CO TO JEST EKONOMIA?

Ekonomia to nauka społeczna badająca w jaki sposób można wykorzystać ograniczone zasoby ekonomiczne w celu najlepszego zaspokojenia nieograniczonych potrzeb społeczeństwa.
Ekonomia ma do spełnienia następujące funkcje :

• wyjaśniającą - czyli jej zadaniem jest poznanie, opisanie i uporządkowanie zjawisk ekonomicznych,

• przewidywawczą - wykorzystać istniejący zasób wiedzy do przewidywania przyszłości,

• doradczą - dostarczanie informacji, w tym ośrodkom decyzyjnym np. politykom,

• uczenia - upowszechnianie osiągnięć nauki, edukowanie społeczeństwa.

Definicja pojęcia ekonomii. składa się ona z trzech zasadniczych części, które wspominają o :
1- ograniczonych zasobach,
2- nieograniczonych potrzebach człowieka,
3- sposobie rozwiązywania problemów ekonomicznych.

Ograniczone zasoby

Praktycznie wszystko rzeczy z którymi spotykamy się na co dzień są w pewien sposób ograniczone. Podobnie dzieje się w rzeczywistości, którą opisuje ekonomia. Mamy więc odczynienia z ograniczonymi zasobami, ale co właściwie czym one są ? Tak więc zasoby to środki niezbędne do przeprowadzenia procesu produkcji, takie jak :

• ziemia- to zasoby naturalne, czyli wszystko to co się na niej i w jej wnętrzu znajduje, i jest użyteczne dla człowieka ale nie jest wytworem jego pracy np.- gaz ziemny,- ropa naftowa,- węgiel,- rudy metale,- woda,- lasy itd.,

• kapitał - obejmuje to co zostało już wcześniej wytworzone i jest używane w procesie produkcji :
  - środki pracy - za pomocą których wytwarzane są określone przedmioty np. nieruchomości, budynki, narzędzia, maszyny,
  - przedmioty pracy, czyli przedmioty na które jest skierowana ludzka praca w procesie wytwórczym, jak surowce, materiały,

• praca - to psychofizyczne predyspozycje ludzi celem podejmowania określonych racjonalnych działań, zależy ona od poziomu wiedzy wiedzy, posiadanych umiejętności i doświadczenia, zdrowia itp.,

• przedsiębiorczość - jest to umiejętność wykorzystania możliwości maksymalizacji efektów, poprzez stosowanie lepszych metod organizacji i sposobu wykorzystania kapitałów. Przedsiębiorczość wiąże się często z odwagą podejmowania ryzykownych, nieszablonowych i innowacyjnych decyzji,

• technologia - nie zawsze wymieniana jako zasób, ale w obecnych warunkach nabiera coraz większego znaczenia, jest to wiedza technologiczna niezbędna do prowadzenia konkurencyjnej działalności gospodarczej.

Nieograniczone potrzeby

Obok ograniczonych zasobów występują potrzeby człowieka, które możemy na wiele sposobów sklasyfikować :

• a) potrzeby biologiczne, które muszą być zaspokojone,
  b)potrzeby kulturalne, które mogą ale nie muszą być zaspakajane,

• a) jednorazowe,
  b)ciągłe,

• a) jednostki,
  b)zbiorowe np. poczucie bezpieczeństwa,

• a) konsumpcyjne np. budowa domu,
  b)inwestycyjne np. budowa fabryki,

• a) potrzeby niezbędne,
  b) potrzeby luksusowe.

Makroekonomia zajmuje się badaniem gospodarki jako całości lub jej głównych części (oczywiście z uwzględnieniem całej szerokości aktywności gospodarczej).

Mikroekonomia bada konkretne rynki, makroekonomia natomiast zajmuje się powiązaniami pomiędzy częściami gospodarki.

RYNEK - jest to miejsce na którym dochodzi do transakcji pomiędzy kupującymi a sprzedającymi (konsumentami a producentami) oraz do wymiany towaru, w wyniku transakcji kupna-sprzedaży na rynku kształtuje się cena.

Ze względu na przedmiot obrotu wyróżniamy :
- rynek towarów i usług - ten na którym spotykamy się codziennie,
- rynek pracy - ludzie szukający pracy i pracodawcy poszukujące pracowników,
- rynek kapitałowy - np. giełda papierów wartościowych.

CECHY RYNKU :

• odpłatność - aby doszło do transakcji musi ustalić się cena na którą zgodzą się obydwie strony transakcji,

• dobrowolność - swoboda dokonywania transakcji, nie ma ograniczeń co do towaru, jego ilości, swoboda wyboru kupującego i sprzedającego,

• ekwiwalentność - następuje wymiana równych wartości, różniący się jedynie wartością użytkową,

• konkurencja.

CECHY GOSPODARKI RYNKOWEJ

Gospodarka rynkowa - to taka, w której sterowanie procesami gospodarczymi odbywa się poprzez rynek.

Cechy gospodarki rynkowej :

• podstawą jej funkcjonowania jest prywatna własność (środków produkcji, przedsiębiorstw itp.),

• wolność wyboru :
  - w podejmowaniu wszelkich decyzji gospodarczych,
  - rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej,

• prawo do :
  - kierowania się własnym interesem podczas podejmowania decyzji gospodarczych,
  - posiadania kapitału i zakładania podmiotów gospodarczych,
  - swobodnego kształtowania ceny,
  - do swobodnego przepływu kapitału,
  - do swobodnego przepływu siły roboczej,
  - do swobodnego obrotu walutami i środkami produkcji,

SYSTEM EKONOMICZNY to zespół mechanizmów koordynujących proces

KONKURENCJA to proces w którym podmioty uczestniczące na rynku, chcąc osiągnąć własne cele, próbują przedstawić drugiej stronie transakcji korzystniejsze od innych podmiotów oferty dotyczące ceny oraz innych cech wpływających na decyzję o zawarciu transakcji. Konkurencja dotyczy obu stron transakcji, zarówno kupujących jak i sprzedających. Sprzedający konkurują ze sobą na dwóch polach : cenowym i niecenowym, który może dotyczyć jakości dobra jak i innych parametrów jak : indywidualnych cech produktu, gwarancji czy prestiżu marki. Z kolei konkurencja między kupującymi rywalizują między sobą o zdobycie ograniczonej liczby dóbr dostępnych na rynku.

Ze względu na poziom walki konkurencyjne rynek możemy podzielić na trzy rodzaje (bierzemy pod uwaga ilość konkurentów-sprzedawców, co jest często czynnikiem decydującym o poziomie konkurencyjności) :

• rynek konkurencyjny - na rynku występuje bardzo wiele podmiotów, nie powiązanych ze sobą kapitałowo, rywalizujących o klienta,

• rynek oligopolistyczny - pozycję dominującą ma kilku sprzedawców, więc konkurencja między nimi i presja na obniżkę cen jest mniejsza,

• rynek monopolistyczny - rynek na którym występuje tylko jeden sprzedawca, przez co nie ma konkurencji i to ten podmiot swobodnie dyktuje warunki cenowe i jakościowe transakcji

KONKURENCJA DOSKONAŁA

Mianem KONKURENCJI DOSKONAŁEJ określamy funkcjonowanie rynku idealnie, doskonale konkurencyjnego, na którym podstawowe siły rynkowe mogą działać w pełni efektywnie. Konkurencja doskonała jest struktura rynkową, którą charakteryzują następujące cechy: duża liczba kupujących, duża liczba sprzedających, identyczność produktu, pełna swoboda wchodzenia na rynek i wychodzenia z niego, doskonała informacja w każdej sytuacji dostępna dla wszystkich oraz ocena wyznaczone przez mechanizm rynkowy.
Firmy działające na rynkach doskonale konkurencyjnych ponoszą koszty i otrzymują przychody. W krótkim okresie firma wolonokonkurencyjna może ponosić straty, osiągać zyski lub znaleźć się w sytuacji w której ani nie ponosi strat ani ni osiąga zysków.

(M) MONOPOL - jest to taka szczególna struktura rynku, którą tworzy jeden producent. Innymi cechami monopolu są: brak bliskich substytutów produktów, możliwości określenia ceny, niemożność wejścia na rynek konsumentów.
(A) Monopol - (to panowanie na rynku jednego producenta lub jednego sprzedającego). Sytuacja rynkowa, w której cała produkcja danego towaru lub usługi znajduje się w rękach jednej firmy, a inne firmy mają na rynek wstęp zamknięty.

KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA (niedoskonała) - odnosi się do tych rynków, na których swoją działalność gospodarczą prowadzi względnie duża liczba firm oferujących na sprzedaż podobne, ale nie identyczne produkty.
Firma z konkurencji monopolistycznej, jak każda firma z każdego rynku, dąży do maksymalizacji zysku, a więc wybierze taką wielkość produkcji, przy jakiej będzie możliwe zrealizowanie zamierzonego celu.

OLIGOPOL - jest to forma niedoskonałej konkurencji. Na takim rynku działa tylko kilku producentów i dlatego są oni uzależnieni od siebie nawzajem. Większość sprzedaży każdego z nich jest uwarunkowana nie tylko jego własną ceną, ale także ceną konkurencji.

SUBSTYTUTY I DOBRA KOMPLEMENTARNE.

SUBSTYTUTY - są to takie dobra, które pozwalają się na wzajemnie zastępować, gdyż zaspokajają te samą potrzebę. Substytuty mają podobne główne znaczenie, różnić się mogą natomiast ceną. Zastępowanie jednego dobra lub usługi drugim w użytkowaniu produkcyjnym lub konsumpcyjnym nazywa się substytucją.
DOBRA KOMPLEMENTARNE - są to dobra, które konsumowane są razem np. kawa i śmietanka, samochód i benzyna.

RYNEK I CENA

Żyjemy w warunkach gospodarki rynkowej, czyli w takiej gdzie o procesach gospodarczych decyduje rynek. W tejże gospodarce podmioty mają pełną swobodę gospodarowania a państwo nie ingeruje w gospodarkę. To odróżnia ją od gospodarki socjalistycznej, centralnie sterowanej i planowanej, w której państwo decyduje o poziomie i rodzaju produkcji.

CENA to ilość pieniędzy, którą kupujący jest skłonny zapłacić za dany towar lub usługę. Tak więc przy ustalaniu ceny musimy wziąć pod uwagę popyt i podaż.

POPYT

POPYT - to wielkość zapotrzebowania na dany towar, zgłaszany przez konsumentów przy określonej cenie. Możemy przyjąć, że ludzie wraz ze swoimi gospodarstwami domowymi stoją po stronie popytu. Po tej stronie rynku znajdują się również pracodawcy szukający pracowników. Wracając do medalu uproszczonego, istnieją duże zależności między popytem a ceną. To na jakim poziomie kształtuje się cena zależy od popytu. Jeżeli popyt rośnie to wraz nim rośnie cena towaru, jeśli spada to cena towaru również spada. Jest to więc zależność wprost proporcjonalna.

Zależność popytu od ceny Zależność podaży od ceny

PODAŻ

PODAŻ - określa ilość dóbr zaoferowanych przez producentów przy określonej cenie. Po stronie podaży stoją przedsiębiorstwa wytwarzające produkty, oferujące usługi oraz punkty handlowe, instytucje finansowe i pracownicy oferujący pracę. Podobnie jak popyt również podaż wpływa na cenę. Jest to jednak zależność odwrotnie proporcjonalna: jeżeli producenci zaoferują zbyt wiele dóbr (czyli zwiększy się podaż) to cena w sposób naturalny spadnie, jeżeli podaż produktu będzie mała , to jego cena wzrośnie.

POWIĄZANIA MIĘDZY POPYTEM, PODAŻĄ A CENĄ:

• jeżeli popyt na dane dobro wzrośnie, to po pewnym czasie podaż tego dobra również wzrośnie (producenci zwiększą produkcje dobra na który występuje niedobór),

• jeżeli cena zostanie ustalona na zbyt wysokim poziomie dojdzie do wzrostu podaży danego dobra i spadku popytu na te dobro, ponieważ kupującym nie będzie się opłacał jego zakup,

jeżeli cena danego dobra zostanie ustalona na zbyt niskim poziomie, popyt na nie wzrośnie a podaż spadnie, ponieważ producentom nie będzie się

RÓWNOWAGA

Najbardziej optymalna jest sytuacja gdy popyt równa podaży, czyli występuje stan równowagi. W dłuższej perspektywie w gospodarce rynkowej dochodzi do tej sytuacji samoistnie, przy określonym poziomie ceny.

Równowaga popytu i podaży

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POPYT

• liczba ludności,

• dochody społeczeństwa i jego zasobność,

• moda i preferencje, popyt na towary nieatrakcyjne spada,

• cena dóbr komplementarnych (uzupełniających), np. wzrost cen benzyny powoduje spadek popytu na samochody,

• cena dóbr substytucyjnych, np. gdy wzrośnie cena biletów kinowych może będzie się opłacało pójść do teatru,

• wpływ czynników zewnętrznych, np. reklama,

• wysokość obciążeń podatkowych (im wyższe podatki tym mniej pieniędzy przeznaczymy na inne potrzeby),

• chęć naśladownictwa innych lub zademonstrowania swojej odrębności.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PODAŻ

• możliwości finansowe przedsiębiorstw,

• warunki zaopatrzenia (jak szybko firma zdobędzie niezbędne maszyny i urządzenia potrzebne do zaspokojenia popytu)

• możliwości produkcyjne, zależą od rodzaju towaru i zdolności produkcyjnych kooperantów, czyli przedsiębiorstw z jakimi firma współpracuje.

PRWO POPYTU - mówi, że wszystkim cenom dobra odpowiadają mniejsze ilości zakupów, czyli że wzrostowi cen towarzyszy spadek wielkości popytu, a niższym cenom - większe ilości dokonywanych zakupów, czyli spadkowi ceny towarzyszy wzrost wielkości popytu.
PRAWO PODAŻY - głosi, iż wyższej cenie dobra towarzyszy większa ilość dostarczanego dobra (zwiększenie ceny powoduje wzrost dochodów producenta, co przy nie zmienionych warunkach produkcji przynosi większy zysk).

TEORIA POSTĘPOWANIA KONSUMENTA.

KONSUMENT podejmuje decyzje na podstawie porównań kosztów i korzyści. Ponieważ środki konsumenta są ograniczone, to zakup konkretnego dobra powoduje rezygnacje z innego dobra i powstanie kosztu alternatywnego. Musi on być porównywalny z korzyściami jakie może osiągnąć. Chodzi tutaj o to, że mając określona ilość pieniędzy i wchodząc do sklepu zakupimy konkretne towary, takie które, właśnie nam akurat wydają się najpotrzebniejsze.

POPYT A ZMIANY DOCHODU KONSUMENTA.

Wraz ze wzrostem dochodów konsumenta wzrasta jego popyt na dobra konsumpcyjne, potrzeby. Konsument ma do dyspozycji więcej środków, może więc nabywać więcej produktów, droższych i często nawet mało potrzebnych.

POPYT KONSUMENTA A ZMIANY CEN I DÓBR
popyt konsumenta wzrasta wraz ze spadkiem cen ( z drugiej strony maleje z ich wzrostem). Po podniesieniu cen konsument za te same środki może nabyć mniej dóbr, musi więc zrezygnować z części dotychczas kupowanych produktów, a zwłaszcza, jeśli nie są to produkty pierwszej potrzeby lub towary luksusowy.

ELASTYCZNOŚĆ DOCHODOWA I MIESZANA POPYTU

Elastyczność dochodowa popytu jest stosunkową zmianą popytu na dane dobro podzieloną przez stosunkową zmianę dochodu. Dzięki tej elastyczności możemy obserwować jak zmieniają się ilości nabywanych dóbr pod wpływem zmiany ich dochodów. Jeżeli dochodu rosną (maleją), rośnie (maleje) ilość nabywanych dóbr poślednich. Wraz ze wzrostem dochodów rośnie ilość nabywanych dóbr luksusowych.

Elastyczność mieszana popytu będzie informować jakie są reakcje nabywców pod wpływem zmiany cen dóbr pokrewnych. Mierzy reakcję wielkości popytu na dane dobro wywołaną zmianami ceny jakiegoś innego dobra. Elastyczność mieszana jest dodatnia dla substytutów (cena węgla rośnie, to popyt na ropę naftową też rośnie). Elastyczność mieszana jest ujemna dla dóbr komplementarnych (cena samochodów rośnie, to popyt na benzynę

DEFLACJA A INFLACJA

W warunkach gospodarki rynkowej niezwykle rzadko spotykamy się z sytuacją, gdy ceny utrzymują się na stałym poziomie. Ulegają one wahaniom. Z tym zjawiskiem wiążą się dwa pojęcia:

• Deflacja

• Inflacja

DEFLACJA to spadek poziomu cen w gospodarce, w danym okresie czasu, połączony ze wzrostem wartości pieniądza.

INFLACJA to wzrost poziomu cen w gospodarce, w danym okresie czasu, połączony ze spadkiem wartości pieniądza.

RODZAJE INFLACJI

Stopę inflacji, czyli jej wysokość, możemy obliczyć wykorzystując bardzo prosty wzór:

Wzór na stopę inflacji

Ze względu na wysokość inflacji, rozróżniamy jej następujące rodzaje:

• pełzającą - do 10%

• kroczącą - pow. 10%

• galopującą - pow. 50%

• hiperinflację - pow. 100% (rocznie).

PRZYCZYNY INFLACJI

- niezrównoważony budżet państwa (deficyt budżetowy) - państwo wydaje za dużo pieniędzy i musi część z nich pożyczyć np. poprzez emisję obligacji,
- nadmierna emisja pieniądza. W przeszłości często zdarzały się sytuacje gdy państwo dodrukowywało pieniądze, które pozwalały pokryć wydatki budżetowe, ale miały zgubny wpływ na poziom inflacji (pieniądz ten był bez pokrycia w towarach),
- znaczny wzrost cen surowców energetycznych, np. cen ropy naftowej powoduję wzrost kosztów w wielu gałęziach gospodarki, a przez to wzrost inflacji,
- nadmierny wzrost poziomu płac, dochodzi wtedy do zbyt dużej podaży pieniądza na rynku - wzrost płac jest szczególnie niebezpieczny gdy nie występuje wystarczający wzrost wydajności pracy,
- przeinwestowanie gospodarki,
- monopolizacja gospodarki - gdy nie ma konkurentów, nie ma presji na spadek cen (konkurencja wymusza spadek cen i wzrost jakości towarów)
- wysokie obciążenia podatkowe, które powodują wzrost kosztów, a w konsekwencji i cen.

Polityka antyinflacyjna - której celem jest zmniejszenie inflacji. W zasadzie powinna ona dążyć do zdrowego ekonomicznie kształtowania się czynników powodujących inflację (przedstawionych powyżej), a w szczególności do:

• zrównoważenia budżetu państwa,

• ograniczenia nadmiernego wzrostu płac,

. NA CZYM POLEGA INFLACJA KOSZTOWA I POPYTOWA?

INFLACJA POPYTOWA-(NABYWCÓW) to wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce w danym okresie czasu wywołany szybszym wzrostem całkowitych wydatków niż całkowitej wielkości produkcji. Występuje gdy globalny popyt wzrasta szybciej niż wielkość produkcji. Inflacja ta może pochodzić od przedsiębiorstw, gosp. domowych, budżetu państwa.

INFLACJA KOSZTOWA - PODAŻOWA - to wzrost w danym okresie czasu ogólnego poziomu cen w gospodarce wywołany ograniczeniem podaży zasobów lub wzrostem ich ceny, co w efekcie prowadzi do wzrostu kosztów wytwarzania.

BEZROBOCIE

Z bezrobociem mamy doczynienia gdy na rynku pracy są osoby, które chcą pracować, ale pozostają bez zajęcia. Bezrobocie wiąże się z pewnymi komplikacjami socjalnymi, ale z punktu widzenia teorii ekonomii jest to zjawisko normalne, podlegające prawom popytu i podaży. Stroną popytową są pracodawcy szukający pracowników, a podażową ludzie szukający pracy.

RODZAJE BEZROBOCIA

• strukturalne - gdy występuje brak kapitału do stworzenia nowych miejsc pracy, występuje często podczas restrukturyzacji gospodarki,

• frykcyjne - ma ono charakter sezonowy np. podczas okresu zimowego,

• koniunkturalne (cykliczne) - zależy ono od tego w której fazie cyklu koniunkturalnego znajduje się gospodarka,

• technologiczne - występuje gdy maszyny zastępują pracę ludzi,

• chroniczne - obejmuje grupę ludzi nie mających szans na znalezienie pracy np. osoby słabo wykształcone nie posiadające wymaganych kwalifikacji,

• utajone - zbyt duża liczba zatrudnionych w stosunku do potrzeb gospodarki (duże bezrobocie utajone występowało w socjalizmie).

Efektywne sposoby zwalczania bezrobocia

Doświadczenia wielu państw wykazały, że jedynym sposobem na ograniczenie bezrobocia, jest z punktu widzenia państwa "nie przeszkadzanie" ! Rząd powinien

• ograniczyć swoją rolę w gospodarce np. poprzez szeroką prywatyzację (konkurencyjność przynosi wzrost gospodarczy i w konsekwencji wzrost zatrudnienia),

• znosić bariery administracyjne utrudniające rozwój (biurokracja, koncesje, zezwolenia) i przeciwdziałać korupcji,

• utrzymywać niskie obciążenia podatkowe i składkowe (ZUS).

MIERNIKI MAKROEKONOMICZNE

PKB - to pieniężny odpowiednik wartości dóbr i usług finalnych (nie podlegających dalszemu obrobieniu) wytworzonych w ciągu jednego roku liczonych w cenach realnych. - Dotyczy tego co zostało wytworzone w danym kraju przez podmioty krajowe i zagraniczne.

Produkt krajowy brutto (pol. PKB, ang. GDP) to miara produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze, zlokalizowane na terytorium danego kraju bez względu na to, kto jest ich właścicielem.

PKB w cenach rynkowych to miara produkcji rynkowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi.

PKB w cenach czynników wytwórczych to miara produkcji rynkowej z pominięciem podatków pośrednich.

Dochody netto z tytułu własności lub pracy za granicą to różnica pomiędzy dochodami obywateli danego kraju uzyskanymi za granicą a odpływem dochodów z własności lub pracy należnych cudzoziemcom.

Dochód narodowy -PNB

Z kolei dochodem narodowym nazywamy wynagrodzenia otrzymane w ciągu roku przez właścicieli czynników produkcji, czyli płace, renty, dywidendy i zyski podmiotów gospodarczych. -PNB oznacza dobra wytworzone przez podmioty krajowe w kraju i zagranicą.

Produkt narodowy brutto (pol. PNB, ang. GNP) to pieniężny wskaźnik bieżącej wartości rynkowej wszystkich dóbr i usług finalnych (nabywanych przez ostatecznych użytkowników), wytworzonych w gospodarce w danym okresie (równe sumie wartości dodanych i sumie dochodów czynników produkcji); suma PKB i dochodów netto z pracy lub własności za granicą (miara całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju - bez względu na miejsce świadczenia usług).

PNB per capita to produkt narodowy brutto na jednego mieszkańca w USD (przeliczany wg oficjalnego kursu lub wg porównania siły nabywczej obu walut).

Produkt narodowy netto (pol. PNN, ang. NNP) to produkt narodowy brutto pomniejszony o odpisy amortyzacyjne majątku trwałego przedsiębiorstw.

Dochód narodowy (pol. DN, ang. NI) to całość dochodów wypłacanych właścicielom wykorzystywanych czynników produkcji (procenty - kapitał, renty - ziemia i płace - praca) równa całkowitym kosztom produkcji dóbr i usług zawartych w PNN.

Dochody osobiste (pol. DO, ang. PI) to ta część dochodu narodowego, która jest wypłacana poszczególnym jednostkom (osobom fizycznym).

Dochody osobiste do dyspozycji (pol. DOD, ang. DPI) to dochody osobiste pomniejszone o kwotę podatków osobistych i opłat niepodatkowych.

Metody obliczania PNB:

1. wydatkowa - sumowanie wydatków ponoszonych przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa prywatne, przedsiębiorstwa publiczne, agendy rządu i agendy władzy regionalnej oraz sektor międzynarodowy (eksport netto;)

2. b) dochodowo-zasobowa - sumowanie płatności dochodowych wypłacanych właścicielom wykorzystywanych czynników produkcji (wynagrodzenia pracowników, dochody właścicieli przedsiębiorstw, dochody z rent, zyski przedsiębiorstw) wraz z pośrednimi podatkami od przedsiębiorstw i amortyzacją.

RODZAJE PNB:

a) nominalny - liczony w cenach bieżących;b) realny - liczony w cenach stałych (uzyskany przez zastosowanie deflatora, wyrażającego wpływ inflacji: PNB nominalny podzielony przez deflator).

Wady PNB:

1 nie ujmuje produkcji nie przeznaczonej na rynek;2 nie ujmuje szarej i czarnej działalności gospodarczej;3 nie ujmuje czasu wolnego jako dobra;4 nie obejmuje renty konsumenta z posiadanych dóbr trwałych;5 obejmuje produkcję tzw. antydóbr: zanieczyszczeń środowiska, broni, tytoniu itp.

SKŁADNIKI PKB

Do PKB nie zalicza się sprzedawanych dóbr używanych (np. używane samochody), ponieważ nie można zaliczyć do PKB czegoś co zostało już do niego zaliczone w latach poprzednich.

Na wartość PKB składają się :

• wydatki konsumpcyjne społeczeństwa - żywność, dobra trwałe, usługi,

• inwestycje prywatne,

• dobra i usługi nabywane przez rząd np. inwestycje w edukację, poprawę infrastruktury (drogi, mosty),

• eksport netto, czyli różnica między eksportem a importem.

Korzystanie z tych wskaźników

Trzeba pamiętać, że pojęcie dochodu narodowego nie pokazuje dochodów osobistych ludności. Dochody osobiste pomniejszają podatki dochodowe i składki na ZUS, a powiększają transfery rządowe (emerytury, zasiłki).
Także PKB nie jest optymalnym narzędziem do oceny sytuacji gospodarczej, choć powszechnie znanym i używanym. Musimy pamiętać, żeby przy porównywaniu rozwoju gospodarczego poszczególnych państw brać pod uwagę PKB przypadającego na statystycznego mieszkańca kraju np. Rosja ma wyższy globalny PKB niż Polska, ale PKB na osobę w Polsce jest wyższy od PKB przypadającego na jednego obywatela Rosji (w niedługim czasie również ten pierwszy wskaźnik może stać się korzystniejszy dla Polski). Czynnikiem, który może zniekształcać wzrost wartości PKB na mieszkańca jest przyrost naturalny. Nie możemy też zapominać o tym, że trzeba brać pod uwagę "realny" PKB, czyli po uwzględnieniu inflacji.

Wartość PKB/na osobę w państwach Europy Wschodniej
w stosunku do średniej UE (dot 1997r.)

Wartość PKB/na osobę w stosunku do 1989r w państwach Europy Wschodniej

PKB,PNB,DN-

WYJAŚNIJ ZNACZENIE I RÓŻNICĘ MIĘDZY TYMI POJĘCIAMI.

PKB-PRODUKT KRAJOWY BRUTTO-jest jednym z najważniejszych pojęć w makroekonomii. Wyraża łączną wartość produkcji danego kraju. Za jego pomocą można mierzyć efekty ekonomiczne całej gospodarki. Dobra i usługi są produkowane w sposób ciągły, liczy się w skali roku- strumieniem. Nie interesuje nas zasób ( stan).

PKB- jest miarą produkcji , wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie kto jest ich właścicielem. PKB w cenach rynkowych określa produkcję wytworzoną w kraju za pomocą cen uwzględniających podatki pośrednie.

PKB w cenach wytwórczych mierzy produkcję krajową za pomocą cen , z których wyeliminowano

podatki pośrednie.

PNB-PRODUKT NARODOWY BRUTTO - całkowita rynkowa wartość dóbr i usług wytworzonych przez mieszkańców danego kraju w określonym roku.;

PNB= PKB+ dochody netto z czynników produkcji ulokowanych za granicą

DOCHÓD NARODOWY -całość dochodów wypłacanych właścicielom ludzkich i fizycznych zasobów wytwórczych za wykorzystanie tych zasobów w określonym odcinku czasu. Zasobami tymi są : kapitał , ziemia, praca, ich właściciele, zaś za korzystanie z tych zasobów otrzymują odpowiednio : procent, rentę i płacę .

Dochody osobiste- są częścią dochodu narodowego , która jest wypłacana poszczególnym jednostkom, w odróżnieniu od sum wypłacanych przedsiębiorstwom.

Dysproporcyjne dochody osobiste- obejmują dochody osobiste pomniejszone o kwotę podatków osobistych , a także o kwotę opłat nieopodatkowanych.

RÓŻNICE POMIĘDZY NOMINALNYM A REALNYM PKB

PKB nominalny mierzy się w cenach bieżących tzn. takich, które istniały w okresie, gdy osiągano składające się na PKB dochody.

PKB realny (inaczej PKB w cenach stałych) koryguje nominalny PKB o skutki inflacji i wyraża go w cenach istniejących w pewnym okresie, najczęściej określany jako rok bazowy lub rok podstawowy. RÓŻNICA: PKB realny pozwala uzyskać znacznie bardziej precyzyjny obraz zmian w fizycznych rozmiarach łącznej produkcji wytwarzanej w całej gospodarce.

WAHANIA PRODUKCJI

Możemy wyróżnić trzy podstawowe rodzaje wahań :

• sezonowe - spowodowane zmiennością pór roku, aktywność gospodarcza zimą jest mniejsza niż latem,

• przypadkowe (epizodyczne) - spowodowane czynnikami losowymi np. strajki, wojny, klęski żywiołowe,

• koniunkturalne.

POJĘCIE CYKLU I JEGO FAZY

Z wahaniami koniunkturalnymi wiąże się pojęcie cyklu koniunkturalnego, który przejawia się okresowymi i w miarę regularnymi wahaniami produkcji i zatrudnienia (wykorzystania) czynników wytwórczych.

W klasycznej ekonomii, stosując duże uproszczenie cykl koniunkturalny składa się z czterech faz :

• Faza I - Kryzys - występuje nadprodukcja, przedsiębiorstwa gromadzą za dużo zapasów w stosunku do słabnących możliwości popytu, występuje spadek cen papierów wartościowych, duża liczba bankructw,

• Faza II - Depresja - tzw. dno cyklu, stabilizacja produkcji na niskim poziomie,

• Faza III - Ożywienie - wzrost produkcji i dochodów, zwiększanie się skali inwestycji, wzrost cen dóbr i papierów wartościowych,

• Faza IV - Boom - gospodarka w rozkwicie, osiąga najwyższy poziom produkcji.

Cykl klasyczny

Współcześnie na skutek ingerencji państwa i bardziej racjonalnej polityki gospodarczej przedsiębiorstw cykle gospodarcze uległy spłaszczeniu i wyróżnia się dwie fazy : ożywienie i recesję.

Cykl współczesny

CYKL KONIUNKTURALNY.

CYKLEM KONIUNKTURALNYM nazywamy krótkookresowe odchylenia produkcji od jej trendu (tendencji rozwoju). Dochód narodowy, produkcja, konsumpcja, zatrudnienie i inwestycje nie rosną równomiernie, lecz ich tempo wzrostu charakteryzuje się okresowymi wahaniami. Te okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej nazywamy cyklem koniunkturalnym. Rozróżnia się 4 fazy cyklu: kryzys (charakteryzuje się nadprodukcją, czyli przewagą podaży w porównaniu z efektywnym popytem); depresja-zastój (odznacza się względną stabilizacją gospodarki na obniżonym poziomie. W pewnym momencie tej fazy gospodarka osiąga najniższy poziom. Jest to tzw. dolny punkt zwrotny); ożywienie (cechuje wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej. Gdy wielkości te osiągają stosunkowo wysoki poziom zaczyna się faza ostatnia); rozkwit (charakteryzuje się dalszym wzrostem poszczególnych wskaźników, lecz w wolniejszym tempie. Górny punkt zwrotny zapoczątkowuje fazę kryzysu i nowy cykl. Zamiast 4 faz cyklu coraz częściej wymienia się jedynie 2: faza spadkowa-recesja -łączy fazy kryzysu i depresji; oraz faza wzrostu-ekspansji - łączy ożywienie i rozkwit.

GENEZA PIENIĄDZA

Pieniądz to towar szczególny wymienialny na inne towary. Jest on ekwiwalentem, czyli równoważnikiem wartości.

Współcześnie występuje jako pieniądz papierowy, na który składają się papierowe bilety banknotowe i metalowy bilon. Charakterystyczną cechą współczesnego pieniądza jest niemożność jego wymiany na złoto, tak jak to było w przeszłości.

Pieniądz gotówkowy i bezgotówkowy

W szerszym znaczeniu pieniądz obejmuje gotówkę i depozyty bankowe. Depozyty bankowe to pieniądz bezgotówkowy i jest on uruchamiany przez :

1-czeki, 2 -systemy elektroniczne (karty płatnicze, Internet).

Cechy pieniądza

Aby daną jednostkę można było nazwać pieniądzem musi ona spełniać cztery warunki, musi być :

• miernikiem wartości - wyraża ceny innych towarów,

• środkiem płatniczym - służy do wyrównywania wcześniej powstałych zobowiązań,

• środkiem wymiany - pośredniczy w transakcjach kupna-sprzedaży,

• środkiem tezauryzacji - musi mieć zdolność przechowywania wartości.

Papier wartościowy to dokument stwierdzający przysługujące jego właścicielowi prawo majątkowe. Papier wartościowy jest pojęciem dosyć szerokim, a same papiery wartościowe są na wiele sposobów klasyfikowane :

• a) należności pieniężne (obligacje, weksle, czeki),
  b) uprawniające do współwłasności majątkowej (akcje),

• a) przynoszące dochód od kapitału (obligacje - odsetki, akcje - dywidenda)
  b) spełniające funkcje zastawcze (papiery wartościowe przekazane właścicielom),

• a) dywidendowe - potwierdzające prawo własności (akcje),
  b) procentowe - potwierdzają wierzytelność (obligacje, weksle, czeki, bony skarbowe),
  c) dowodowe - potwierdzają wierzytelność (bilety, kwity, cegiełki).

Czek to dokument przy pomocy którego wystawca rozporządza swoimi środkami pieniężnymi, znajdującymi się w banku. Zawiera on polecenie do banku, aby wypłacił on osobie wskazanej, określoną sumę pieniędzy ze środków znajdujących się na rachunku bankowym wystawcy. Owe polecenie jest realizowane na ściśle określonym blankiecie, po zawarciu osobnej umowy z bankiem. Wyróżniamy czeki :
- na okaziciela - na czeku nie ma wpisanej konkretnej osoby uprawnionej do wypłaty, może to uczynić każda osoba przedstawiająca czek,
- imienne - tylko osoba wskazana na czeku może dokonać wypłaty,
- gotówkowe - służą do wypłat gotówki w kasie banku,
- bezgotówkowe (rozrachunkowe) - służy do przelania pieniędzy na rachunek wierzyciela.

Weksel to dokument, który bezwarunkowo zobowiązuje wystawcę lub osobę przez niego wskazaną do zapłacenia określonej osobie, w oznaczonym terminie i miejscu wymienionej w wekslu sumy pieniężnej.

Wystawca - osoba wystawiająca weksel.
Dłużnik - osoba, która musi spłacić zobowiązanie.
Remitent - osoba, która ma otrzymać sumę pieniężną.

Funkcje weksli :

• płatnicza - weksel służy do spłaty zobowiązań,

• kredytowa - weksel daje możliwość uzyskania nielimitowanego kredytu przy małych formalnościach,

• obiegowa - prawa wynikające z weksla można przenieść na inne osoby np. dokonać nim zapłaty zobowiązań poprzez jego przekazanie kontrahentowi. Nowy właściciel nabywa prawa z weksla i to on przedstawia weksel do realizacji, lub może sam płacić nim za swoje zobowiązania,

• gwarancyjna - kolejni właściciele weksla są współzobowiązani z głównym dłużnikiem wobec następnych wierzycieli. W przypadku odmowy zapłaty przez głównego dłużnika, wszyscy odpowiadają solidarnie.

Obligacje

Obligacja jest dokumentem, na którym wystawca (emitent) zobowiązuje się do zwrotu nabywcy określonej na nim sumy pieniężnej, w ustalonym terminie wraz z odsetkami.

Zalety obligacji

Obligacje przynoszą dużo korzyści obu stronom umowy :

• emitentowi - są wygodnym narzędziem zaciągnięcia pożyczki, ponieważ :
  - uzyskuje środki finansowe na dłuższy okres czasu,
  - może jednorazowo uzyskać większą kwotę pieniędzy,

• nabywcy (obligotariuszowi) - są bezpieczną formą lokaty kapitału :
  - zazwyczaj mają wyższe oprocentowanie niż lokaty bankowe,
  - są bezpieczniejsze od akcji,
  - emitent odpowiada całym majątkiem za zobowiązania z tytuły obligacji, są one realizowane w pierwszej kolejności,
  - mogą być gwarantowane przez Skarb Państwa.

Nabywca posiada szerokie uprawnienia, w tym do :
- zwrotu nominalnej kwoty,
- wypłaty odsetek,
- świadczeń dodatkowych,
- zbycia obligacji innej osobie.

Podział obligacji

W zasadzie (ze względów praktycznych) obligacje można podzielić na :
- państwowe - na pokrycie niedoboru budżetu,
- komunalne - na inwestycje jednostek samorządu terytorialnego,
- inne :

• bankowe,

• podmiotu gospodarczego - w celu zebrania kapitału na rozwój czy restrukturyzację.

Obligacje mogą mieć stałe oprocentowanie, być zależne od inflacji (kilka procent ponad nią), odsetki mogą być wypłacane na końcu okresu umowy lub okresowo (np. co 3.miesiące).

Osobliwym przykładem są tzw. obligacje zero kuponowe (zero coupons bonds) - są one sprzedawane poniżej ceny nominalnej (np. 90), a wykupywane wg. wartości nominalnej (np. 100). Różnica stanowi stałe oprocentowanie.

Akcja jest dokumentem stwierdzającym udział kapitałowy w spółce akcyjnej, jest dowodem członkostwa tej spółki. Spółki emitują akcje w celu zgromadzenia lub powiększenia kapitału. Akcje są wydawane inwestorom za :
- wkłady pieniężne,
- wkłady rzeczowe tzw. aporty.

Akcji przynoszą one następujące korzyści :
- zgromadzenie szybko niezbędnego kapitału, szybciej niż przez system bankowy,
- nie zobowiązują do spłaty oprocentowania,
- przedsiębiorstwo nie ponosi dużego ryzyka.

BUDŻET

Budżet to plan gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przez państwo, uchwalany w formie ustawy budżetowej na wniosek Rady Ministrów przez Parlament na okres jednego roku (w Polsce kalendarzowego).
Budżet stanowi obowiązujący dokument dla rządu, który musi go zrealizować i z jego wykonania jest rozliczany.

Zasady budżetowe

Poprawnie skonstruowany budżet powinien kierować się określonymi zasadami :

• zasada jawności - budżet jest powszechnie znany i każdy może się z nim zapoznać, w pewnym stopniu zapobiega to nadużyciom, gdyż społeczeństwo kontroluje wydatki i dochody budżetowe,

• zasada powszechności - budżet powinien obejmować całą działalność państwa (w przeszłości zdarzały się duże odstępstwa od tej zasady poprzez rozrost funduszy celowych),

• zasada jawności - nie powinien występować związek między osiągniętymi dochodami a wydatkami w ramach określonego działu gospodarki,

• zasada szczegółości - dochody i wydatki powinny zostać określone w sposób szczegółowy, uniezależnia to decyzje rządu od wytycznych Parlamentu,

• zasada równości - zasada raczej teoretyczna, mówi o tym, że wydatki winny równać się dochodom.

DEFICYT - wydatki nie równają się dochodom. Występuje wtedy deficyt budżetowy lub nadwyżka budżetowa. W praktyce wiele społeczeństw boryka się z deficytem budżetowym, który jest zjawiskiem niekorzystnym i wskazuje, że państwo żyje na kredyt. Skala deficytu zależy również od prowadzonej polityki makroekonomicznej.

DOCHODY BUDŻETOWE

Głównymi dochodami budżetowymi są :
- podatek od towarów i usług (VAT) - opodatkowaniu podlega większość towarów i usług sprzedawanych na terenie Polski,
- akcyza - podatek selektywny, obciąża niektóre towary np. paliwa, papierosy, alkohole, sól,
- podatek dochodowy od osób fizycznych
- podatek dochodowy od osób prawnych,
- cła,
- dochody z prywatyzacji - ze sprzedaży mienia państwowego.

Wydatki budżetowe :
- dotacje i subwencje,
- wydatki bieżące jednostek budżetowych np. wojska,
- obsługa długu zagranicznego,
- świadczenia na rzecz osób fizycznych,
- wydatki majątkowe.

Deficyt budżetowy jest finansowany poprzez emisję papierów wartościowych, czyli bonów skarbowych i obligacji skarbowych.

DEFICYT BUDŻETOWY, BUDŻETOWYE DOCHODY I STRUKTURA BUDŻETOWYCH WYDATKÓW.

DEFICYT BUDŻETOWY - kwota , o którą wydatki przewyższają wpływy w czasie określonego okresu obrachunkowego. Stanowi on przeciwieństwo nadwyżki budżetu, która jest kwotą o którą wpływy przewyższają wydatki poniesione w danym okresie obrachunkowym.

Dochody : z własności publicznej ; z podatków i opłat publicznych ; osiągane w drodze pożyczek

Wydatki :związane z zakupami dóbr i usług ; transferowe ( nie związane bezpośrednio z ruchem towarów i usług, lecz będące wyrazem redystrybucyjności dochodów- emerytury , renty, zasiłki.

DOCHODY BUDŻETOWE -środki pieniężne pobierane bezpośrednio przez państwo lub gminę od podmiotów gospodarczych i osób fizycznych na finansowanie wydatków związanych z realizacją zaplanowanych zadań .

Istnieją 3 podstawowe rodzaje źródeł dochodów budżetowych:

-z gospodarki publicznej

-z gospodarki prywatnej

-od ludności

WYDATKI BUDŻETU: obejmują obronę narodową , sprawy międzynarodowe, naukę, badania kosmiczne, technologie, energie, zasoby naturalne i środowisko, rolnictwo, handel i kredyty mieszkaniowe, transport, społeczności lokalne i rozwój regionalny, oświatę i szkolenie zawodowe i usługi społeczne, zdrowie, ubezpieczenia społeczne ,opiekę lekarską , ubezpieczenia dochodów, emerytury i usługi świadczone na rzecz byłych żołnierzy , sądownictwo, ogólne wydatki rządu, działalność centralnych instytucji kredytu federalnego.

ELEMENTY RYNKU CZYNNIKÓW PRODUKCJI

PRODUKCJA - jest działalnością polegającą na przetwarzaniu czynników produkcji na wyroby i usługi potrzebne do spożycia i inwestycji, przy czym czynnikami produkcji są zużywane w jej procesie zasoby społeczne, które w klasycznej ekonomii dzielone bywają zwykle na trzy podstawowe grupy : - pracę - L - kapitał - K - ziemię - N
Funkcja produkcji to stosunek między wielkością produkcji danego wyrobu (Q), a potrzebnymi do jego wytworzenia nakładami czynników produkcji (L, K, Z) które mogą być stosowane w różnych proporcjach Q = f(L, K, N).
Proporcje stosowanych w celu otrzymania produktu czynników produkcji określają istniejące w danej chwili technologie, wyznaczające techniczne granice substytucji jednych czynników na drugie, np.: kapitału na pracę, czyli innymi słowy : możliwości mechanizacji lub automatyzacji.

POPYT NA CZYNNIKI PRODUKCJI jest popytem pochodnym od popytu na wyroby finalne i zależy od jego elastyczności cenowej oraz wynikającego z niej utargu przeciętnego i końcowego danego czynnika będzie większa od jego ceny, dotąd opłaca się zwiększać popyt na jego dodatkowe jednostki - dotąd np.: opłaca się zwiększać zatrudnienie, dokąd płaca rynkowa jest niższa niż wartość końcowego produktu pracy. Podstawowe przyczyny różnic w poziomie cenowej elastyczności popytu na czynniki produkcji są następujące :
- im większa substytucyjność pomiędzy czynnikami produkcji C1 a innymi czynnikami C2, C3, .....Cn tym większa cenowa elastyczność popytu na C1 . - im większa cenowa elastyczność popytu na produkt finalny Q, tym większa cenowa elastyczność na służący do jego wytwarzania czynnik produkcji. - im większa cenowa elastyczność podaży innych czynników produkcji (C2, C3, .....Cn ) tym większa cenowa elastyczność popytu na czynnik C1. - cenowa elastyczność popytu na czynnik produkcji zawsze jest większa w długim niż w krótkim okresie.

RACHUNEK PRODUKTU NARODOWEGO

Produkt narodowy PN - jest to całkowita wartość wszystkich dóbr i usług wyprodukowanych w gospodarce w danym okresie. Wyróżniamy produkt narodowy brutto - PNB - skorygowany o wartość amortyzacji WA daje produkt krajowy netto PKN, a ten zaś pomniejszony o podatki pośrednie PP daje dochód narodowy DN
((PNB - WA =PNN) -PP =DN)

RODZAJE KOSZTÓW PRODUKCJI

Poprzez koszty rozumiemy wartość nakładów poniesionych na uzyskanie określonego produktu. Wyróżniamy rodzaje kosztów:
Koszty całkowite - (TC) - jest to suma kosztów poniesionych na wszystkie czynniki
wytwórcze wykorzystane do produkcji. Jest to pieniężny wyraz nakładów. Koszty całkowite możemy podzielić na całkowite koszty stałe i całkowite koszty zmienne.
Całkowite koszty stałe (TFC) - są one niezależne od wielkości produkcji. Są one ponoszone na stałe czynniki wytwórcze.
Całkowite koszty zmienne - (TVC) -zależą od wielkości produkcji i wraz z nią się zmieniają. Koszty te są ponoszone na zakup zmiennych czynników produkcji.
Koszty krańcowe - (MC) - jest to przyrost kosztów całkowitych spowodowanych wzrostem produkcji o jednostkę
Koszty przeciętne - (AC) - są to koszty poniesione na wyprodukowanie każdej jednostki produktu. Wyróżniamy trzy rodzaje kosztów przeciętnych:
Przeciętne koszty stałe (AFC) - pokazują jaki koszt stały został poniesiony na każdą wytworzoną jednostkę produktu.
Przeciętne koszty zmienne - (AVC) - pokazują jaka część kosztu zmiennego została poniesiona na otrzymanie jednostki produktu
Przeciętne koszty całkowite - (ATC) - pokazują jaka część całkowitych kosztów została poniesiona na każda jednostkę produktu zdolności.

PRZEDSIĘBIORSTWO

Przedsiębiorstwo - charakteryzuje je kodeks cywilny - to zespół składników materialnych i niematerialnych, przeznaczonych do realizacji określonych zadań.
Na przedsiębiorstwo składają się (ujęcie przedmiotowe) :
- nazwa, znaki towarowe, patenty,
- nieruchomości i ruchomości,
- zobowiązania,
- księgi handlowe.

PODMIOTY GOSPODARCZE

Z kolei podmiotem gospodarczym może być każda osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka nie posiadająca osobowości prawnej, prowadząca działalność gospodarczą. Podmioty gospodarcze wyposażone są w zdolność prawną, która pozwala na zawieranie umów, występowanie przed sądem jako strona oraz na

Podmiot gospodarczy musi zostać zgłoszony do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez urzędy gmin lub dzielnic (dotyczy to osób fizycznych i jednostek nie posiadających osobowości prawnej). Osoby prawne działają w oparciu o fakt rejestracji w sądach (np. spółki akcyjne).

PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE

Specyficznym rodzajem podmiotu jest przedsiębiorstwo państwowe. Przedsiębiorstwo państwowe jest typową formą własności dla gospodarki socjalistycznej. Jest ono samodzielną jednostką wyodrębnioną pod względem organizacyjnym, terytorialnym, ekonomicznym i prawnym. Każde przedsiębiorstwo państwowe ma swoją nazwę, strukturę, teren na budynki i własną osobowość prawną.

Cechuje je :

• samodzielność - organy przedsiębiorstw (dyrektor, rada pracownicza, ogólne zebranie pracowników) decydują niezależnie o wszystkich sprawach przedsiębiorstwa,

• samorządność - pracownicy uczestniczą w zarządzaniu przedsiębiorstwem,

• samofinansowanie - przedsiębiorstwo samo reguluje swoje zobowiązania, a ewentualne zyski przeznacza na rozwój lub na wzrost wynagrodzeń.

KOOPERACJA

KOOPERACJA-oznacza , że przedsiębiorstwa są zrzeszone na zasadzie dobrowolnego związku i posiadają pełną osobowość prawną , gospodarczą , technologiczną. Mają swobodę działania jako odrębne jednostki.
W ramach kooperacji wyróżniamy :
- konsorcjum - umowny związek pojedynczych przedsiębiorstw powstały w celu przeprowadzenia pojedynczej operacji gospodarczej. Po jej wykonaniu konsorcjum ulega likwidacji. Przykładem konsorcjum jest umowa France Telecom i Kulczyk Holding, powstały w celu zakupu akcji Telekomunikacji Polskiej.
- kartel - najczęściej dotyczy przedsiębiorstw z tej samej branży, przedmiotem kartelu jest ustalenie wspólnej ceny sprzedaży, jej wysokości lub podziału rynku zbytu. Przykładem kartelu, nie na poziomie przedsiębiorstw lecz państw, jest OPEC, czyli Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową,
- syndykat - przedsiębiorstwa tworzą wspólne biuro sprzedaży, dotyczy najczęściej branż surowcowych.

KONCENTRACJA

KONCENTRACJA-oznacza , że zrzeszone przedsiębiorstwa mają wspólny zarząd (kierownictwo) , który kontroluje ich poczynania gospodarcze. Są bardzo często pozbawione osobowości prawnej i swobody działania ekonomicznego.

W ramach koncentracji wyróżniamy :
- koncern - przedsiębiorstwa zachowują osobowość prawną, lecz rezygnują z samodzielności gospodarczej na rzecz wspólnego kierownictwa,
- holding - tworzony jest przez jedno przedsiębiorstwo, które wykupuje taką liczbę udziałów w innych przedsiębiorstwach aby zapewnić sobie nad nimi kontrolę,
- trust - przedsiębiorstwa tracą samodzielność gospodarczą i osobowość prawną na rzecz wspólnego zarządu,
- fuzja - polega na połączeniu się przedsiębiorstw, które tracą całkowicie osobowość prawną i samodzielność gospodarczą. Fuzja może doprowadzić do powstania nowego przedsiębiorstwa (czysta fuzja) lub do wchłonięcia jednego przez drugie silniejsze (tzw. przejęcie). Możemy również wyróżnić tzw. wrogie przejęcie gdy silniejsza firma wykupuje słabszą firmę pomimo jej sprzeciwu (np. brytyjska firma telekomunikacyjna Vodafone, niemieckiego operatora Mannesman-a).

KARTEL-forma monopolu kapitalistycznego , umowa między samodzielnym przedsiębiorstwem zaopatrującym rynek w podobne towary albo usługi , ograniczającą konkurencję przez ustalenie cen albo warunków sprzedaży , ograniczenie produkcji.
SYNDYKAT-forma monopolu kapitalistycznego , w której grupa uczestników zawiera (czasowe) porozumienie dla przeprowadzenia pewnych transakcji.
Konsorcjum-porozumienie dla zjednoczenia się przedsiębiorstw albo banków różnych krajów dla zorganizowania międzynarodowej operacji finansowej (pożyczki) albo dla przyjęcia kontroli nad jakąś gałęzią przemysłu .
Koncern-forma monopolu kapitalistycznego , zjednoczenie przedsiębiorstw zachowujących osobowość prawną , stanowiących jednak gospodarczą całość.
Holding-przedsiębiorstwo (S.C.) będące właścicielem części albo całości akcji innego albo innych przedsiębiorstw w celu sprawowania nad nim kontroli.
Trust-forma monopolu kapitalistycznego , w której uczestniczące przedsiębiorstwa stają się udziałowcami w proporcji do swych wkładów , powierzając kierownictwo połączonych przedsiębiorstw jednemu zarządowi.
Fuzja-połączenie się (zjednoczenie) przedsiębiorstw , spółek akcyjnych , itd.

SPÓŁKI

W gospodarce wolnorynkowej znaczna część podmiotów gospodarczych działa jako spółki, które są połączeniem kapitału wspólników dla osiągnięcia określonych celów ekonomicznych.

Spółki dzielimy na :

• cywilne,

• handlowe :
  - osobowe,
  - kapitałowe.

W spółkach osobowych

najważniejsze jest osobiste współdziałanie wspólników. Spółka ma określony skład osobowy i może być on zmieniany tylko za zgodą wspólników. Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej, traktowane są jako związki osób fizycznych, z których każda występuje osobno np. przy rozliczeniach dochodowych. Z kolei spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną, a na pierwszy plan wysuwa się majątek spółki, a nie skład osobowy, który może się swobodnie zmieniać.

Spółka cywilna

Najbardziej rozpowszechnionym rodzajem spółki w Polsce jest tzw. spółka cywilna, która jako jedyna opiera się na przepisach kodeksu cywilnego. Cechy s.c. :
- umowa określa cel działania, nie można zmienić wspólników bez zmiany umowy,
- co najmniej dwóch wspólników,
- brak osobowości prawnej, przed sądem występują wspólnicy,
- wspólnicy odpowiadają całym swym majątkiem za zobowiązania spółki,
- zgłoszenie podjęcia działalności do ewidencji działalności gospodarczej w gminie lub dzielnicy.

Spółka jawna :
- rodzaj spółki osobowej, opierającej się o przepisy kodeksu handlowego,
- pisemna umowa wspólników (niekoniecznie w formie aktu notarialnego),
- rejestracja w sądzie rejestrowym,
- wspólnicy odpowiadają całym majątkiem za zobowiązania spółki.
Zakładanie spółek jawnych nie cieszy się dużą popularnością ze względu na konieczność poniesienia wyższych kosztów rejestracji niż w przypadku spółki cywilnej, która niewiele różni się od spółki jawnej.

Spółka komandytowa :
- forma pośrednia między spółką jawną a spółkami kapitałowymi tzn. występują w niej dwie kategorie wspólników :

• komplementariusz - odpowiada całym majątkiem za zobowiązania,

• komandytariusz - odpowiada tylko do wysokości wniesionego wkładu (nie może stracić więcej niż zainwestował).

Spółka z o.o.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością :
- spółka kapitałowa działająca w oparciu o kodeks handlowy,
- nieograniczona liczba wspólników (choć może to być także tylko 1 osoba),
- wymagana jest pisemna umowa w formie aktu notarialnego,
- rejestracja w sądzie,
- wniesienie kapitału przez wspólników (minimum 4.000zł podzielonego na udziały o wartości nominalnej 50zł), kapitał może być wniesiony w formie pieniężnej lub rzeczowej (aport),
- obligatoryjne (konieczne) występowanie Walnego Zgromadzenia Wspólników i Zarządu, możliwość powołania Rady Nadzorczej i Komisji Rewizyjnej,
- wspólnicy odpowiadają do wysokości wniesionego wkładu.

Spółka akcyjna :
- spółka kapitałowa działająca w oparciu o kodeks handlowy,
- zawierana w formie pisemnego aktu notarialnego i rejestrowana w sądzie,
- minimalny kapitał - 100.000zł,
- nieograniczona liczba wspólników, odpowiadających za zobowiązania spółki akcyjnej tylko do wysokości wniesionego wkładu,
- powoływana zazwyczaj dla większych przedsięwzięć gospodarczych, dla których łatwo może zdobyć kapitał poprzez emisję nowych akcji,
- występowanie Statutu, uchwalanego przez WZA określającego m. in. nazwę, siedzibę, liczbę i rodzaj akcji, wysokość kapitału akcyjnego, sposób działania władz spółki.

Spółki inwestora giełdowego

Najważniejszym rodzajem spółek dla inwestora giełdowego są spółki akcyjne (tylko one mogą być notowane na giełdzie), dlatego też je opiszemy szerzej. Spółki notowane na giełdzie muszą spełniać znacznie więcej szczegółowych warunków poza tymi przedstawionymi powyżej.

CELE PRYWATYZACJI TO:

• ograniczenie udziału przedsiębiorstw państwowych w gospodarce,

• poprawa efektywności gospodarowania,

• poprawa kondycji finansowej przedsiębiorstw,

• przystosowanie przedsiębiorstw do realiów gospodarki rynkowej,

• zracjonalizowanie zatrudnienia,

• umacnianie pozycji przedsiębiorstw na rynku,

• poprawa kondycji giełdy papierów wartościowych poprzez zwiększenie liczby notowanych na niej prywatyzowanych spółek,

• zachęcenie ludzi do inwestowania,

• zdobycie środków na sfinansowanie niezbędnych reform ustrojowych,

• przyciągnięcie inwestorów zagranicznych dysponujących nowoczesnymi technologiami.

Podział prywatyzacji ze względu na jej wielkość :
- mała prywatyzacja - polega na sprzedaży małych przedsiębiorstw np. zakładów gastronomicznych lub wyłączonych składników majątku (maszyny, budynki),
- średnia prywatyzacja - sprzedaż małych i średnich podmiotów, lub leasing majątku produkcyjnego,
- duża prywatyzacja - przekształcenie średnich i wielkich przedsiębiorstw w spółki kapitałowe i ich sprzedaż.

Sposoby prywatyzowania

Proces prywatyzacji odbywa się w Polsce według trzech głównych sposobów :

• prywatyzacja bezpośrednia - poprzez likwidację przedsiębiorstwa i rozdysponowanie składników jego majątku. Decyzję o takim sposobie prywatyzacji podejmuje organ założycielski (np. Wojewoda) za zgodą Ministra Skarbu, który odpowiada za proces prywatyzacji,

• prywatyzacja pośrednia (droga kapitałowa) - składa się z 2 etapów :
  - I Etap - przekształcenie przedsiębiorstwa w Jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa, proces ten zwany komercjalizacją powoduje , że JSSP zaczyna działać na podstawie Kodeksu Handlowego, a nie Ustawy o Przedsiębiorstwie Państwowym. Proces ten powoduje, że zaprzestaje działania rada pracownicza i ogólne zebranie pracowników. Powstają natomiast organy, które przewiduje Kodeks Handlowy czyli Rada Nadzorcza i Walne Zgromadzenie (które wykonuje jednoosobowo Minister Skarbu). Komercjalizacja uszczupla władzę pracowników przedsiębiorstwa, więc w zamian za zgodę pracowników na komercjalizację i prywatyzację rządy zgodziły się na swoisty "okup" dla pracowników, czyli początkowo przywilej zakupu akcji po preferencyjnej cenie dla pracowników, a obecnie 15% pula akcji dla bezpłatnego podziału między pracowników,
  - II Etap - sprywatyzowanie JSSP, czyli sprzedaż jej akcji wybranemu inwestorowi, lub złożenie oferty sprzedaży na polskiej i zagranicznych giełdach papierów wartościowych,

prywatyzacja poprzez Narodowe Fundusze Inwestycyjne - w Polsce powstało 15 NFI, każdy z nich otrzymał trzydzieści kilka pakietów większościowych spółek akcyjnych i kilkaset mniejszościowych. Zadaniem NFI było zarządzanie otrzymanym majątkiem aby powiększać jego wartość. Akcjonariuszami NFI zostali polscy obywatele, którzy odebrali Powszechne Świadectwa Udziałowe i zamienili je na akcje NFI. Więcej w

Handel zagraniczny i jego przyczyny

Handel zagraniczny, polega na odpłatnej wymianie towarów i dóbr między kontrahentami mającymi swoje siedziby w różnych krajach. Ten typ handlu pozwala na uzupełnienie tych dóbr, które brakują na danym terenie. Jednak współcześnie dużego znaczenia nabiera możliwość wykorzystania różnic kosztów

OPERACJA HANDLU ZAGRANICZNEGO

Handel zagraniczny składa się z następujących operacji gospodarczych :
- eksport - to sprzedaż krajowych towarów, lub świadczenie usług kontrahentowi zagranicznemu,
- import - polega na nabywania dóbr ---zagranicą--- i przewożeniu ich do kraju,
- reeksport - importowany towar jest sprzedawany powtórnie za granicę np. zakup towaru w Rosji i ich eksport do Niemiec,
- tranzyt - polega na przewożeniu towarów z jednego kraju do drugiego przez terytorium trzeciego.

Zakres handlu

Handel zagraniczny obejmuje :

• obroty towarowe i usługowe,

• obroty dobrami niematerialnymi w tym :
  - know-how - pozyskanie wiedzy jak wytwarzać dane dobro, dokumentacja techniczna, receptura, instruktaż,
  - licencja - uprawnienie do wykorzystania rozwiązań naukowych chronionych patentami lub prawami autorskimi np. zakup wynalazku,
  - leasing - polega na wydzierżawieniu maszyn, urządzeń itp. importer może z nich korzystać bez konieczności zakupu,

• migrację siły roboczej,

• obroty kapitałowe np. inwestycje, kredyty.

BILANS PŁATNICZY - to sporządzany za określony okres zestawienie wykazujące sytuację płatniczą kraju z tytułu kontaktów zagranicznych. Bilans płatniczy jest pojęciem bardzo szerokim i dzieli się na :

• bilans obrotów bieżących :
  - bilans handlowy - należności i zobowiązania z tytułu eksportu i importu towarów,
  - bilans usług - zestawienie obrotów usługami, patentami, licencjami, prawami autorskimi,
  - bilans dywidend i procentów - płatności związane z obsługą kapitału ulokowanego za granicą, a w szczególności spłat odsetek (nie rat kredytów !),
  - bilans transferów nieodpłatnych - przekazy jednostronne np. umorzenie zadłużenia, pomoc zagraniczna, przelewane środki pieniężne przez obywateli,

• bilans obrotów kapitałowych :
  - inwestycje bezpośrednie :
  a) budowa nowego przedsiębiorstwa za granicą,
  b) zakup przedsiębiorstwa za granicą,
  c) reinwestycja zysków w przedsiębiorstwie,
  - inwestycje portfelowe - lokaty z zagraniczne papiery wartościowe, np. zakup akcji przedsiębiorstwa zagranicznego, w którym nadal duży wpływ na działalność firmy ma kapitał krajowy.
  - inne kapitały :
  a) kredyty bankowe, kupieckie,
  b) rezerwy monetarne - to w głównej mierze środki znajdujące się na rachunkach w zagranicznych bankach należące do rządu danego kraju. Jeżeli występuje deficyt we wszystkich poniższych pozycjach to kwota ta musi zostać pokryta z rezerw monetarnych. Jeśli występuje nadwyżka to saldo (wynik) powiększa rezerwy monetarne.

NADWYŻKA KAPITAŁOWA

Jednak jak już wspomnieliśmy bilans płatniczy musi być zrównoważony, więc deficyt jego deficytową cześć (obroty bieżące) pokrywa w polskim przypadku wysoka nadwyżka kapitałowa. Składają się na nią inwestycje zagraniczne w prywatyzowane zakłady i budowę nowych oraz zakupy polskich papierów wartościowych. Właśnie te inwestycje i napływające pieniądze równoważą nasze zakupy importowe i odpływ środków finansowych. Jednak wracając do deficytu trzeba wspomnieć, że nie składają się na niego wyłącznie zakupy konsumpcyjne, lecz także zakupy inwestycyjne np. sprowadzanie do Polski nowoczesnych maszyn niezbędnych do rozpoczęcia produkcji. Skoro nasz import jest także inwestycyjny, to wszystko jest w porządku i oznacza to, że mamy szansę powiększyć swoje bogactwo w przyszłości. Taka sytuacja jest normalna dla krajów rozwijających się i to właśnie nakłady inwestycyjne decydują o sukcesie gospodarki, a w mniejszym stopniu konsumpcja obywateli. Niektórzy ekonomiści uważają że wystarczy powiększać konsumpcję (i popyt wewnętrzny) w nieskończoność i to on powoduje wzrost zamożności, jednak to nieprawda : ważniejsze są oszczędności i inwestycje w nowoczesne technologie.

• BANK ŚWIATOWY - którego celem jest udzielanie pomocy w odbudowie i rozwoju krajów członkowskich. Szczególne znaczenie dla Banku ma popieranie długookresowego wzrostu gospodarczego, m. in. poprzez udzielanie długookresowych pożyczek o niskim oprocentowaniu. Finansowane są głównie projekty mające charakter inwestycyjny, a głównym warunkiem udzielania kredytu jest zobowiązanie się podmiotu do współfinansowania projektu np. 50% Bank Światowy, 50% państwo. BS przyczynił się do zacierania różnic w poziomie rozwoju poszczególnych państw oraz do mobilizowania kapitału krajowego do uczestniczenia w działaniach inwestycyjnych.

• MIĘDZYNARODOWY FUNDUSZ WALUTOWY - utworzony w 1944r. ma za zadanie koordynowanie polityki finansowej państw członkowskich. Fundusz pełni również rolę ośrodka konsultacyjnego i informacyjnego m. in. w zakresie międzynarodowych stosunków walutowych. MFW finansuje swoją działalność z wpłat państw członkowskich, gdzie beneficjentami pomocy są kraje biedniejsze lub znajdujące się w kłopotach gospodarczych. Właśnie ta działalność jest powszechnie znana, ponieważ Fundusz udzielił wielomiliardowych pożyczek pomocowych m. in. Tajlandii i Korei w czasie kryzysu azjatyckiego oraz Rosji (której część polityki zagranicznej koncentruje się na zdobywaniu pieniędzy z MFW),

• ORGANIZACJA WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ I ROZWOJU (OECD) - założona w 1960r. w Paryżu, jej celem jest promowanie trwałego wzrostu gospodarczego, a także likwidacja barier protekcyjnych w handlu. OECD koordynuje także politykę handlową i gospodarczą wobec państw nie należących do tej organizacji. Jest ona uważana za klub bogatych, do którego należą najzamożniejsze państwa świata (ok. 30), w tym również Polska od 1996r.

NARZĘDZIA POLITYKI MONETARNEJ

NARODOWY BANK POLSKI może realizować politykę monetarną poprzez tzw. narzędzia polityki monetarnej :

• operacje otwartego rynku - polegają one na zakupie i sprzedaży papierów wartościowych bankom. Kupując na otwartym rynku NBP przyczynia się do zwiększenia ilości pieniądza w obiegu, gdyż za zakupione papiery wartościowe od banków, otrzymują one pieniądze. Skoro banki komercyjne mają więcej środków mogą udzielać więcej kredytów, co prowadzi do wzrostu ilości (podaży) pieniądza w gospodarce i obniżki stopy procentowej w tychże bankach. Kredyt staje się wtedy tańszy i bardziej opłacalny dla kredytobiorców. Jeżeli jednak NBP sprzedaje bankom papiery wartościowe za które płacą one pieniędzmi, następuje ograniczenie podaży pieniądza, spadku ilości udzielanych kredytów i wzrostu stopy procentowej,

• wyznaczanie stopy rezerw obowiązkowych - stopa rezerw to procentowa wielkość, która informuje nas ile banki muszą oddać na nieoprocentowany rachunek w NBP od każdej zdeponowanej w nim złotówki. Rezerwa ta zabezpiecza klientów przed ryzykiem niewypłacalności banku i to z niej pochodzi część środków na wypłaty dla klientów w razie kłopotów danego banku. Jeżeli NBP ustali wyższą stopę rezerw obowiązkowych, banki będą dysponowały mniejszymi środkami i będą udzielać mniej kredytów (spadnie też podaż pieniądza). Obniżenie stopy rezerw powoduje sytuację odwrotną,

• określanie stopy redyskontowej - jest to stopa procentowa, czyli cena jaką kredytobiorca płaci za zaciągnięty w banku komercyjnym kredyt. Jej wysokość w dużym stopniu wpływa na wielkość kredytów udzielanych przez banki. Niższa stopa prowadzi do ich wzrostu a tym samym do zwiększenia podaży pieniądza. Podniesienie stopy procentowej przez bank centralny powoduje spadek podaży pieniądza. Wysokość stopy redyskontowej zależy od tempa wzrostu cen w gospodarce. Im jest ono większe, tym szybciej spada siła nabywcza pieniądza (jego wartość). Dlatego stopa procentowa w dużym stopniu zależy od poziomu inflacji. Upraszczając stopa procentowa składa się z :
  - oczekiwanych dochodów z tytułu udzielonego kredytu,
  - stopy ryzyka,
  - stopy oczekiwanej inflacji.

• operacje refinansowe - polegają one na udzielaniu przez NBP kredytów bankom komercyjnym w celu powiększenia ich zasobów pieniężnych i umożliwienia im zwiększenia akcji kredytowej (ilości udzielanych kredytów). Są to kredyty:
  - lombardowe - udzielany na kilka dni pod zastaw posiadanych przez bank komercyjny papierów wartościowych,
  - redyskontowe - jest on związany z obrotem wekslowym w gospodarce.

RODZAJE POLITYKI MONETARNEJ

BANK CENTRALNY w zależności od aktualnej sytuacji w gospodarczej może prowadzić elastyczną politykę monetarną i sam decydować w którym z głównych kierunków ma ona podążać. W Polsce decyduje o tym nie tylko sam Narodowy Bank Polski, ale także konstytucyjny organ jakim jest Rada Polityki Pieniężnej. Decyduje ona m. in. o kierunkach polityki monetarnej i o wysokości stóp procentowych. Bieżącymi sprawami zajmuje się sam NBP. Wspomnieliśmy wcześniej o dwóch kierunkach polityki pieniężnej. Może to być :

• ekspansywna polityka monetarna - polega ona na takim wykorzystaniu narzędzi polityki monetarnej, które prowadzą do zwiększenia podaży pieniądza w gospodarce. Można to osiągnąć dokonując zakupu papierów wartościowych w ramach "operacji otwartego rynku", obniżając stopy procentowe i rezerwy obowiązkowe. Polityka ta jest prowadzona gdy gospodarka ma problemy z wzrostem gospodarczym i bank centralny chce go ożywić. Korzysta się z niej zwłaszcza w czasie recesji. Warto jednocześnie podkreślić, że polityka monetarna nie jest cudownym lekarstwem na problemy gospodarcze - znacznie ważniejsze są niskie podatki i koszty pracy, przejrzyste przepisy, duża wolność gospodarcza (np. mała liczba koncesji) oraz niski stopień biurokratyzacji i korupcji,

• restrykcyjna polityka monetarna - wykorzystywana podczas "schładzania" gospodarki, gdy przejściowy wysoki wzrost popytu wewnętrznego i poziomu PKB mógłby zagrozić długoterminowemu, zdrowemu rozwojowi i niskiej inflacji. Polega ona na m. in. podwyższeniu przez bank centralny stóp procentowych i rezerw obowiązkowych oraz na sprzedawaniu papierów wartościowych bankom.\

FINANSE PUBLICZNE

Oto co Konstytucja mówi o Finansach Publicznych :

Państwo nie może zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego Produktu Krajowego Brutto.

Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy. (!)

Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określania podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także przyznawanie ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych z podatków następuje w drodze ustawy.

Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej, projekt ustawy budżetowej może złożyć jedynie Rada Ministrów.

Jeżeli ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie weszła w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, rząd prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.

Ustawa budżetowa nie może przewidywać zaciągnięcia zobowiązania w banku centralnym na pokrycie deficytu budżetowego.

Parlament zmieniając przychody i wydatki w projekcie ustawy budżetowej nie mogą ustalić większego deficytu budżetowego niż przewidywany w projekcie ustawy budżetowej.

Sejm podejmuje uchwałę o udzielenie lub o odmowie udzielenia absolutorium Radzie Ministrów z wykonania budżetu.

NARODOWY BANK POLSKI

Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Ma on wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Organy NBP :

• Prezes Narodowego Banku Polskiego (powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na 6 lat - nie może należeć do żadnej partii politycznej, związku zawodowego i prowadzić działalność, którą nie można pogodzić z godnością jego urzędu),

• Rada Polityki Pieniężnej,

• Zarząd Narodowego Banku Polskiego.

RADA POLITYKI PIENIĘŻNEJ

Rada Polityki Pieniężnej corocznie ustala założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmu, równocześnie z projektem ustawy budżetowej Rady Ministrów. RPP składa Sejmowi także sprawozdania z wykonania założeń polityki pieniężnej za poprzedni rok. W skład RPP wchodzą Prezes NBP jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów, powoływane na 6 lat w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat. Szczegółowe zasady funkcjonowania Narodowego Banku Polskiego i Rady Polityki Pieniężnej określa właściwa ustawa.

.ALOKACYJNA I STABILIZACYJNA FUNKCJA RZĄDU

ALOKACYJNA FUNKCJA RZĄDU - polega na działalności prowadzonej do lepszej alokacji dóbr i usług niż mógłby to zrobić mechanizm rynkowy. Na rynkach pojedynczych oferowane są na sprzedaż produkty wytwarzane przez firmy prywatne dlatego też możemy nazwać je dobrami i usługami prywatnymi.

Dobra prywatne -dostarczane są na rynek przez prywatnych producentów . Jednak część dóbr i usług wytwarzana jest w gospodarce przez rząd ( nie bezpośrednio). Jednak to właśnie rząd ze Skarbu Państwa opłaca produkcję tych dóbr czy usług i dlatego też noszą one nazwę dóbr publicznych.

Dobra publiczne-dostarczane są przez rząd całemu społeczeństwu nieodpłatnie np. dobra narodowe, państwowa służba zdrowia, państwowe szkolnictwo, a także ochrona porządku publicznego przez policje, oświetlenie ulic czy budowa autostrad. Wymienione dobra i usługi charakteryzują się tym , że każdy mieszkanie kraju z nich korzysta, nie ograniczając przy tym możliwości korzystania z nich przez innych , a także tym , że nie musi płacić za konsumpcję tego rodzaju dóbr. W warunkach monopolu i konkurencji monopolistycznej nie zostaje osiągnięta efektywność. Oznacza to , że rząd w sytuacji monopolu musi często interweniować . wymienione przyczyny wywołuja konieczność angażowania się rządu w działalność związaną z podażą dóbr i usług , czyli ich alokacją.

STABILIZACYJNA FUNKCJA RZĄDU - polega na działalności prowadzącej do osiągnięcia pełnego zatrudnienia, stabilizacji cen i wzrostu gospodarczego, czyli stanu, którego samodzielnie nie może zapewnić mechanizm rynkowy.

Ponieważ z funkcjonowaniem gospodarczym związane są problemy dotyczące ludzi np. inflacja i bezrobocie , to rząd jest aktywnie zaangażowany w osiągnięcie pełnego zatrudnienia , stabilnych cen, i wzrostu gospodarczego . rząd jest odpowiedzialny za poziom życia obywateli kraju, w którym rządzi i dlatego został wyposażony w specjalne narzędzia , aby strzec ich interesów. Wszelką działalność mającą na celu osiągnięcie narodowych celów ekonomicznych, czyli osiągnięcie pełnego zatrudnienia, stabilnych cen i podnoszenia poziomu życia ludności , wzrostu gospodarczego , ekonomiści określają mianem wypełniania funkcji

stabilizacyjnej.

Działalność rządu nakierowana na walkę z inflacją i bezrobociem wpływa na dystrybucje dochodu i alokację zarówno dóbr prywatnych jak i publicznych.

Rząd dysponuje różnymi narzędziami . Jednym z nich są wydatki rządowe na dobra i usługi , które bezpośrednio wpływają na poziom zagregowanego popytu w gospodarce. Są one nakierowane na dostarczanie dóbr i usług publicznych oraz prywatnych, a także na równiejszą sprawiedliwszą dystrybucję dochodu. Podatki są wykorzystywane w celu oddziaływania na 3 obszary działalności rządu. Wykorzystywane są też transfery - dotacje pieniężne ze strony rządu , na rzecz najbardziej potrzebujących

RODZAJE POSTĘPU TECHNICZNEGO.
Postęp techniczny polega na zastosowaniu w produkcji odkryć naukowych, wynalazków i innowacji w dziedzinie procesu produkcji. Celem tego jest obniżenia nakładów koniecznych do wytworzenia danego wyrobu, bądź też w dziedzinie udoskonalania samego produktu, aż do wynalezienia produktu nowego, lepiej i pełniej zaspakajającego wymagania odbiorców. Postęp ma na celu obniżenie nakładów koniecznych do wyprodukowania towarów. Oznacza to, że w wyniku zmiany z tej samej ilości nakładów wyników produkcji możemy uzyskać większy produkt albo też utrzymać produkt tej samej wielkości przy mniejszych nakładach.

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje postępu:
1) w dziedzinie procesu produkcyjnego,
2) w dziedzinie samego produktu,
3) w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego (ekologii).

REWOLUCJA JOHNA M. KEYNESA

J.M. KEYNES traktował pieniądz jako towar, na który istnieje określony popyt i podaż. Twierdził, że pieniądz stanowi współzależną część całej gospodarki i w żadnym wypadku zmiany w jego popycie i podaży nie mogą być neutralne dla całej gospodarki. Może być wykorzystywany jako narzędzie polityki gospodarczej.

KEYNESOWSKA TEORIA POPYTU NA PIENIĄDZ.

Wg teorii keynesowskiej popyt na pieniądz ma swoje główne korzenie w popycie transakcyjnym i spekulacyjnym. Popyt transakcyjny jest zdeterminowany głównie przez poziom dochodu narodowego. Im wyższy poziom dochodu narodowego tym większa potrzeba handlu.

Spekulacyjny popyt na pieniądz wynika zasadniczo z oczekiwań dotyczących przyszłych stóp procentowych.

Keynes argumentował , że podczas dotkliwych depresji stopa % może spaść tak nisko , że każdy będzie wierzył , iż zamierza się podnieść i wszyscy będą trzymać tyle gotówki, ile tylko zdobędzie. Gospodarka w takich warunkach wpada w „pułapkę płynności” - gdy ludzie w pewnych, mało prawdopodobnych sytuacjach tezauryzują wszelkie przyrosty zasobów pieniądza tak , że krzywa popytu na pieniądz ma położenie poziome.

W modelu keynesowskim popyt na pieniądz (MD) składa się z dwóch składników popytu transakcji.(Mr) oraz popytu spekulacyjnego (Msp) . Zasób pieniądza na który jest popyt ze względu na potrzebę realizowania transakcji- wykres a) - jest bezpośrednio zależny od poziomu dochodu narodowego. Wielkość spekulacyjnego popytu na pieniądz pozostaje w odwrotnej zależności od stóp procentowych- wykres b). Całkowity popyt na pieniądz- wykres c)- jest wynikiem zsumowania transakcyjnego popytu na pieniądz przy danym poziomie dochodu- powiedzmy Y1- i spekulacyjnego popytu na pieniądz . zakres pułapki płynności ( w mało prawdopodobnej sytuacji jej zaistnienia pokazany jest w postaci horyzontalnej części krzywych popytu na pieniądz wykresów b) i c).

STOPA LĄBARDOWA -7%

STOPA INTERWENCYJNA - 5,5%

STOPA REDYSKONTOWA - 6%

STOPA DEPOZYTOWA - 4%

Determinanty Popytu na pieniądz (MD) :

• stopa % ; - wielkość doch. Nar. ; - poziom cen.

Podaż pieniądza - to ilość pieniądza na rynku która jest całkowicie regulowana przez Bank Centralny.

Czynniki wpływające na zagregowany popyt:

• wydatki konsumpcyjne - mają największy udział o jego wielkości generalnie decyduje poziom dochodu narodowego.

• Wydatki inwestycyjne - ponoszone na nowo wyprodukowane czynniki produkcyjne do odnowienia starych i zużytych czynników. Ich wielkość zależy od wielkości stopy % udzielonego kredytu inwestycyjnego. A wielkość ztsków od postępu nauk i techniki.

• Wydatki rządowe - wpływają poprzez zakupy przez rząd i opodatkowanie gosp domowych i firm.

• Eksport netto - zależy od kursu walut

Jerzeli poziom cen w gospodarce spada wzrasta to wielkość zagregowanego popytu wzrasta spada ponieważ wzrasta spada :

• realna siła nabywcza dochodu

• opłacalność inwestycji

• wartość zakupów rządowych

• konkurencyjność eksportu

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---