Teksty traktatów, pokoi, deklaracji, przysiąg, rozporządzeń
- powstałe w latach 1922-1945
16 kwiecień 1922 - traktat niemiecko-radziecki w Rapallo
Układ w Rapallo podpisują Niemcy i Rosja Radziecka w 1922 r. - pozwala to obu państwom wyjść z izolacji międzynarodowej. Układ w Rapallo dotyczy:
- wyrzeczenia się wzajemnych roszczeń finansowych między oboma krajami;
- ustanawia wzajemne stosunki dyplomatyczne i handlowe;
- zapoczątkowuje współpracę wojskową.
23 wrzesień 1922 - uchwała sejmu o budowie Gdyni
Ta ogromna inwestycja uzyskała nawet charakter polityczny, Polacy otrzymali wspaniały port, który był jednym z najważniejszych punktów na Bałtyku. Inwestycja spłaciła się bardzo szybko, juz przed II wojną.
30 grudzień 1922 - utworzenie ZSRR
Po rewolucji październikowej władza w Rosji została przejęta przez partie komunistyczne, które już w 1918 r. zdelegalizowały i rozwiązały wszelkie inne partie polityczne. Powstające stopniowo kolejne republiki sowieckie zależały faktycznie od centralnych władz komunistycznych.
Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich powstał z połączenia czterech samodzielnych republik: rosyjskiej, białoruskiej, ukraińskiej i zakaukaskiej, utworzonej z połączenia Armenii, Azerbejdżanu i Gruzji.
24 lipiec 1923 - traktat pokojowy z Turcją w Lozannie
Na jego mocy Turcja odzyskała pełne zwierzchnictwo nad Anatolią i Tracją Wschodnią, likwidacji uległa autonomia Kurdystanu, zrewidowano też granicę z Armenią. Ponadto Turcja zrzekła się roszczeń wobec terytoriów arabskich oraz potwierdziła uznanie wobec zawartych po 1878 roku traktatów dotyczących Cypru, Trypolitanii, Cyrenajki, Dodekanezu i Egiptu. Tego samego dnia podpisano także konwencję w sprawie cieśnin, na mocy której zdemilitaryzowano brzegi Bosforu i Dardaneli oraz wyspy na Morzu Marmara, a przejście przez cieśniny uczyniono otwartym. Wyjątek od tej reguły uzasadniać miało jedynie znalezienie się Turcji w stanie wojny.
11 styczeń 1924 - ustawa o naprawie skarbu i reformie walutowej
Władysław Grabski trzykrotnie był ministrem skarbu i trzykrotnie próbował dokonać reformy walutowej. Pierwszy raz w grudniu 1919 r., drugi - w styczniu 1923 r., a wreszcie skuteczną reformę przeprowadził w 1924 r. Był już najwyższy czas, gdyż hiperinflacja była przyczyną rosnących napięć społecznych. Na reformę walutową naciskały koła gospodarcze, wcześniej jej niechętne z obawy, że to one zapłacą wysoką cenę za tłumienie inflacji. 17 grudnia 1923 roku Władysław Grabski otrzymał nominację na stanowisko premiera i jednocześnie ministra skarbu. 11 stycznia 1924 roku uchwalono ustawę o naprawie skarbu państwa i reformie walutowej.
Grabski obie reformy przeprowadzał jednocześnie. Dla ustabilizowania sytuacji budżetowej podwyższono niektóre podatki bezpośrednie i wprowadzono nowy podatek od nieruchomości. Podniesiono taryfy kolejowe, by ograniczyć dotowanie kolei. Równolegle z reformą skarbową toczyły się prace nad reformą walutową. 27 kwietnia rozpoczął działalność Bank Polski, a 1 maja 1924 roku w obiegu pojawiły się nowe banknoty. Kurs złotego, który zastąpił markę polską został ustalony na tym samym poziomie co franka szwajcarskiego - 5,18 złotego za 1 dolara. Hiperinflacja została opanowana, lecz opinia publiczna wcale nie była zachwycona efektami reformy. Narzekano na wysokie podatki, sprzedaż zagranicznym kapitalistom „za bezcen” polskiego majątku i praw objętych monopolem państwowym i ponowny wzrost inflacji na skutek nadmiernej emisji przez rząd bilonu.
10 luty 1925 - podpisanie konkordatu przez Polskę i Stolicę Apostolską
Ustanowiono stałą Nuncjaturę w Polsce i Ambasadę Polską przy Watykanie
5-16 październik 1925 - konferencja w Locarno
Konferencja w Locarno odbywa się w październiku 1925 r.
W zawartych tzw. paktach reńskich (Niemcy, Francja, Belgia, Wielka Brytania i Włochy), Niemcy gwarantują nienaruszalność swoich zachodnich granic. Taka deklaracja nie obejmuje wschodnich granic Niemiec z Polską i Czechosłowacją. Zawarcie układów w Locarno pozwala na przyjęcie Niemiec do Ligi Narodów, z drugiej strony wzmaga zagrożenie Polski ze strony rewizjonizmu niemieckiego.
28 grudzień 1925 - ustawa o reformie rolnej
24 kwiecień 1926 - układ o neutralności i nieagresji między Niemcami a ZSRR
2 sierpień 1926 - nowelizacja konstytucji (tzw. nowela sierpniowa)
Ustawa zmieniająca i uzupełniająca Konstytucję Rzeczypospolitej z 17 marca 1921 r. została uchwalona 2 sierpnia 1926 roku głosami parlamentarzystów od prawicy do Stronnictwa Chłopskiego i PSL Wyzwolenie. Przeciwko była PPS, lewica rewolucyjna i mniejszości narodowe.
Ustawa ta złożona była z ośmiu artykułów wprowadzających zmiany do sześciu artykułów Konstytucji marcowej.
Sprawy budżetowe:
ścisły terminarz prac parlamentu nad uchwaleniem budżetu:
rząd zobowiązany był złożyć projekt budżetu najpóźniej na pięć miesięcy przed końcem danego roku budżetowego;
w razie niedotrzymania określonych terminów budżet miał obowiązywać w formie przedstawionej w projekcie rządowym lub w formie w jakiej został opracowany przez izbę we właściwym jej terminie.
Rozwiązywanie Sejmu i Senatu:
izby miał prawo rozwiązać Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów umotywowany orędziem, co istotniejsze: Sejm utracił prawo rozwiązania się własną uchwałą.
Uprawnienia prezydenta w zakresie ustawodawstwa:
prawo do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy w ściśle określonych warunkach, dotyczących jedynie wyznaczonych kwestii, istotne zagadnienia prawno-ustrojowe pozostały materią jedynie ustawową.
prawo do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy w trybie specjalnej ustawy o pełnomocnictwach (za zgodą parlamentu).
Wotum nieufności dla rządu:
wniosek o wotum nie mógł być poddany pod głosowanie na tym samym posiedzeniu, na którym został zgłoszony.
uchwalony mógł być przez 1/6 składu izby + 1 poseł, czyli 78 posłów.
27 sierpień 1928 - pakt Brianda-Kellogga wykluczający wojnę jako środek regulowania międzynarodowych sporów
Dnia 27 sierpnia 1928 roku w Paryżu odbyło się uroczyste podpisanie układu zwanego paktem Brianda-Kelloga, w którym strony wyrzekły się wojny jako metody prowadzenia polityki. Pakt ten podpisały wszystkie państwa członkowskie Ligi Narodów, prócz ZSRR i Turcji, a w imieniu Polski podpis złożył minister spraw zagranicznych August Zaleski. Pakt ten miął wejść w życie po ratyfikacji go przez wszystkich sygnatariuszy. Pakt Brianda-Kelloga wszedł w życie ostatecznie dnia 24 lipca 1929 roku.
Treść paktu: http://www.konflikty.pl/a,1756,Pozna_nowozytnosc,Pakt_Brianda-Kelloga.html
styczeń 1932 - ustawa o szkolnictwie (tzw. reforma jędrzejewiczowska)
Ustawa szkolna z 1932 ujednolicała w znacznym stopniu szkoły średnie umożliwiając wstęp na wyższe uczelnie absolwentom liceów zawodowych. Krytycznie oceniana natomiast za organizację szkolnictwa podstawowego, głównie z powodu załamania jednolitego charakteru tej szkoły, została bowiem zróżnicowana szkoła powszechna na trzy stopnie organizacyjne o różnym poziomie i o różnych uprawnieniach absolwentów. 7-letnia szkoła powszechna I stopnia organizowana głównie na wsi, realizowała program tylko 4 klas i nie dawała uprawnień do podejmowania nauki w gimnazjach, co utrudniało absolwentom dostęp do wyższych szczebli nauczania.
Ustawa szkolna regulowała pozycję szkolnictwa zawodowego zapewniając mu rozwój i ścisłe powiązanie z całością systemu oświatowego. Ustawa o szkołach akademickich ujednolicała organizację szkół wyższych, ograniczała ich autonomię.
2 luty 1932 - początek obrad I Światowej Konferencji Rozbrojeniowej (trwały do 1937)
Genewa: otwarcie I Światowej Konferencji Rozbrojeniowej. Polski minister spraw zagranicznych został jednym z czternastu wiceprzewodniczących konferencji.
25 lipiec 1932 - traktat polsko - radziecki o nieagresji
układ międzynarodowy zawarty w Moskwie 25 lipca 1932 między Polską a ZSRR. Umowę zawarto na trzy lata, a następnie 5 maja 1934 przedłużono do 31 grudnia 1945.
Rozmowy na temat zawarcia tego układu rozpoczęły się w styczniu 1926. Zaprzestano ich po zerwaniu w maju 1927 stosunków dyplomatycznych pomiędzy Wielką Brytanią a ZSRR w konsekwencji afery szpiegowskiej związanej z działalnością sowieckiej misji handlowej w Londynie i po zabójstwie posła ZSRR w Warszawie Piotra Wojkowa[1] przez rosyjskiego emigranta Borysa Kowerdę w czerwcu 1927.
Zawieszone rozmowy polsko-sowieckie podjęto ponownie dopiero pod koniec roku 1931, ponieważ strona polska uważała zobowiązania o nieagresji wynikające z podpisanego w r. 1929 tzw.protokołu Litwinowa [2]za niewystarczające.
Aktem sprzecznym ze wszystkimi umowami wiążącymi Polskę i ZSRR był tajny protokół do paktu Ribbentrop-Mołotow z dnia 23 sierpnia 1939, zawartego między Niemcami a ZSRR, przewidujący faktyczny rozbiór Polski pomiędzy III Rzeszę a ZSRR. W konsekwencji, po agresji Niemiec na Polskę, w dniu 17 września 1939 rząd ZSRR jednostronnie uznał układ z 1932 i wszystkie umowy zawarte z rządem lub z udziałem rządu RP za nieistniejące pod pretekstem "zaprzestania istnienia państwa polskiego" i dokonał siłami Armii Czerwonej najazdu na Polskę. Agresja zbrojna ZSRR była złamaniem wszystkich powyższych porozumień międzynarodowych, w tym w szczególności paktu o nieagresji z roku 1932, protokołu Litwinowa, konwencji o określeniu napaści i paktu Ligi Narodów.
26 styczeń 1934 - polsko - niemiecki układ o nieagresji
deklaracja o niestosowaniu przemocy - podpisana 26 stycznia 1934 w Berlinie przez Józefa Lipskiego i Konstantina von Neurath; doprowadziła do czasowej normalizacji i poprawy stosunków polsko-niemieckich w latach 1934-1939 .
Deklaracja została podpisana, gdy Piłsudski nabrał przekonania (słusznego), że Francja jest coraz słabszym sojusznikiem Polski i Polska musi sama unormować stosunki z Niemcami. Bezpośrednio potwierdziła to odmowa Francji przyjęcia tajnej propozycji wojny prewencyjnej przeciw Niemcom w obronie postanowień traktatu wersalskiego, wysuniętej przez Piłsudskiego w 1933. Piłsudski niestety nie docenił Hitlera, którego uważał za racjonalnego, normalnego polityka. Ze strony Niemiec motywem układu była właśnie chęć niedopuszczenia do takiej akcji zbrojnej przeciw Niemcom w czasie, gdy były jeszcze niedozbrojone. Hitler w tym okresie próbował ponadto skłonić Polskę do sojuszu z Niemcami wymierzonego przeciw ZSRR.
Z uwagi na stanowisko III Rzeszy dokument nie miał formy umowy międzynarodowej, lecz dwustronnej deklaracji intencji. Jako taki nie wymagał formy przewidzianej dla prawa międzynarodowego i ratyfikacji w obu krajach-sygnatariuszach. Wbrew krążącym pogłoskom ( lansowanym zwłaszcza przez prasę francuską i sowiecką ) dokument nie zawierał tajnych klauzul rozszerzających jego treść.
16 marzec 1935 - wypowiedzenie przez Niemcy traktatu wersalskiego i ogłoszenie wprowadzenia obowiązku powszechnej służby wojskowej
23 kwiecień 1935 - konstytucja kwietniowa
Informacje ogólne
Konstytucja kwietniowa, ustawa zasadnicza z 23 III 1935 uchwalona przez sanacyjną większość sejmową z naruszeniem przepisów Konstytucji marcowej: przy nieobecności posłów opozycyjnych, bez wymaganego quorum, podpisana przez Prezydenta Rzeczpospolitej 23 IV 1935.
Postanowienia konstytucji
Przenosiła punkt ciężkości władzy państwowej z Sejmu na prezydenta, którego władzę wzmocniono poprzez przekazanie mu zwierzchnictwa zarówno nad rządem, Sejmem, jak i siłami zbrojnymi. Prezydent odpowiadał za losy państwa tylko "wobec Boga i historii", miał być wybierany przez liczące osiemdziesiąt osób grono elektorów wyłonionych przez obie izby lub referendum narodowe.
Uprawnienia prezydenta
Prezydent miał prawo korzystać z uprawnień osobistych, tzw. prerogatyw: mógł m.in. wskazywać kandydata na swego następcę, wyznaczać go w razie wojny, mianować i zwalniać premiera, prezesa Sądu Najwyższego i prezesa Najwyższej Izby Kontroli, naczelnego wodza i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych), powoływać 1/3 Senatu, mianować członków Trybunału Stanu, rozwiązywać Sejm i Senat przed upływem kadencji. Ponadto prezydent miał prawo wydawania dekretów w okresie, gdy Sejm był rozwiązany, a także podczas trwania kadencji Sejmu.
Wzrost roli władzy wykonawczej
Konstytucja kwietniowa wzmacniała rolę rządu, znacznie uniezależniając go od Sejmu, który zachował wprawdzie prawo kontroli nad rządem. W praktyce Konstytucja kwietniowa utrudniała bieżącą kontrolę władzy wykonawczej przez Sejm. Kosztem Sejmu wzmocniona została także pozycja Senatu: zatwierdzał on uchwały Sejmu, współdecydował o odpowiedzialności rządu, wnosił poprawki do projektów ustaw, w przypadku wakatu na urzędzie prezydenta zastępował go marszałek Senatu, a nie jak dotąd Sejmu.
Konstytucja kwietniowa zatwierdziła formalnie istniejący już w praktyce system rządów autorytarnych. Na jej treść obok J. Piłsudskiego duży wpływ mieli: S. Car, W. Sławek, K. Świtalski.
15 września 1935 - ustawy norymberskie
ustawy rasowe ogłoszone 15 września 1935 na zjeździe Reichstagu w Norymberdze. Do ustaw tych należały:
Ustawa o obywatelstwie Rzeszy
Ustawa o ochronie krwi niemieckiej i niemieckiej czci
Ustawa o barwach i fladze Rzeszy
Na mocy tych dokumentów Żydów można było pozbawić obywatelstwa Rzeszy, ochrony prawnej i własności. Nie mogli również pełnić służby w urzędach państwowych ani w wojsku. Zakazano im również wywieszać flagę państwową. Wedle ustawy o ochronie krwi zabraniano zawierania małżeństw między "Aryjczykami" i "nie-Aryjczykami", zezwalano rozwiązywać już zawarte małżeństwa tego typu, zaś stosunki intymne między nimi podlegały karze (zhańbienie rasy - Rassenschande). Ustawy również definiowały kogo uznawać za Żyda, za mieszańca (mischlinga) i Aryjczyka.
Ograniczenia prawne dotyczyły również Cyganów oraz przedstawicieli rasy czarnej. Ustawy stały się podstawą prawną antyżydowskiej polityki w III Rzeszy.
luty 1936 - utworzenie Frontu Morges
Morges to niewielkie miasteczko w Szwajcarii położone nad jeziorem Lemańskim (Genewskim), gdzie w domku Ignacego Jana Padarewskiego zbierali się inicjatorzy pomysłu zbudowania bloku politycznych ugrupowań antysanacyjnych. Od dawna funkcjonował w użyciu termin frontu politycznego, postrzeganego jako forma koalicji, w najrozmaitszym zresztą kształcie, pewnych ugrupowań politycznych wobec ściśle określonych dążeń politycznych, jakim było obalenie sanacji.
Tak pojmowany "front" był używany do zobrazowania zarówno konceptu zrodzonego w przeciągu długich lat dominacji sanacji, który został także przyjęty przez jego twórców w Morges, jak i wobec wyników realizacji tegoż konceptu, a w końcu także do orientacji sformułowanej przez formacje uczestniczące w wytworzonym w taki sposób zespole politycznym. W pierwszej połowie lat 30-tych następuje aktywizacja niektórych frakcji skupiających centrowych polityków. Przewrót majowy z roku 1926 sprawił, że centrowe ugrupowania znalazły się w niedogodnym położeniu, a popierając gabinet Witosa zostały zaliczone do sił zwyciężonych. W takich warunkach zmierzając do porozumienia z pomajowym obozem starały się utrzymać godne stanowiska. Szczególną pozycję zajmował generał Władysław Sikorski, będący jednym z najbardziej cenionych dowódców w wojsku, a zarazem politykiem piastującym urząd premiera po zamordowaniu głowy państwa Gabriela Narutowicza. Dwa lata po zamachu majowym został pozbawiony przez marszałka wszelkich funkcji dowódczych, jednakże nie został zwolniony z armii, co miało miejsce wobec wielu innych przeciwników obozu rządzącego. Pozostał w czynnej służbie jako generał pozostający do dyspozycji szefa ministerstwa spraw wojskowych. Jednak takie rozwiązanie mocno krępowało generała. Sikorski pomimo czystek w armii zachował niemałe poważanie pośród oficerów. Miał również oddanych sojuszników w rozmaitych stronnictwach politycznych od PPS-u (Polska Partia Socjalistyczna), aż po skrajną prawicę.
25 listopad 1936 - podpisanie paktu antykominternowskiego przez Niemcy i Japonię
6 listopad 1937 - przystąpienie Włoch do paktu antykominternowskiego
Pakt ten miał charakter ideowo-polityczny i nie zawierał na razie klauzul o sojuszu wojskowym, niemniej jednak stanowił podstawę osi Berlin-Rzym-Tokio.
11 grudzień 1937 - wystąpienie Włoch z Ligi Narodów
31 marzec 1938 - nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Litwą
Mimo rozmaitych inicjatyw politycznych takich jak działalność Hotelu Lambert w czasie zaborów, czy też inicjatywa budowy federacji tuż po I wojnie światowej zaproponowana przez Józefa Piłsudskiego, próby restytucji państwa dualistycznego nie powiodły się. Przez większą część okresu międzywojennego, aż do roku 1938, gdy nawiązano stosunki dyplomatyczne, Polska i Litwa pozostawały nawet formalnie w stanie wojny. Kwestią sporną stała się przynależność Wilna i terenów tzw. Litwy Środkowej, której podporządkowaniu Polsce sprzeciwiał się rząd w Kownie.
Po wybuchu II wojny światowej tereny te czasowo zostały przyznane Litwie przez ZSRR (1939), jednak już wkrótce całe terytorium tej republiki zostało przez Związek Radziecki anektowane. Po zakończeniu wojny, zarówno Polska jak i Litwa znalazły się w bloku państw socjalistycznych. W tej sytuacji kwestia stosunków polsko-litewskich formalnie nie istniała, a związana z nią problematyka poruszana była jedynie wśród środowisk emigracyjnych.
29-30 września 1938 - konferencja w Monachium
Monachijska konferencja 1938, konferencja odbyta w dniach 29-30 września 1938 w Monachium z udziałem szefów rządów Niemiec (A. Hitler), Włoch (B. Mussolini), Francji (E. Daladier) i W. Brytanii (A. N. Chamberlain).
Dotyczyła oderwania od Czechosłowacji części jej terytorium i przekazania go Niemcom. Doszło do niej z inicjatywy B. Mussoliniego działającego na prośbę premiera brytyjskiego, który za wszelką cenę chciał uniknąć wojny. Była szczytowym punktem ustępstw polityki francusko-brytyjskiej wobec Niemiec, zwanej "appeasement" (z angielskiego - "uspokojenie", "ugłaskanie").
Eskalacja żądań niemieckich zmusiła Czechosłowację, mimo początkowych ustępstw z jej strony, do wyrażenia 24 września 1938 sprzeciwu wobec nowych żądań dotyczących cesji Sudetów na rzecz Niemiec, a także ustępstw terytorialnych na rzecz Polski i Węgier. Bez udziału Czechosłowacji podpisano 30 września 1938 układ. Upoważnił on Niemcy do zaboru Sudetów.
Tereny te zajmowały powierzchnię 39 tys. km2 (co stanowiło jedną piątą terytorium Czechosłowacji) i zamieszkane były przez 3 mln 300 tys. ludzi, w większości Niemców sudeckich, w tym także przez 800 tys. Czechów. Rząd Czechosłowacji musiał także zwolnić ze służby w wojsku i policji wszystkich pragnących tego Niemców sudeckich oraz zwolnić z więzień tych Niemców sudeckich, którzy odbywali kary za przestępstwa polityczne.
W zamian za to Wielka Brytania i Francja zagwarantowały nowe granice czechosłowackie. Polska inkorporowała Zaolzie.
W wyniku I arbitrażu wiedeńskiego z 2 listopada 1938 Węgrzy zajęli południową Słowację i Ruś Zakarpacką. Niemcy zajmując Sudety uzyskały dobrze umocnione tereny, a także wielkie zakłady przemysłowe, w tym zakłady wojskowe Škoda o zdolności produkcyjnej równej ówczesnemu przemysłowi zbrojeniowemu Anglii.
11 kwiecień 1939 - podpisanie przez Hitlera planu ataku na Polskę
28 kwiecień 1939 - wypowiedzenie przez Niemcy polsko-niemieckiej deklaracji o nieagresji
19 maj 1939 - francuskie gwarancje bezpieczeństwa dla Polski
Dnia 19 lutego 1921 roku goszczący w Paryżu Naczelnik Józef Piłsudski podpisał polsko-francuską deklarację o przyjaźni i układ polityczny wraz z konwencją wojskową, na mocy której strony zobowiązały się do wzajemnej pomocy w przypadku napaści Niemiec na którąś z nich. Układ ten uznano za wielki sukces polskiej dyplomacji. Stał się on fundamentem polskiej polityki zagranicznej w kwestii obronności przez całe dwudziestolecie międzywojenne. (Francuski sojusznik kazał sobie jednak zapłacić za gwarancje bezpieczeństwa: zażądał od Polski specjalnych przywilejów ekonomicznych dla swojego kapitału). Potwierdzeniem przyjaźni było wręczenie w 1923 roku buławy marszałkowskiej francuskiemu bohaterowi wojennemu Ferdynandowi Fochowi.
22 maj 1939 - niemiecko - włoski pakt o przyjaźni (tzw. pakt stalowy)
23 sierpień 1939 - pakt Ribbentrop-Mołotow
Rząd ZSRR i Rząd Niemiecki kierując się pragnieniem utrwalenia sprawy pokoju między ZSRR a Niemcami oraz wychodząc z podstawowych założeń paktu o neutralności, zawartego między ZSRR a Niemcami w kwietniu 1926 r., wyraziły zgodę na następujące porozumienie.
Art. I Obie umawiające się Strony zobowiązują się do powstrzymania się od wszelkiej przemocy, od wszelkich aktów agresji i wszelkich napaści we wzajemnych stosunkach zarówno oddzielnie, jak i łącznie z innymi państwami.
Art. II W przypadku gdy jedna z umawiających się Stron stanie się obiektem działań wojennych ze strony państwa trzeciego, druga umawiająca się Strona nie okaże temu państwu poparcia w żadnej formie.
Art. III Rządy obydwu umawiających się Stron pozostają w przyszlości we wzajemnym kontakcie dla konsultacji w celu wzajemnego informowania się w kwestiach, dotyczących ich wspólnych interesów.
Art. IV Żadna z umawiających się Stron nie weźmie udziału w jakimkolwiek ugrupowaniu państw, które bezpośrednio lub pośrednio jest skierowane przeciwko drugiej Stronie.
Art. V W razie powstania sporów lub konfliktów między umawiającymi się Stronami w sprawach tego lub innego rodzaju obie Strony będą rozstrzygać te spory lub konflikty wyłącznie przez przyjazną wymianę poglądów albo w razie potrzeby przez ustanowienie komisji dla uregulowania konfliktu.
Art. VI Pakt niniejszy zostaje zawarty na lat dziesięć, z tym, że o ile jedna z umawiających się Stron nie wypowie go na rok przed upływem terminu, termin mocy obowiązującej tego paktu uważać się będzie za przedłużony automatycznie na następne pięć lat.
Art. VII Pakt niniejszy podlega ratyfikacji w możliwie najkrótszym terminie. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych powinna nastąpić w Berlinie. Pakt wchodzi w życie niezwłocznie po jego podpisaniu.
Sporządzony w dwóch oryginałach w języku rosyjskim i niemieckim, w Moskwie, 23 sierpnia 1939 r.
25 sierpień 1939 - polsko-brytyjski traktat sojuszniczy
Traktat sojuszniczy rozwijał wcześniejsze, jednostronne gwarancje brytyjskie z 31 marca 1939 i gwarancje dwustronne zawarte w protokole podpisanym 6 kwietnia 1939 w trakcie wizyty w Londynie ministra spraw zagranicznych RP Józefa Becka z brytyjskim sekretarzem spraw zagranicznych lordem Halifaxem. Traktat był dokumentem prawa międzynarodowego zobowiązującym obie strony sygnujące do udzielenia sobie wzajemnej pomocy militarnej w przypadku agresji na jedną ze stron ,lub tzw. agresji pośredniej - na terytorium Wolnego Miasta Gdańska, Litwy, Belgii i Holandii i nie zawierania odrębnego pokoju z agresorem. Składał się on z dwóch części - tekstu zasadniczego oraz tajnego protokołu wyjaśniającego jego pełny kontekst. Przewidywał wzajemną, pełną pomoc zbrojną wobec agresji nie wymienionego z nazwy "europejskiego mocarstwa". Tajny aneks precyzował, że chodzi wyłącznie o Niemcy [1].Traktat został zawarty na czas pięciu lat z automatycznym przedłużeniem w przypadku braku wypowiedzenia. Była to pierwsza formalna dwustronna umowa sojusznicza Wielkiej Brytanii z krajem na wschód od linii Renu.
28 wrzesień 1939 - niemiecko-radziecka konwencja o podziale ziem polskich
Podział ziem Rzeczpospolitej Ziemie polskie miały być podzielone wg. Paktu Ribbentrop-Mołotow skorygowanego 28.09.39. Granica ta przebiegać miała wzdłuż Pisy, Narwi, Bugu i Sanu Polska została podzielona: 51% - okupacja radziecka, 48% - okupacja niemiecka, 1% Wileńszczyzna (przekazana Litwie).
8 październik 1939 - dekret Hitlera o wcieleniu do Rzeszy zachodnich ziem Polski
W dniu 8 października 1939 r. Hitler wydał dekret o wcieleniu do Rzeszy z dniem 1 listopada 1939 r. (w rzeczywistości stało się to 26 października) przedwojennych województw: poznańskiego, pomorskiego i górnośląskiego oraz części województw: łódzkiego, kieleckiego, zachodniej części krakowskiego, północnej warszawskiego i powiatu Suwałki (z woj. białostockiego). Na obszarze tym obejmującym obszar 91 974 km2 niemieckie władze wprowadziły nowy podział administracyjny. Powstały dwa nowe okręgi Rzeszy: Prusy Zachodnie (Reichsgau Westpreussen), którego nazwę przemianowano 2 listopada 1939 r. na Gdańsk-Prusy Zachodnie - Reichsgau Danzig-Westpreussen oraz Okręg Rzeszy-Poznań (Reichsgau Posen), zmieniony 29 stycznia 1940 r. na Kraj Warty - Reichsgau Wartheland...
10 październik 1939 - radziecko - litewski pakt o nieagresji i wzajemnej pomocy
12 październik 1939 - utworzenie Generalnego Gubernatorstwa
Utworzenie GG nastąpiło z woli Führera i Kanclerza Rzeszy Niemieckiej Adolfa Hitlera na mocy dekretu z dnia 12 października 1939 roku o administracji okupowanych polskich obszarów, natomiast podziału administracyjnego GG dokonał już mianowany przez Hitlera Generalny Gubernator Hans Frank rozporządzeniem z dnia 26 października 1939 roku o odbudowie administracji okupowanych polskich obszarów. W rozporządzeniu tym Hans Frank wyznaczył jednocześnie Kraków jako siedzibę władz GG oraz wprowadził w GG język niemiecki jako język urzędowy.
5 marca 1940 - decyzja o wymordowaniu oficerów polskich wziętych do niewoli radzieckiej
5 marca 1940 r. Ławrientij Beria - Ludowy Komisarz Spraw Wewnętrznych ZSRR skierował do Józefa Stalina notatkę nr 794/B (794/Б), w której po zdefiniowaniu, że polscy jeńcy wojenni (14 736 osób - w tym 97 proc. Polaków) oraz więźniowie w więzieniach Zachodniej Białorusi i Ukrainy (18 632 osób, z tego 1207 oficerów - w tym ogółem 57 proc. Polaków) stanowią "zdeklarowanych i nie rokujących nadziei poprawy wrogów władzy radzieckiej", stwierdził, że NKWD ZSRR uważa za uzasadnione:
rozstrzelanie 14,7 tys. jeńców i 11 tys. więźniów, bez wzywania skazanych, bez przedstawiania zarzutów, bez decyzji o zakończeniu śledztwa i aktu oskarżenia,
zlecenie rozpatrzenie spraw i podejmowanie decyzji trójce w składzie: Wsiewołod Mierkułow (wpisany odręcznie prawdopodobnie przez Stalina powyżej skreślonego nazwiska Berii), Bogdan Kobułow, Leonid Basztakow.
Notatka posiada cztery zatwierdzające podpisy: Stalina, Woroszyłowa, Mołotowa i Mikojana, oraz dopiski - Kalinin - za, Kaganowicz - za. Zgodnie z notatką Biuro Polityczne KC WPK (b) tego dnia wydało decyzję nr P13/144 z zaproponowaną przez Berię treścią.
14 marca w gabinecie Bogdana Kobułowa, szefa Głównego Zarządu Gospodarczego NKWD, odbyła się narada. Uczestniczyło w niej kilkanaście osób, wśród nich szefowie Zarządu NKWD obwodu smoleńskiego, kalinińskiego i charkowskiego, ich zastępcy oraz komendanci wojskowi zarządów obwodowych NKWD. To im wówczas zlecono wymordowanie jeńców. 22 marca Beria wydał rozkaz nr 00350 "O rozładowaniu więzień NKWD USRR i BSRR" - w tych więzieniach większość więźniów stanowili polscy oficerowie i policjanci. 1 kwietnia z Moskwy wyszły trzy pierwsze listy - zlecenia skierowane do obozu ostaszkowskiego. Zawierały nazwiska 343 osób i były początkiem akcji "rozładowania obozów".
10 czerwiec 1940 - wypowiedzenie wojny Francji i Wielkiej Brytanii przez Włochy
marzec 1941 - ustawa Lend-Lease Act
Lend-Lease Act - ustawa federalna z 11 marca 1941, zezwalająca prezydentowi Stanów Zjednoczonych "sprzedawać, przenosić własność, wymieniać, wydzierżawiać, pożyczać i w jakikolwiek inny sposób udostępniać innym rządom dowolne produkty ze sfery obronności".
Wartość przekazanych dóbr miała nie przekraczać 1,3 mld USD. Prezydent Franklin Delano Roosevelt zaaprobował 30 października 1941 pomoc dla Wielkiej Brytanii w wysokości miliarda dolarów.
Lend-lease był decydującym czynnikiem w zwycięstwie aliantów w drugiej wojnie światowej[potrzebne źródło], zwłaszcza w pierwszym okresie, gdy Stany Zjednoczone nie były jeszcze bezpośrednio zaangażowane w działania zbrojne. Chociaż atak na Pearl Harbor wciągnął USA do wojny, rekrutacja, wyszkolenie i wyekwipowanie sił amerykańskich nie mogło się odbyć z dnia na dzień - przez cały 1942 i część 1943 roku główny ciężar walki spoczywał na pozostałych państwach koalicji, głównie ZSRR. Amerykańska pomoc w postaci dostaw materiałów wojennych była znaczącym wkładem, bez którego ZSRR być może uległoby ofensywie III Rzeszy[potrzebne źródło]. W skład dostaw wchodziły głównie: czołgi, artyleria, samoloty, ciężarówki, samochody terenowe, sprzęt desantowy. Dostawy te z początku małe (1940 rok - 600 000 karabinów, 800 dział moździerzy dla Brytyjczyków), z biegiem czasu były coraz większe.
We wrześniu 1940 roku zawarto umowę (USA - Wielka Brytania) polegająca na udostępnieniu amerykańskiej marynarce brytyjskich baz morskich, w zamian za co Brytyjczycy otrzymali 51 niszczycieli.
Większość dostaw w ramach Lend-Lease Act otrzymała Wielka Brytania (3/5 dostaw), ZSRR (1/5 dostaw), pozostałą 1/5 przyznano innym krajom walczącym z hitlerowskimi Niemcami.
Całkowita wartość dostaw wyniosła 49 mld USD.
Nawet po pełnym zaangażowaniu militarnym USA w Europie i na Pacyfiku pomoc w ramach Lend-Lease była kontynuowana, zapewniając wyposażenie, w tym transportowe Douglas DC-3, co uzupełniało własny wysiłek krajów sojuszniczych w zakresie zaopatrzenia.
30 lipiec 1941 - układ polsko - radziecki w Londynie (zwany układem Sikorski - Majski)
Rozmowy toczyły się od 5 lipca 1941, układ został podpisany 30 lipca 1941 przez premiera rządu RP na uchodźstwie W.E. Sikorskiego i ambasadora ZSRR w Wielkiej Brytanii J.M. Majskiego.
12 sierpień 1941 - „amnestia” dla polskich obywateli w ZSRR
Dodatkowe protokoły dotyczyły udzielenia amnestii obywatelom polskim więzionym w ZSRR.
14 sierpnia 1941 - polsko-radziecki układ wojskowy o utworzeniu polskiej armii w ZSRR
14 sierpnia 1941 został zawarty układ wojskowy dotyczący formowania Armii Polskiej w ZSRR. Układ nie zyskał poparcia części rządu (rezygnację złożyli ministrowie A. Zaleski, M. Seyda i generał K. Sosnkowski) oraz prezydenta W. Raczkiewicza. Opozycja krytykowała go m.in. za brak jednoznacznego uznania przedwojennych wschodnich granic Polski ustanowionych traktatem ryskim (1921).
14 sierpień 1941 - podpisanie „Karty Atlantyckiej”
deklaracja podpisana 14 VIII 1941 na pokładzie pancernika "Prince of Wales", na Oceanie Atlantyckim (stąd nazwa), przez prezydenta USA F.D. Roosevelta i premiera Wielkiej Brytanii W.L.S. Churchilla, określająca cele wojenne obu mocarstw oraz zasady powojennych stosunków międzynarodowych, m.in.: rezygnację z podboju i aneksji obcych terytoriów, respektowanie prawa każdego narodu do suwerenności, międzynarodową współpracę wszystkich państw na równych prawach, rozbrojenie państw-agresorów oraz nieużywanie siły w stosunkach międzynarodowych, a także wolność żeglugi na otwartych morzach i oceanach.
24 IX 1941 na międzynarodowej konferencji w Londynie Kartę Atlantycką podpisału rządy 9 państw europejskich, członków koalicji antyhitlerowskiej, m.in. Polska i ZSRR. Łącznie swój akces zgłosiło 47 krajów.Zasady zawarte w Karcie Atlantyckiej stały się podstawą Deklaracji Narodów Zjednoczonych, sygnowanej przez 26 państw sojuszniczych w Waszyngtonie 1 I 1942.
kwiecień 1943 - zerwanie stosunków polsko-radzieckich w następstwie odkrycia masowych grobów polskich żołnierzy w Katyniu
28 listopad - 1 grudzień 1943 - konferencja Wielkiej Trójki w Teheranie
spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki): prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta, premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i ZSRR Józefa Stalina.
Była to pierwsza z trzech konferencji wielkiej trójki. Po niej odbyły się jeszcze dwie: konferencja jałtańska (luty 1945) oraz konferencja poczdamska (lipiec-sierpień 1945).
Postanowienia
USA i Wielka Brytania zobowiązały się do:
utworzenia drugiego frontu w Normandii w maju 1944 roku,
udzielenia pomocy oddziałom Tito w Jugosławii
przy jednoczesnym wycofaniu poparcia dla czetników i rezygnacji z inwazji na Bałkanach poza Grecją przydzieloną do brytyjskiej strefy operacyjnej.
Ustalono nową granicę wschodnią Polski i ZSRR na tak zwanej linii Curzona.
Rozmawiano także o utworzeniu Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz o Europejskiej Komisji Doradczej, która miała zadecydować o powojennych losach Niemiec, a Stalin zażądał wydzielenia sowieckiej strefy wpływów w Europie wschodniej i krajach nadbałtyckich.
Zażądano ponadto bezwarunkowej kapitulacji Niemiec.
Dokonano podziału krajów Europy na alianckie strefy operacyjne - na mocy międzyalianckich uzgodnień Polska znalazła się w strefie operacyjnej Armii Czerwonej.
Ustalono, iż Niemcy zostaną podzielone na strefy okupacyjne, zaś radziecka strefa okupacyjna Niemiec przylegać będzie do Polski, przez którą przebiegały linie komunikacyjne do tej strefy, co de facto przesądzało losy Polski. Ze względu na odbywające się jesienią 1944 roku w USA wybory prezydenckie na prośbę prezydenta Roosevelta liczącego na głosy Polonii amerykańskiej utajniono postanowienia wielkiej trójki w kwestii polskiej.
4-11 styczeń 1945 - konferencja Wielkiej Trójki w Jałcie
Konferencja jałtańska (od 4 do 11 lutego 1945), zwana także krymską - spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki): prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta, premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i przywódcy ZSRR Józefa Stalina.
Była to jedna z konferencji wielkiej trójki, miała miejsce po konferencji teherańskiej (listopad-grudzień 1943) a przed konferencją poczdamską (lipiec-sierpień 1945). Wielka trójka odbyła wiele konferencji, jednak na konferencjach teherańskiej, jałtańskiej oraz poczdamskiej zapadły decyzje najwyższej wagi.
Odbyła się w pałacu Potockich w Liwadii, leżącej pod Jałtą na Krymie. Miała decydujące znaczenie dla powojennego kształtu Europy.
Decyzje
Na konferencji rozstrzygnięto sprawę Niemiec: siły każdego z trzech mocarstw będą okupowały wyznaczone na konferencji strefy Niemiec. Zgodnie z tym planem przewidziano utworzenie skoordynowanej administracji i kontroli za pośrednictwem Centralnej Komisji Kontroli, złożonej z naczelnych dowódców trzech mocarstw.
Polska utraciła Kresy Wschodnie na rzecz Związku Radzieckiego.
Związek Radziecki otrzymał "zwierzchnictwo" nad Polską i jedną trzecią Niemiec (m.in. Turyngią, Saksonią, Meklemburgią, Brandenburgią i Pomorzem Przednim).
Ustalono rekompensatę dla Polski w postaci dotychczasowych ziem niemieckich: Pomorza Zachodniego, Prus Wschodnich i Śląska.
Podjęto decyzje o transferze ludności pomiędzy państwami (m.in. przesiedleniu Niemców).
Mocarstwa zgodziły się na utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej urzędującego w Warszawie, który zobowiązany został do przeprowadzenia wolnych, nieskrępowanych wyborów na zasadzie powszechnego głosowania.
Konferencją analogiczną do spotkań wielkiej trójki, ale dotyczącą Dalekiego Wschodu była konferencja kairska (22-26 listopada 1943).
19 styczeń 1945 - rozkaz gen. Leopolda Okulickiego rozwiązujący AK
Postępująca szybko ofensywa sowiecka doprowadzić może do zajęcia w krótkim czasie całej Polski przez Armię Czerwoną. Nie jest to jednak zwycięstwo słusznej sprawy , o którą walczymy od roku 1939. W istocie bowiem-mimo stwarzanych pozorów wolności-oznacza to zamianę jednej okupacji na drugą, przeprowadzaną pod przykrywką Tymczasowego Rządu Lubelskiego, bezwolnego narzędzia w rękach rosyjskich. Żołnierze! Od 1 września 1939r. Naród Polski prowadzi ciężką i ofiarną walkę o jedyną Sprawę, dla której warto żyć i umierać: o swą wolność i wolność człowieka w niepodległym Państwie. Wyrazicielem i rzecznikiem Narodu i tej idei jest jedyny i legalny Rząd Polski w Londynie, który walczy bez przerwy i walczyć będzie nadal o słuszne prawa. Polska według rosyjskiej recepty nie jest tą Polską , o którą bijemy się szósty rok z Niemcami, dla której popłynęło morze krwi polskiej i przecierpiano ogrom męki i zniszczenia Kraju . Walki z Sowietami nie chcemy prowadzić, ale nigdy nie zgodzimy się na inne życie, jak tylko w całkowicie suwerennym, niepodległym i sprawiedliwie urządzonym społecznie Państwie Polskim. Obecne zwycięstwo sowieckie nie kończy wojny. Nie wolno nam ani chwilę tracić wiary , że wojna ta skończyć się może jedynie zwycięstwem słusznej Sprawy, tryumfem dobra nad złem, wolności nad niewolnictwem . Żołnierze Armii Krajowej! Daję Wam ostatni rozkaz, Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości Państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą. Starajcie się być przewodnikami Narodu i realizatorami niepodległego Państwa Polskiego . W działaniu każdy z Was musi być dla siebie dowódcą. W przekonaniu , że rozkaz ten spełnicie, że zostaniecie na zawsze wierni tylko Polsce oraz by Wam ułatwić dalszą pracę - z upoważnienia Pana Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej zwalniam Was z przysięgi i rozwiązuję szeregi AK. W imieniu służby dziękuję Wam za dotychczasową ofiarną pracę . Wierzę głęboko , że zwycięży nasz święta Sprawa, że spotkamy się w prawdziwie wolnej i demokratycznej Polsce. Niech żyje Wolna , Niepodległa, szczęśliwa Polska . Dowódca Sił Zbrojnych w Kraju (-)Niedźwiadek gen. Bryg. M.p. 19 stycznia 1945
8 maja 1945 - bezwarunkowa kapitulacja Niemiec
Końcowym akcentem II wojny światowej w Europie była kapitulacja III Rzeszy, która nastąpiła 8 maja 1945.
7 maja Niemcy w jednym ze szkolnych budynków - kwaterze głównej Alianckich Sił Ekspedycyjnych generała Eisenhowera - w Reims we Francji skapitulowali na Froncie Zachodnim przed przedstawicielami armii USA i Wspólnoty Brytyjskiej. W imieniu aliantów pod aktem kapitulacji (później nazwanym "wstępnym protokołem kapitulacji") podpisał się ze strony aliantów gen. Walter Bedell Smith, głównodowodzący, oraz generał artylerii Iwan Susłoparow reprezentujący ZSRR. Kapitulującą armię niemiecką reprezentował tam Alfred Jodl, lotnictwo Wilhelm Oxenius, a marynarkę Hans-Georg von Friedeburg. Warto podkreślić, że nie wywieszono wówczas flagi francuskiej, a zaproszony w ostatniej chwili francuski generał François Sevez - przedstawiciel gospodarzy był podczas tej ceremonii świadkiem, nie stroną.
Na kategoryczne żądanie Stalina 8 maja (było to późnym wieczorem, wg czasu moskiewskiego nastał już 9 maja) 1945 r. w kwaterze marszałka Żukowa, w gmachu szkoły saperów w dzielnicy Karlshorst w Berlinie powtórzono podpisanie bezwarunkowej kapitulacji, tym razem całych Niemiec przed przedstawicielami trzech mocarstw sojuszniczych - ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii. Obecni byli: generał Carl Spaatz (USA), brytyjski marszałek lotnictwa Arthur Tedder oraz marszałek Gieorgij Żukow. Na uroczystość do Berlina generał Charles de Gaulle wysłał generała Jean de Lattre de Tassigny'ego. Zagroził on samobójstwem, kiedy odmówiono mu prawa do podpisania dokumentu i wywieszenia francuskiej flagi, a podpisujący akt kapitulacji w imieniu zwyciężonych Niemiec feldmarszałek Wilhelm Keitel skomentował obecność de Tassigny'ego w ten sposób, że powinien on złożyć podpis po obu stronach - składających i przyjmujących kapitulację. W końcu po protokolarnych przepychankach, miejsce na flagę i podpis (po stronie przyjmujących kapitulację, ale też jako świadek) się znalazło. Oprócz Keitela, głównodowodzącego Wehrmachtu kapitulację podpisali dowódca niemieckiej marynarki wojennej (Kriegsmarine) admirał Hans-Georg von Friedeburg i generał pułkownik lotnictwa (Luftwaffe) Hans-Jürgen Stumpff.
Przebieg procesu kapitulacji III Rzeszy wpłynął w zasadniczy sposób na światową politykę w następnych dziesięcioleciach. Francja uzyskała bowiem dzięki temu status czwartego mocarstwa, dostała swoją strefę okupacyjną, w ONZ - stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa, a w 2005 r. - wizerunek żołnierza (obok radzieckiego, amerykańskiego i brytyjskiego) na moskiewskim pomniku na Pokłonnej Górze z okazji 60. rocznicy końca wojny. Mniej natomiast ważnym skutkiem faktu, że ceremonia w Berlinie odbyła się - także ze względu na nieporozumienia wokół osoby de Tassigny'ego - dopiero późnym wieczorem 8 maja stało się to, że przez następnych czterdzieści kilka lat cały wolny świat obchodził rocznicę zakończenia wojny z hitlerowskimi Niemcami 8 maja, a tylko ZSRR i państwa od niego zależne (w tym Polska) - 9 maja, ponieważ ceremonia odbyła się już po północy czasu moskiewskiego.
czerwiec 1945 - ogłoszenie wyroku w procesie szesnastu (przywódcy Polski Podziemnej)
Proces szesnastu, pokazowy proces polityczny przywódców polskiego państwa podziemnego. Toczył się w dniach 18-21 VI 1945 w Moskwie przed Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR, któremu przewodniczył generał W. Ulrich. Oskarżał m.in. prokurator R.A. Rudenko, który później reprezentował ZSRR na procesie norymberskim.
Przed sądem radzieckim stanęli przywódcy państwa i narodu polskiego aresztowani podstępnie przez NKWD w marcu 1945 w Pruszkowie pod Warszawą (gdzie zostali zaproszeni przez generała I.A. Sierowa w celu odbycia rozmów politycznych).
Proces był jawnym pogwałceniem prawa międzynarodowego, które nie uznaje sądzenia władz państwowych jednego państwa przez organa sądowe innych państw. W tym samym czasie prowadzone były w Moskwie rozmowy w sprawie utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, zgodnie z decyzjami zwycięskich mocarstw podjętymi na konferencji w Jałcie.
W akcie oskarżenia stwierdzono arbitralnie nielegalność AK i Rady Jedności Narodowej (RJN), wskazując równocześnie na prawo do sprawowania władzy przez komunistyczny Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego i Krajową Radę Narodową. Oskarżonym przedstawiono fikcyjne zarzuty nie mające najmniejszego pokrycia w rzeczywistości.
Po niedbale i szybko przeprowadzonym procesie pełnym inwektyw i oszczerstw wydano wyrok, w którym na karę więzienia zostali skazani: L. Okulicki - dowódca AK (10 lat), J.S. Jankowski - delegat rządu RP, wicepremier (8 lat), A. Bień i S. Jasiukowicz - zastępcy delegata rządu, ministrowie (5 lat), K. Pużak - przewodniczący RJN (1,5 roku), A. Zwierzyński - wiceprzewodniczący RJN, K. Bagiński - wiceprzewodniczący RJN, E. Czarnowski, J. Chaciński, S. Mierzwa, Z. Stypułkowski i F. Urbański - członkowie RJN (4-18 miesięcy).
Uniewinnieni zostali K. Kobylański, S. Michałowski i J. Stemler-Dąbski. A. Pajdak został wyłączony z procesu i wkrótce potem skazany na 5 lat więzienia. Okresu odbywania kary nie przeżyli: L. Okulicki, J.S. Jankowski, S. Jasiukowicz.
26 czerwiec 1945 - podpisanie w San Francisco Karty Narodów Zjednoczonych
Karta Narodów Zjednoczonych to wielostronna umowa międzynarodowa powołująca do życia i określająca ustrój Organizacji Narodów Zjednoczonych(stąd nazywa się ją czasem Konstytucją ONZ).
Karta została podpisana w San Francisco przez 50 z 51 krajów członkowskich (Polska podpisała ją dwa miesiące później) i weszła w życie 24 października tego samego roku, po ratyfikowaniu jej przez pięć krajów założycielskich (Chiny, Francja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki) oraz większość sygnatariuszy. Kraje podpisujące Kartę zobowiązują się do przestrzegania jej postanowień, jako prawa międzynarodowego.
Karta składa się z preambuły wzorowanej na preambule konstytucji Stanów Zjednoczonych, oraz szeregu artykułów podzielonych na rozdziały:
Rozdział I określa cele Narodów Zjednoczonych, w tym warunki utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Rozdział II definiuje kryteria członkostwa w ONZ.
Rozdziały III-XV, podstawowy zrąb dokumentu, opisują organy ONZ i ich uprawnienia.
Rozdziały XVI oraz XVII opisuje zasady zintegrowania działalności ONZ z istniejącym już prawem międzynarodowym.
Rozdziały XVIII oraz XIX opisują poprawki i zasady ratyfikacji karty.
Najważniejszymi rozdziałami są te, które zajmują się egzekwowaniem władzy przez ciała ONZ:
Rozdział VI opisuje uprawnienia Rady Bezpieczeństwa do rozstrzygania sporów;
Rozdział VII opisuje uprawnienia Rady Bezpieczeństwa do wprowadzania sankcji ekonomicznych, dyplomatycznych i militarnych, jak również użycie sił zbrojnych do rozstrzygania sporów;
Rozdziały IX oraz X opisuje uprawnienia ONZ w zakresie współpracy ekonomicznej i społecznej oraz Rady Gospodarczej i Społecznej ONZ nadzorującej te uprawnienia;
Rozdziały XII oraz XIII opisują system powiernictwa, który nadzorował proces dekolonizacji;
Rozdziały XIV oraz XV ustanawia uprawnienia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości i Sekretariatu ONZ.
1 lipiec 1945 - Testament Polski Walczącej
Odezwa programowa do narodu polskiego, jaką opublikowała 1 lipca 1945 roku Rada Jedności Narodowej w związku z bezprawnym, jej zdaniem, przejmowaniem władzy w Polsce przez zawiązane pod patronatem ZSRR władze komunistyczne. Autorem tekstu był ostatni Delegat Rządu na Kraj, poeta Jerzy Braun.
Bezpośrednią przyczyną odezwy było powołanie przez komunistów 28 czerwca 1945 Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.
W efekcie 1 lipca 1945 RJN rozwiązała się w Krakowie i wydała Manifest do Narodu Polskiego i Narodów Zjednoczonych, w którego ostatniej części sformułowała właśnie Testament Polski Walczącej.
Link to treści TPW: http://www.wykus.zhr.pl/old/news/testa.htm
17 lipiec - 2 sierpień 1945 - konferencja Wielkiej Trójki w Poczdamie
spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki): prezydenta USA Harry'ego Trumana (który zastąpił zmarłego w kwietniu tego roku Franklina Delano Roosevelta), premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla, którego w trakcie konferencji zastąpił od 28 lipca nowy premier tego państwa Clement Attlee, i sekretarza generalnego Związku Radzieckiego Józefa Stalina.
Była to ostatnia z trzech konferencji wielkiej trójki, miała miejsce po konferencji teherańskiej (28 listopada - 1 grudnia 1943) i konferencji jałtańskiej (4-11 lutego 1945).
Postanowienia:
odpowiedzialnością za II wojnę światową obarczone zostały Niemcy hitlerowskie
demilitaryzacja, denazyfikacja, demokratyzacja oraz dekartelizacja Niemiec
odszkodowania dla państw poszkodowanych, wypłacane przez Niemcy
wschodnia granica Polski nie została ustalona, obowiązują do dziś obustronne porozumienia
15% reparacji wojennych przyznanych ZSRR miała otrzymać Polska
Celem konferencji było ustalenie trybu likwidacji skutków II wojny światowej, losów Niemiec, opracowanie traktatów pokojowych i zasad organizacji powojennego świata.
Konferencja poczdamska ustaliła ukaranie zbrodniarzy hitlerowskich (tzw. proces norymberski), przyjęła radziecki program w kwestiach wschodniej granicy Niemiec.
Stanowisko Polski na konferencji poczdamskiej
W lipcu 1945 roku Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej wystosował memorandum w kwestii zachodniej granicy Polski, będący punktem odniesienia wobec polskiego stanowiska podczas konferencji poczdamskiej. Wymieniono w nim następujące argumenty przemawiające za zmianami terytorialnymi
Odszkodowanie - zadośćuczynienie moralne za traktowanie całego narodu jako społeczeństwa parobków oraz odszkodowanie materialne za grabieże i niszczenie majątku narodowego. Polska, będąca sojusznikiem państw zwycięskich, ma prawo żądać w imię sprawiedliwości ogólnoludzkiej za swą postawę, za poniesione straty i ofiary, aby otrzymać odszkodowanie w naturze, w warsztatach pracy, tzn. w ziemi, fabrykach, kopalniach, dobrach kulturalnych, a przede wszystkim w terytorium odpowiadającym potrzebom narodu.
Potrzeby demograficzne Polski. Naród polski nie może rozwijać się normalnie, jeśli równocześnie zostanie zmuszony do emigracji, dlatego biorąc pod uwagę: 1) duży przyrost naturalny, 2) postulat zaniechania emigracji oraz 3) konieczność przyjęcia reemigrantów, Polska musi posiadać obszar odpowiadający potrzebom jej ludności [...] Jedynie przesunięcie granicy nad Odrę i Nysę daje możliwości dla zaspokojenia najważniejszych potrzeb demograficznych narodu. Pod względem rolniczym Polska była krajem najbardziej przeludnionym w Europie. Na skutek zmian terytorialnych przeludnienie to może być złagodzone w wypadku włączenia terytorium po Odrę i Nysę.
Polskość ziem zachodnich: Poza granicami Polski z lat 1918 po 1939 pozostały znaczne obszary zamieszkane przez większość ludności polskiej.
Prawa historyczne Polski: Dzieje historyczne od X wieku wykazują, iż Polska mocno stała nad Odrą [...], a w pewnych okresach znacznie ją przekraczała. Dopiero od XIII wieku poczęła tracić swe zachodnie rubieże pod naciskiem germańskim.
Położenie geograficzne i związki geopolityczne ziem zachodnich z Polską. Położenie geograficzne stanowi podstawę polityki danego państwa. Do prawa tego musi się dostosować również i Polska. Polska leży na wschodnich rubieżach Europy zachodniej. Leży na pomostach międzymorskich: adriatycko-bałtyckim i bałtycko-czarnomorskim, przez które od dawien dawna biegły szlaki handlowe, które zachowały swe znaczenie gospodarczo-polityczne po dziś dzień. Przez obszar Polski biegną również dwa szlaki transkontynentalne: niżowy i podgórski, wiążą one ze sobą stolice i ośrodki przemysłowe szeregu państw europejskich. Położenie geograficzne predysponuje całą Polskę do podjęcia roli pośredniczki w Europie między Zachodem a Wschodem oraz Południem a Północą [...] Polska dąży do swych naturalnych granic, które stanowią: na południu Sudety i Karpaty, na północy wybrzeże Bałtyku, a na zachodzie Odra i Nysa. Obszar w ten sposób wyznaczony tworzy zwartą jednostkę geograficzną, związaną dorzeczami Wisły i Odry, skierowaną naturalnymi drogami ku Bałtykowi.
Związki gospodarcze ziem zachodnich z Polską. Obszar wschodnich Niemiec, zamieszkany w większości przez Polaków, od II poł. XIX wieku nie mógł wyżywić i utrzymać swej ludności na miejscu. Prawie cały przyrost naturalny zmuszony był do emigracji do Niemiec zachodnich lub za granicę. Potencjał ekonomiczny ludności polskiej stale zmniejszał się pod wpływem tendencyjnej polityki pruskiej. Prusy Wschodnie i Śląsk sztucznie oderwane od Polski, od swego naturalnego zaplecza, nie wykazywały normalnego rozwoju. Śląsk, Odra, Szczecin, odcięte od 1918 r. od Poznańskiego i Pomorza, nie mogły również rozwijać się. Szczególnie dotkliwe było to dla Śląska, pozbawionego wschodnich rynków polskich. Na skutek tego prawie cały obszar wschodnich Niemiec był terenem emigracyjnym [...] Związanie tych ziem z Polską pozwoli z jednej strony na zatrudnienie w przemyśle nadwyżki ludności wiejskiej, z drugiej zaś zapewni przemysłowi dogodny i obszerny rynek zbytu. W ramach Rzeszy ziemie te były deficytowym pograniczem i nie miały możliwości należytego rozwoju, produkcja zaś przemysłowa była nastawiona głównie na eksport (patrz zał. nr 4). Natomiast w ramach państwa polskiego przemysł znajdzie bardzo korzystne warunki pracując głównie dla rynku wewnętrznego.
Na samej konferencji poczdamskiej, stronę Polską reprezentowali Bolesław Bierut, Edward Osóbka-Morawski, Stanisław Grabski, Stanisław Mikołajczyk, Wincenty Rzymowski, oraz Michał Rola-Żymierski.
W przemówieniu wicepremiera Mikołajczyka popierającym proponowane zmiany terytorialne znalazł się także argument iż stanowią gwarancję zapobieżenia podstawowych przyczyn imperializmu niemieckiego poprzez odebranie mu bazy przemysłowej, którą Niemcy używali do rozbudowy swego potencjału zbrojeniowego. Tym samym jak premier Mikołajczyk oświadczył, zmiany te nie tylko pozwolą na odbudowę zniszczeń Polski ale przyczynią się trwale ku zachowaniu pokoju światowego i przysłużą bezpieczeństwu wszystkich narodów.