Wykład 1 04.10.2005

Aspekty integracji:

• gospodarcza

• polityczna

• społeczna

• militarna

• kulturowa

• inne

Integracja gospodarcza - to proces scalania gospodarek narodowych poszczególnych krajów i tworzenia z nich jednego organizmu gospodarcz4go przez usuwanie ograniczeń w przepływie towarów i czynników produkcji oraz tworzenie podobnych warunków konkurencji.

Prawidłowy przebieg procesu integracji powinien zapewniać:

• wewnętrzne wzajemne dostosowanie się struktur gospodarczych, spajanie ich w całość, stanowiącą jednolity organizm gospodarczy,

• nowy organizm gospodarczy powinien dać możliwości przekraczające sumę dotychczasowych możliwości narodowych.

Mamy więc integrację realną (faktyczna integracja oparta na podstawach ekonomicznych) i formalną (powołanie ugrupowania integracyjnego).

Czy integracja realna może powstać bez formalnej?

Tak, a potwierdzenie tego może być przykład NAFTA, gdzie proces integracji realnej rozpoczął się przed formalnym powołaniem ugrupowania.

Czy integracja formalna jest w stanie wymusić powstanie integracji realnej?

RWPG jest przykładem na „nie”. W tym przypadku integracja formalna była bardzo zaawansowana (stworzono szczegółowe plany, które bardzo dokładnie określały co, kto ma wymienić, kiedy, w jakich ilościach, itd., stworzono nawet walutę do rozliczeń). Funkcjonowało to tak przez 40 lat. Jednak gdy na przełomie lat 80 i 90- tych nastąpiły znaczne przemiany w sferze politycznej, zabrakło tych podstaw formalnych, więzi formalne zostały zerwane bo nie były one poparte związkami ekonomicznymi. Gospodarki rozpadły się na niezależne podmioty. Była to tak gwałtowna zmiana, że podjęto działania mające na celu ograniczenie jej negatywnych skutków. CEFTA została powołana m.in. po to by odbudować zerwane po rozpadzie RWPG więzi.

Warunki sprzyjające prawidłowemu przebiegowi procesu integracji gosp.:

1. Bliskość położenia geograficznego.

2. Dobrze rozwinięta infrastruktura gospodarcza.

• Im lepiej rozwinięta szeroko rozumiana infrastruktura, tym lepsze warunki dla inwestycji, integracji.

• 
  Mamy tu na myśli zarówno infrastrukturę techniczną (drogi, kolej, wodociągi, gazociągi, itp.) ale również społeczną.

3. Komplementarność struktur gospodarczych.

Rodzaje komplementarności:

• rzeczywista - powstaje w momencie integrowania się (nie występuje prawie wcale lub rzadko)

• potencjalna - istnieje już w warunkach ugrupowania integracyjnego

• międzygałęziowa - podział struktur gospodarczych gdzie w jednej gospodarce jest np. dobrze rozwinięty przemysł a w drugiej rolnictwo (nie występuje wcale lub rzadko, bo integrują się państwa blisko siebie położone o zbliżonej charakterystyce, warunkach klimatycznych itp.)

• wewnątrzgałęziowa - specjalizacja i podział pracy obejmuje wąskie dziedziny w ramach poszczególnych branż, gałęzi produkcyjnych

Łatwo uzyskać komplementarność jeżeli w strukturach integrujących się krajów panuje wąska specjalizacja i zaawansowany podział pracy. Bez komplementarności (uzupełniania się) nie będzie zespolenia. Problemem są dziedziny, które nie są oparte na wysokim podziale pracy np. górnictwo (kopalnie będą konkurować między sobą, wystąpi substytucja), rolnictwo, hutnictwo. Przykładem może być problem jaki wystąpił przy wejściu Polski do UE - największe zastrzeżenia do integracji zgłaszały Niemcy, jako nasi najbliżsi sąsiedzi o zbliżonych warunkach klimatycznych, co stwarza dodatkową konkurencję a nie komplementarność pomiędzy obydwoma krajami).

4. Poziom rozwoju integrujących się gospodarek.

Im wyższy poziom rozwoju gospodarczego to struktura gospodarek jest nowocześniejsza (podział pracy może być bardziej zaawansowany i łatwo jest uzyskać komplementarność) co sprzyja integracji.

5. Polityka prointegracyjna państwa.

Jest to warunek sprzyjający integracji ale nie jest konieczny. Działania rządu mogą sprzyjać, ułatwiać i popychać integrację, ale nie jest to warunek niezbędny.

RODZAJE INTEGRACJI WG. POZIOZMU SUWERENNOŚCI INTEGRUJĄCYCH SIĘ PAŃSTW

1. Integracja umowna państw suwerennych

• Umowa dobrowolna bez wpływu na utratę suwerenności

• Pełna autonomia w stosunkach z krajami trzecimi

• Przykładem jest strefa wolnego handlu NAFTA

2. Integracja umowna państw dobrowolnie ograniczających swą suwerenność na rzecz instytucji integracyjnych

• Umowa dobrowolna

• Z założenia kraj zrzeka się części suwerenności na rzecz instytucji działających w ramach ugrupowania (np. suwerenności w zakresie prowadzenia polityki handlowej

• Przykładem jest UE lub strefa Euro

3. Integracja politycznie nierównoważna

• Integracja państw, w których jedno lub grupa państw ma zdolność przewagi w sile politycznej i często w militarnej, w efekcie czego może wpływać na charakter współpracy w ramach ugrupowania integracyjnego

• Pierwszorzędne znaczenie ma przewaga polityczna i w efekcie następuje narzucanie rozwiązań gospodarczych

• Przykładem jest RWPG

4. Integracja gospodarczo nierówna

• Integrują się kraje o znacznych różnicach w potencjale gospodarczym, poziomie rozwoju, wielkości rynku, znaczeniu waluty na rynku międzynarodowym

• Przykładem jest NAFTA (w pewnym sensie) występuje tu dominacja gospodarki amerykańskiej nad kanadyjską i meksykańską

FORMY INSTYTUCJONALNE UGRUPOWAŃ INTEGRACYJNYCH

STREFA WOLNEGO HANDLU
Brak ceł wewnętrznych
UNIA CELNA
Brak ceł wewnętrznych	Wspólna taryfa celna
WSPÓLNY RYNEK
Brak ceł wewnętrznych	Wspólna taryfa celna	Swobodny przepływ kapitału, usług i ludzi
UNIA GOSPODARCZO - WALUTOWA
Brak ceł wewnętrznych	Wspólna taryfa celna	Swobodny przepływ kapitału, usług i ludzi	Harmonizacja polityki gospodarczej	Wspólna waluta oraz jednolita polityka kursowa i pieniężna banku centralnego

1. Strefa wolnego handlu - kraje członkowskie znoszą bariery i ograniczenia między sobą ale zachowują pełną autonomię co do polityki handlowej wobec państw trzecich (większość istniejących ugrupowań ma taką formę integracji np. NAFTA, CEFTA, EFTA)

2. Unia celna - wspólna polityka handlowa wobec państw trzecich (wspólne cła) - UE obejmuje unię celną

3. Wspólny rynek - tzw. rynek czterech swobód (wolności) (np. działania w ramach EWG po przyjęciu jednolitego aktu europejskiego)

4. Unia gospodarcza - ścisła koordynacja lub unifikacja polityk gospodarczych krajów członkowskich np. UE

5. Unia walutowa - ścisła koordynacja a najbardziej zaawansowaną formą unii walutowej jest wprowadzenie wspólnego pieniądza na obszarze państw ugrupowania

Dlaczego UE wprowadza unię gospodarczo - walutową?

Niemożliwe jest zbudowanie unii walutowej bez unii gospodarczej, ponieważ wspólny rynek musi reprezentować w miarę spójny obszar gospodarczy, a na kurs (siłę) pieniądza wpływa właśnie polityka gospodarcza w danym kraju.

Mamy do czynienia z koordynacją a nie unifikacją - UE nie prowadzi wspólnej polityki gospodarczej a jedynie koordynuje politykę gospodarczą państw za pomocą np. kryteriów konwergencji, Paku Stabilizacji i Wzrostu.

6. Unia polityczna - jest to najbardziej zaawansowana forma integracji, ale o innym charakterze. Zakłada wspólną politykę zagraniczną i politykę obronną państw członkowskich przy zrealizowaniu integracji gospodarczej

W praktyce:

• Dotychczas żadne państwo nie osiągnęło tego stopnia integracji. Deklaratywnie do tego zmierza UE (kraje członkowskie wyrażały wolę w różnych traktatach), ale państwa członkowskie różnie się opowiadają w sprawach militarnych np. wojna w Iraku.

• Wspólnej polityki zagranicznej nie ma.

• Polityka obronna - nie ma sensu jej tworzenia, ponieważ te same jednostki obronne odpowiadałyby UE albo NATO (mogłaby wystąpić sprzeczność)

• Nie ma europejskich sił zbrojnych, jednolitych celów, doktryny obronnej.

Jaki jest horyzont czasowy integracji? Czy jest to proces skończony?

Integracja jest procesem nieskończonym. Nie ma takiej sytuacji żeby stwierdzić, że proces integracji jest skończony. Wszelkie umowy, akty, traktaty regulują działania na dany czas. Ciągle powstają nowe działania, które będą tę integrację popychać, nowe obszary, które trzeba będzie objąć integracją. Na przykład rozszerzenie układu GATT GATTS (1994) - dodano liberalizację handlu usług. W momencie wprowadzania II Dyrektywy Bankowej nie było części usług np. bankowość elektroniczna. Postęp techniczny, uwarunkowania wewnątrz ugrupowań, uwarunkowania w gospodarce światowej - wymagają dalszych działań w zakresie integracji. Nie ma więc skończoności w procesie integracji

Mechanizm, który rządzi integracją (mechanizm rynkowy czy regulacja w dużym stopniu przez państwo)?

Mechanizm rynkowy jest lepszy w długim okresie i jest w stanie stworzyć realne powiązania integracyjne. Instrumenty administracyjne stosowane przez państwa członkowskie będą skuteczne w krótkim okresie. Działania wymuszone przez państwo wymagają zmian po jakimś czasie, a te które ukształtowały się przez mechanizm rynkowy są trwalsze, ponieważ to rynek i konkurencja wymusza określone zachowanie a nie przepisy.

Czy korzyści z integracji są równe? Czy istnieje możliwość różnicowania tych korzyści?

Nie wszystkie kraje równo korzystają z korzyści UE. Wyróżniamy rozróżnienie masy korzyści od stopy korzyści. Nas interesuje stopa korzyści mierzona wpływem procesów integracyjnych na tempo wzrostu PKB, eksportu, inflację. Poziom tej stopy powinien być zbliżony we wszystkich państwach członkowskich, ale w praktyce jest to bardzo trudne. Stosunkowo najbardziej zbliżony poziom stopy występuje, gdy zbliżony jest poziom rozwoju integrujących się krajów. Miary te są jednak mało precyzyjne.

Przykładowo pierwsze sześć krajów UE miało taki sam poziom rozwoju czyli występowała taka sama stopa korzyści, ale już kolejne rozszerzenia powodowały ze poziom rozwoju się zmienił (Irlandia - 1973 - niższa stopa rozwoju od wcześniejszych członków).

Efekty towarzyszące PROCESOM INTEGRACJI

• Efekt przesunięcia

przed unią celną

t_A = 20%

A, B, C - kraje

t_C = 10% Y - koszty produkcji dobra Y w danym kraju

t - stawka celna przy imporcie

strzałki - strumienie wymiany

wartości - ceny

t_B = 30%

A i B powołuje unię celną

t_AB = 20%

t_C = 10%

• Efekt kreacji

przed unią celną

t_A = 20%

t_C = 10%

t_B = 30%

A i B powołuje unię celną

t_AB = 20%

t_C = 10%

Efekt kreacji jest ważniejszy od efektu przesunięcia.

W Polsce efekty te były wyraźnie zauważalne wśród artykułów rolno - spożywczych od maja 2004 r.

Wykład 3 18.10.2005

CHARAKTERYSTYKA DZIAŁAŃ INTEGRACYJNYCH W EUROPIE

Koncepcje integracyjne w Europie istniały od bardzo dawna. Pewne ukształtowane poglądy dotyczące potrzeby integrowania się państw europejskich datuje się na XII, XIII wiek. Podstawowym motywem była chęć ograniczenia niebezpieczeństwa z zewnątrz. Na początku zagrożeniem była Turcja, potem Rosja (wg Napoleona).

W XIX wieku pojawiają się koncepcje, które kładą nacisk na przesłanki ekonomiczne. Ta tendencja nasila się jeszcze na przełomie wieku XIX i XX. Te koncepcje, pojawiające się głownie w Niemczech, chcą integracji rynków w celu maksymalizacji korzyści. Niemcy były dobrym krajem do rozwoju tych koncepcji, ponieważ tam gospodarka rozwija się dynamicznie, a poza tym Niemcy nie mają kolonii, a tym samym rynków zbytu dla swoich produktów (nadmiar podaży). Pojawiają się 2 główne koncepcje: koncepcja Mitteleuropy i koncepcja gospodarki wielkiego obszaru. Obie te koncepcje zakładały integrację rynków państw Europy Środkowej i dominującą pozycję gospodarki niemieckiej.

Po I wojnie światowej wzmogły się dążenia pewnych polityków do integracji krajów europejskich. Uważali, że tylko współpraca między krajami Europy zlikwiduje przyczyny rodzenia się konfliktów w Europie. Utworzono Ligę Narodów, która się jednak nie sprawdziła.

W 1921 roku wydano książkę Coudenhave - Kalegri pod tytułem „Pan Europa”. Wysunięta tam została koncepcja utworzenia Wspólnoty Europejskiej jako czynnika likwidującego przyczyny konfliktów. Zwolennikami tej koncepcji było wielu polityków (np. Aristo Brand), ale nie były to stanowiska ich Rządów.

Są 2 nurty zwolenników integracji w okresie międzywojennym - są zgodni, co do konieczności integracji, ale różnią się w poglądach dotyczących dochodzenia do niej:

• Federaliści - zakładali konieczność silnej integracji formalnej, tworzenia rozbudowanych i silnych instytucji ponadnarodowych, jest to koncepcja budowy superpaństwa europejskiego.

• Funkcjonaliści - patrzyli na integrację z punktu widzenia realnych procesów z wykorzystaniem mechanizmu rynkowego. Działalność instytucji ponadnarodowych powinna być ograniczona do minimum.

Przewagę zyskała frakcja Federalistów.

Po II wojnie światowej musiał zaistnieć zewnętrzny czynnik sprawczy, który popchnął kraje europejskie do konkretnych działań w kierunku integracji. Rolę tego czynnika odegrały:

- określona sytuacja polityczna - podział na Wschód i Zachód, zagrożenie ze strony ZSRR

- polityka USA wobec Europy:

• Przesłanki gospodarcze - USA miały niedobre doświadczenia z I wojny światowej, gdyż wtedy Europa wzmogła protekcjonizm celny i tym samym zamknęła rynek zbytu dla USA. USA chciały uniknąć tego po II wojnie światowej i dlatego chciały pomóc Europie w szybkiej odbudowie po wojnie. Miały nadzieję, że odbudowana Europa będzie chłonąć Amerykańskie produkty. USA były zwolennikami utworzenia organizacji zajmujących się liberalizacją handlu. Uważały też, że udzielając pomocy będą mogły stawiać swoje warunki.

• Przesłanki polityczne - po II wojnie światowej zakładano oparcie porządku europejskiego na aliantach. Nie zakładano odbudowy Niemiec. Porządek w Europie miał być oparty na działaniach na linii Paryż - Londyn. Okazało się, że ZSRR nie zamierza poprzestać na posiadanej sfery wpływów (określonej w Jałcie). W latach 40 - tych w Grecji ZSRR wraz z komunistami greckimi dokonuje przewrotu i przejmuje rządy. Rodzi się więc konflikt USA - ZSRR. Anglia miała pomóc Grecji ale przyznała się, że nie jest w stanie. Francja też była osłabiona wojennymi zniszczeniami i nie była w stanie utrzymać porządku w Europie. Zarówno Anglia, jak i Francja miały problemy z utrzymaniem swoich kolonii. USA miały wybór: albo same miały utrzymywać porządek w Europie albo zmienić doktrynę, żeby w Europie mieć silnych sojuszników. USA wybrały sojuszników - była to doktryna Trumana. Zakładała ona także pomoc dla krajów gdzie demokracja była zagrożona. Żeby zyskać trzeciego sojusznika (obok Wielkiej Brytanii i Francji) USA zdecydowały się odbudować Niemcy (powstała Republika Federalna Niemiec).

Plan pomocy USA dla Europy (Plan Marshalla) był gotowy już w 1947 roku, ale zablokował go Kongres. Zmienił zdanie dopiero po wydarzeniach praskich (legalnie wybrany prezydent Czechosłowacji został obalony przez komunistów z tego kraju). Niecałe 2 dni po tych wydarzeniach zapadła decyzja o uruchomieniu Planu Marshalla. Uruchomiono kapitały (ok. 12 mld $). Przyczyniły się one do odbudowy potencjału gospodarek europejskich i spowodowały napływ prywatnych inwestorów do Europy oraz przepływ nowych technologii

Był to plan pomocy warunkowej - warunki:

• państwa korzystające z pomocy nie mogły wprowadzać protekcjonizmu celnego liberalizm handlu

• środki miały być dzielone przez państwa korzystające z pomocy (było ich 16), a decyzje miały być podejmowane na zasadzie konsensusu - nauczyło to kraje europejskie współpracy i dialogu.

13.04.1948 r. - utworzono OEEC (Europejską Organizację Współpracy Gospodarczej) - współpraca państw europejskich w celu rozdysponowania środków z Planu Marshalla.

Powołano też Europejską Unię Płatniczą funkcjonującą jako Izba Clearingowa (clearing - rozliczeń dokonuje się w walutach narodowych). Łamało to w pewien sposób zasady z breton Woods.

Po zakończeniu realizacji Planu Marshalla zmieniono OEEC na OECD.

W latach 40-50 Federaliści osiągnęli wysokie stanowiska w rządach swoich krajów i ich prywatne poglądy stały się poglądami krajów. Państwa zaczęły widzieć sens i konieczność integracji.

W 1946 roku Churchill w swoim przemówieniu przedstawił bardzo czarny obraz Europy, ale podał też drogę wyjścia z tego stanu - integracja Europy jako kontynentu (Wielkiej Brytanii nie brał pod uwagę). Była to wizja integracji z woli państw europejskich.

Lata 50-te - wzrasta konflikt Wschód - Zachód Zimna wojna „wisi w powietrzu”, Europa odbudowuje się ekonomicznie, część państw dąży do bardziej zacieśnionej współpracy, do integracji.

09. 05. 1950 r. - ogłoszenie deklaracji Schumana - narodziny idei Wspólnoty Europejskiej z udziałem Francji i Niemiec, zapewniającej równouprawnienie z innymi państwami porozumienia w zakresie produkcji, wydobycia i handlu węglem i stalą. Koncepcję tę stworzył jednak nie Schuman a Jean Monet (pierwszy ojciec integracji), ale on nie był politykiem tylko ekonomistą. Francuzi wyszli z tą propozycją do Niemiec gdyż węgiel był w tym okresie głównym surowcem energetycznym, a stal była podstawą przemysłu militarnego i maszynowego. Te kraje miały istotną pozycję w produkcji węgla i stali, miały jednak problemy rozwojowe. Francja obawiała się, że brak kontroli nad utworzonym RFN-em może spowodować odrodzenie nurtów faszystowskich. Francja miała nadzieję, że integracja umożliwi pewną kontrolę nad tym co się dzieje w RFN. Węgiel wydobywano na pograniczu francusko-niemieckim i utworzenie wspólnego rynku miało wyeliminować napięcia.

Niemcy odpowiedziały na deklarację pozytywnie, gdyż bały się, że Europa - która nie zapomniała Niemcom wojny - będzie Niemcy izolować. Kraje Beneluksu - Belgia, Holandia i Luksemburg - też przystąpiły do tej deklaracji. Bały się gospodarczej dominacji któregoś z sąsiadów. Uważały, że członkostwo w ugrupowaniu integracyjnym pozwoli im zachować autonomię gospodarczą. Szóstym krajem przystępującym do deklaracji były Włochy - liczyły na korzyści gospodarcze wspólnego funkcjonowania z krajami lepiej rozwiniętymi. Szybko przystąpiono do rozmów na temat traktatu.

18.04.1951r. - Traktat Paryski I o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS). Podpisano go na określony okres czasu (na 50 lat, do 2002r.). w początkowym okresie (lata 50-te) działalność EWWiS przyniosła duże efekty ekonomiczne, wzrósł handel. Kluczową rolę wśród instytucji powołanych przypisywano tzw. Wysokiej Władzy - organ ponadnarodowy, na której czele stał J. Monnet.

W II połowie lat 50-tych sytuacja się odmieniła. Pojawiły się tańsze produkty z Wielkiej Brytanii i kraje zaopatrywały się poza EWWiS. Ten konflikt zakończył się tym, że J. Monnet ustąpił ze stanowiska a Wielka Władza straciła kluczową pozycję na rzecz Rady Ministrów - organ międzyrządowy.

27. 05. 1952r. - „szóstka” podpisuje Traktat Paryski II o Europejskiej Wspólnocie Obronnej. Jej inicjatorem była Francja. Jest to propozycja integracji militarnej - powołanie wspólnych, europejskich sił militarnych pod wspólnym dowództwem.

Sformułowano koncepcję Europejskiej Wspólnoty Politycznej - 6 państw, filarami miała być EWWiS w zakresie wspólnoty gospodarczej oraz EWO w zakresie wspólnoty militarnej. Ratyfikacji EWO odmówiła Francja (wcześniej zmieniła się partia rządząca). EWO nie doszła do skutku EWP też nie dochodzi do skutku. Skupiono się więc tylko na integracji gospodarczej.

W 1956 roku powstaje raport o możliwości zintegrowania całej gospodarki (nie tylko produkcji węgla i stali). Raport stwierdza, że dalsza integracja w inne sfery gospodarki jest możliwa. Rozpoczynają się prace nad nowym traktatem, główny przedmiot kontrowersji to rolnictwo.

25. 03. 1957r. - Traktaty Rzymskie (Traktat Rzymski o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Traktat Rzymski o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej). Od tego momentu mówimy o Wspólnotach Europejskich.

Brytyjczycy nie chcieli przystąpić do wspólnot. Uważali, że ich rola państwowa i gospodarcza to rola pośredniego ogniwa, trzeciej siły świata Zachodniego. Wielka Brytania była silnie związana ze swoimi byłymi koloniami, miała tam preferencyjne warunki. Brytyjczycy obawiali się, że przystąpienie do Wspólnot spowoduje liberalizację handlu z Europą kontynentalną a wprowadzi cła w handlu z koloniami. Bali się tego, że będą musieli w Europie kontynentalnej szukać nowych rynków zbytu i zaopatrzenia. Wielka Brytania uważała, że mogą poczekać i zawsze EWG ich przyjmie. Jednak przeliczyli się i dopiero w 1973 roku wstąpili do EWG.

EUROATOM - zakładał zacieśnienie współpracy państw europejskich co do cywilnego, pokojowego wykorzystania i badań nad energią atomową; jest to okres fascynacji energią atomową. Najbardziej zaawansowana pod względem badań jest Francja i to ona była inicjatorem utworzenia wspólnoty. Obecnie znaczenie tej organizacji zmalało (okazało się, że energia ta nie jest tak tania; protesty ekologów - szczególnie po awarii w Czarnobylu).

Wykład 4 25.10.2005

Traktat o EWG jest w dalszym ciągu podstawą integracji gospodarczej w Europie. Inne to jedynie uzupełnienie, aktualizacja. Uznawany jest za przykład doskonałego traktatu właśnie przez to, że tak długo jest uznawany.

Struktura i główne postanowienia traktatu o EWG

Preambuła - wstęp

I. Podstawowe zasady

II. Utworzenie wspólnoty

1. Swobodny przepływ towarów, utworzenie unii celnej i eliminacja ograniczeń ilościowych.

2. Rolnictwo

3. Swobodny przepływ osób, usług i kapitału

4. Transport

III. Polityka wspólnoty

1. Wspólne zasady obejmujące politykę konkurencji

2. Polityka gospodarcza, głównie polityka handlowa

3. Polityka społeczna

4. Europejski Bank Inwestycyjny

IV. Stowarzyszenie z krajami i terytoriami zamorskimi, które pozostają w szczególnych układach (stosunkach) stosunkach krajami członkowskimi.

V. Instytucje wspólnoty

1. Postanowienia dotyczące instytucji.

2. Postanowienia finansowe dotyczące budżetu wspólnoty.

VI. Postanowienia ogólne i końcowe.

Preambuła ma charakter ogólny, wprowadzający, określone są tu cele wspólnoty, czyli budowa wspólnego rynku - cel deklaratywny.

Tytuły - wyznaczają obszary, które musiały ulec regulacji już na etapie budowy wspólnoty.

Ad. II.

Transport - zauważono, że występują duże różnice w regulacjach dotyczących transportu np. wymagania i stawki, ceny w efekcie podlegają silnemu wpływowi kosztów transportu. Więc swoboda przepływu towarów była zakłócona stawkami transportowymi. Uznano, że jeśli ma funkcjonować mechanizm rynkowy to stawki transportowe nie mogą deformować rachunku.

Rolnictwo - specyficzna sytuacja rynkowa, 10 lat od zakończenia wojny (okres niedoboru żywności), Europa nie przywróciła samowystarczalności żywnościowej. Rodziło to interwencjonizm w celu wspierania rolnictwa - zróżnicowane systemy wsparcia dla produkcji rolnej

- konieczność interwencjonizmu w rolnictwie - sytuacja na rynku,

- konieczność prowadzenia polityki rolnej na szczeblu całej wspólnoty - różne warunki, bo wtedy podstawą podziału specjalizacji będzie rachunek ekonomiczny.

Było najdłużej obszarem problemowym. W pewnym momencie Francja postawiła ultimatum, że się wycofa. Obecnie mamy nadmiar produktów, systemy wsparcia działają proefektywnościowo. W krajach „piętnastki” im więcej rolnik produkuje tym większe dopłaty dostaje.

Ad. III.

Określenie tego, co wspólnota miała robić w okresie swojego funkcjonowania.

Konkurencja - jest to rzecz zupełnie elementarna, jeśli zakładamy swobodę przepływu towarów, wolny rynek, to przedsiębiorstwa w poszczególnych krajach muszą funkcjonować na takich samych zasadach - zasadach wolnej konkurencji. Reguły wolnej konkurencji muszą być takie same dla wszystkich krajów członkowskich.

Polityka gospodarcza - działania w tym obszarze są naturalną konsekwencją utworzenia unii celnej.

Polityka społeczna - działania w tym obszarze wynikały z wprowadzenia swobody przepływu pracowników i ich rodzin. Nie były to działania w zakresie rozbudowanej polityki społecznej na szczeblu wspólnotowym. Poruszone zostały kwestie ubezpieczeń zdrowotnych, zabezpieczeń społecznych, systemów emerytalnych.

Europejski Bank Inwestycyjny - nowa instytucja, kapitał własny tworzą wpłaty państw członkowskich. Celem EBI miało być finansowe wsparcie działań w zakresie integracji, udzielanie nisko oprocentowanych kredytów. EBI nie prowadzi działalności komercyjnej, udostępnia kapitał krajom członkowskim po koszcie jego uzyskania (głównie emisja obligacji na rynku międzynarodowym).

Ad. IV.

Punkt wprowadzony przede wszystkim z inicjatywy Francji. Funkcjonuje jeszcze po części system kolonialny, Francuzi obawiali się, że ich stosunki handlowe z koloniami i terytoriami zależnymi w warunkach unii celnej z państwami członkowskimi mogą całkowicie zaniknąć. Wprowadzono specjalną możliwość uregulowania stosunków z tymi krajami.

Gdy rozpadł się system kolonialny terytoria wcześniej zależne utworzyły tzw. grupę krajów AKP [Afryka, Karaiby, Pacyfik] (byłe kolonie, terytoria zależne i zamorskie państw europejskich). Poprzez różne układy, konwencje uregulowana stosunki handlowe z państwami AKP na preferencyjnych warunkach.

Ad. V.

Traktat o EWG wprowadza oddzielne instytucje dla EWG - wspólne zgromadzenie parlamentarne i trybunał sprawiedliwości.

W 1965 roku podpisano traktat o fuzji organów i ustanowiono wspólne instytucje dla wszystkich trzech wspólnot.

Budżet EWG miał być budżetem aktywnym, posiadającym własne źródła dochodów, przez co dający się przewidzieć na okresy przyszłe. Obecnie dochody to: własne źródła dochodów (część VAT, opłaty celne, opłaty cukrowe) oraz składki członkowskie.

Wydatki budżetu wspólnoty dzielą się na:

• obligatoryjne - wynikające z konieczności finansowania wspólnych polityk, te wydatki dominują, zmiana poziomu wydatków obligatoryjnych wymaga zmiany zasad prowadzenia określonych polityk,

• nieobligatoryjne - instytucje wspólnotowe mogą je samodzielnie planować.

1.01.1958 - Traktat Rzymski wchodzi w życie, rozpoczyna się proces integracji w ramach EWG.

Działania, które miały być podjęte w pierwszym okresie zostały dokładnie określone w treści Traktatu. Był to tzw. okres przejściowy, którego celem było utworzenie unii celnej oraz zainicjowanie działań przewidzianych przez Traktat z zakresu innych polityk.

Budowa unii celnej wymagała zniesienia barier celnych pomiędzy państwami członkowskimi i wprowadzenia wspólnej polityka celnej wobec państw trzecich. Okres przejściowy miał się zakończyć w lipcu 1968 roku.

Wprowadzono swobodę przepływu pracowników (dyrektywa z 1968 roku).

W niewielkim zakresie udało się wprowadzić swobodę przepływu kapitału i zupełnie nie zrealizowano swobody przepływu usług.

Kraje, które weszły w skład wspólnot dopiero po wejściu w życie traktatu rzymskiego przywróciły wymienialność walut, obawiano się całkowitej swobody przepływu kapitału.

Wspólnego rynku nie udało się zbudować w okresie przejściowym, ale zbudowana została unia celna, a wiec zamierzony cel został osiągnięty.

4. 01. 1960 - utworzenie EFTA w Sztokholmie

Okres przejściowy, kończący się z dekadą lat sześćdziesiątych został oceniony pozytywnie dla procesów integracyjnych. To co było określone zrealizowano, reszta zapisów ma charakter ogólny i pojawia się pytanie co dalej z integracją.

W 1969 odbył się szczyt wspólnotowy w Hadze w Holandii, dyskutowano o przyszłości, oceniano okres przejściowy, określano dalszy kierunek integracji. Na szczycie starły się ze sobą dwie koncepcje:

• monetaryści - ich poglądy wspierała przede wszystkim Francja, chcieli jak najszybciej budowy unii walutowej poprzez zawarcie odpowiednich traktatów, wyznaczenie z góry terminów; unia walutowa ze wspólnym pieniądzem; wychodzili z założenia, że traktatowe wprowadzenie unii walutowej wymusi na gospodarce integrację monetarną;

• ekonomiści - głównie Niemcy; również chcieli budowy unii walutowej, ale najpierw zakładali realną integrację w poszczególnych sektorach gospodarki, a unia walutowa byłaby zwieńczeniem tego procesu.

Cel był więc ten sam, ale różnie widziano drogę do niego prowadzącą. Problemem było to, że były to dwa najsilniejsze państwa i trzeba było je pogodzić. Szukano kompromisu, którym okazał się plan Wernera, premiera Luksemburga, zaakceptowany przez wszystkie kraje. Plan ten zakładał trzyetapowy proces budowy unii gospodarczej i walutowej w okresie 10 lat.

Plan ten zakładał nieuchronność wprowadzenie unii walutowej z konkretną datą, ale jednocześnie zakładał w trzech kolejnych etapach sektorową integrację w ramach gospodarki. Plan został przyjęty, ale nie zrealizowany.

8.04.1965 - traktat o fuzji organów wykonawczych tworzących jedną radę i jednolite komisje.

1.07.1968 - wchodzi w życie Unia Celna

29.07.1968 - przyjęcie swobodnego przepływu siły roboczej

1.01.1973 - pierwsze poszerzenie terytorialne wspólnot, tzw. poszerzenie północne (Wielka Brytania, Dania, Irlandia, do wspólnot miała przystąpić też Norwegia, ale społeczeństwo odrzuciło traktat w referendum).

Kluczowe znaczenie miało przystąpienie do wspólnot Wielkiej Brytanii jako trzeciej potęgi gospodarczej i politycznej Europy, co wzmocniło siłę wspólnot w skali międzynarodowej.

Brytyjczycy są sceptycznie nastawieni do procesu integracji, spełniają niejako rolę cenzora.

Przyjęcie Wielkiej Brytanii wymogło na wspólnotach poszerzenie zakresu działań, wspólna polityka transportowa musiała objąć transport morski; nie mamy już jednolitego obszaru, bezpośredniego sąsiedztwa.

Przyjęte kraje charakteryzowały się zróżnicowanym poziomem rozwoju. Najmniejszy problem stanowiła Dania, ale już Wielka Brytania miała zdecydowanie niższy poziom rozwoju. Jeszcze większym problemem była Irlandia, która w stosunku do pozostałych członków była krajem biednym. Po rozszerzeniu północnym wzrosła aktywność polityki regionalnej, poszerzył się jej zakres.

Plan Wernera miał być realizowany, ale zaniechano tego ze względu na wydarzenia zewnętrzne, które niejako wymusiły inny kierunek integracji, były to:

• 1971 - upadek systemu walutowego z Bretton Woods,

• 1973 - szok naftowy,

• 1974-75 - kryzys gospodarczy.

Konsekwencją tych wydarzeń jest destabilizacja sytuacji walutowej, wzrost tendencji neoprotekcjonistycznych w handlu. W takich warunkach budowa unii walutowej jest niemożliwa, a działania wspólnot skupiają się na przeciwdziałaniu negatywnym skutkom wyżej wymienionych zjawisk.

Wykład 5. 8.11.2005

Lata 70-te - neoprotekcjonizm

Podjęto działania wymuszone przez konieczność dostosowania się do czynników zewnętrznych (a nie chęć integracji) → działania obronne.

Plan Wernera został zaniechany (nie było dobrych warunków)

Działania w ramach wspólnot skoncentrowały się na polityce walutowej (ustabilizowanie kursu walut).

1972 - system węża walutowego w dolarowym tunelu, później znosi się tunel

III 1979 - utworzenie europejskiego systemu walutowego

• Wspólna umowna jednostka walutowa ECU

• System stabilizacji kursów

• System pomocy walutowej dla państw członkowskich

Lata 70-te - dekada stracona dla integracji (tylko działania wymuszone)

1973 - pierwsze poszerzenie terytorialne (Wielka Brytania, Irlandia, Dania; Norwegia - „nie” w referendum)

1975 - konwencja z AKP - regulacja stosunków handlowych

Taka stagnacja utrzymywała się do pierwszej połowy lat 80-tych. Integracja nie pogłębiała się zauważono nawet zjawisko cofania się integracji. Było to związane z pojawieniem się barier w przepływie towarów (a także siły roboczej) pomiędzy krajami członkowskimi:

- możliwości wynikające z Traktatów Rzymskich (ustanowione tam bariery ochronne),

- związane z tendencjami neoprotekcjonistycznymi w handlu światowym.

Zjawisko eurosklerozy - skąd nazwa? - krwiobieg = strumienie przepływających towarów (zwężanie), brak sprawnego systemu przepływu handlu.

Krytyka tego stanu - straty przedsiębiorstw, konsumentów, gorsza oferta rynkowa, makroekonomiczne - skłoniła instytucje wspólnotowe do wyeliminowania tych zjawisk

1983 - raport Alberta i Balla:

• Przedstawiono diagnozę sytuacji gospodarki europejskiej,

• Wskazano na podstawowe bariery, które powodują negatywne zjawiska.

Diagnoza została sporządzona w porównaniu do USA i Japonii:

• W Europie jest niższe tempo wzrostu gospodarczego, a jednocześnie występują inne zjawiska - wyższa inflacja, rosnące bezrobocie (było to novum, rosnąca inflacja pociągała za sobą wzrost bezrobocia),

• Niekorzystne tendencje w zakresie wymiany handlowej firm europejskich - tracą udziały w światowym eksporcie dóbr najbardziej nowoczesnych (auta, chemia, komputery)

• Rośnie udział firm europejskich w eksporcie produktów tradycyjnych (ubrania, buty, papier, stal) - traci się dystans technologiczny

• Niższa wydajność pracy w firmach europejskich

• Względnie wysokie koszty pracy w europie, europie jednocześnie niski zakres pełnienia przez płace funkcji motywacyjnych ( wewnętrzny paradoks - duże obciążenia kosztami pośrednimi funduszu pracowniczego). Płace w Europie są mało płynne - układy zbiorowe zawierane dla całych branż (związki chcą korzystnych warunków - duża część wynagrodzenia ma charakter stały). Ta niewielka część motywacyjna nie tworzy impulsu do wydajniejszej pracy.

Bariery:

• O charakterze fizycznym - związane z fizycznym istnieniem granic,

• O charakterze fiskalnym - różnice w systemach podatkowych (podatki pośrednie),

• O charakterze prawnym - brak harmonizacji przepisów prawnych,

• O charakterze technicznym - związane z różnicami w zakresie norm i standardów w zakresie dopuszczania towarów do obrotu na rynku,

• Związane z wartością przetargów publicznych - 98% przetargów było w różnym stopniu zamknięte.

W połowie lat 80-tych zaszły korzystne zmiany personalne w instytucjach europejskich i rządach niektórych państw członkowskich - funkcję przewodniczącego Komisji EWG objął Jacques Delors (drugi ojciec integracji europejskiej, bardzo silny polityk), zmiany również w rządach francuskim (Mitterand) i niemieckim (Koll).

1985 - zespół pod przewodnictwem lorda Cookfielda opracowuje White Paper (Białą Księgę). Zawiera ona zbiór proponowanych zmian przepisów prawnych niezbędnych do wprowadzenia w państwach członkowskich w celu zbudowania wspólnego rynku (300 aktów prawnych, z czego w praktyce do realizacji przyjęto 282)

1985 - Delores ogłasza program budowy Jednolitego Rynku Europejskiego („Europa bez granic”).

Jest to powrót do celu integracji określonego w Traktatach Rzymskich, Należało tylko zmodyfikować Traktaty Rzymskie.

1986 - podpisanie Jednolitego aktu Europejskiego, daje podstawy traktatowe do budowy jednolitego (wspólnego) rynku europejskiego (był podpisywany na raty); w lipcu 1987 Akt wchodzi w życie

1985 - podpisanie układu z Schengen (zniesienie granic dla przepływu towarów, osób), inicjatywa Francji i Niemiec, kolejne państwa zaczęły się przyłączać - Luksemburg, Holandia, Belgia.

1987 - postanowienia układu z Schengen zostają włączone do podstaw traktatowych (do filarów integracji).

Układ jest porozumieniem wewnętrznym, nie wszystkie kraje tu należą.

Wykorzystując sprzyjająca politykę i sytuacje postanowiono nadać integracji głębszy wymiar (plan dalszej integracji: konkretne działania - wspólny rynek do 1993 roku)

Został powołany komitet Delores'a, który w 1989 roku ogłasza raport dotyczący możliwości budowy unii gospodarczo - walutowej.

Wyznacza się trzyetapowy proces budowy unii gospodarczo-walutowej, włącznie z wprowadzeniem wspólnej waluty europejskiej - jest na to wola polityczna, ale brakuje podstaw traktatowych, traktatowych polityce i integracji walutowej nie ma w Traktatach Rzymskich. Dochodzi do negocjacji między państwami członkowskimi.

7.02.1992 - traktat z Maastricht - Traktat o Unii Europejskiej; z jednej strony ma dać podstawy prawne do budowy unii gospodarczo-walutowej, z drugiej strony zawiera zapisy dotyczące utworzenia Unii Europejskiej; próby realizacji znacznego pogłębienia integracji.

Unia Europejska jest nową formą organizacji związku państw należących do wspólnoty, bazuje na tym samym prawie, ma te same instytucje; jedyna zmiana: EWG → Wspólnota Europejska.

Elementy formalne - symbole „państwowości”:

• Traktat z Maastricht wprowadza hymn („Oda do radości”), flagę (12 gwiazd, w założeniu tarcza zegara - 12 godzin; przyjęcie wzorca z symbolu sanktuarium maryjnego - gwiazdy wokół głowy Matki Boskiej),

• Ustanowiono oficjalne święto Unii Europejskiej - 9.V. (dzień ogłoszenia deklaracji Schumana),

• Wprowadzenie obywatelstwa i paszportu UE; są one równorzędne obok narodowego; miało to znaczenie prawne - ochrona prawna ze strony wszystkich ambasad krajów członkowskich, pomoc konsularna, dyplomatyczna.

Traktat z Maastricht napotkał zdecydowane opory przy ratyfikacji w państwach członkowskich. Zakładał zniesienie wszelkich granic, kontroli, przejść granicznych. Nie było silnej kampanii informacyjnej. Traktat zakładał unię gospodarczo-walutową, zmniejszenie suwerenności.

Dania - odrzucono w pierwszym referendum (nie chciano wspólnej waluty, obawiano się utraty suwerenności w zakresie polityki obronnej i międzynarodowej), rząd podał własną interpretację wspólnej polityki obronnej i międzynarodowej, specjalna klauzula „opt-out” - nie uczestniczenie w trzecim etapie tworzenie unii gospodarczo-walutowej, czyli brak chęci przyjęcia wspólnej waluty (w ten sam sposób zareagowała Wielka Brytania)

Francja - „małe” tak, 50,7%/49,3%

Trzeba było więc podpisać nowy traktat, nie można dołączyć aneksu.

Traktat z Maastricht nie dotykał problemu wynikającego w otoczeniu, czyli ewentualnego poszerzenia o kraje Europy środkowo-wschodniej.

1995 - Austria, Finlandia, Szwecja.

1989 - traktat o wspólnym handlu z krajami trzecimi

Wniosek o członkostwo składa 12 państw; intensyfikacja procesu po rozpadzie ZSRR

Wspólnoty zdają sobie sprawę, że nie będą w stanie aż tak bardzo poszerzyć się.

Instytucje we wspólnotach były powoływane przez sześć państw, po 1995 roku jest ich już piętnaście.

Wiele krajów → trzeba tłumaczyć obrady na wszystkie języki

Konferencja międzyrządowa w Turynie - ma wypracować zmiany i traktat, który te zmiany wprowadzi.

1997 - traktat amsterdamski (Maastricht II); przygotowany szybko, niestarannie. Nie wprowadza żadnych zmian umożliwiających reformy wewnętrzne i zmiany instytucjonalne, niewiele wnosi dla samej integracji; trzeba pracować dalej.

1998 - negocjacje członkowskie z państwami Europy środkowo-wschodniej

2000 - uzgodnienia w Nicei

2001 - traktat Nicejski - wprowadza niezbędne zmiany traktatowe głownie w odniesieniu do reformy instytucjonalnej, daje podstawy do poszerzenia o kraje Europy środkowo-wschodniej.

XII 1991 - umowa stowarzyszeniowa między Polską a krajami członkowskimi - umowa preferencyjna

1994 - kraje Europy Śr.-Wsch. składają wnioski o akcesję

Wykład 6. 15.11.2005

Traktat amsterdamski:

• w założeniu miał wprowadzać niezbędne zmiany, reformy; kwestia rozszerzenia wspólnot na wschód,

• Turyn - fiasko, brak konstruktywnych rozwiązań,

• dużo artykułów, załączników,

• tzw. traktat Maastricht II - zawiera poprawki, uszczegółowienia.

Przystąpiono do uzgodnień, co do reform instytucjonalnych i reform wspólnych polityk - Agenda 2000 → kolejna częściowa reforma wspólnej polityki rolnej.

2000 - strategia lizbońska - określa zamierzenia Unii Europejskiej, co do wzrostu konkurencyjności tego ugrupowania (USA, Azja Pd-Wsch), zawierała ogólnie określone cele, szybko okazało się, że jest aktem oderwanym od rzeczywistości; została określona do 2010 roku; 2005 - modyfikacja strategii lizbońskiej

jednocześnie trwały prace nad reformą instytucjonalną

XII. 2000 - szczyt Unii Europejskiej w Nicei - uzgodniono treść reform instytucjonalnych

26.II.2001 - podpisano w Nicei tzw. traktat nicejski:

• reformy instytucji wspólnotowych,

• część reform jest niezależna od procesu rozszerzenia, weszły w życie przed 1.05.2004,

• część związana bezpośrednio z rozszerzeniem terytorialnym Unii Europejskiej odnosiła się do ilości członków w poszczególnych instytucjach, procedur głosowania oraz podziału wpływów.

1998 - rozpoczęcie negocjacji z krajami Europy wschodniej.

Decyzje nie były proste, bo zmiana liczby członków w instytucjach nie mogła być proporcjonalna (choć w rzeczywistości tak było).

Kwestia liczby głosów.

Negocjacje nicejskie są oceniane krytycznie (są to raczej kłótnie).

Niemcy, Francja chciały być powiernikami krajów nowych; każdy kraj w konsekwencji walczył tylko o swój interes; nowe kraje nie uczestniczyły w samych negocjacjach; kulisy wskazują na to, że o interesy nowych krajów zadbały Włochy; ostateczne postanowienia były kompromisem.

Pozycja kraju jest wypadkową potencjału - liczba ludności, siła ekonomiczna, PKB/PKB UE.

Rozgrywki polityczne - żeby duże kraje nie miały pozycji dominującej.

Rada UE (najważniejsza instytucja) - taka sama liczba głosów jak Hiszpania, trochę mniej niż Francja, Niemcy.

Po szczycie wszyscy byli zadowoleni z jego rezultatów.

Francja -za jej przewodnictwa wypracowano ten kompromis, wypracowane rozwiązania nie wspierały Niemiec,

Niemcy - rola Francji nie wzrosła kosztem Niemiec,

Wielka Brytania - pomimo nacisków kompromis nie objął polityki społecznej i polityki Wielkiej Brytanii.

Problemy wystąpiły przy ratyfikacji - brak konsultacji ze społeczeństwami państw członkowskich.

Francja - niewielka większość głosów.

Irlandia - pierwsze głosowanie zakończyło się niepowodzeniem (było to zaskoczenie, bo Irlandia była za przyjęciem nowych krajów, Irlandia czuła się w obowiązku pomocy innym krajom, bo sama dużo zyskała na członkostwie) - społeczeństwo nie miało wiedzy na temat traktatu. Referendum mogło być powtórzone po pewnym czasie. Po przeprowadzeniu silnej kampanii reklamowej w drugim głosowaniu na „tak” oddano 56% głosów.

Kiedy traktat wchodził w życie, wystąpił problem.

XII. 2001 - Szczyt w Läeken, konwent (Rada Starszych-byli prezydenci, premierzy) europejski - przygotowanie reformy instytucjonalnej, dostosowującej prawo i instytucje UE do funkcjonowania w ramach powiększonej UE; konstytucja europejska - zbiór podstaw traktatowych funkcjonowania UE.

Zaczęła narastać krytyka postanowień nicejskich. Nowy tryb podejmowania decyzji nie jest korzystny, siła niektórych krajów jest zbyt duża - dążenie do nowej reformy instytucjonalnej (Francja, Niemcy). Konwent europejski przygotował treść traktatu. Dwa tygodnie później prezydium konwentu zgłosiło autopoprawkę - nowy podział głosów, zasady podejmowania decyzji.

• Zasada jednomyślności - tylko przy strategicznych kluczowych decyzjach.

• Zasada konstruktywnego wstrzymywania się od głosu

• Kwalifikowana większość głosów - wartość, która odzwierciedla nieformalny podział na kraje duże i małe.

• Mniejszość blokująca - decyzje nie będą narzucane przez duże kraje; małe kraje też mogą narzucać rozwiązania krajom dużym.

Zmiany w traktacie konstytucyjnym:

• wzmocnienie pozycji krajów dużych,

• spadek roli Polski (w porównaniu z ustaleniami nicejskimi).

25 krajów podpisało projekt, przystąpiono do ratyfikacji - bezproblemowo tam gdzie decydowały parlamenty, referenda tez gładko, problemy w krajach doświadczonych w integracji (kraje założyciele - Francja, Holandia);referenda mogły być powtórzone, ale kraje, które czekały na swoje referenda tez były na „nie”, więc w połowie 2005 roku zaniechano ratyfikacji (Komisja Europejska). Planowane SA nowe prace nad traktatem. Integracja zostaje sprowadzona do integracji gospodarczej (rynek, waluta).

Perspektywy dalszych prac:

1. prace nad modyfikacją treści Traktatu Konstytucyjnego - usunięcie treści, które budziły sprzeciw → ratyfikacja.

2. część państw członkowskich będzie dążyła do zacieśnienia integracji w węższym gronie - koncepcja twardych jąder integracji (Niemcy).

Wielką Brytanię głownie interesuje unia celna (tak samo nowy rząd w Polsce).

Pomimo traktatowych założeń równouprawnienia krajów w większości kwestii decydują kompromisy pomiędzy największymi (głownie Francja, Niemcy, Wielka Brytania, czasem Włochy, Hiszpania).

Nowe kraje są zobligowane do przystąpienia do unii walutowej.

Po „6” krajów założycielskich mieliśmy następnie:

• 1973 - pierwsze poszerzenie północne - Wielka Brytania, Dania Irlandia,

• 1981 - poszerzenie południowe - Grecja

• 1986 - Hiszpania, Portugalia, „12”,

• 1995 - Szwecja, Finlandia, Austria, „15”,

• 1.05.2004 - Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Słowacja, Węgry, Słowenia, Malta, Cypr, Czechy

• 1973 i 1995 - Norwegia odrzuciła ratyfikację.

Dla 27 państw były przygotowywane umowy ratyfikacyjne w ramach traktatu nicejskiego, negocjacje są nadal prowadzone z Rumunią i Bułgarią.

Do 1988 roku stosunki państw Europy Środkowo-Wschodniej z Unią Europejską były stosunkami bezumownymi - EWG i RWPG oficjalnie się nie uznawały. W 1988 zawarto odpowiednia umowę → umowa o handlu i współpracy gospodarczej (1989 po czerwcowych wyborach w Polsce - przemiany ustrojowe) - umowa regulująca normalne stosunki zewnętrzne krajów członkowskich z krajami trzecimi. Podpisanie tej umowy, gdy rozpoczęte były przemiany, jest oznaką, że wspólnoty nie dostrzegały postępujących zmian. Gdy weszły w życie były już nieaktualne.

Europa środkowo-wschodnia nastawienie prorynkowe, przemiany polityczne i gospodarcze.

W traktacie z Maastricht jest artykuł o otwartości na nowych członków - mowa o poszerzeniu z 1995 roku, nie ma natomiast żadnych wzmianek o późniejszym poszerzeniu o kraje Europy środkowo-wschodniej. Wspólnoty musiały zauważyć tendencje prointegracjne w europie środkowo-wschodniej.

1991 - umowa stowarzyszeniowa, układ europejski (Polska - wspólnoty europejskie i ich kraje członkowskie). Umowę stowarzyszeniową w sensie formalnym wspólnoty zawierały już wcześniej; umowy z krajami Europy środkowo-wschodniej to nowy typ umów stowarzyszeniowych (o większym zakresie obustronnych preferencji). W sensie integracji gospodarczej umowy stowarzyszeniowe zakładały stworzenie stref wolnego handlu w zakresie artykułów przemysłowych oraz znaczną liberalizacje handlu artykułami rolnymi. Obie części handlowej umowy zawierały część polityczną oraz zakładały istotny rozwój współpracy w wielu dziedzinach (kultura, nauka).

Umowy stowarzyszeniowe były oparte o dwie zasady:

1. Stand still - w stosunkach handlowych obie strony przyjęły wyjściowy poziom barier handlowych (głównie celnych), od którego następować będzie redukcja - nie można wprowadzać nowych barier w handlu.

2. Asymetrii - zakłada szybszą redukcję barier handlowych ze strony wspólnot niż ze strony europy środkowo-wschodniej → aby wzmocnić procesy przemian. W rzeczywistości redukcje były rozpisane w kalendarzu.

Analiza wymiany handlowej Polski ze wspólnotami mówi, że pozytywne efekty kreacji były silniejsze dla Wspólnot. Wpłynęła na to struktura asortymentowa redukcji, jaką przyjęto.

Co prawda część handlowa weszła w życie wcześniej niż całość umowy, to podstawowe zmiany w zakresie struktury geograficznej handlu pojawiły się wcześniej. Znaczny wzrost nie nastąpił po podpisaniu umowy.

Strefa wolnego handlu - artykuły przemysłowe, brak ceł do 2000 roku. Polska utrzymała cła najdłużej na samochody osobowe. Układ europejski zakładał redukcję ceł w zakresie artykułów rolnych; koniec lat 90-tych - opcja zerowa. Z punktu widzenia handlowego, ustalenie spowodowały powstanie strefy wolnego handlu. Jednocześnie Europa środkowo-wschodnia dawała znaki, że jest zainteresowana pełnym członkostwem we wspólnotach.

Po wejściu w życie umowy stowarzyszeniowej (II 1994)złożono oficjalne wnioski o członkostwo we wspólnotach (8.IV.1994).

W treści umowy stowarzyszeniowej pomiędzy Polską a wspólnotami jest zapis mówiący, że ostatecznym celem Polski jest członkostwo we wspólnotach. Jest to deklaracja Polski (jednostronna), a nie zapis mówiący o konkretnych działaniach.

Potem inne kraje składają wnioski akcesyjne.

Kraje Europy Środkowo-Wschodniej domagały się od wspólnot jasnych kryteriów, które trzeba spełnić, aby stać się członkiem. Wspólnoty długo zwlekały z ustaleniem takich warunków. Po naciskach w połowie lat 90-tych zostają określone kryteria kopenhaskie - bardzo ogólne, są to:

• poszanowanie demokracji, mniejszości,

• system prawny, w pełni wprowadzony system gospodarki rynkowej,

• konkurencja itp.

Kraje Europy Środkowo-Wschodniej spodziewały się konkretów, domagały się stworzenia Białej Księgi. Wydano ją, ale ku wielkiemu rozczarowaniu nie znalazły się tu zapisy o tym jak się przygotować do członkostwa. Były tam spisy aktów prawnych, które kraje Europy Środkowo-Wschodniej powinny przyjąć, aby stać się członkami Wspólnego Rynku, części tych aktów nie przyjęły jeszcze kraje członkowskie. Procedura toczyła się dalej. Komisja Europejska przesyła krajom avis - zestaw pytań dotyczących kwestii gospodarczych, społecznych. Państwo odpowiada. Po analizie odpowiedzi decyduje się czy kraj jest gotowy na członkostwo (Polska - kilka tysięcy stron). Polskę oceniono pozytywnie, nasz kraj znalazł się w pierwszej grupie krajów, z którym rozpoczęto negocjacje.

Omawiane obszary - do części nie było specjalnych kontrowersji. Problemy co do wprowadzenia okresów przejściowych.

Negocjacje przebiegały w zróżnicowanym tempie, zależało to od tego, jaki rząd je prowadził. Gdy grupa helsińska rozpoczęła negocjacje zaczął się wyścig o liczbę zamkniętych obszarów negocjacyjnych, było to korzystne z punktu widzenia Unii. Polska ciągnęła się w ogonie.

W konsekwencji w grudniu 2002 (szczyt w Kopenhadze) negocjacje zostały zamknięte, a oficjalne podpisanie traktatu akcesyjnego odbyło się 16.04.2004 na szczycie w Atenach, ostatecznie po ratyfikacja traktat wszedł w życie z dniem 1.05.2004. Jest to kwestia formalnego dojścia do UE. Dla realnej integracji najważniejsza była umowa stowarzyszeniowa z 1991 roku.

Warunki członkostwa w UE - zostały wprowadzone pewne okresy przejściowe - np. większość państw zamknęła swoje rynki pracy dla pracowników z nowo przyjętych państw (np. Niemcy, Austria na 6 lat) w obawie o swoje rynki pracy. Jak pokazał przykład Wielkiej Brytanii, która rynku pracy nie zamknęła, obawy były bezpodstawne. Polacy uzupełnili pewne niedobory na rynku pracy. Ponadto te osoby i tak tam pracowały, tylko, że nielegalnie. Teraz powiększają wpływy do budżetu Wlk. Brytanii.

Wykład 7 22.11.2005

SYSTEM PRAWNY UNII EUROPEJSKIEJ

1. Zasady główne (podstawowe, ogólne) - zapisane w traktatach, na nich opierają się działania i funkcjonowanie wspólnot:

1. zasada niedyskryminacji,

2. zasada subsydiarności, pomocniczości,

3. zasada proporcjonalności,

4. zasada solidarności,

5. zasada wzmocnionej współpracy.

2. Zasady prawa wspólnotowego wynikające z orzecznictwa Trybunału Europejskiego.

1. zasada bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego,

2. zasada bezpośredniego skutku,

3. zasada nadrzędności prawa wspólnotowego nad prawem krajowym.

ZASADY GŁÓWNE

1. Zasada niedyskryminacji - oznacza, że zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względy na przynależność państwową, dotyczy to zarówno osób jak i towarów pochodzących z innych krajów. Zakaz ten dotyczy zarówno dyskryminacji jawnej jak i ukrytej. Wolno stosować tzw. dyskryminację odwrotną, czyli można dyskryminować swoich własnych obywateli czy towary.

2. Zasada subsydiarności, pomocniczości - została wprowadzona do prawa wspólnotowego na mocy traktatu z Maastricht; Wspólnoty działają w takim zakresie kompetencji, jaki został im powierzony w traktacie przez państwa członkowskie, są to tzw. kompetencje wyłączne Wspólnot. Istnieją jednak dziedziny, w których kompetencje nie zupełnie zostały przekazane Wspólnotom (decyzje i działania mogą być podejmowane zarówno przez Wspólnoty jak i poszczególne kraje członkowskie) i tych właśnie dziedzin dotyczy zasada subsydiarności. Zasada jest taka, że zgodnie z zasadą decentralizacji uprawnień decyzje powinny podejmować poszczególne kraje członkowskie. Jeżeli cel nie może być zrealizowany przez państwo członkowskie, wtedy powinna działać Wspólnota. Kompetencje wyłączne to np. wspólna polityka handlowa, rybołówstwo, ogólne zasady konkurencji, likwidacja barier w przepływie osób, kapitału i towarów. Kompetencje, które mogą leżeć zarówno w gestii wspólnot jak i poszczególnych członków to kompetencje konkurencyjne. Są też kompetencje dotyczące tylko państw członkowskich, np. kultura, zdrowie, edukacja.

3. Zasada proporcjonalności - wiąże się z tym, że działanie Wspólnoty nie powinno wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów zapisanych w postanowieniach traktatowych.

4. Zasada solidarności - państwa członkowskie powinny ułatwiać wspólną realizację celów zapisanych w Traktatach, nie powinny także utrudniać realizacji tych celów; zasada ta dotyczy również organów wspólnotowych.

5. Zasada wzmocnionej współpracy - pozwala części państw członkowskich podejmować pewną ściślejsza współprace; np. unia walutowa w ramach UE.

ZASADY PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

1. Zasada bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego - oznacza, że norma prawa wspólnotowego uzyskuje status prawa pozytywnego w państwach członkowskich bez konieczności jej wprowadzania, czyli transformacji do porządku prawa krajowego (wystarczy publikacja). Jest to cecha, która różni prawo wspólnotowe od prawa międzynarodowego - prawo międzynarodowe wymaga transponowania w prawo krajowe.

2. Zasada bezpośredniego skutku - oznacza, że norma prawa wspólnotowego tworzy sama, bez krajowych aktów transformujących ją do prawa wewnętrznego, prawa i obowiązki dla podmiotów indywidualnych. Podmioty te mogą bezpośrednio wywodzić swoje prawa przed sądami krajowymi i wywodzić obowiązki innych osób przed sądami krajowymi.

Zasada ta występuje w dwóch formach:

→ bezpośredni skutek w płaszczyźnie wertykalnej - występuje wtedy, gdy prawo wspólnotowe tworzy prawo dla jednostki, która może je podnosić przeciwko państwu (organom państwowym).

→ bezpośredni skutek w płaszczyźnie horyzontalnej - oznacza, że jednostka może powoływać się na uprawnienia wynikające z przepisów prawa wspólnotowego wobec innych podmiotów indywidualnych.

Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, aby norma mogła wywoływać bezpośredni skutek, przepis musi być jasny, precyzyjny i bezwarunkowy.

3. Zasada nadrzędności prawa wspólnotowego nad prawem krajowym - oznacza, że w sytuacji sprzeczności pomiędzy normą prawa wspólnotowego a normą prawa krajowego, to prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo zastosowania. Norma prawa wspólnotowego nie uchyla norm prawa krajowego. Prawo wspólnotowe powinno być stosowane niezależnie od tego czy zostało przyjęte wcześniej czy później niż prawo krajowe.

ŹRÓDŁA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

Na system prawa wspólnotowego składa się szereg źródeł prawa.

Źródło prawa - akt prawny zawierający przepisy prawne, z których treści można wyinterpretować normy prawne (przyjęte przez prawodawcę pewne wzorce postępowania).

W skład źródeł prawa wspólnot europejskich wchodzą zarówno normy prawa stanowionego jak i niestanowionego - zwyczaje, ogólne zasady prawa, które da się wywnioskować z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Prawo stanowione obejmuje prawo pierwotne (traktatowe, statutowe) i prawo wtórne (pochodne).

Prawo pierwotne to umowne prawo międzynarodowe, które dało podstawy powstaniu i ewolucji wspólnot; obecnie stanowi podstawy funkcjonowania UE. Prawo pierwotne to prawo, które zostało ustanowione i pochodzi bezpośrednio od państw członkowskich.

Do prawa pierwotnego zaliczamy:

• traktaty (umowy) założycielskie oraz ich uzupełnienia i modyfikacje (umowy zmieniające te traktaty),

• wszystkie umowy podpisane pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie celów i zadań wspólnot,

• akty przyjęte przez przedstawicieli państw członkowskich zasiadających w Radzie.

W szczególności aktami prawa pierwotnego będą traktaty akcesyjne i różne traktaty budżetowe reformujące zasady finansowania wspólnot.

• Traktat Paryski o EWWiS - 18.IV.1951 (wygasł 22. lipca 2002),

• Traktaty Rzymskie o EWG i Euroatom - 25.III.1957,

• Konwencja o niektórych wspólnych instytucjach dla EWG i Euroatomu

• Traktat o fuzji instytucji wspólnotowych - 8.IV.1965,

• Traktaty budżetowe - 1970 i 1975,

• Akt o wyborach bezpośrednich do Parlamentu Europejskiego - 1967,

• Jednolity Akt Europejski - 17,28.II.1986,

• Traktat z Maastricht - 7.II.1992 (1.XI.1993) - w nawiasie data wejścia w życie,

• Traktat Amsterdamski - X.1998 (1.I.1999),

• Traktat z Nicei - 26.II.2001 (1.II.2003)

• Umowy akcesyjne wraz z protokołami - I.1973, I.1981, I.1986, I.1995, 1.V.2004.

Prawo pochodne to akty prawne uchwalone przez instytucje wspólnot posiadające kompetencje ustawodawcze w celu realizacji zadań traktatowych. Uprawnienia legislacyjne posiadają: Rada UE, Komisja Europejska, Parlament Europejski.

Do źródeł prawa pochodnego zaliczamy:

1. rozporządzenia,

2. dyrektywy,

3. decyzje,

4. zalecenia,

5. opinie,

6. niektóre rodzaje umów międzynarodowych,

7. akty nienazwane - uchwały, recenzje, deklaracje, wyjaśnienia, komunikaty, memoranda, programy - są to akty które regulują sprawy wewnętrzne i organizacyjne.

Akty 1-3 są aktami posiadającymi moc prawną, moc wiążącą, akty 4-5 nie posiadają mocy wiążącej. W momencie wydawania aktów 1-3 organy, które je wydają muszą dołączyć do nich uzasadnienie, które powinno wskazywać różnice pomiędzy dotychczas obowiązującym a nowym aktem.

Rozporządzenie:

• jest najważniejszym spośród źródeł prawa pochodnego (w prawie krajowym odpowiednikiem są ustawy),

• jest aktem ogólnie obowiązującym, zawiera normy o charakterze ogólnym (rozporządzenie ma nieokreślony krąg adresatów spełniających pewne cechy, np. banki, producenci) i charakterze abstrakcyjnym (jest to akt, który można zastosować w każdym stanie faktycznym spełniającym warunki określone w hipotezie zawartej w nim normy),

• wiąże w całości - ma nieograniczony krąg adresatów, wiąże wszystkich: osoby, organy, wszystko co znajduje się na terytorium państw członkowskich,

• wiąże co do wszystkich zawartych w nim postanowień,

• posiada cechę bezpośredniego obowiązywania, stosowania - wiąże od momentu wydania, nie jest konieczny w celu uzyskania mocy obowiązywania akt inkorporacji zawartych w nim norm do prawa krajowego,

• obowiązuje we wszystkich państwach członkowskich,

• jest głównym instrumentem ujednolicania prawa we wspólnotach europejskich,

• wchodzi w życie po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym UE, w terminie wskazanym w treści rozporządzenia lub po 20 dniach od momentu ogłoszenia,

• nie wymaga implementacji do prawa krajowego, implementacja jest zabroniona, nie można w prawie krajowym przyjąć ustawy o treści takiej jak rozporządzenie, nie można w krajowych dokumentach publikować treści rozporządzenia, w takiej sytuacji wyniknąłby konflikt, który z przepisów byłby nadrzędny i który należałoby stosować,

Wyróżniamy dwa rodzaje rozporządzeń:

• podstawowe - wydawane przez Radę UE,

• wykonawcze - wydawane przez Komisję Europejską na podstawie upoważnienia Rady UE, może być też wydawane przez Europejski Bank Centralny.

Dyrektywa:

• instrument, który służy harmonizacji ustawodawstw krajowych,

• wiąże państwo, do którego jest skierowana w zakresie celów jakie mają być osiągnięte pozostawiając władzom państwowym swobodę wyboru metod i form ich realizacji,

• jest skierowana tylko do państw członkowskich i wiąże tylko co do celu jaki w dyrektywie został zapisany,

• jest formą pośredniej legislacji w ramach wspólnot, jej tworzenie jest dwustopniowe - najpierw wspólnoty ustalają cel, który ma być osiągnięty, pozostawiając krajom członkowskim swobodę co do sposobu jego realizacji; następnie cel ten poddany jest transpozycji w przepisy prawa krajowego,

• adresowana jest do wszystkich państw członkowskich lub do niektórych z nich, bezpośrednimi adresatami dyrektywy będą więc tylko państwa członkowskie a właściwie ich organy uczestniczące w stosowaniu prawa,

• są wydawane przez Radę UE przy współudziale parlamentu (czasem Komisji Europejskiej),

• wchodzi w życie w terminie w niej wskazanym - na ogół dwa lata - w ciągu tego okresu państwa członkowskie mają obowiązek podjąć działania dotyczące implementacji dyrektywy do porządku wewnętrznego w taki sposób, że zostanie osiągnięty skutek przewidziany w treści dyrektywy,

• do momentu wprowadzenie dyrektywy obywatele i osoby prawne nie będą mogli w pełni korzystać z praw, które im ona przyznaje,

• dyrektywy skierowane do wszystkich państw członkowskich są publikowane w Dzienniku Urzędowym UE; jeżeli dyrektywy są skierowane do jednego lub kilku państw członkowskich są notyfikowane adresatom,

• konieczne jest wydanie przez państwo członkowskie aktów normatywnych prawnie wiążących w celu implementacji dyrektywy,

• państwo członkowskie powinno dokonać implementacji dyrektywy w określonym terminie, jeżeli tego nie uczyni to po upływie tego terminu dyrektywa staje się bezpośrednio skuteczna; to samo stanie się jeśli państwo nie zrealizuje dyrektywy prawidłowo ( roszczenia wobec państwa, a nie wobec obywatela).

Decyzja:

• akt indywidualny, skierowany do konkretnego adresata - państwo, obywatel, osoba prawna,

• obowiązuje adresata w całości, adresat nie musi zostać w decyzji nazwany, musi być tak określony krąg adresatów, by mógł być zindywidualizowany,

• jest to instrument stosowany przez Radę UE i Komisje Europejską,

• decyzje podjęte wspólnie przez Parlament i Radę UE ogłasza się w Dzienniku Urzędowym UE, pozostałe notyfikowane są stronom,

• jeśli ktoś się nie zgadza z decyzja może ją zaskarżyć, ale decyzja musi tej osoby dotyczyć,

• jest to akt w całości wiążący, wywołuje bezpośredni skutek,

• jeżeli decyzja zawiera zobowiązanie pieniężne to stanowi tytuł do egzekucji gdy adresatem nie są państwa członkowskie,

Zalecenia i opinie - akty wydawane przez Parlament, Radę UE, Komisję UE.

Zalecenie - dochodzi do skutku z inicjatywy własnej organu i sugeruje adresatowi autorytatywnie sposób zachowania.

Opinia - jest inspirowana zachowaniem innego organu, jest mniej stanowcza.

Wykład 8 29.11.2005

Opinie - akty prawne bez mocy i treści prawnej; służą komunikowaniu się pomiędzy instytucjami wspólnotowymi.

1. obowiązkowe (obligatoryjne) - te, których zasięgnięcie wymagane jest procedurą stanowienia prawa we Wspólnotach; nawet gdy opinia jest obligatoryjne to jej treść nie wiąże organu zasięgającego tej opinii przy podejmowaniu decyzji. Organy najczęściej wydające opinie to Parlament Europejski, Komitet Społeczno-Ekonomiczny i Komitet Regionów. Jeżeli instytucja uzna, że wydanie opinii w danej sprawie jest niezbędne może tę opinię wydać z własnej inicjatywy.

2. Nieobowiązkowe - ułatwiają proces stanowienia prawa.

Procedura stanowienia prawa - jest ich kilka, najczęściej treść przygotowywana jest przez Komisję Europejską (inicjatywę może wykazać inna instytucja). Projekt trafia do pierwszego czytania na forum Parlamentu Europejskiego. Po pierwszym czytaniu zgłaszane są uwagi, poprawki i projekt ten trafia do uzgodnień pomiędzy trzema instytucjami: Parlamentem Europejskim, Radą UE i Komisją Europejską. Prace mają na celu uwzględnienie części poprawek. Poprawiony akt trafia na forum Parlamentu Europejskiego do drugiego czytania. Odbywa się głosowanie nad tym aktem. Parlament Europejski może akt przyjąć lub odrzucić, ale nie jest to decyzja ostateczna. Ostateczną decyzje podejmuje Rada UE. Może ona zdecydować o przyjęciu takiego aktu, który Parlament europejski odrzucił, ale w takiej sytuacji wymagana jest zasada jednomyślności.

Odnosi się to do zaawansowanych aktów prawnych głównie głownie rozporządzeń i dyrektyw. Część aktów prawa wtórnego jest wydawana w formie uproszczonej.

Umowy zewnętrzne - z krajami bądź grupami krajów trzecich i organizacjami.

Wspólnoty zawierają dwa podstawowe rodzaje umów:

1. stowarzyszeniowe - głownie sprawy gospodarcze, ale też polityczne, kulturalne.

• zwykłe - określające preferencyjne warunki współpracy, głównie gospodarczej;

• nowej generacji - których realizacja ma przygotować kraje trzecie do członkostwa (układy europejskie); sama umowa o członkostwie nie rozstrzyga.

o współpracy - odnoszą się do stosunków handlowych:

zwykłe - umowy o handlu i współpracy gospodarczej, np. umowy pomiędzy Wspólnotami Europejskimi a USA, Japonią, normalny stan stosunków zewnętrznych oparty o zasady GATT-WTO bez żadnych nadzwyczajnych preferencji w handlu.

Umowy handlowe preferencyjne - stworzenie preferencji, głownie obejmują grupy krajów słabiej rozwiniętych np. Ameryka Łacińska, państwa śródziemnomorskie.

Jest dylemat czy te umowy traktować jako źródło prawa. Przemawia za tym to, że treść ich wpływa na mechanizmy rozstrzygnięcia, wpływa na politykę realizowaną przez różne kraje.

SYSTEM INSTYTUCJOANLNY

Instytucje możemy podzielić na:

1. główne:

1. Parlament Europejski

2. Rada Europejska

3. Rada Unii Europejskiej

4. Komisja Europejska

5. Trybunał Sprawiedliwości

6. Sąd Pierwszej Instancji

7. Trybunał Obrachunkowy

8. Rzecznik Praw Obywatelskich

2. pomocnicze:

1. doradcze:

• Komitet Społeczno - Ekonomiczny

• Komitet Regionów

2. finansowe:

• Europejski Bank Centralny

• Europejski Bank Inwestycyjny

Instytucje początkowo powołane zostały dla trzech wspólnot. Dopiero w 1965 roku podpisano Traktat o fuzji. Po podpisaniu traktatu z Maastricht instytucje te stały się instytucjami Unii Europejskiej. Miały odtąd dwojaki charakter:

• ponadnarodowy - Komisja Europejska i Parlament europejski;

• międzyrządowy - odzwierciedlają interesy narodowe, Rada Europejska i Rada UE.

Podział wynika ze składu członkowskiego i charakteru działalności.

Ewolucja systemu instytucjonalnego - tendencja systematycznego wzrostu roli Parlamentu Europejskiego w systemie instytucjonalnym, systemie stanowienia prawa, systemie decyzyjnym. Ale Parlament Europejski odbiega od roli jaka pełnią parlamenty narodowe.

Parlament Europejski - 732 posłów (tak będzie też po uwzględnieniu Rumunii i Bułgarii), liczba ta określana jest w stosunku do liczby ludności, ale jest to miara ważona. Niemcy - 99, Malta - 5, Polska - 53(ostatecznie ma mieć 50).

Parlament Europejski w takiej formie jak dziś z punktu widzenia członkostwa europarlamentarzysty funkcjonuje od 1979 roku, kiedy to odbyły się pierwsze powszechne i bezpośrednie wybory do PE ( wcześniej byli desygnowani przez rządy krajów). Bierne i czynne prawo wyborcze ma każdy na terenie UE - odniesienie do charakteru PE, bo ma on reprezentować interes społeczeństwa państw członkowskich.

Pomimo iż liczba członków PE jest przypisana każdemu krajowi to na forum nie ma frakcji międzynarodowych, zrzeszają się w ramach frakcji politycznych o charakterze ponadnarodowym (w sposób nieformalny jednak grupy funkcjonują i lobbują w interesie kraju).

Europejska Partia Ludowa - najsilniejsza, skupia partie chłopskie i chadeckie (chrześcijańskie).

Kompetencje PE:

• rola w systemie stanowienia prawa

• po ostatnich zamianach traktatowych ta rola PE wzrosła,

• na jego forum odbywają się czytania,

• powołanie przewodniczącego i kilkunastu wiceprzewodniczących

• stałe komisje tematyczne

• komisje nadzwyczajne, np. śledcza

• doroczna ocena sprawozdania ogólnego KE,

• przyjmuje roczne sprawozdania KE dotyczące przestrzegania prawa wspólnotowego,

• kieruje zapytania do KE i Rady UE dotyczące bieżących zagadnień związanych z integracja,

• przyjmuje i pyta inne instytucje w imieniu obywateli UE,

• przyjmuje skargi na działalność organów lub instytucji wspólnotowych,

• udziela absolutorium KE z wykonania budżetu,

• akceptuje kandydata na stanowisko przewodniczącego KE i zaproponowany przez niego skład komisji,

• na forum PE może być wniesione wotum nieufności wobec KE.

Trzy kadencje wstecz PE odwołał przed terminem KE, bo odkryto korupcję - komisja odpowiada kolegialnie, wotum nieufności dla jednego z jej członków oznacza wotum wobec całej komisji.

Sesje plenarne odbywają się w Strasburgu, aczkolwiek komisje PE pracują w Brukseli.

Rada Europejska - instytucja wspólnotowa, ale to nie jest oficjalny organ Wspólnot Europejskich, co ma swoje istotne konsekwencje prawne, bo organy Wspólnot Europejskich podlegają kontroli i orzecznictwu Trybunału Sprawiedliwości a RE takiemu orzecznictwu nie podlega. Formalnie nie można zakwestionować decyzji Rady Europejskiej, ewentualnie jedynie konsekwencje tych decyzji.

Składa się z szefów państw i rządów państw członkowskich (prezydenci lub premierzy, gdy system demokracji parlamentarnej). Wywiera ona ogromny wpływ na funkcjonowanie Wspólnot, pomimo iż nie jest oficjalnym organem. Wyznacza integralne działania dla Wspólnot, ze względu na skład decyzje są kluczowe z punktu widzenia funkcjonowania Wspólnot.

Spotkania odbywają się formalnie raz na pół roku, ale mogą być tez zwoływane częściej, spotkania te nazywane są szczytami UE. Odbywają się w Brukseli, ale nadzwyczajne szczyty odbywają się w wyznaczonych miejscach. W spotkaniach uczestniczą tez ministrowie spraw zagranicznych poszczególnych państw.

Rada Europejska w formie instytucjonalnej funkcjonuje od 1974 roku, wcześniej odbywały się nieformalne tzw. konferencje szefów państw i rządów. W 1974 roku usankcjonowano te spotkania - Rada Europejska stała się instytucja ale nie stała się organem.

Kompetencje, zakres spraw:

• sytuacja ekonomiczna i monetarna pod kątem funkcjonowania unii gospodarczo walutowej,

• problemy energetyczne i polityka zatrudnienia,

• sprawy polityka zagranicznej i bezpieczeństwa,

• zatrudnienie i walka z bezrobociem,

• zagadnienia związane z przystąpieniem do Wspólnot europejskich,

• stosunki gospodarcze z państwami trzecimi,

• zagadnienia polityki regionalnej,

• kierunki integracji na przyszłość.

Powielają się kompetencje z innymi instytucjami. Jest instytucją nadrzędną przez skład członkowski - na forum podejmowane są działania i rozstrzyga się sprawy, których nie można było rozstrzygnąć na niższym szczeblu, np. budżet 2007-2013, stosunki z krajami trzecimi.

Formalnie i technicznie negocjacje prowadzone są przez RUE, ostatecznie Radę Europejską.

Skład ściśle związany z liczbą krajów.

Rada Unii Europejskiej - najważniejszy organ decyzyjny we wspólnotach, ma charakter międzynarodowy, w jej skład wchodzą przedstawiciele rządów państw członkowskich, wcześniej nazywała się Radą Ministrów.

Generalnie ma zmienny skład członkowski w zależności od rodzaju rozpatrywanej sprawy, np. rolnictwo - przedstawiciele rządów państw członkowskich z sektora rolnictwa. Ale gdyby w całości tak funkcjonowała to byłaby organem niespójnym, dlatego tez na forum Rady UE funkcjonuje Komitet Stałych Przedstawicieli - COREPER (COREPER I - przedstawiciele rządów państw członkowskich w randze ambasadorów przy UE; COREPER II - sprawy dotyczące polityka zagranicznej i bezpieczeństwa, a także finansów i gospodarką, często nazywane jest Radą Ecofin). Do kompetencji COREPERu należy przede wszystkim koordynowanie funkcjonowania Rady UE. To zapewnia stałość i ciągłość pracy.

Na forum Rady UE poszczególnym państwom członkowskim przypisana jest określona ilość głosów. Łączna liczba głosów w UE27 wynosić będzie 345. Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Włochy - 29, Polska - 27, tyle ma też Hiszpania i o to był konflikt, który toczył się wokół Traktatu Nicejskiego.

Decyzje podejmowane są na podstawie zwykłej większości głosów, kwalifikowanej większości głosów, która wynosi 232 - jest to liczba ważona, która daje możliwość sprawności decyzyjnej, ale też chronienia interesu, zasady jednomyślności.

Siedzibą Rady UE jest Bruksela.

Wykład 9 06.12.2005r.

Rada Unii Europejskiej posiada pewne organizacje obradujące w sposób stały - np. Coreper.

Przewodniczenie RUE jest rotacyjne - przewodniczy minister spraw zagranicznych kraju, który w danym półroczu przewodniczy UE (jego przedstawiciele pełnią role w instytucjach unijnych). Funkcjonowanie RUE nie zmienia swojego charakteru co pół roku. Istnieje pewna ciągłość - istnieje nieformalna instytucja Wielkiej Dwójki (przewodniczący kraju obecnie przewodniczącego i tego, który w przyszłości - obecnie Wlk.Brytania i Austria). <Austria objęła przewodnictwo 01.01.2006, od lipca będzie Finlandia>

Jest to główny organ decyzyjny, posiada kluczowe znaczenie w systemie stanowienia prawa.

Kompetencje Rady Unii Europejskiej - są bardzo szerokie:

• Ustawodawcza - RUE decyduje ostatecznie o wprowadzaniu aktów prawnych we wspólnocie

• Prowadzenie, koordynowanie polityki społ.-gosp. - zadanie Rady ściśle związane z funkcjonowaniem Unii Gospodarczo-Walutowej (nie ma wspólnej polityki gospodarczej, jest tylko koordynacja polityk)

• Uruchamianie instrumentów kar i programów naprawczych towarzyszących Paktowi Stabilności Wzrostu.

• Wzywanie Komisji do podejmowania działań co do opracowania nowych aktów prawnych w formie rozporządzeń i dyrektyw.

• Podejmowanie decyzji w sprawie przyjmowania nowych członków - decyzja ostateczna RUE musi być zaakceptowana przez Radę Europejską.

• Podpisywanie umów z organizacjami międzynarodowymi i krajami trzecimi

• ma możliwość przekazania części kompetencji na rzecz Komisji Europejskiej i RUE może określić sposób realizacji działań oraz granice, do jakich Komisja w realizacji działań może się posunąć.

• Może podejmować decyzje w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, czyli odnośnie II i III filaru UE.

• Uchwalanie wspólnie z Parlamentem Europejskim rocznego budżetu

• (budżet jest ustalany na okres 7 lat, ale jest dzielony na budżety roczne.

• RUE wychodzi z propozycją wydatków i dochodów na każdy rok;

• budżet składa się z wydatków obligatoryjnych -w ramach wspólnie prowadzonych polityk i z wydatków nieobligatoryjnych;

• budżet powstaje przy ścisłej współpracy RUE (wydatki obligatoryjne) i Parlamentu (wydatki nieobligatoryjne),

• realizacją budżetu rocznego zajmuje się Komisja Europejska.

• Przygotowuje zmiany w prawie pierwotnym - np. zmiany traktatowe

• Sprawuje kontrolę wobec innych organizacji i instytucji - może zaskarżyć nieprawidłowość ich działania przed Trybunałem Sprawiedliwości

• Mianuje członków Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów oraz unijnego, określa wynagrodzenie itd.

• Decyzje podejmowane zwykłą, kwalifikowaną (232 głosy) większością głosów - w zależności od tego, czy rekomendowane przez Komisję lub na zasadzie jednomyślności (coraz mniejszy zakres decyzji - najważniejsze strategiczne decyzje związane z polityką bezpieczeństwa, zagraniczną, budżetową, przyjmowaniem nowych członków, umów międzynarodowych)

Komisja Europejska

Główny organ wykonawczy Wspólnot. Podstawy traktatowe nadają jej nazwę tylko Komisji. Od 1967 jest to Komisja Wspólnot.

Ma charakter ponadnarodowy - kieruje się interesem Wspólnoty jako całości. Jej skład ustala się tak, że każdy kraj desygnuje jednego przedstawiciela. Komisarze muszą być niezależni, niezawiśli, kierować się interesem Wspólnoty. Propozycje osób na stanowiska Komisarza przedstawia rząd każdego kraju a osoba desygnowana na Przewodniczącego wybiera osoby i skład prezentuje Parlamentowi.

Odpowiada w sposób kolegialny - wotum nieufności wobec jednego członka to wotum nieufności wobec całej Komisji.

Struktura Komisji obejmuje podział na dyrekcje generalne - one obejmują poszczególne polityki. Komisarz stoi na czele każdego z tych obszarów (dyrekcji), sprawuje nadzór ogólny nad działaniami dyrekcji (działania podejmuje Dyrektor Generalny). Polski komisarz - Danuta Hübner, nadzór nad polityką regionalną (dość ważny obszar - drugi obszar majacy największe finanse po polityce rolnej).

Kompetencje Komisji Europejskiej:

• Czuwa nad przestrzeganiem prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie i inne instytucje wspólnotowe, ma prawo zaskarżyć inne instytucje, gdy ich działania są niezgodne z prawem wspólnotowym; formalnie KE wyposażona jest w system kar finansowych, które może nałożyć na kraje członkowskie za łamanie prawa wspólnotowego, ale w praktyce wykorzystuje je rzadko - raczej stara się upominać, nakłaniać, grozić itp. KE dosyć skrupulatnie stara się nadzorować przestrzeganie prawa - jest z tego rozliczana, to jej główna funkcja.

• Formułuje zalecenia i opinie w tych obszarach, które nakazują jej traktaty (zalecenia mają charakter wyprzedzający do aktów prawnych)

• Przygotowuje projekty aktów prawnych - Rada zleca Komisji przygotowanie aktów prawnych i Komisja na tym etapie może wydać zalecenie, uprzedzając, że w tym obszarze będą zmiany prawne jest to funkcja prawodawcza; uczestniczy w procesie uzgodnień z Parlamentem i Radą reprezentując interes wspólnot.

• KE wykonuje kompetencje delegowane przez Radę Unii Europejskiej - prowadzi negocjacje członkowskie.

• Prowadzi bieżącą politykę (jako organ wykonawczy), realizuje większość decyzji podejmowanych na forum RUE, RE czy Parlamentu Europejskiego.

• Wykonuje budżet i przedkłada sprawozdania z wykonania budżetu za dany rok.

• Pełni funkcję stymulacyjną-inicjuje różnego rodzaju działania pogłębiające proces integracji

• Pozycja KE wśród innych instytucji wspólnotowych zależy od osoby przewodniczącego Komisji, bo on ma możliwości inicjowania działań pogłębiających integrację - Delors był bardzo dobrym komisarzem, ostatnie kadencje Komisji nie były udane. Pod przewodnictwem Jacquesa Santera została odwołana przez Parlament. Romano Prodi powodował wybuchanie skandali, ale nie był wizjonerem, miał zbyt małe umiejętności w stosunku do szefów rządów, był przez nich zdominowany - za jego kadencji doszło jednak do poszerzenia UE w bardzo szybkim tempie, jeśli chodzi o czas tych negocjacji. O obecnej Komisji pod przewodnictwem Barroso można mało powiedzieć, ale raczej jest sprawnym urzędnikiem niż wizjonerem - obecna KE jest bardziej radykalna niż poprzednia.

• KE pełni funkcję międzynarodową dla Wspólnot - utrzymuje stosunki dyplomatyczne z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi i na zlecenie RUE od strony technicznej prowadzi negocjacje i ustala warunki w ramach umów z krajami trzecimi.

• Administruje funduszami finansowymi UE - Europejskim Funduszem Socjalnym, Europejskim Funduszem Rozwoju, Europejskim Funduszem Gwarancji i Orientacji Rolnej (fundusz wyrównawczy i gwarancji dla rolnictwa), Europejski Fundusz Rozwoju regionalnego, Europejski Fundusz Spójności.

• Nadzoruje wykonanie postanowień Trybunału Sprawiedliwości

• Może wydawać wtórne akty prawne w postaci rozporządzeń, dyrektyw, decyzji lub zaleceń i opinii.

Tryb stanowienia aktów prawnych może przybrać formy:

1. Może się odbyć na posiedzeniach Komisji Europejskiej - głosowanie bezwzględną większością głosów, z wnioskiem występuje jeden lub grupa komisarzy.

2. Procedura obiegowa (kurenda) - projekt aktu krąży od komisarza do komisarza i każdy ma określony czas na naniesienie poprawek do propozycji aktu; każdy komisarz ma prawo zerwać kurendę, gdy jego zastrzeżenia są istotne i zażądać zwołania posiedzenia w tej sprawie; gdy nikt aktu nie oprotestuje, zostaje przyjęty.

3. Procedura delegowania - Komisja daje upoważnienie jednemu lub grupie komisarzy, którzy podejmują decyzję w tej sprawie z zachowaniem kolektywności decyzji.

Trybunał Sprawiedliwości

Funkcjonował od samego początku jako instytucja wspólna dla wszystkich Wspólnot. Taką nazwę nosi od 1958r. Na samym początku nie został przez Traktaty wyposażony w istotne kompetencje, a mimo to jego decyzje były respektowane bez zastrzeżeń. Wynikało to z wysokiego uznania i fachowości.

Skład - po jednym członku z państwa członkowskiego; kadencja trwa 6 lat, ale kadencje się mijają - co 3 lata wymienia się część członków Trybunału, co ma zachować ciągłość pracy i doświadczenie w funkcjonowaniu.

Siedziba - Luksemburg.

Jest to organ sądowniczy Wspólnot.

W ramach TS jego członkowie pełnią funkcje sędziów lub tzw. Rzeczników generalnych - naświetla przed TS sprawę, a sędziowie podejmują decyzje. W swoich działaniach TS ma kierować się przestrzeganiem prawa wspólnotowego - ma charakter ponadnarodowy. Członkowie - niezależni od rządów krajów, mają zakaz pracy zarobkowej i niezarobkowej na rzecz innych podmiotów.

Kompetencje Trybunału Sprawiedliwości:

Rozstrzyganie spraw między instytucjami Wspólnoty -np. RUE a KE.

Sprawy między organami Wspólnoty a krajami członkowskimi - głównie KE a kraje członkowskie.

Spory między państwami członkowskimi

Spory między podmiotami, osobami fizycznymi a jej organami - na forum Trybunału trafiają tylko te sprawy, które mogą mieć większe, szersze znaczenie (np. dotyczące funkcjonowania jednolitego rynku) - np. w przypadku rozstrzygnięcia tej sprawy będzie można rozstrzygnąć wiele innych spraw.

Trybunał Sprawiedliwości może działać na posiedzeniach plenarnych - rozstrzyga się tu spory fundamentalne lub w kilkuosobowych izbach - sprawy drobniejsze.

Na czele stoi Prezes wybierany na okres 3 lat.

Wykład 10. 13.12.2005

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI c.d.

Z punktu widzenia władzy sądowniczej pełni rolę kilku sądów:

a) sąd administracyjny,

b) sąd pracy,

c) sąd międzynarodowy,

d) sąd konstytucyjny.

Jako sąd administracyjny TS orzeka jako druga instancja w sprawach skarg na legalność bądź zaniechanie działania prawotwórczego decyzji administracyjnych.

Jako sąd pracy TS rozpatruje skargi pracowników europejskich.

Jako sąd międzynarodowy TS orzeka w sprawach spornych pomiędzy państwami członkowskimi oraz pomiędzy KE a państwami członkowskimi.

Jako sąd konstytucyjny przedstawia wykładnię prawa wspólnotowego, decyduje o zgodności umów międzynarodowych zawieranych przez Wspólnotę. Prowadzi wykładnię decydującą o zgodności z prawem traktatowym aktów prawa wtórnego wydawanych przez instytucje Wspólnoty.

Przy zwiększaniu się liczby członków, przybywało też spraw do rozstrzygania przez TS. Nie był on już w stanie fizycznie rozpatrzyć wszystkich spraw.

Dlatego rozporządzeniem RE powołano sąd pierwszej instancji, rozpoczął on działalność od 01.11.1989r. (tego dnia miał już do rozpatrzenia 150 spraw). Skład sądu pierwszej instancji wybierany jest na podobnych zasadach jak TS, tj. po jednym członku z każdego państwa członkowskiego po zatwierdzeniu przez wszystkie państwa. Ma charakter ponadnarodowy. Sędziowie sprawują kadencję 6 - letnią, po połowie kadencji część składu jest wymieniana, jednakże sędziowie mogą być wybierani ponownie. Jest to organ pomocniczy TS (nie jest to samodzielny organ). Siedzibą sądu pierwszej instancji jest Luksemburg. Sąd ten obraduje w sposób permanentny (ciągły). Obrady mogą być plenarne lub w izbach z nieparzystą liczbą osób. Prezes wybierany jest na okres 3 lat spośród składu. Sprawy sądu pierwszej instancji:

• spory pracowników (urzędników UE) ze Wspólnotami;

• spory osób fizycznych i prawnych w kraju członkowskim z instytucjami Wspólnoty;

• spory pomiędzy przedsiębiorstwami a KE (np. stosowanie przez KE prawa w zakresie konkurencji, fuzji);

• skargi osób prywatnych przeciwko KE dotyczące reguł związanych z ochroną konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw (stosowanie określonych działań wobec przedsiębiorstw może powodować niekorzystne rozwiązania wobec konsumentów - wówczas powstaje konflikt).

Sąd pierwszej instancji jest typowym sądem prawa powszechnego. Tu mogą być wnoszone różnego rodzaju skargi osób fizycznych i przedsiębiorstw. Przejął on sprawy drobniejsze, mniej istotne.

TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY (TO)

Wcześniej nazywany był jako Trybunał Biegłych Rewidentów. Nie jest to instytucja zrzeszająca biegłych rewidentów. Jest on najbardziej zbliżony do polskiej NIK oraz po części Skarbu Państwa. Jego zadaniem jest kontrolowanie finansów Wspólnoty (inna jego nazwa to Trybunał Kontroli Finansowej). Funkcjonuje od 1977r. Siedziba w Luksemburgu. Jest to organ kolegialny, zasiada w nim po jednym członku z każdego kraju członkowskiego. Członkowie muszą mieć doświadczenie z zakresu finansów, doświadczenie w instytucjach kontroli. Kandydatów proponują rządy, zaś aprobata wymaga zgody wszystkich krajów. Jest to organ ponadnarodowy o charakterze kadencyjnym. Decyzje o mianowaniu poszczególnych członków podejmuje Rada Europejska po konsultacjach z Parlamentem Europejskim. Nie jest to organ władzy sądowniczej jest ot organ kontrolny. Na jego czele stoi prezes wybierany na 3 lata spośród członków. TO funkcjonuje w sposób permanentny. Ogólnym jego zadaniem jest kontrolowanie wykorzystania środków finansowych wyasygnowanych przez Wspólnotę zarówno na szczeblu wspólnotowym jak i środków przeznaczanych przez Wspólnoty poszczególnym państwom członkowskim. Całościowo kontroluje rzetelność sporządzenia i wykonania budżetu Wspólnoty. Wnioski TO co do budżetu przekazane do Parlamentu stanowią ważną ocenę KE i stanowią podstawę udzielenia KE absolutorium na forum Parlamentu.

Trybunał wydaje sprawozdania, raporty z działalności - najczęściej roczne. Może wydawać też raporty specjalne dotyczące szczegółowej kontroli określonej dziedziny.

ORGANY DORADCZE:

I. KOMITET EKONOMICZNO - SPOŁECZNY

Składa się z 344 członków. Liczba członków podzielona jest proporcjonalnie pomiędzy kraje (Polska ma 21 członków). Jest to organ doradczy. Powstał w 1957r. jako wspólny organ dla wszystkich trzech Wspólnot. Doradza przede wszystkim KE i RE. Jest organem kolegialnym, w jego skład wchodzą przedstawiciele różnych sfer życia społeczno - gospodarczego, reprezentuje różne środowiska społeczne. Chodzi o to, aby Komitet ten był próbą reprezentatywną struktury społeczeństwa głównie z punktu widzenia gospodarczego. Jest to szczególnie potrzebne przy pełnieniu funkcji doradczych i opiniodawczych. Kadencja Komitetu jest 4 - letnia z możliwością jej przedłużenia. Przedstawia się liczbę kandydatów, więcej niż trzeba i RUE wybiera skład.

Tworząc akty prawne instytucje Wspólnoty muszą często w sposób obligatoryjne zasięgać opinii różnych grup społecznych, których te akty mogą dotyczyć. Komitet Ekonomiczno - Społeczny traktuje się jako pewną reprezentację różnych grup społecznych i tu konsultuje się różne propozycje aktów. Dodatkowo w dyskusji nad danym aktem Komitet wypracowuje pewien kompromis i KE lub RE otrzymuje już gotową wypracowaną opinię. Komitet obraduje w sposób sesyjny, zwoływane są posiedzenia plenarne. Ale Komitet podzielony jest też na pewne grupy (zespoły) związane z daną grupą społeczną. Jest 6 sekcji. Członkowie Komitetu starają się również kontrolować, co dzieje się z opinią po jej wydaniu. W swoich działaniach Komitet może realizować funkcję opiniodawczą na dwa sposoby:

1. z inicjatywy RE lub KE:

• obligatoryjnie,

• fakultatywnie;

z inicjatywy własnej (wyrażenie opinii, gdy Komitet uznaje to za stosowne).

Wszelkie akty wydawane przez Komitet nie maja siły wiążącej.

II. KOMITET REGIONÓW

Powołany został do życia Traktatem z Maastricht. Liczy 344 członków (Polska ma 21 głosów). Nie jest instytucją Wspólnoty, jest organem Wspólnoty. Ma charakter kolegialny, pełni funkcje opiniodawcze. W skład tego Komitetu wchodzą różni przedstawiciele regionów różnego szczebla, czyli przedstawiciele organów regionalnych. Oficjalnie działanie Komitetu Regionów ma charakter ponadnarodowy, jednakże w praktyce różnie z tym bywa. Najczęściej przyjmuje się, że członkami są szefowie struktur na poszczególnych szczeblach władz regionalnych (np. w przypadku Polski będą to marszałek województwa, prezydenci miast, itp.). Członkami mogą być również członkowie Parlamentu Europejskiego. Komitet funkcjonuje głównie poprzez zgromadzenie plenarne, które powinno odbywać się przynajmniej raz na trzy miesiące. Może to być posiedzenie normalne, wynikające z kalendarza lub nadzwyczajne - wówczas musi być określona liczba osób. Na czele stoi przewodniczący. Jest w nim 7 sekcji. Służy podobnie jak Komitet Ekonomiczno - Społeczny. Na jego posiedzeniach wypracowywane jest kompromisowe stanowisko. Opinia może być wydawana z inicjatywy RE lub KE - obligatoryjnie lub fakultatywnie - bądź z inicjatywy własnej. Najczęściej opinie Komitetu Regionów dotyczą decyzji związanych z funduszami europejskimi, ze spójnością społeczno - gospodarczą, związków polityki regionalnej z innymi politykami. Akty prawne komitetu to tzw. opinie i rezolucje bez mocy wiążącej dla ich adresatów.

EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY (EBI)

Powołany został Traktatem Rzymskim. Nie jest instytucją wspólnotową. Jest to organ. Siedzibę ma w Luksemburgu. Jest bankiem międzypaństwowym, ale nie o charakterze komercyjnym, zaś o charakterze służebnym wobec procesu integracji. Pomimo tej funkcji jest organem samodzielnym, posiada osobowość prawną. Członkami są wszystkie państwa członkowskie UE. Każde państwo wnosi udział do kapitału banku. Główne działanie EBI polega na udzielaniu kredytów na finansowanie działań w zakresie integracji. Kredyty te udzielane są na bazie kapitału będącego w dyspozycji banku, a głównym źródłem finansowania zadań jest kapitał pozyskiwany na międzynarodowym rynku finansowym. Kapitał ten jest udostępniany państwom członkowskim. Taki kredyt może być zaoferowany na bardzo dogodnych warunkach (obligacje EBI mają niskie oprocentowanie, więc kapitał jest tani), nie dolicza się marży, jedynie koszty administracyjne. Z kredytu EBI mogą też korzystać kraje stowarzyszone z UE. EBI finansuje obszary:

• działania dotyczące projektów rozwoju regionów mniej rozwiniętych;

• kredyty na finansowanie projektów restrukturyzacji i modernizacji przedsiębiorstw;

• projekty mające duże znaczenie dla większej liczby państw członkowskich ( o charakterze transgranicznym, szczególnie gdy skala przedsięwzięcia przewyższa możliwości finansowe tych państw;

• projekty infrastrukturalne (budowa autostrad, linii kolejowych).

EBI jest specyficznym bankiem, w praktyce nie prowadzi prawie operacji bankowych, nie ma też oddziałów. On tylko koordynuje, zaś operacje bankowe wykonują upoważnione banki narodowe.

INTEGRACJA RYNKOWA

Integracja rynkowa istniała w jakimś sensie po układzie Paryskim. Ale dopiero Traktat Rzymski o EWG stworzył podstawy do integracji rynków. Najprostsza jest integracja rynku towarów, jest ona naturalną konsekwencją budowy strefy wolnego handlu lub unii celnej, tak jak zakładał to Traktat Rzymski. W okresie przejściowym miała być utworzona unia celna, czyli zniesienie ceł i ograniczeń ilościowych pomiędzy państwami członkowskimi i ustanowienie wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich. Założono trzy okresy 3 - letnie, w których miały być dokonywane redukcje ceł: 1) 1959 - 1962; 2) 1963 - 1966; 3) 1967 - 1970. W trakcie tych okresów założono 10 redukcji stawek celnych. W praktyce udało się uzgodnić dodatkową redukcję ceł. W efekcie cła zredukowano do zera w połowie 1968r. W tym samym czasie zniesiono też kontyngenty i inne ograniczenia ilościowe. Dwa artykuły Traktatu Rzymskiego dawały jednak możliwość stosowania narodowych środków ochronnych już w warunkach unii celnej. Pierwszy akt związany był z ochroną życia, zdrowia, moralności państw członkowskich (akt ten nadal istnieje). Artykuł drugi odnosił się do sytuacji, gdy towary były wprowadzone w obszar celny Wspólnoty kraju trzeciego z podejrzeniem złamania procedur w ramach wspólnej polityki handlowej. Wtedy, gdy towary takie miały być przedmiotem obrotu pomiędzy krajami członkowskimi, to mogły być objęte narodowymi ograniczeniami przez rządy danych krajów (dziś akt ten nie jest już prawie stosowany, ale nadal istnieje).

Wykład 11 - 10.12.05

Unia celna to również wspólna polityka handlowa wobec państw 3-cich.

W II połowie l. 60 tych rozpoczęto ścisłą koordynację negocjacji z państwami 3-cimi z pewnym hierarchizowaniem państw 3-cich. Stworzono pewną hierarchię preferencji.

Ostatecznie wraz z wprowadzeniem wspólnej polityki handlowej uzgodnienia z krajami trzecimi przeszły na Komisje Europejską.

Ustanowienie wspólnej taryfy celnej poprzez wyliczenie prostych średnich stawek celnych na podstawowe wysokości stawek celnych na 1 stycznia 1957 r. państw członkowskich

Taki mechanizm oznaczał w praktyce wzrost efektywnego protekcjonizmu w polityce celnej wspólnoty. Ustalanie stawek celnych za pomocą średnich arytmetycznych nie odzwierciedlało wielkości udziału w eksporcie i imporcie.

Pojawiły się oskarżenia ze strony partnerów handlowych zwłaszcza USA o dyskryminację. Kraje EWG zgodziły się na nieco szybszą redukcje stawek celnych w ramach kompromisu by zlikwidować negatywny wpływ wyliczania stawek średnich

Zintegrowana Taryfa Celna Wspólnot Europejskich T.A.R.I.C.(Wobec państw 3-cich)

• Polska Scalona Nomenklatura Towarowa handlu Zagranicznego - jest zgodna z jedenastocyfrowa nomenklaturą wspólnotową w TARIC do poziomu cyfr i zawiera dodatkowo pozycje na poziomie dziewięciocyfrowym.

• TARIC zawiera w układzie pozycji taryfowych opis traktowania celnego całego importu z państw 3-cich łącznie z szerokim pakietem zróżnicowanych preferencji

• TARIC ujmuje cła antydumpingowe i antysubsydyjne a także informacje o cenach referencyjnych i minimalnych oraz o zakazach i ograniczeniach w imporcie.

SYSTEM INTERSTAT

System statystyczny dostarczający informacji o wymianie handlowej pomiędzy poszczególnymi krajami członkowskimi UE. Ponieważ zostały zniesione miedzy tymi państwami granice celne a więc i kontrola przepływów towarów, przedsiębiorcy nie są poddawani kontroli i nie składają w związku z tym deklaracji SAD, z których czerpie się informacje o wymianie handlowej.

Zasady systemu INTERSTAT

Informacje o handlu towarami miedzy państwami członkowskimi UE są zbierane bezpośrednio od podmiotów prowadzących handel

Przedsiębiorcy są zobowiązani do przesyłania w każdym miesiącu deklaracji statystycznej INTRASTAT lub połączonej deklaracji statystyczno - podatkowej do wskazanych instytucji w swoim kraju

Rejestry podmiotów pomagają w monitorowaniu tych jednostek, które są zobowiązane do składania deklaracji INTRASTAT

Integracja w zakresie przepływu siły roboczej

Dyrektywa z 1968 r. dotyczyła swobody przepływu pracowników, zrealizowana została już w okresie przejściowy

Lata 70/80 - wzrost bezrobocia i innych problemów, nie oznaczało to odejścia od tej swobody, podtrzymano ją. Ta swoboda we współczesnych warunkach została nieco ograniczona.

W. Brytania i Irlandia nie zastosowały ograniczeń. Kraje Beneluksu, Francja, Hiszpania, przygotowują się do zniesienia ograniczeń.

Integracja w zakresie usług

Liberalizacja rynku usług. Okres przejściowy - brak osiągnięć i doświadczeń.

Te zmiany przyniósł dopiero Jednolity Akt Europejski.

Integracja w zakresie transferu kapitału

Element z pogranicza integracji rynkowej i walutowej.

Początki wprowadzania swobody na tym rynku to l. 60.

1960-62 - 2 dyrektywy, które wprowadzały różne zakresy liberalizacji przepływów handlowych a na ich podstawie transakcji kapitałowych:

1. Objęte pełną bezwarunkową liberalizacją

1. transfer BIZ

2. krótko i średnioterminowe kredyty handlowe

3. poręczenia i gwarancje

4. transfery prywatne

5. część transakcji oficjalnych

Te transakcje zwyczajowo nie podlegają ograniczeniom

2. Objęte częściową warunkowa liberalizacja - w odniesieniu do tej grupy państw członkowskich mogły i próbowały stosować różne ograniczenia:

1. transakcje kapitałowe o charakterze krótkoterminowym

2. pozosatłe

Nie zdecydowano się na pełna liberalizacje ponieważ:

• względna słabość walut europejskich

W tym okresie pełna wymiana przywrócona po 1 st. 1958 r. wcześniej rozliczenia w dolarach lub przez izbę clearingową.

Kraje członkowskie obawiały się, iż całkowita swoboda przepływów kapitałowych może spowodować jednokierunkowe przepływy kapitałowe.

W kierunku zwłaszcza gospodarki Niemiec a to z kolei zachwieje rezerwami walutowymi poszczególnych krajów, co wywołuje silną presje na zmianę kursu walutowego z zagrożeniem złamania warunków z Bretton Woods

• Negatywny wpływ na saldo obrotów bilansu handlowego

Kraje miały możliwość wprowadzenia klauzuli ochronnych

L. 70 - regres w zakresie swobody przepływów kapitałowych. Kraje powszechnie wykorzystywały klauzule ochronne.

Było to spowodowane

• Wzrostem niepewności w zakresie funkcjonowania systemu z Bretton Woods.

• Kryzys energetyczny

• Napływ petrodolarów (z krajów arabskich oraz ze Związku Radzieckiego)

• Przejście na systemy płynnych kursów walutowych. Gwałtowne zmiany popytu i podaży na waluty obce. Chęć stabilizacji, co prowadziło do tendencji do wprowadzania istotnych ograniczeń

• Silna pozycja marki w stosunku do walut europejskich. Silne przepływy kapitału na rynek niemiecki.

• Władze monetarne musiały podwyższać stopy procentowe żeby zatrzymać kapitał, ale to załamywało aktywność inwestycyjną

• Ogólny zastój i regres w integracji(monetaryści i federaliści)

Lata 70 - nie ma sukcesów, wzrost ograniczeń odnośnie rynku kapitałowego

Lata 80 - 2 połowa - istotny postęp w liberalizacji przepływów handlowych - zmiana klimatu dla integracji rynku kapitałowego

1. Poprawia się sytuacja gospodarcza. Maleje zagrożenie chronicznym deficytem bilansu płatniczego

2. Funkcjonuje europejski system walutowy - większa koordynacja polityk gospodarczych państw członkowskich

3. Krytyka kształtu rynku europejskiego uświadomiła, iż utrzymywanie tak dużych ograniczeń w przepływie kapitału hamuje korzystne przekształcenia technologiczne w gospodarce

4. Postęp techniczny w zakresie przesyłania informacji, rozwój ponadnarodowego rynku

5. Rozwój eurorynku - alternatywa wobec rynków narodowych. Eurorynek wymyka się z ograniczeń administracyjnych, bariery są bezskuteczne

6. Budowa Jednolitego Rynku Europejskiego, Biała Księga - 1985

Dyrektywa z 1986 liberalizujące długoterminowe kredyty handlowe i obrót papierami wartościowymi

Dyrektywa z 1988 - wprowadzająca całkowitą swobodę w przepływach kapitałowych - Traktat z Maastricht

Swoboda przepływu towarów - zbudowano ją w okresie przejściowym.

Sukces integracji rynku towarów w l. 70 stopniowo był ograniczany.

Wpływ na pojawienie się ich miały czynniki o charakterze zewnętrznym np. destabilizacja systemu walutowego, kryzys gospodarczy.

Ponieważ jednak zgodnie z Traktatem Rzymski i regulacjami w okresie przejściowym zniesiono ograniczenia.

Tworzone bariery miały nieco innych charakter, bo cła zostały zniesione.

L. 80 te - specyficzne formy instrumentów narodowych: po części ograniczenia wynikały z wprowadzenia i utrzymywania narodowych ceł wprowadzonych na podatnie wyjątków zawartych w Tr. Rz.

Zasadnicze znaczenie miały środki neoprotekcyjne - różnicowanie norm i standardów technicznych, przez co dostęp do rynków innych państw członkowskich został utrudniony.

Bariery fizyczne to przejścia graniczne i procedury przy odprawach celnych powodowały dodatkowe koszty.

Ta niekorzystna sytuacja również na początku l. 80 utrzymywała się - krytyka, raport Alberta i Balla.

Istotne dla wprowadzania swobody w przepływie towarów zmiany:

1. Zaostrzono wymogi dotyczące stosowania klauzuli ochronnych w handlu pomiędzy państwami członkowskimi. Zmalała ilość środków i instrumentów stosowanych na basie wyjątkowych klauzuli ochronnych

2. Przejęcie Nowego Podejścia do Harmonizacji Technicznej. Próby ustalenia jednolitych norm były bardzo trudne. Przyjęto, więc NPdHT tj. ograniczenie norm wspólnotowych tylko do pewnych niezbędnych regulacji tam gdzie są one bezwzględnie potrzebne.

Wszystkie inne uregulowania postanowiono ujednolicić poprzez dwustronne uznawanie norm narodowych przez państwa członkowskie. Łatwiej było porozumieć się poszczególnym państwom niż uzyskać kompromis na szczeblu wspólnotowym

Uregulowania na arenie wspólnotowej poprzez dyrektywy - duża swoboda kształtowania, ogólne wytyczne jak produkt ma wyglądać i jakie wymogi ma spełniać. Normy narodowe nie wymagały dużych modyfikacji

Wykład 12 - 3.01.2006

Działania zmierzające do ujednolicenia norm technicznych

• Wyeliminowanie przeszkód technicznych i prawnych

• Przyjęcie nowego podejścia do kwestii normalizacji

Przy likwidacji barier prawnych - podobne rozwiązanie - wzajemne uznawanie

Trybunał Sprawiedliwości - wykładnia przyjęta: każdy produkt dopuszczony do obrotu na terytorium jednego państwa członkowskiego musi być dopuszczony do obrotu na terytorium wszystkich innych państw członkowskich

Nawet nowe podejście i ograniczenie wspólnotowych regulacji prawnych nie oznaczało ze proces ten przebiegł szybko i sprawnie

Listopad 2000r. - tylko Irlandia i Holandia w 100% wykonały transpozycje norm zharmonizowanych do norm narodowych. Najwięcej nieprzyjętych dyrektyw było w transporcie i weterynarii.

Dzięki nowemu podejściu większość podstawowych regulacji udało się jednak przyjąć

Bariery fizyczne

Dotyczyły istnienia granic. Była to jedna z istotniejszych barier:

• Ekonomiczna

• Psychologiczna

Działania poszły głównie w kierunku likwidacji kontroli granicznej dla przepływu towarów. Część państw również w przepływie ludzi między państwami członkowskimi.

Przepływ towarów - sama kontrola zlikwidowana, ujednolicono dokumentacje dotycząca obrotu towarowego.

W obrocie wewnętrznym wprowadzono system ewidencji INTRASTAT

W obrocie z krajami 3mi dokumenty handlowe zastąpiono jednolitym dokumentem administracyjnym w 1988 r. - SAD

Pełnił rolę:

1. Dokumentu celnego

2. Dokumentu statystycznego i ewidencyjnego

Dzięki tym działaniom udało się zlikwidować podstawowe przejawy barier technicznych

Przepływ ludzi - początek to inicjatywa z 1985 r. francusko - niemiecka dotycząca likwidacji kontroli granicznej dla przepływów ludności. Była to inicjatywa otwarta dla pozostałych krajów. Spora cześć krajów członkowskich zaczęła stwierdzać, że te działania są słuszne - porozumienie o charakterze multilateralnym

Układ ze Schengen - kiedy zniesiono kontrolę w przepływie towarów i osób, zbędne stały się granice.

Kontrola graniczna odbywa się tylko na granicach zewnętrznych. Służby graniczne państwa są zdolne do przywrócenia granic.

Wprowadzenie takiej regulacji było istotne z ekonomicznego punktu widzenia. W przepływie ludzi z psychologicznego punktu widzenia oznaczało to pojawienie się odczucia ze unia jest jednolitym rynkiem.

Bariery fiskalne

Pierwsze próby, co do ujednolicenia systemu podatkowego podjęto już w latach 60-tych. Zalecono państwom członkowskim przejście w zakresie podatków pośrednich z podatku obrotowego o charakterze kaskadowym na podatek od wartości dodanej. Taki system obowiązywał w l. 60-tych we Francji

Podatek obrotowy - im więcej faz obrotu tym większy podatek i mniejsza konkurencyjność - hamulec dla specjalizacji, podziału pracy, zaawansowania technologicznego produktów.

Praktycznie przez całą dekadę lat 70-tych nie zmieniono systemów podatkowych.

Zróżnicowanie to powodowało ze bariery fiskalne stawały się coraz większą przeszkodą w przepływie towarów.

Lata 80-te - większość państw wprowadziło podatek VAT, występowały jednak duże różnice w jego elementach.

Podjęto działania w celu wyeliminowania barier fiskalnych

Wybrano podatek VAT i akcyzowy. W zakresie podatków bezpośrednich harmonizacja była nieznaczna.

Zdawano sobie sprawę, że potrzeba pewnego kompromisu, gdyż państwa członkowskie mogły nie zgodzić się na ujednolicenie wszystkich podatków.

Opór państw członkowskich, co do harmonizacji p. bezpośrednich był dość duży

Akty prawne dotyczące VAT-u:

1. Szósta Dyrektywa Rady 1977

2. Ósma Dyrektywa Rady 1979

3. Trzynasta Dyrektywa Rady 1986

Zasady:

1. Występuje stawka podstawowa (min 15%) i obniżona (min 5%)

2. Określona grupa produktów, które mogą być objęte stopami preferencyjnymi

3. Dyrektywa pozwoliła na liczne odstępstwa i okresy przejściowe - np. w Grecji na niektórych wyspach nie ma VAT

Podatek akcyzowy:

Początek lat 90-tych rozpoczęto działania w celu harmonizacji. Do opodatkowania wybrano specyficzne grupy produktów. Stawki są wysokie oraz cele wprowadzania są różne.

Popyt na produkty objęte podatkiem akcyzowym jest stosunkowo mało elastyczny(ustawodawca może zwiększać stawki nie ryzykując nic przy tym) - osiąga się cel fiskalny

Zasady:

1. Lista produktów

2. Zasady kontroli obrotu tymi produktami

3. Obrót: gazem, paliwem, wyrobami alkoholowymi, tytoniem, wyrobami ropopochodnymi

4. Minimalne stawki podatku akcyzowego(występują okresy przejściowe, ponieważ stawki podatku akcyzowego są bardzo wysokie)

Mogą być różne sposoby naliczania podatku akcyzowego:

• Stawka procentowa

• Kwotowo od określonej ilości towarów(alkohol, wyroby tytoniowe)

Stosuje się odstępstwa dotyczące przed wszystkim produktów np. w Hiszpanii, akcyzą obłożona jest sól.(Narodowa specyfika)

Podatki bezpośrednie

Dyrektywy dotyczące przede wszystkim CIT-u - pojęcie i sposób obliczania. Nie nakładają ograniczeń w wielkości stawek i sposobu poboru

Bariery fiskalne przestały być bezpośrednią przeszkodą. W znacznej mierze ujednolicono przepisy dotyczące podatków pośrednich mających największy wpływ na cenę.

Pewne różnice maja wpływ na przepływy, ale nie jest to duży wpływ. Towar może być opodatkowany VAT-em tylko raz w kraju sprzedaży.

Przetargi publiczne

W l. 80-tych nie było otwartości w tej kwestii. Państwa członkowskie zabiegały o zapewnienie uczestnictwa w przetargach firmom z innych państw członkowskich.

Swoboda w tym zakresie została zagwarantowana przez dyrektywy wspólnotowe.

Podsumowanie:

Zagwarantowano swobodę przepływu towarów na jednolitym rynku europejskim

Wspólny Rynek - 4 swobody

l. 60-te swoboda przepływu siły roboczej. Brakowało swobody przepływu kapitału i usług. Nastąpiły początki przepływu kapitałowych, dotyczyło to jednak tylko podstawowych przepływów. Dalsza liberalizacja zahamowana do końca lat 70-tych

l. 80-te - przyniosły pewien postęp

Przyczyny:

• Lepsza koniunktura gospodarcza

• Dzięki funkcjonowaniu europejskiego sytemu walutowego nastąpiła ściślejsza koordynacja polityk gospodarczych, poziomu inflacji i stóp procentowych pomiędzy państwami członkowskimi.

• Negatywna ocena dotychczasowego przebiegu integracji. Uzmysłowiono sobie że ograniczenia w swobodzie przepływów kapitałowych powodują utrudnienia w przekształceniach strukturalnych gospodarek.

• Postęp techniczny w zakresie telekomunikacji i przepływu informacji.

Konsekwencja:

• Biała Księga w 1985 r.

• Dyrektywy:

• 1986 - liberalizacja w zakresie długoterminowych kredytów handlowych oraz obrotu papierami wartościowymi.

• 1988 - całkowita liberalizacja wszelkich form przepływów kapitałowych pomiędzy państwami członkowskimi.

• Wyjątkowe przypadki za zgodą pozostałych państw: 6- miesięczne ograniczenia

• 1990 - większość państw członkowskich przyjęła dyrektywę natomiast 4 kraje najsłabsze gospodarczo tj.: Irlandia, Hiszpania, Portugalia w 1993 a Grecja w 1994 r.

Wykład 13 - 10 stycznia 2006

Podsumowanie:

Traktat z Maastricht ostatecznie potwierdza podstawy prawne w prawie pierwotnym. Jeden z art. 73 zabrania stosowania przeszkód w przepływie kapitałów i płatności z krajami członkowskimi, a z trzecimi płatności.

W sytuacji zagrożenia wynikającego z nadmiernego przepływu kapitałów możliwe jest wprowadzenie ograniczeń, jeżeli przepływy te spowodują poważne zakłócenia w funkcjonowaniu unii gospodarczo-walutowej.

Swoboda świadczenia usług

Sytuacja zaczęła się zmieniać w zasadzie na podstawie przepisów/przepływów jednolitego rynku europejskiego. Szczególne znaczenie miały usługi finansowe związane z pozostałymi przepływami.

Liberalizacja usług bankowych

Lata 70-te pierwsze dyrektywy:

1. 1977 pierwsza dyrektywa bankowa

• określa min wymagania dla instrumentów kredytowych

• dawała możliwość łatwiejszej zgody organów nadzorczych poszczególnych krajów na prowadzenie działalności na ich terenie przez oddziały banków z innych krajów członkowskich

• w zasadzie spełnienie tych wymogów dawało możliwość działania w innych krajach członkowskich

• w praktyce jednak banki niemal nie korzystały z tego gdyż procedury rejestracji działalności oddziałów zgodnie z przepisami dyrektywy były złożone i czasochłonne

• banki podejmowały działalność na terenie innych państw poprzez tworzenie banków zagranicznego udziałem kapitału zagranicznego

• nie określa zakresu czynności oddziałów zagranicznych -> problemy ze zgodnością z prawem bankowym w danym kraju członkowskim

2. 1989 druga dyrektywa bankowa

• wprowadza jednolitą licencję bankową dzięki czemu każda instytucja, która uzyskała licencję na terytorium któregoś z państw członkowskich, ma prawo do prowadzenia takiej działalności również na terenie innych państw bez konieczności uzyskania zgody dodatkowej, w takim zakresie w jakim zostało określone to w kraju rejestracji

• nadzór bankowy w kraju lokaty powinien być tylko poinformowany

• zakres działalności - określone przez kraj macierzysty

• prawo do świadczenia usług transgranicznych - możliwość wykonywania czynności wobec osób fizycznych osób prawnych ze wszystkimi państwami członkowskimi nawet bez konieczności tworzenia placówek na terytorium danego kraju

• określa podstawowe wymogi dla instytucji bankowych:

1. przedstawianie nadzorowi bankowemu informacji o tych właścicielach których udział wynosi ponad 10%

2. jeżeli placówka wchodzi w skład grupy kapitałowej to musi być przejrzystość struktury tej grupy

3. zakaz posiadania przez instytucje kredytowe udziału przekraczającego 15% w aktywach centrali nie będącej instytucją finansową, nie może to stanowić więcej niż 60% funduszy własnych

4. każda instytucja kredytowa ma prawo otwierania dowolnej ilości placówek w dowolnej ilości państw członkowskich

kwestia nadzoru: generalny - instytucja nadzory z kraju macierzystego, natomiast bieżący nadzór - instytucja z kraju działania

Liberalizacja usług ubezpieczeniowych

Obejmowała dwa obszary:

1. na życie

2. majątkowe - łatwiejsze do liberalizacji - dyrektywa z 1992 roku, która ustanawiała jednolitą licencje ubezpieczeniową

Ubezpieczenia na życie - zastosowanie miała częściowo dyrektywa z 1992 - powiązanie z systemem ubezpieczeń społecznych - charakter narodowy, specyficzny, co musiało nakładać pewne ograniczenia - dodatkowe zezwolenia na rozpoczęcie takiej działalności.

Inne usługi

• związane z pośrednictwem przepływach papierów wartościowych

• turystyczne

• transportowe i inne

1 stycznia 1993 - formalnie zaczął funkcjonować jednolity rynek. Z punktu widzenia przyjęcia podstawowych regulacji prawnych na szczeblu Wspólnoty został dotrzymany termin, ale tylko głównie w postaci dyrektyw.

Koniec 2000 roku - nie było kraju, który w 100% miałby wprowadzone wszystkie przepisy

Raport Cecchiniego - wyliczył korzyści, jakie odniosą w państwach członkowskich poszczególne grupy społeczne z Jednolitego Rynku Europejskiego. Podawał te wartości w szczególnym odzwierciedleniu do likwidacji barier. Jest to dobry przykład polityki informacyjnej, ale i ostatni tak dobry przykład. Propagowane zmiany zyskały akceptację społeczną dzięki temu raportowi.

Korzyści w aspekcie makroekonomicznym:

1. wzrost PKB

2. spadek cen konsumpcyjnych

3. wzrost zatrudnienia

4. poprawa bilansu handlowego

Potencjalne korzyści utworzenia jednolitego rynku walutowego w skali mikro:

1. likwidacja barier:

1. utrudnienie handlu wewnątrz wspólnoty

2. oddziaływanie na całość produkcji

2. wykorzystanie efektu skali produkcji

3. intensyfikacja konkurencji

4. racjonalizacja zapasów

Integracja walutowa

Na początku nie było żadnych konkretnych zapisów.

Będzie potrzebna współpraca państw członkowskich - początek

W okresie przejściowym - nic praktycznie

Lata 70-te zmiana

1979 - europejski system walutowy

Koncentracja w latach 80-tych - kierunku integracji rynkowej - uznano, że nie da się dokonać integracji walutowej bez pełnej integracji rynkowej.

Dalekosiężnym celem jest budowa unii gospodarczo-walutowej - w Jednolitym Akcie Europejskim tylko taki zapis dotyczy unii walutowej.

Druga połowa lat 80-tych - korzystna sytuacja - próba określenia integracji walutowej. Powstaje komitet pod przywództwem J. Delorsa, 1989 raport - możliwość budowy unii gospodarczo-walutowej. Przewiduje etapowy proces budowy unii:

1. etap 1990-93

1. zakończenie procesu budowy jednolitego rynku

2. osiągnięcie wyższego poziomu koordynacji polityki gospodarczej i monetarnej oraz współpracy ściślejszej pomiędzy bankami centralnymi

2. etap 1994-96

1. „etap prawdy” - w tym okresie miały być stworzone warunki do wprowadzenia unii walutowej; miały być utworzone odpowiednie instytucje takie jak Europejski System Banków Centralnych

2. jeszcze ściślejsza koordynacja polityki gospodarczej i monetarnej aczkolwiek z zachowaniem narodowej suwerenności

3. etap 1997-00

1. ostateczne przekazanie uprawnień w zakresie polityki monetarnej i gospodarczej na szczebel ponadnarodowy

2. wprowadzenie wspólnej waluty

W traktacie z Maastricht - jedyna zmiana, jeśli chodzi o harmonogram - wydłużenie etapu prawdy - to państwa członkowskie mają określić moment przejścia do następnego etapu, ale ostatecznym terminem będzie 1 stycznia 1999, jeśli państwa same wcześniej tego nie określą (tak stało się w praktyce).

Określił też pewne kryteria kwalifikacji do etapu trzeciego - art. 121 Traktatu Rzymskiego i w załącznikach określono wymogi - kryteria konwergencji (zbieżności).

Kryteria nominalnej konwergencji - 5 podstawowych + 6 dodatkowcyh:

1. kryterium inflacyjne (stabilność cen) - poziom inflacji w krajach członkowskich roku poprzedzającym badanie nie może być wyższy o więcej niż 1,5 pkt % od średniego poziomu inflacji w 3 państwach członkowskich o najniższym poziomie inflacji

Podstawa określania inflacji - HICP

2. kryterium stóp procentowych (nominalne długoterminowe) - średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa w roku poprzedzającym badanie nie może być w kraju wyższa o więcej niż 2 pkt % od średniego poziomu nominalnej długoterminowej stopy procentowej w 3 krajach o najniższym poziomie inflacji. Miarą jest oprocentowanie obligacji rządowych, w niektórych krajach inaczej np. we Francji

3. kryterium fiskalne - kryterium deficytu budżetowego - poziom aktualnego lub planowanego deficytu budżetowego budżetowego stosunku do PKB w roku poprzedzającym badanie nie może przekroczyć 3%.

4. kryterium fiskalne - kryterium długu publicznego - publicznego roku poprzedzającym badanie udział zadłużenia publicznego publicznego PKB nie może być wyższy niż 60% chyba że poziom długu wykazuje tendencję malejącą i jest realna perspektywa osiągnięcia wartości referencyjnej.

5. walutowe - waluta kraju kandydującego powinna przez okres minimum 3 lat pozostawał w sytuacji stabilizacji kursów europejskiego systemu walutowego ERM II (wcześniej ERM I) z przestrzeganiem określonej tam marży wahań kursu, nie powinny być również z inicjatywy władz walutowych dokonywane znaczące dewaluacje w stosunku do walut innych państw członkowskich

6. kryterium całkowitej niezależności banku centralnego od władz (rządu przede wszystkim) i zakazu kredytowania przez bank centralny deficytu rządu i innych instytucji państwowych.

Ocenia się z reguły stopień dostosowania przepisów prawnych krajów członkowskich do wymogów członkowskich unii gospodarczo - walutowej.

Wykład 14 17.01.2006

Integracja walutowa

Etap I - 1990-93

Cele zostały zrealizowane, liberalizacja usług, większa współpraca między bankami centralnymi, zmiana w przedziale wahań kursów Europejskiego Systemu Walutowego ±2,25%.

Na początku lat 90-tych silne zmiany na rynkach walutowych niektórych krajów, część walut zagrożona wypadnięciem z systemu.. Zdecydowano o zmianie granic wahań na ±15%. Zapobiegło to destabilizacji systemu. Wobec nowych krajów może być stosowany węższy przedział.

Etap II - 1994-98

Powstały instytucje, które miały przygotować UGW.

01.01.1994 - Europejski Instytut Walutowy - z założenia miał funkcjonować do czasu powołania właściwych instytucji (EBC i ESW)

Zadania:

• Ścisła współpraca banków centralnych w celu koordynacji prowadzonej polityki monetarnych.

• Miał przygotować powołanie przyszłych instytucji UGW

• Miał przygotować emisję banknotów i monet wspólnej waluty.

• Instytut nie został wyposażony w sankcje, mógł jedynie monitorować, wskazywać i sugerować. Jeśli któryś z banków nie był zainteresowany, to Instytut nie miał możliwości egzekucji odpowiednich działań.

• Działania zmierzające do zbieżności polityk gospodarczych i ich charakteru.

Kryteria konwergencji spełniane były tylko w 3 krajach (Luksemburg, Francja, Finlandia - nie należąca do ERM I). Żeby zdyscyplinować, a jednocześnie dać możliwość egzekwowania zbieżności w warunkach UGW, w 1997r. na szczycie w Dublinie przyjęto Pakt Stabilizacji i Wzrostu. Pakt doprecyzował kryteria. Na przykład średniookresowym celem musi być dążenie do równowagi budżetu, czy wręcz nadwyżki.

Wyznaczono system sankcji dla krajów wyłamujących się od przestrzegania wymogów. Rząd kraju członkowskiego ma wpływ na 2 kryteria - deficyt i dług publiczny. Deficyt jest kryterium pozwalającym na bieżąco oceniać stabilność. Kryterium długu pokazuje sytuację z opóźnieniem.

Sankcje, gdy deficyt przekroczy:

3% PKB kara depozyt o wartości 0,2% PKB

4% PKB depozyt o wartości 0,3% PKB

5% PKB depozyt o wartości 0,4% PKB

6% PKB depozyt o wartości 0,5% PKB (maksymalna wysokość)

Karę nakłada Rada Unii Europejskiej, która może narzucić program naprawczy i wyznaczyć depozyt. Jeżeli kraj nie zastosuje się do wskazań i deficyt będzie wzrastał - depozyt przepada na rzecz Wspólnoty.

W przypadku recesji:

- spadek PKB większy niż 2% nie nakłada się kar finansowych

- spadek PKB w przedziale od 0,75%-2% RUE decyduje czy nałożyć karę czy nie

1995r - szczyt w Madrycie - przyjęto „Zieloną Księgę” - określone najważniejsze działania związane z wprowadzeniem wspólnej waluty (wtedy jeszcze ECU).

- brak zgody Niemiec, dyskusje nad nazwą

- kwestie techniczne: wprowadzenie jednorazowe czy ewolucyjne z przejściowym okresem dwuwalutowości - przyjęto ten drugi wariant.

- kwestie dotyczące wyglądu, zabezpieczeń nowej waluty

1 EURO = 100 centów (potocznie eurocenty)

nominały monet: 1,2,5,10,20,50 centów; 1,2 Euro

nominały banknotów: 5,10,20,50,100,200,500 Euro

Awers monet taki sam, rewersy mają narodowy charakter.

Banknoty - przykłady stylów architektonicznych. Motyw okien, bram - symbol otwartości; motyw mostu - symbol łączenia państw, ludzi, gospodarek. Nazwy łacińskie i greckie (ze względu na inne litery). Różna wielkość i kolor (sąsiadujące nominały różnią się zasadniczo kolorem).

Wymiana miała się zakończyć 1 lipca 2002r.

Najważniejsze dla II etapu było uzyskanie zbieżności gospodarek - spełnienie kryteriów konwergencji. W 1998r. Komisja Europejska dokonała oceny za dane z 1997r:

• Inflacja w granicach do 2,7% (tylko Grecja nie spełniała)

• Wartość referencyjnej stopy procentowej - 7,8% (Grecja nie spełniała)

• Deficyt - 3% PKB (tylko Grecja nie spełniała)

• Dług - 60% PKB

Wszystkie kryteria spełniły tylko Francja i Luksemburg. Pozostałe nie spełniały któregokolwiek lub kilku kryteriów.

Finlandia i Włochy uczestniczyły w ESW krócej niż 2 lata.

Głównym problemem była wielkość długu publicznego. Nie da się go zredukować w szybki sposób tak jak deficyt. Doprecyzowano w Pakcie, że jeżeli dług przekracza kryterium 60%, to musi on przynajmniej wykazywać tendencję malejącą i istnieją realne szanse na osiągnięcie poziomu bazowego - można wtedy zaliczyć kryterium.

Belgia, Włochy, Grecja - dług ponad 100% PKB.

Obecnie średnia relacja długu publicznego do PKB w krajach UE wynosi 74%.

Komisja Europejska zarekomendowała do UGW 11 gospodarek włącznie z Włochami i Belgią.

Nie zarekomendowała:

• Wielka Brytania - klauzula opt-out umożliwiająca nieuczestniczenie w III etapie

• Dania - klauzula opt-out

• Szwecja - w sposób świadomy nie przystąpiła do ERM i nie mogła stać się członkiem strefy

• Grecja - nie spełniała kryteriów, formalnie spełniła je w 2000 roku i stała się 12-tym krajem strefy euro. Wykryto nieścisłości w przedstawionych przez Grecję danych, konsekwencją tego będzie dokładniejsze sprawdzanie nowych kandydatów do strefy.

Czerwiec 1998 - rozpoczęcie działalności Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego.

EBC

• zarząd: prezes, wiceprezes i 4 członków

• Rada Zarządzająca (Naczelna) - 18 osób

• Podejmuje najważniejsze decyzje

• Składa się z Zarządu i 12 prezesów narodowych banków centralnych krajów strefy

• Decyzje niezdecydowane - wypadkowa interesów narodowych i wspólnotowych (2/3 składu reprezentuje interesy narodowe)

• Niska przewidywalność decyzji EBC - analitycy trafnie przewidują ok. 30% decyzji. Dla porównania Fed - 76-80%.

Europejski System Banków Centralnych

- Rada Generalna - członkowie Rady Zarządzającej i prezesi banków centralnych pozstałych krajów Unii Europejskiej.

Usztywnienie kursów walut narodowych w stosunku do wspólnej - 31 XII 1998.

Zarejestrowano relacje i za pośrednictwem dolara ustalono kursy w zapisie 6-cyforwym w notowaniu bezpośrednim (1 euro = … waluta narodowa)

1 euro = 40,3399 franków belgijskich

= 1,95583 marki niemieckiej

= 166,386 peset hiszpańskich

= 40,3399 franków luksemburskich

= 6,55957 franków francuskich.

III etap

1.01.1999r - 31.12.2002r - 3 lata w sferze rozliczeń bezgotówkowych

1.01.2002r - rozpoczęcie procesu wprowadzania banknotów i monet euro do obiegu.

Proces wymiany wg Zielonej Księgi miał trwać pół roku, ale potem państwa same decydowały o przedłużeniu. Proces przebiegł bardzo sprawnie. Wymiana zakończyła się z końcem lutego 2002r. W styczniu 2002r. 75% obiegu to banknoty i monety euro.

INTEGRACJA EUROPEJSKA 2005/06

1

Wykład 2

11. 10. 2005

A

Y_a = 90

C

Y_c = 80

B

Y_b = 110

C

Y_c = 80

A

Y_a = 80

B

Y_b = 110

A

Y_a = 90

C

Y_c = 80

B

Y_b = 110

C

Y_c = 80

A

Y_a = 90

B

Y_b = 100

Po utworzeniu unii celnej następuje przesunięcie strumieni wymiany handlowej od krajów nie tworzących unii celnej do krajów tworzących unię. Zmieniają się źródła zaopatrzenia, ale nie zmienia się wielkość eksportu i importu.

Po utworzeniu unii celnej wykreowano zupełnie nowe strumienie wymiany pomiędzy państwami należącymi do unii celnej. Efektem będzie ożywienie wymiany wewnętrznej w ramach ugrupowania.

---