściami;;
-„lex severior non agit” - zakaz stosowania prawa surowszego wstecz;
70. Język prawny - język, w którym formułowane jest prawo, a więc język przepisów i norm prawnych. Jest zawarty w tekstach prawnych - Konstytucji, ustawach, rozporządzeniach, dekretach (aktach normatywnych). Język prawny jest odmianą języka naturalnego. Ma taką samą składnię, natomiast może się różnić w zakresie semantyki. Język prawny zawiera bowiem w sobie mocno rozbudowany i ściśle uporządkowany (co do zasady) aparat pojęciowy. Ułatwia on w miarę jednolitą interpretację języka prawnego, której dokonują osoby (organy) analizujące i stosujące prawo

Język prawniczy - specyficzny język używany przez osoby stosujące i interpretujące prawo. Jest to język, w którym prawnicy rozmawiają o prawie.

71. ETS

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej:

• kontroluje legalność aktów prawnych Unii Europejskiej

• czuwa nad poszanowaniem przez państwa członkowskie obowiązków wynikających z traktatów

• dokonuje obowiązującej wykładni prawa Unii Europejskiej na wniosek sądów krajowych

72. Komisja Europejska (niem. Europäische Kommission, fr. Commission européenne, ang. European Commission) - organ wykonawczy Unii Europejskiej będący instytucją odpowiedzialną za bieżącą politykę Unii, nadzorujący prace wszystkich jej agencji i zarządzającą jej funduszami. Komisja posiada wyłączną inicjatywę legislacyjną w zakresie prawa unijnego oraz jest uprawniona do wydawania rozporządzeń wykonawczych (ang. Comission Regulation). Jej główną siedzibą jest Bruksela.

1

---