Rozdział I

Gadżety technologiczne jako wyznacznik przynależności grupowej

W latach 60. i 70. XX wieku miała miejsce rewolucja obyczajowa. Nastąpiły wówczas radykalne zmiany społeczno-obyczajowe, mówiąc ściślej miał miejsce przewrót dotychczasowej hierarchii wartości i sieci ideologicznej. Jedną z przyczyn zrywu obyczajowego był bunt młodzieży przeciwko władzy dorosłych. Narodziły się wtedy pierwsze subkultury młodzieżowe. Zaczęto organizować koncerty, festiwale i happeningi pod gołym niebem. Młodzież zaczęła preferować kult wolności, samorealizacji, niezależności oraz wysoko posuniętej tolerancji. Zanegowano obecne autorytety, pojawił się kryzys zaufania do grup pierwotnych i instytucji społeczno-państwowych. Charakterystyczne dla młodych ludzi stały się ucieczki z domu i odmowa uczęszczania do szkoły. Osiadły tryb życia przestał być atrakcyjny, rozpoczęła się więc era „życia na gigancie”. Młodzież odczuwała zryw wolnościowy więc wieczna wędrówka stała się oczywistą alternatywą.

Pęd indywidualnościowy przyczynił się do popularyzacji slangu, wulgaryzacji i kolokwializacji języka. Młodzi ludzie postawili na autonomię toteż starano się wyróżniać z tłumu. Pojawiła się chęć nieobyczajnego prowokowania mową, ubiorem i zachowaniem. Rozwinęła się sztuka awangardowa, a w szczególności kino i teatr. Reżyserzy zaproponowali skandaliczne często spektakle, które młode pokolenie przyjęło z entuzjazmem.

Zmiany obyczajowe bezpośrednio przyczyniły się do powstania wspomnianego już wcześniej zjawiska, które określamy mianem konfliktu pokoleń. W latach 60. XX wieku dynamiczne uprzemysłowienie, ewolucja technologii, niekontrolowana migracja ze wsi do miast i rozwój nauk medycznych przyłożyły się do polepszenia warunków bytowych, szczególnie w Europie Zachodniej, Japonii i Ameryce. Nad mieszkańcami krajów wysokorozwiniętych przestało krążyć jarzmo głodu, bezrobocia i śmiertelnych epidemii. Fundamentalne potrzeby społeczeństwa zostały zaspokojone, młodzi ludzie zaczęli więc zdawać sobie sprawę z ograniczeń wolności przez władzę, postępującego materializmu oraz ubocznych konsekwencji modernizacji. Zaobserwowano dwubiegunowość dokonujących się w społeczeństwie zmian. Z jednej strony przepych, wszechobecny dobrobyt, intensywny rozwój aglomeracji, i znaczące sukcesy technologiczne. Z drugiej strony prześladowania rasowe, bieda i nędza w dzielnicach imigrantów, niedostateczna opieka medyczno-socjalna dla rodzin robotniczych. Towarzysząca postępowi duma mieszała się ze strachem o wątpliwe jutro i niespełnionymi nadziejami.

Zarówno amerykańska, europejska jak i japońska młodzież, która urodziła się w powojennym wyżu demograficznym nie znała trudności okresu wojennego, więc wartości wyznawane przez ich rodziców nie miały istotnego dla nich znaczenia. Rodzice, instytucje opiekuńczo-wychowawcze oraz Kościół starały się kontrolować zachowania młodzieży, nakazywać im swoje sieci wartości i światopoglądy oraz narzucać uznawane przez nich doktryny moralne i etyczne, które charakterystyczne są dla większości danego społeczeństwa. Aczkolwiek osoby dorastające wykształciły w sobie poczucie własnej tożsamości, wolały samodzielnie poszukiwać sensu życia i podążać własnymi ścieżkami. Zrozumienia, wsparcia i samorealizacji poszukiwały w grupach rówieśniczych, powstających niesamowicie szybko fanklubach muzycznych, subkulturach młodzieżowych i różnego rodzaju czasopismach. Dzięki muzyce komercyjnej rozkwitł przemysł muzyczny, wspierany przez telewizję i producentów sprzętu muzycznego. Lecz muzyka The Beatles, The Rolling Stones czy The Doors na ogół nie została zaaprobowana przez osoby po 30 roku życia. Założono, że fascynacja Jimem Morissonem jest tożsama z demoralizacją i zniekształceniem kultury. Dodatkowo sprawy nie polepszało zamiłowanie Morissona do substancji psychoaktywnych. Młodzież nieakceptowana żadnych zjawisk charakterystycznych dla świata dorosłych. Odrzucano konsumpcyjny tryb życia, uczestnictwo w obrzędach religijnych jak i rzeczywistość polityczną. Uwidoczniła się zatem otchłań międzypokoleniowa. Rodzice i nauczycieli utracili funkcje autorytetu. Aktywowały się ucieczki z domów, wagary i popełnianie przestępstw przez zbuntowanych nastolatków.

Pomimo coraz bardziej zaostrzającego się konfliktu pokoleń, część starej generacji zaczęła zauważać staroświeckie i skostniałe poglądy. Zwrócono uwagę na wszechobecną hipokryzję i konformizm. Całkowicie zmienił się też sposób patrzenia na kobiety, przede wszystkim nastąpiła ich emancypacja. Zupełnie inaczej odnoszono się do spraw rozwodów, antykoncepcji i seksu. Dorośli starali się dotrzymać kroku młodzieży zaczęto więc przyswajać sobie młodzieżową modę czy to w ubiorze czy w stereotypach zachowania. Z tego powodu autorytarny model wychowania odszedł do lamusa na rzecz wychowania demokratycznego. Troska o dobro dzieci zaczęła funkcjonować w wielu domach. Inwencje młodych ludzi można było zaobserwować w niemal każdej dziedzinie życia. Liczne koncerny produkujące oraz środki masowego przekazu zauważyły wśród nich ewentualnych nabywców. Sponsorowały imprezy młodzieżowe, audycje telewizyjne jak i radiowe oraz wszelakie festiwale.

Znaczącym powodem buntów studenckich była krytyka systemu nauczania w szkołach wyższych. Zdecydowana większość studentów pozostawała na utrzymaniu rodziców, aczkolwiek niektórzy z nich pracowali i mieli do dyspozycji nakłady pieniężne porównywalne do majątków rodzin. Brali aktywne uczestnictwo w życiu politycznym, ale nie mieli wpływu na własne uczelnie, gdzie obowiązywały stare programy studiów, które nie przygotowywały do życia i pracy zawodowej, a jakikolwiek przejaw indywidualizmu tłumiony był w zarodku . Studia charakteryzowały się wysokim konserwatyzmem, a nauka nie była adekwatna do aktualnych potrzeb. Zwierzchnictwo akademickie twardą ręką trzymało studentów, których głos praktycznie się nie liczył. Studenci pragnęli posiadać czynny wkład w zarządzaniu uczelniom. Buntowali się przeciw korupcji władz akademickich, a także występowali przeciw horrendalnym opłatom za naukę. Tak niemałe polemiki międzypokoleniowe i dysharmonie społeczne doprowadzały do częstych wybuchów strajków i demonstracji studenckich przeciwko zwyczajowym wartościom społecznym i kulturowym oraz administracji i instytucjom państwowym ograniczającym wolnomyślicielstwo działania. Była to osobliwość ogólnoświatowa, dostrzegalna nie tylko w kapitalistycznych krajach wysokorozwiniętych, które szczególnie nasiliło się w latach 1968 i 1969.

W Stanach Zjednoczonych, Australii i w Nowej Zelandii frustracja była spowodowana głównie szykanowaniem mniejszości etnicznych i rasowych (Indian, Metysów, Afroamerykanów, Aborygenów czy Maorysów) oraz wojną wietnamską. W państwach tych zaostrzyły się bowiem konflikty między bogatymi i biednymi warstwami społeczeństw, ponieważ rekrutacji wojskowej wysyłanej do Wietnamu Południowego dokonywano w warstwach ubogich. Studenci pochodzący z reguły z zamożniejszych rodzin nie podlegali poborowi do wojska. Początkowo poparcie dla działań zbrojnych w Wietnamie znalazło wielu entuzjastów. Jednak z czasem społeczeństwo amerykańskie uświadomiło sobie okrucieństwo armii, i zaczęto utożsamiać je ze zbrodnią przeciw ludzkości. Skutkiem tego był spadek zaufania di sił zbrojnych i organów sprawiedliwości.

Pierwsze bunty studenckie zaobserwować można było na następujących uniwersytetach: Michigan w Detroit, Kalifornijskim w Berkeley, Harvardzie w Cambridge i Columbii w Nowym Jorku. Antywojenne i pacyfistowskie manifestacje na najbardziej prestiżowych uczelniach w kraju stały się swoistą przyczyną ogólnonarodowego niezadowolenia z polityki prezydenta Lyndona Johnsona oraz z praw stanowych Głębokiego Południa. Opór stawiany przez ludzi miał katastroficzne skutki dla kilkuset osób

Natomiast na kontynencie europejskim demonstracje na uniwersytetach Edynburskim, Hull i Keele w Wielkiej Brytanii, Katolickim Uniwersytecie Leuven w Belgii, uniwersytetach Hanowerskim, Johanna Wolfganga Goethego czy Wolnym Uniwersytecie Berlina w Niemczech Zachodnich oraz na uniwersytetach Mediolańskim, Piza i Sapienza we Włoszech i przede wszystkim na uniwersytetach Nanterre i na Sorbonie we Francji doprowadziły do strajków i demonstracji studenckich w niemal całej Europie Zachodniej. Do manifestacji studenckich przyłączyło się nowe grono strajkujących, a mianowicie były to: związki zawodowe, partie lewicowe, intelektualiści oraz zbiorowość imigrantów. Na przełomie maja i czerwca roku 1968 szacowana liczba demonstrujących we Francji wynosiła aż 10 do 15 milionów ludzi. Okupowano uczelnie, fabryki i państwowe urzędy, palono samochody, dewastowano przystanki autobusowe, stacje metra, sklepy i restauracje. Problem był na tyle poważny, że rząd prezydenta Charles'a de Gaulle'a zagroził wprowadzeniem stanu wojennego.

Bardzo podobnie problem rozwinął Japonii, w której sprzeciw wybuchł na uniwersytetach Japońskim, Tokijskim, Waseda, Meiji i Keiō rozlały się na ponad 370 uczelni wyższych w całym kraju, a wiele spośród strajkujących z powodu bestialskich rozruchów, stawiania blokad i podpaleń zostało zatrzymanych w areszcie na czas zamieszek, czyli na kilka miesięcy. W niektórych miastach Japonii zamieszki ograniczały się nie tylko do terenów uniwersyteckich, ale także do budynków rządowych, posterunków policji, szpitali wojskowych, dworców kolejowych, portów lotniczych oraz znienawidzonych amerykańskich baz wojskowych i placówek dyplomatycznych. Niemal każdy z tych rozruchów kończył się starciami rozwścieczonego tłumu z siłami porządkowymi Kryzys i paraliż społeczno-polityczny w niektórych państwach był na tyle bardzo poważny, iż wydawało się, że np. Niemcy Zachodnie, Francja i Japonia są na granicy wojny partyzanckiej albo rewolucji marksistowskiej. Skończyło się jednak na aktualizacji reform administracyjnych oraz przedterminowych wyborach prezydenckich i parlamentarnych w niektórych państwach. Przewroty te dokonały głębokich zmian w świadomości społeczeństw. Ówcześni studenci przyjęli miano pokolenia 68 i stali się elitarną kastą społeczną.

Ogień i koło to pierwsze i jednocześnie najważniejsze odkrycia cywilizacyjne. O ile w przypadku ognia mamy do czynienia z bytem fundamentalnym, tak koło jest naszym osobistym tworem. Postęp technologiczno-naukowy rozwija się w tempie atomowym. Bez wątpliwości mogę stwierdzić, że rewolucja obyczajowa miała wpływ na rozwój technologii. Dzisiejsza rozwój nauki udostępnia o wiele większe możliwości. Współczesne społeczeństwo nie wyobraża sobie funkcjonowania bez dobrodziejstw technologii. Istnieje wiele przyczyn do tego, by zastanowić się nad związkiem gadżetów technologicznych z egzystencją jednostki w społeczeństwie czy szerzej określonych grup. Wpływ przedmiotów na życie jednostki, rodziny a nawet ogółu ludzkości odcisnął ogromne piętno na przełomie XX i XXI wieku. Nigdy wcześniej historia nie zaobserwowała takiego uzależnienia od przedmiotów jakie panuje w chwili obecnej. W tym momencie komputer, telefon komórkowy czy notebooki nie są tylko „gadżetem” tej czy innej subkultury młodzieżowej. Są one determinatorem życia społecznego. Posiadanie telefonu komórkowego, luksusowego samochodu i innych tego typu rzeczy stanowi o pozycji społecznej. Brak dostępu do szerokopasmowego internetu, nie wspominając już o braku komputera czy komórki wpływa na tworzenie się swoistych grup alienacji społecznej. Ludzi takich określamy pogardliwym mianem analfabetów technicznych, a wszystko w myśl zasady: „kto nie idzie do przodu ten się cofa”.

We współczesnej kulturze popularnej stosuje się zasadę neutralności wobec przedmiotów. Przyjmuje się, iż rzeczy są elementem kolorowego i zróżnicowanego krajobrazu. W literaturze przedmiotu uznaje się, że istotą nowoczesnego społeczeństwa jest wysoki poziom złożoności i zróżnicowania, co wpływa bezpośrednio na ilość przedmiotów, jakimi jednostka jest otoczona. Powyższe zjawisko uznaje się jako coś naturalnego będącego wyznacznikiem nowoczesnego stylu życia. Jednostka otacza się coraz większą liczbą przedmiotów, które są niezbędne do funkcjonowania w społeczeństwie. Dzięki określonym przedmiotom udało się praktycznie przezwyciężyć czas i przestrzeń, w jednej chwili możemy za pośrednictwem internetu rozmawiać w czasie rzeczywistym z osobą oddaloną od nas o setki kilometrów. Akceleracja z jaką powstają nowe technologie i powiązana z nimi niebywała prędkość we wprowadzaniu nowych przedmiotów do jej obsługi, przekłada się bezpośrednio na kształt i strukturę społeczeństwa.

W późno wczesnych społeczeństwach wymiana i konsumpcja towarów ma bardzo liczne role społeczne. Funkcje przedmiotów w omawianych społeczeństwach wpływają na stosunki wewnątrz społeczne. Możliwość wymiany pieniędzy bezpośrednio na towary stwarza szereg możliwości, a co za tym idzie, pozwala na wyodrębnienie się poszczególnych przedmiotów jako swoistych mediów komunikacji. W dzisiejszych czasach o przedmiotach możemy mówić w kategoriach dóbr symbolicznych. Osoba nabywająca określoną rzecz uwidacznia swój status społeczny w wyniku określonego gadżetu. Zasadnicze znaczenie w tym przypadku ma sama transakcja, która to zrealizowała możliwość wejścia w posiadanie danego przedmiotu. Transakcja jest procesem, w którym odbywa się ciągłe dekodowanie realnej wartości przedmiotu-czy to w kategorii społecznej czy ekonomicznej. Wartość ekonomiczna rzeczy jest nadawana przez ludzi. W wyniku takich działań istnieją dwie oddzielne płaszczyzny wyznaczające wartość przedmiotu. W pierwszej płaszczyźnie następuje kodowanie towaru podczas produkcji oraz transakcji wymiany rzeczy. W drugiej płaszczyźnie następuje dekodowanie, czyli konsumowanie oraz obserwowanie, w jaki sposób przedmiot zaspokaja potrzeby określonej jednostki, która nabyła określony produkt. Bardzo istotną sprawą dla zrozumienia omawianych mechanizmów będących konsumpcyjną rzeczywistością przedmiotów, jest wiedza związana z całym procesem. Przedmioty są bardzo związane ze zrozumieniem form społecznych oraz wiedzą, jaka została zawarta w towarach. Wiedza może opierać się na dwóch rodzajach. Pierwszą jest wiedza techniczna, społeczna i estetyczna dotycząca immanentnie towaru, oraz wiedza dotycząca właściwej konsumcji określonej wiedzy. Wiedza powiązana z produkcją jest wpisana w towar i znacząco różni się od wiedzy konsumpcji ,która jest z towaru odczytywana. Omawianą wiedzę należy rozumieć w kategoriach kulturowego kapitału. Umiejętność stanowi o realnej wartości przedmiotu. Wartość ta została oparta na zewnętrznym pojmowaniu i postrzeganiu transakcji wymiany. Przedmioty mogą otrzymać status dóbr naturalnych tzn. takich, których posiadanie wiąże się z potrzebą prestiżu. Egzemplikacją takich dóbr mogą być: komputer, samochód, telewizor, magnetowid, czy telefon komórkowy. Rzeczy stały się częścią systemu informacyjnego, w którym znaczenie jest wytwarzane w kontekście społecznego oddziaływania i wspólnej komunikacji między członkami społeczeństwa. Przedmioty odgrywają olbrzymią rolę w tworzeniu ,podtrzymywaniu, zakłócaniu i niszczeniu związków międzyludzkich. W obecnych czasach przedmioty odgrywają olbrzymią rolę w konstrukcji pracy ponieważ stanowią narzędzia za pomocą, których wykonuje się powierzone zadania. Zastosowanie nowej technologii, a w związku z tym nowych przedmiotów, bezpośrednio wpływa na kształt stosunków społecznych.

Rzeczy, jakie znajdują się w naszym otoczeniu stanowią element naszego wizerunku. Posiadanie określonych przedmiotów powinno być spójne z naszym wizerunkiem jako osoby. Przedmioty powinny dopełniać nasz obraz w oczach innych odbiorców. Nie można posiadać luksusowego samochodu marki Porsche, jeśli nie stać potencjalnego „szczęściarza” na swój własny dom, gdyż wynajmuje kawalerkę na przedmieściu. Samochód kłóciłby się z wizerunkiem osoby zamożnej o dobrym statusie społecznym. Przedmioty stanowiące wyznacznik określonego statusu zróżnicowanych klasowo ról społecznych stanowią nośniki znaczeń w wyniku, czego stają się określonymi symbolami, których przynależność określa spójność stylu. Najszerszą postacią stylu wyodrębnioną przez literaturę jest styl życia. Omawiana kategoria została opisana i skategoryzowana zwłaszcza przez rynkowe badania na potrzeby marketingu. Styl życia jest skorelowany z całym szeregiem zjawisk takich jak: przeniesienie akcentu w procesie wymiany z produkcji na konsumpcje czy złudnym poszerzeniu się czasu wolnego. Styl życia poszczególnej jednostki winien opierać się na korzystaniu z dużej ilości przedmiotów, które są niezbędne w kompleksowym wizerunku każdej jednostki. Nie jest istotne czy pracujemy czy odpoczywamy w każdej chwili jesteśmy uzależnieni, od przedmiotów, które wypełniają naszą przestrzeń życiową. Pewne przedmioty są wyznacznikiem przynależności grupowej inne zaspokajają nasze potrzeby egzystencjonalne, bez których nie moglibyśmy funkcjonować w obecnym społeczeństwie.

Przedmiotom nadawane są cechy symboliczne, a w wyniku czego stają się atrakcyjne w oczach potencjalnych klientów. Gatunek homo spaniens jest w królestwie zwierząt rasą typowo stadną. Charakterystyczne dla nas jest naśladowanie innych. Zjawisko to przejawia się w wielu aspektach życia. Ponieważ panuje silne poczucie więzi międzyludzkich, każda jednostka chce być przynależna do grupy, a co za tym idzie naśladować określone zachowania oraz posiadać określone przedmioty specyficzne dla danej grupy (np. strój, idee, slang i gadżety technologiczne). Naśladownictwem kierują się niższe klasy społeczne, gdzie znaczenie różnic jest istotniejsze od ich wytwarzania. Klasy wyższe natomiast kierują się różnicowaniem od klas niższych. Z jednej strony przedmioty wskazują przynależność do danej klasy, warstwy czy grupy społecznej, z drugiej obnażają ograniczenia zakresu danej grupy.

Produkty techniki wyjątkowo szybko przemieszczają się ze sfery produkcji technicznej do sfery produkcji symbolicznej i umiejscawiają się w przestrzeniach kultury. Technologie elektroniczne w znacznym stopniu wchłaniają się wzajemnie i syntezują w płaszczyźnie oddziaływania społecznego. Dzięki telefonowi komórkowemu jesteśmy w rzeczywistości, która jest bardziej mobilna niż kiedykolwiek przedtem, gdyż zawsze jesteśmy w stanie skontaktować się ze światem. Telefon komórkowy odbiera nam to co prywatne i przenosi na forum publiczne. Te dwie sfery zaczęły się przenikać w wyniku korzystania z telefonu. Komórka w dzisiejszej kulturze stała się naszym okiem i uchem. Nowoczesne aparaty wyposażone są w aparaty cyfrowe oraz kamery umożliwiając już nie tylko transmisje fonii, ale również i obrazu. Dzięki telefonowi możemy natychmiast oddziaływać na sferę publiczną na przykład zgłosić wypadek lub włamanie. Ponad to wykorzystując kamerę lub aparat można sfotografować przestępcę co umożliwi jego identyfikacje. Właściwość telefonu komórkowego jako środka komunikacji jest w dzisiejszych czasach olbrzymia i porażająca. Naukowcy zaobserwowali wśród posiadaczy aparatu bezprzewodowego niespotykane zjawisko określane mianem inteligentnego tłumu. W Polsce omawiane zjawisko można było zauważyć w chwili śmierci papieża Jana Pawła II. Wiele osób otrzymało wiadomość sms dotyczącą miejsca i czasu marszu pamięci. Powyższe zgromadzenie nie było zorganizowane a jednak doszło do skutku, a nawet przerosło oczekiwania twórców pomysłu. Komórkowy impuls może w skali świata tworzyć zjawiska społeczne o nieprzewidywalnym charakterze. Telefon komórkowy umożliwia nam wykonywanie wszystkich rzeczy w czasie rzeczywistym.

Zupełnie odmiennym gadżetem jest konsola do gry. W USA i Japonii oraz coraz liczniej w Polsce najpopularniejszym urządzeniem do gry są konsole. Podsiadanie takiej konsoli jest wyrazem określonego stylu życia. Większość graczy komputerowych na świecie to osoby zbliżające się wiekiem do pełnoletności lub dorośli. Konsola do gier właśnie do takiego typu konsumentów została skierowana. Jak można zauważyć bohaterami reklam tego urządzenia stają się osoby młode a nie dzieci. Konsola stała się ważnym symbolem również dlatego, że została wypromowana przez jedno z mediów kreujących wizerunek młodych ludzi, a więc przez telewizję MTV. Jako, że wykreowane w reklamie postaci są mówiąc kolokwialnie „trendy” konsola do gry staje się przedmiotem pożądanym przez młodzież.

Abstrahując do konsoli wypadałoby wspomnieć o grach sieciowych. Gra internetowa to cyfrowa gra wymagająca czynnego połączenia z Internetem, aby można było w nią grać. Termin ten traktuje nie tylko o grach, w które gra się w Internecie, ale także o grach sieciowych, w które gra się przy użyciu konsoli, telefonów komórkowych lub sieci komputerów równorzędnych. Wdrożenie przez firmę Microsoft Xbox Live skłoniło wytwórców gier konsolowych do kreowania elementów sieciowych. Xbox 360 ułatwia nie tylko grę ale także komunikacje akustyczną przy użyciu słuchawek. Dzięki temu można swobodnie rozmawiać z graczami z całego świata. Stanowi to realną szansę rozwoju podczas nauki języka. Jest to swoiste połączenie przyjemnego z pożytecznym. PlayStation 2 oraz najnowsze konsole ręczne takie jak: Nintendo i PSP Sony otwierają perspektywy gry z uczestnictwem wielu towarzyszy poprzez łącze WiFi, zaś konsole nowej generacji, na przykład PlayStation 3 i Wii Nintendo, pozwalają na użytkowanie wszystkich możliwości gry przez internet. Gra do urządzeń mobilnych to gra wideo, w którą się gra wykorzystując przy tym telefon komórkowy, telefon smarthphone, notes elektroniczny lub komputer przenośny-laptop. W takie gry można grać używając z technologię komunikacyjną zlokalizowaną w samym urządzeniu, na przykład wiadomość tekstową (sms) lub połączenie bluetooth. Sieci komputerów równorzędnych(peer-to-peer) umożliwiają grę z wkładem wielu uczestników dzięki szerokopasmowemu dostępowi komputerom, które występują w imieniu serwerów.

Dzieci i młodzież korzystającą z Internetu określamy mianem „sieciaków”. Mianem Internetu określamy ogólnoświatową sieć komputerową logicznie połączona w jednorodną sieć adresową opartą na protokole IP (ang. Internet Protocol). Dostarcza lub wykorzystuje usługi wyższego poziomu oparte na telekomunikacji i związanej z nią infrastrukturze. W samej etymologii tego słowa mieści się łaciński przedrostek „Inter”- między oraz angielskie słowo net czyli sieć. Początki Internetu wiążą się z powstaniem internetu ARPANET i sięgają końca lat 60. XX wieku, kiedy to, amerykańska firma RAND Corporation prowadziła badania studyjne nad możliwościami dowodzenia i łączności w warunkach wojny nuklearnej. Na podstawie jej raportów podjęto prace projektowe nad skonstruowaniem sieci komputerowej mogącej funkcjonować pomimo zniszczenia jej części. . Korzystanie z Internetu stwarza szereg możliwości, a samo korzystanie z sieci nie wymaga zakupu żadnych dodatkowych opcji od dostawcy. Podstawową funkcją Internetu jest sposobność przeglądania stron internetowych -WWW. Wysoka informatywna zawartość to jedna z podstawowych cech Internetu. Pozwala to na wzbogacenie wiedzy ogólnej. Wystarczy wpisać w wyszukiwarkę internetową interesującą nas frazę i automatycznie uzyskać wyniki. Darmowy dostęp do różnorodnych czytelni oraz encyklopedii wirtualnych również przemawia na korzyść sieci komputerowej. Oprócz tego istnieje możliwość przesyłania i odbierania danych za pomocą programu P2P. W tym momencie nie jest istotny gatunek pliku, transfer jest możliwy dla wszystkich rodzajów danych. Cała gama usług proponowanych przez sieć macierzystą stanowi autentyczną szansę na rozwój sfery poznawczej jednostki. Komunikatory internetowe (takie jak gadu-gadu czy tlen) oraz fora dyskusyjne stwarzają okazję do nauki języków obcych oraz poznawanie kultury innych narodowości. Funkcjonuje również telefonia internetowa, gdzie przy pomocy programu skype można rozmawiać z ludźmi z całego świata w czasie rzeczywistym.

Sklepy i banki internetowe powoli wypierają instytucje rzeczywiste. Portale takie jak allegro oferują zakup różnorodnych towarów bez wychodzenia z domu. Wykonywanie przelewów przez Internet jest mniej kłopotliwe niż w przypadku przelewu pieniędzy na poczcie czy w banku. Społeczeństwo entuzjastycznie zareagowało na tą alternatywę. Niemili urzędnicy oraz niebotyczne kolejki przestały być problemem petentów. Podobnie przyjęto pomysł poczty elektronicznej. Wysłanie wiadomości e-mail zajmuje kilka sekund i w takim samym czasie następuje doręczenie listu do odbiorcy. Obecnie istnieje nawet możliwość przesłania faksu za pomocą Internetu. Producenci urządzeń wielofunkcyjnych, spełniających rolę drukarki, skanera, kserokopiarki i faksu, zbili fortunę na owej maszynie. Dodatkowym pozytywem są telewizja i radio internetowe, a także telekonferencje.

Pomimo niewątpliwych walorów Internetu istnieją realne zagrożenia wynikające z korzystania z tego wynalazku. Znaczna część „sieciaków” jest po prostu uzależniona od rzeczywistości wirtualnej. Zbyt częste użytkowanie prowadzić może do patologizacji więzi międzyludzkich, a w skrajnych przypadkach do socjopatii. Ponad to, w Internecie można spotkać się z treściami nieodpowiednimi i szkodliwymi dla historycznie uwarunkowanego rozwoju. Sceny przemocy oraz pornografia są dostępne praktycznie dla każdego. W sieci grasuje mnóstwo pedofilii oraz gwałcicieli, którzy tylko czekają aby wykorzystać naiwne dziecko czy nastolatka. Młodzi ludzie często zapominają o tym, że czaty internetowe rządzą się prawem do anonimowości. Osoba znajdująca się po drugiej stronie monitora niekoniecznie musi być tym, za kogo się podaje. W pułapkę „internetowego przestępcy” wpada co roku mnóstwo osób. Dlatego też coraz częściej wskazuje się na odpowiednie umiejętności pozwalające na prawidłowe korzystanie z Internetu.

Kolejnym bardzo popularnym gadżetem są Mp3 oraz iPody. W 1992 roku przetestowany patent otrzymał miano MPEG Audio Layer 3 czyli w wersji skróconej Mp3. Są niewielkie i mieszczą się w kieszeni, więc stosunkowo szybko wyparły z rynku discmany i walkmany. Dodatkową zaletą jest to, że nie jest konieczne zmienianie płyt bądź kaset, gdyż muzyka zapisana jest na karcie pamięci. Standardowy odtwarzacz Mp3 kosztuje około 100 złotych i może pomieścić mniej więcej 140 piosenek czyli 10 płyt CD. Badacze twierdzą, że wszystko zaczęło się od radia tranzystorowego, którego podstawową funkcją miała być możliwość przenoszenia plików muzycznych. Początkowo duże i niezgrabne z czasem zaczęło być coraz poręczniejsze. Następnie okres świetności przeżywały walkmany, ich era trwała stosunkowo długo. Po walkmenach przyszedł czas na discmany, jednak ich żywot trwał krótko, jakieś dwa, trzy lata. Odtwarzacze Mp3 zatriumfowały niewielkimi rozmiarami i jednocześnie dużą pojemnością. W Stanach Zjednoczonych mówi się o iPod generation- pokolenie iPodów. Współcześnie na całym świecie łatwo można zaobserwować fenomen przenośnych odtwarzaczy muzycznych. Co drugi nastolatek na ulicy, w pociągu czy autobusie relaksuje się słuchaniem muzyki. Jak twierdzą młodzi ludzie Mp3 jest wyjątkowym „czasoumilaczem”. Laryngolodzy apelują o ograniczenie słuchania muzyki z odtwarzaczy przenośnych i stawiają raczej na muzykę przestrzenną. Odtwarzanie dźwięków za pomocą słuchawek jest swoistym masochizmem i znęcaniem się nad własnymi uszami. Jednak przestrogi lekarzy nie trafiają do młodych ludzi. Całkiem niedawno firma Apple produkująca sprzęt elektroniczny triumfalnie ogłosiła: „Sprzedaliśmy stumilionowego iPoda”.

Zbiorowość dla, której charakterystyczny jest gadżet technologiczny jako swoisty znak przynależności grupowej jest grono motocyklistów. Zgodnie z preferencjami konsumentów powstało kilka specyficznych grup jednośladów, przeznaczonych do niejednorodnego korzystania. W literaturze motoryzacyjnej traktującej o rodzajach motocykli najczęściej spotkać się można z podziałem na osiem kategorii. Wyróżniamy następujące rodzaje motorów: turystyczne, sportowe, sportowo-turystyczne, terenowe, cruisery, choppery, motocykle klasyczne oraz zabytkowe. Nieistotny dla zbiorowości motocyklowej jest gatunek jednośladu, ważny jest stosunek do posiadanej „maszyny”. Większość właścicieli charakteryzuje się traktowaniem motocykla jak żywej istoty. Typowe jest nadawanie imion, przesadna troska i dbałość o jednoślad. Systematyczne ulepszanie i modyfikowanie motoru to modelowe zachowanie grupy „harley'owców”. Ponadto znajdują oni rozkosz i przyjemność we własnoręcznym naprawianiu motocykla. Wyobrażając sobie motocyklistę w głowie rodzi się obraz długowłosego, wytatuowanego mężczyzny odzianego w skóry. Jest to myślenie stereotypowe. Coraz częściej młodzi ludzie ulegają fascynacji motoryzacyjnej. Podróż do szkoły odbywająca się popularnym wśród młodzieży sportowym ścigaczem nie jest zjawiskiem wyjątkowym. Ponieważ dorastający szukają nowych wrażeń, samochód przestał być wyzwaniem. Jazda motocyklem wydaje się być o wiele bardziej pociągająca i ekstremalna.

Rozdział II

Młodzież a subkultury młodzieżowe

Współcześnie coraz więcej mówi i pisze się o młodzieży. Naukowcy w sposób jak najbardziej precyzyjny starają się określić istotę tego okresu. Najogólniej młodzież zdefiniować możemy jako kategorię społeczną w wieku 15-17 lat, pozostającą pod opieką osób dorosłych, najczęściej rodziców. Badania psychologiczne okresu adolescencji na szerszą skalę rozpoczęły się dopiero po II wojnie światowej. Z pewnością na rozwój owych badań wpłynęła fala buntu, który przetoczył się przez Europę w latach 60. XX wieku. Manifestacje, jakie wówczas miały miejsce, wywołały zainteresowanie ekspertów problemami młodych ludzi i zdecydowany wzrost publikacji dotyczących okresu dojrzewania. Samuel N. Eisenstandt przez młodzież rozumie jednostki, które znajdują się w okresie przejściowym, pomiędzy socjalizacją pierwotną a wtórną. Ponieważ jednostki te nie są dostatecznie przygotowane przez socjalizację pierwotną do pełnienia ról i funkcji w życiu dorosłym tworzą grupy rówieśnicze. Ich głównymi zadaniami są: zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa i przynależności do określonej warstwy społecznej. Grupa rówieśnicza stanowi swoistego rodzaju mediator pomiędzy dwoma procesami socjalizacji, a tym samym umożliwia utrzymanie równowagi społecznej. Klasyczny koncept fenomenologiczny Helmuta Szelskiego zakłada, że młodzież to grupa społeczna, która pozostaje w stanie przejściowym pomiędzy dzieciństwem a dorosłością. Mówiąc inaczej jest to stan przejściowy pomiędzy grupą pierwotną a wtórną. Młodzież dąży do uzyskania pewności zachowań, a dążenie to jest próbą uzupełnienia przestrzeni, jaka powstaje między grupą pierwotną a wtórną. Szelski zauważa, że grupa, która determinuje zachowanie młodzieży to młodzi robotnicy i pracownicy umysłowi, a nie młodzież ucząca się. Margaret Mead w koncepcji antropologiczno-kulturowej młodzież określa jako: „jednostki, które z racji wieku oraz otaczającej i odciskającej swe piętno kultury dostosowują do niej swoje wartości i zachowania”. Z drugiej strony podkreśla, że młodość to swoisty sposób pojmowania własnej tożsamości. Mead wyróżnia trzy kategorie kultur: postfiguratywną, kofiguratywną i prefiguratywną. Kultura postfiguratywna charakteryzuje się trwałymi wzorcami identyfikacji i orientacji. Wszystko jest stałe i niezmienne. Młody człowiek przynależący do takiej kultury staje się tym, kim byli jego przodkowie. Nie próbuje się buntować i kwestionować istniejącego porządku. Nie zachodzi u niego kryzys tożsamości, ponieważ jest tożsamość jest do niego przypisana, a nastolatek jest jej świadomy. Adolescent uczy się wzorców kulturowo-obyczajowych od grup pierwotnych czyli od rodziny. Kultury takie są kulturami przedpiśmiennymi, a więc wiedza zgromadzona przez przodków jest przekazywana ustnie., gdzie rodzice pełnią funkcje swoistego rodzaju griotów i przekazują sagę rodzinna z pokolenia na pokolenie. Natomiast kultury kofiguratywne cechują się odmiennością wzorców i sposobów myślenia młodzieży aczkolwiek rodzice mają wpływ na styl życia i sposób zachowania swoich dzieci. W tej kulturze charakterystyczny jest konflikt pokoleń. Młodzi ludzie świadomie rezygnują z dotychczas funkcjonujących ideałów i poszukują nowych. Na skutek rozproszenia przedstawianych jej wartości, młodzież odczuwa wrażenie, że żyje w świecie, który nieustannie się zmienia. Proces socjalizacji odbywa się więc w rodzinach dwupokoleniowych,a rodzice pozostawiają dzieciom swobodę poszukiwania własnych autorytetów, których one poszukują w grupach rówieśniczych. Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest rozstrzepienie wartości i wątpliwość taktyk postępowania. Kultura kofiguratywna powstaje w wyniku kataklizmów naturalnych, rozkwitu przemysłu i techniki, przemian religijnych i obyczajowych, czyli w okolicznościach gdy ciągłość kultury zostanie podważona lub zakwestionowana. Kultura prefiguratywna dotyczy przyszłości, jest kulturą, która dopiero ma nadejść. Wpływ na styl życia ma tutaj młodzież, a nie ludzie dorośli. Traktowanie kultury jako przeważającego bodźca w odbieraniu młodzieży sugeruje też Józef Chałasiński, który pisze, że: „młodość, to nie jest naturalny stan fizjologiczny i hormonalny, lecz element kultury, „instytucja społeczna”, której kształt zależy od struktury i kultury społeczeństwa.” W zupełności inny sposób sprecyzował młodzież Florian Znaniecki. Zdefiniował on ją jako :„zbiorowość osobników, którzy dopiero wchodzą w społeczne role ludzi dorosłych”. W ujęciu tym młodzi ludzie są obiektem oddziaływania ze strony pokolenia starszego, które dokonuje rozdzielnictwa funkcji społecznych w gronie młodego pokolenia adekwatnie do ustalonych przez siebie kryteriów. Analogicznego przekonania jest austriacki badacz L. Rosenmayer. Wylicza on pięć identyfikatorów młodzieży. Są to:

1. „ młodość określana jako faza życia określona przez cechy społeczno-indywidualne, której początkiem jest rozpoczęcie dojrzewania płciowego jednostki,

2. ograniczenie społecznych uprawnień,

3. rozproszona pozycja w strukturze, tzn. zmienność pozycji zależna od warstwy i klasy, do której młody człowiek przynależy,

4. witalność i dynamizm życiowy,

5. wspólnota wartości spowodowana wspólnym przeżyciem i przyjęciem jako własne ważnych doświadczeń, co powoduje poczucie pokoleniowej tożsamości z innymi osobami młodymi”.

Zgodnie z założeniami L. Rosenmayer'a młode pokolenie nie jest zaintrygowane kultywowaniem wartości wyznawanych przez starszych, ale wręcz odwrotnie -kroczą drogą zmiany. Według Friedrich'a H. Tenbruck'a (przedstawiciela teorii działań) młodzież jest „...w swej istocie grupą społeczną, która (...) z kolei jest w różnoraki sposób powiązana wspólnotą świadomości, jednolitością tworzących ją i oddziałujących na nią sił i warunków, jak również stycznościami między grupami”. Tenbruck uważa za młodzież grupę społeczną, która może bytować tylko dlatego, że jej członków łączy, między innymi, pewna integracja postępowań, wartości i świadomości. Grupa ta posiada również swój przejaw historyczny i jej proces rozwoju oparty jest na ogólnym rozwoju konstrukcji społecznych. Dlatego też zgodnie z tym procesem Tenbruck prorokuje, że będzie ona wyróżniać się od reszty społeczeństwa, następnie wejdzie w etap egalitaryzmu ze społeczeństwem, a wreszcie uzyska przewagę nad nim. Autor jako dowód swoich przewidywań wskazuje na procesy, które można już obecnie spostrzec w społeczeństwie postindustrialnym, takie jak:

-„ uleganie stałemu rozszerzaniu fazy młodości, aż do sytuacji, w której ludzie przez większą część swojego życia zaliczają się do młodzieży,

- radykalizacja fazy młodzieńczej we wszystkich krajach wysoko uprzemysłowionych, która objawia się przez takie postawy jak: niestałość, impulsywność i niepewność, labilność i bezkształtność oraz pragnienie nowych doznań,

- wyraźne usamodzielnienie się i wyizolowanie młodzieży, rozwój subkultur,

- „zdziecinnienie” kultury jako całości, kult młodzieńczości ogarniający wszystkie dziedziny życia społecznego. Subkultura młodzieży staje się dominująca w społeczeństwie,

- upodobnianie się do siebie młodzieży z krajów uprzemysłowionych.”

Tenbruck ostrzega , że mimo odseparowania się najnowszej generacji młodzieży ze społeczeństwa, jej role społeczne pozbawione są jasnych konturów, a oczekiwania wobec niej, nie są dokładnie sprecyzowane. Prowadzi to do sporności i wzmożonej podatności na wpływy społeczne. Niestety rzeczywistość wykorzystuje naiwność młodocianych, media doskonale manipulują nastolatkami dla własnych celów. Również skłonność młodzieży do indywidualności powoduje, że jej socjalizacja przebiega w grupach rówieśniczych, co ma mieć podszept na obniżka jej renomy i rozpad osobowej konstrukcji młodego człowieka. Egzystują też definicje młodzieży, które za zasadniczy wskaźnik przyjmują kryterium biologiczne - wiek. Podaje się w nich precyzyjne przedziały lat (odnoszące się do konkretnych fazowych teorii rozwoju człowieka), w których można mówić o człowieku, że jest w cyklu „młodości”, „dojrzewania” czy „dorastania”. Na przykład:

- według St. Baleya wiek dojrzewania mieści się w przedziale między 13, a 20 rokiem życia,

- według M. Kreutza młodość dotyczy okresu między 11 i 21 rokiem życia,

- według M. Żebrowskiej wiek dorastania to czas między 12 i 18 rokiem życia.

Albowiem ustalenia te są arbitralne i płaskie, a rozwój człowieka toczy się raczej trybem stopniowym niż skokowym większość profesjonalistów podchodzi z rezerwą do tego typu terminu.

Okres dojrzewania, określany najczęściej mianem adolescencji to najtrudniejszy etap w życiu człowieka. Jest to moment przełomowy, w którym młodzież podlega wielu przemianom na tle emocjonalnym, intelektualnym, społecznym i fizycznym. Erik Erikson uważa, że etap ten dotyczy osób w wieku od 12 do 18 lat. Oczywiście jest to umowna granica ponieważ rozwój zależy od indywidualnych potrzeb człowieka. Kolejnym czynnikiem potwierdzającym rozbieżności rozwojowe jest płeć; dziewczęta dojrzewają szybciej niż chłopcy.

Jeśli chodzi o rozwój psychiczny, to u pewnej części młodzieży przebiega on wolnym, regularnym tokiem i zmiany są widzialne dopiero po upływie dłuższego czasu, podczas gdy u innych metamorfozy te dokonują się nagle, a nowe strategie zachowania tworzą autentyczne zaskoczenie dla otoczenia. Rodzice często wyrażają zdziwienie, że w ciągu paru miesięcy, a nawet tygodni nastąpiły tak rewolucyjne zmiany w sposobie zachowania się i zamiłowaniach ich dzieci.

Rozwój umysłowy jest uzależniony od nauczania w szkole, które stawia podopiecznemu coraz większe wymagania, rozszerza zakres jego wiedzy i ćwiczy wszelkie funkcje percepcyjne. W sferze odczuć i spostrzeżeń nastolatek osiąga bardzo wysoką zręczność. Młodzieńczy słuch, wzrok, węch i dotyk osiągają w tym etapie największa sprawność. Zwiększa się pojemność uwagi, co pozwala na większą koncentrację i w rezultacie na efektywniejsza pracę. W tym okresie następuje pełny rozwój najwyższego piętra myślenia, określany mianem myślenia abstrakcyjnego. Intensywny rozwój fantazji ujawnia się w innowacyjności rozwiązań w życiu codziennym jak i też w młodzieńczej twórczości. W tym okresie życie uczuciowe dorastających systematycznie się pogłębia i wzbogaca. Rozwijają się uczucia wyższe: społeczne, moralne , estetyczne. Typowe dla dorastających są uczucia ambiwalentne ( przeciwstawne), ponieważ jednocześnie doświadcza się miłości i nienawiści, radości i smutku- co nadaje doznaniom niekonkretny, porywczy charakter, będący często źródłem poczucia zagubienia. Ambiwalencje uczuć wydają się brać swój początek z nieustalonego systemu wartości i są symptomem poszukiwań wyraźnie uzgodnionych kryteriów. Dla młodzieży w tym okresie specyficzne jest powiększenie uczuć społecznych tzn. uczuć, których genezą są sytuacje społeczne np. uczucie radości ze zwycięstwa w zawodach sportowych, uczucie radości z uzyskanej wobec klasy pochwały. Szczególnie często występują w tym okresie uczucia pejoratywne tj. lęki, gniew , nienawiść, wstyd. Lęki społeczne przejawiają się przez nieśmiałość, lęk przed niepowodzeniem, przed odpowiedzialnością, przed przyszłością. Nad wszystkimi obszarami życia psychicznego dominuje płaszczyzna emocjonalna . Dynamicznym zmianom we wszystkich sferach osobowości towarzyszy zwiększone napięcie emocjonalne. Relacje młodocianych są często nieadekwatne do wywołujących je czynników. Nieistotne formalności życia codziennego, które w okresie dzieciństwa przechodziły nie dostrzeżenie , teraz wytwarzają przysłowiową „burze w szklance wody”.

Równocześnie z rozwojem konstytutywnych procesów psychicznych w dziedzinie intelektu, uczuć i woli, modelują się u młodzieży istotne cechy osobowościowe tj. hobby, zdolności, mentalność, ideologia, temperament, zachowania etyczne i społeczne, rozwija się świadomość i samoocena. Młodzież odkrywa w sobie nowy świat - świat wewnętrznych doświadczeń i przeżyć.

W każdej fazie rozwojowej w życiu człowieka, cechom przystosowawczym towarzyszy napięcie. Napięcie emocjonalne jest tym większe, im trudniejsze jest przystosowanie. W przebiegu dostosowania młodzież jest nieopanowana emocjonalnie, natomiast po osiągnięciu przystosowania miarkuje się i emocjonalność zanika.

Dojrzewanie jest cyklem pogłębionego odkrywania siebie, poszukiwania istoty własnej egzystencji. W tym okresie wyłaniają się kwestie odnoszące się do własnej tożsamości: kim jestem? Po co żyje? Czego łaknę od życia i czego ono spodziewa się ode mnie? Stanowi to łącze z odkrywaniem własnego „ja”.

Orientacja na własnej mentalności czyli samoświadomość człowieka, na którą zespala się wiedza o sobie samym wraz z autokrytyką, ewoluuje od wczesnego dzieciństwa. Na tym etapie ważne miejsce zajmuje poczucie własnej indywidualności, swojej psychicznej autonomii. W tym okresie zachodzi badanie własnej tożsamości i próba jej określenia. Poszukiwaniom tym towarzyszy lęk poznawczy i poczucie zagubienia. Wielu młodych ludzi przeżywa tzw. Kryzys tożsamości, kiedy to młody człowiek musi wybierać pomiędzy ważnymi dla niego alternatywami.

Młodzież poszukuje własnej tożsamości przez próby zamieniania własnej osobowości, próby eksperymentowania z samym sobą. Mogą to być próby naśladowcze lub samodzielne. Próby naśladowcze polegają na przejmowaniu cudzego zachowania, ubierania, poruszania się, wyrażania emocji, przyjmowania cudzych poglądów, przekonań a także pragnień. Jest to identyfikacja zewnętrzna lub wewnętrzna. Młody człowiek, który tak długo był skierowany na siebie samego, szuka teraz wspólnego „my”. W tym okresie powstaje silna potrzeba, by przeżyć coś wspólnego z innymi, powstaje radość z przynależności do wspólnoty, która powstaje dzięki temu, że różni ludzie przeżywają jednocześnie to samo, nadaje ona głębie i siłę własnemu przeżyciu. Młodzież często spotyka się nie po to, aby rozwiązać problem, ale po to, aby się wzajemnie słyszeć.

Rewolucja obyczajowa, zryw wolnościowy, przejaw podejmowanych przez młode pokolenie poszukiwań własnego miejsca w świecie przyczyniły się do powstania subkultur młodzieżowych. Pojęcie subkultura jest wieloznacznie rozumiane w literaturze. Autorzy zajmujący się powyższą problematyką mają problemy z jasnym i klarownym sprecyzowaniem tego pojęcia. Badacze zajmujący się pracami nad subkulturami bardzo rzadko w swoich pracach podają definicję powyższego zagadnienia. Przyjmuje się, iż subkultury przejawiają się odrębnością od kultury społeczeństwa w ramach pewnych wartości i norm postępowania. Jeżeli wartości oraz normy subkulturowe są sprzeczne z zasadami jakie są akceptowane w społeczeństwie, za pożądane, wówczas możemy mówić o subkulturach dewiacyjnych. W. Kopaliński określił subkulturę jako wytworzoną w obrębie jakiejś kultury różniącej się od niej podkultury, zwłaszcza pielęgnująca te właśnie elementy kulturowe, jakie uważane są przez większość za mniej wartościowe. Mirosław Pęczak w „Małym słowniku subkultur młodzieżowych” określił subkulturę jako względnie spójną grupę społeczną pozostającą na podrzędnym miejscu względem dominujących w danym systemie tendencji życia społecznego, manifestując swoją odrębność poprzez kontestowanie lub podważanie utrwalonych i powszechnie akceptowanych wzorów kultury. Oprócz pojęcia subkultura w literaturze specjalistycznej funkcjonuje pojęcie podkultura. Ryszard Dyonizak definiuje ją następująco: „Gdy wiele jednostek ma podobne problemy i gdy na gruncie wspólnych zainteresowań i dążeń powstają dość trwałe więzi między rówieśnikami, którzy tworzą im tylko odpowiadające i ich tylko obowiązujące normy, wartości i wzory, to pewna całość tych norm, wartości i wzorów stanowi podkulturę określonej zbiorowości” O ile pojęcie subkultura jest używane od dawna, tak podkultura jest definicją stosunkowo świeżą. Cloward i Ohlin wyodrębnili trzy typy podkultur

1. Podkultura przestępcza- powstaje w dobrze zintegrowanych środowiskach, w których występują różne formy aktywności przestępczej dorosłych. Wzorce postępowania przestępczego prezentowane przez dorosłych są przejmowane przez młodzież, która stopniowo angażuje się w przestępczość - najpierw w gangach młodzieżowych, spełniających rolę żołnierzy a następnie w rozmaitych formach przestępczości dorosłych, aż po udział w przestępczości zorganizowanej. W tej sytuacji, gdy istnieją nielegalne drogi prowadzące do sukcesu, przestępczość traktowana jest przez młodzież jako naturalny styl życia - czyli trudno mówić o niedostosowaniu społecznym młodzieży przynależącej do tej podkultuy;

2. Podkultura konfliktu, powstająca na obszarach zdezintegrowanych, o dużej mobilności członków grup i ogólnej niestabilności, gdzie istnieje ograniczony dostęp do wzorów przestępczych dorosłych, w związku, z czym wzory zachowań służące osiągnięciu wyższego statusu pochodzą głównie od rówieśników. W ramach tej podkultury tworzą się zwłaszcza gangi chuligańskie nastawione na bójki i wandalizm, a szczególnie cenione tam wartości to odwaga, bojowość i siła fizyczna - prestiż mają zwłaszcza ci, którzy wyróżniają się w walkach między gangami;

3. Podkultura wycofania się, zwana również podkulturą podwójnie przegranych. Skupia ona tę młodzież z warstw niższych, która nie ma możliwości osiągnięcia sukcesu w drodze legalnej, a której nie powiodło się także w dostosowaniu sie do drogi nielegalnej (dwa poprzednie sposoby). Sposób ten wybiorą również ci, którzy działania bezprawne odrzucili jako sprzeczne ze swoim kodeksem moralnym. Jest to przede wszystkim podkultura narkomanów, a przestępczość występuje tu głównie w formie nielegalnej dystrybucji środków psychoaktywnych, by z czasem pojawić się jako różnorodne działania zmierzające do zdobycia środków odurzających.

W Polsce po raz pierwszy słowa podkultura użył Bruno Schulz, podczas recenzowania „Ferdydurke” napisał: „Gombrowicz wykazał jednorodność sfery kultury i podkultury, co więcej, można przyjąć, że w sferze podkultury, sferze treści niedojrzałych, widzi on model i prototyp wartości w ogóle, a w mechanizmie ich funkcjonowania, który genialnie odsłonił, dostrzega klucz do zrozumienia mechanizmu kultury". Dla Schulza kultura to wszystko to, co utożsamiamy z "fasadą oficjalną" natomiast "podkultura" to : „kloaka niedojrzałości, dziedzina hańby i wstydu, niedopasowań i niedociągnięć, żałosny śmietnik kultury, pełen czerepów, tandetnych, szmacianych i słomianych ideologii, dla których nie ma nazwy w języku kulturalnym.”

W stosunkowo obszernej literaturze amerykańsko-socjologicznej funkcjonuje zupełnie inna definicja subkultury. Terminem tym określa się różnych uczestników życia społecznego, grupy religijne i etniczne jako elementy kultury w szerszym rozumieniu.

Każda subkultura młodzieżowa może być stworzona przez niewielką liczbę osób, ale równie dobrze może składać się z milionów członków rozsianych po całym świecie. Przykładem subkultury rozbudowanej są hipisi lub skini. Aby zbiorowość można było określić mianem subkultury konieczne do spełnienia są fundamentalne warunki:

• Silne poczucie więzi i przynależności (świadomość „my)

• Poczucie odrębności od reszty społeczeństwa (innych ludzi określa się w kategoriach „wy” lub „oni”

• Wspólne normy i założenia ideologiczne

• Kreowany wizerunek

• Organizacja wewnętrzna zbiorowości

• Aktywność twórcza

Zdecydowana większość subkultur młodzieżowych odznacza się powyższymi cechami. Jednak nie każda podkultura ma ściśle i jasno sprecyzowaną ideologię i sieć wartości. W młodzieżowym ruchu metalowców jedyną wspólną cechą łączącą członków jest muzyka. Podobnie sprawa ma się w podkulturze disco-polo. Jedyną wartością traktowaną jako święto jest wspólne uczestnictwo w koncertach i festiwalach muzycznych. Jeśli zaś chodzi o cele to są one dwojakie; albo wymyślone przez członków (np. wspólne posłuchanie muzyki) albo są wyznaczone przez grupę nadrzędną. Generalnie pozostałe elementy takie jak ideologia mają charakter wtórny, mało znaczący dla większości członków grupy. Subkultura zwana również grupą nieformalną rodzi dwa rodzaje konstrukcji. Jedną z nich jest struktura formalna czyli konstrukcja, która składa się z różnorakich aczkolwiek podporządkowanych sobie elementów. Oprócz owych elementów występują również inne, takie jak zwyczaje, wzory wzajemnych oddziaływań czy wreszcie środki materialne. Takim zwyczajem jest np. dla satanistów, obowiązek uczestnictwa w czarnych mszach w uzgodnione dni roku i składania krwawych ofiar.

Oprócz struktury formalnej funkcjonuje także struktura nieformalna. Jest ona trudno wyczuwalna, ale ma bardzo duży wpływ na działanie grupy. Struktura nieformalna powstaje na bazie stosunków panujących wewnątrz zbiorowości. Odnosi się do tego jak członkowie subkultury reagują na siebie oraz do stosunków emocjonalnych łączących poszczególnych działaczy. Na strukturę nieformalną składają się:

• sposób, w jaki każdy postrzega innych członków i w jaki postrzega dystans społeczny odczuwany przez siebie w stosunku do każdego z nich;

• sposób, w jaki każdy "przeżywa" grupę, jej członków i swoją sytuację w grupie;

• sposób, w jaki każdy jest postrzegany i "przeżywany" przez pozostałych członków.

Spójność grupy w bardzo dużej mierze zależy od struktury nieformalnej. Fundamentem integracji jest głęboko zakorzenione w osobowości każdego członka poczucie przynależności. To poczucie przynależności jest tym silniejsze im większy jest konflikt pomiędzy jednostką a rodziną, szkołą czy nawet kolegami z klasy. Młodzi ludzie szukają grupy, która okaże im pełnie akceptacji i całkowite zrozumienie. Rodzice często nie rozumieją zachowania swojego dziecka a w związku z tym przyjmują postawę autorytarną, moralizatorską i karzącą, a to z kolei rodzi bunt. W takim wypadku młodzież nie odczuwa potrzeby bezpieczeństwa, poszukuje go więc w grupach rówieśniczych. Czasami integracja z jakąś subkulturą młodzieżową jest swoistego rodzaju szpanem, chęcią pokazania się. Aby zaszokować rodziców, zaimponować rówieśnikom, zbudować poczucie własnej wartości. Dlatego też bardzo istotna jest funkcjonalna rodzina, która przekazuje wartościowe normy i wzory postępowania ,w której rodzice potrafią rozmawiać ze swoimi dziećmi i traktować ich po partnersku.

Każda subkultura ma swojego lidera. Jest on wybierany albo na krótki okres czasu np. na jedną akcję, bądź też na stałe. Swoje przywództwo osiąga drogą demokratyczną lub za pomocą siły fizycznej. Do niego należy zadanie kierowania grupą, które dokonuje się w sposób: autokratyczny, demokratyczny lub anarchiczny. Dowodzenie autokratyczne polega na tym, że osoba kierująca sama wyznacza zarówno cel działania jak i prowadzące do niego środki. Jedynym zadaniem członków grupy jest wykonywanie poleconych im czynności. Członkowie grupy kierowanej w sposób demokratyczny mają swój udział, jeśli nie w ustalaniu celu zasadniczego, to przynajmniej mają wpływ na program działania. Kierownictwo anarchiczne przejawia się w tym, że dowodzący nie interweniuje w sprawy grupy, a jeśli już przejawia jakąś aktywność to tylko w przypadkach szczególnych i często w sposób niekompetentny. W skład subkultury wchodzą również członkowie, których zadaniem jest propagowanie oraz rozpowszechnianie wartości, jakie wyznaczył im przewodnik grupy. Obok trzonu danej podkultury znajdują się sympatycy, którzy identyfikują się z całą ideologią lub wybraną jej częścią.

Przewaga subkultur młodzieżowych kładzie nacisk na przyjemne spędzanie czasu, ocierające się niejednokrotnie z biernym oczekiwaniem, że coś się może zdarzyć. Charakterystycznym zjawiskiem jest spędzanie wolnego czasu na niezbyt sensownych czynnościach np. blokersi potrafią cały dzień spędzić na ławce pod blokiem. Psychologowie nie zauważają niczego dewiacyjnego w marnowaniu czasu. Założyli koncept, że w ten sposób młodzież uświadomi sobie wartość przemijającego nieubłaganie czasu. Niebezpieczne jest natomiast zabijanie rutyny i nudy poprzez sięganie po alkohol i środki psychoaktywne. Prowadzi do do nieodwracalnych zmian w mózgu a także do zespołu uzależnienia.

Nie sposób jednak nie zauważyć, że więzi interpersonalne w grupie są ożywione, a panująca solidarność jest bardzo silna. Dominuje głęboka więź i kolokwialnie mówiąc tzw. trzymanie się razem. Jest to korzystne w sytuacji gdy dojdzie do starć z przedstawicielami innych subkultur. Pomimo wulgarnego i złowrogiego często, wyglądu zewnętrznego grupy subkulturowe nie są niebezpieczne dla „zwykłych” ludzi.

Typową cechą charakterystyczną dla każdej subkultury jest slang językowy. Wyrazy i zwroty nie są zrozumiałe dla człowieka spoza grupy. Ponadto posługują się też pseudonimami i ksywami. Cechą odróżniającą podkulturę od reszty społeczeństwa jest też wygląd zewnętrzny. Tutaj fantazja młodych ludzi nie ma granic. Nietuzinkowe fryzury, charakterystyczne symbole, kolczykowanie i tatuowanie ciała, wszystko po to aby wyróżnić się z bezkształtnego, szarego tłumu.

Uczestnictwo w subkulturach jest zazwyczaj efektem niezaspokojenia naturalnych potrzeb młodzieży i stanowi bardzo często próbę zwrócenia na siebie uwagi. Wynika ono też z cech osobowości charakterystycznych dla wieku młodzieńczego. Cechy te mają podłoże biologiczne, ale są też uwarunkowane czynnikami społecznymi i kulturowymi, a także błędami procesu wychowywania. Wszelkie nieortodoksyjne i niekonwencjonalne strategie zachowania służą rozładowaniu agresji i frustracji, która młodym daje się szczególnie we znaki. Źródła poszczególnych subkultur młodzieżowych są do siebie zbliżone, natomiast rozbieżności ideologiczne wynikają z czasu i miejsca, w którym młodzi egzystują.

Młodzieżowe ruchy nie są czymś stabilnym, lecz ulegają zmianom wraz ze zmianami jakie zachodzą w społeczeństwie. Często też inspirują się wzajemnie, współegzystują ze sobą lub się zwalczają. Bardzo często proces werbowania jednostek jest przyśpieszany przez trudną sytuacje rodzinną czy materialną. Jednak nie jest to regułą. Gdyż obecnie wiele osób z tzw. dobrych domów bierze udział w subkulturach, które rodzą się w sposób żywiołowy i spontaniczny. Uczestnictwo w podkulturze nie oznacza jednak całkowitej alienacji społecznej młodego pokolenia. Często członkowie tej czy innej subkultury szukają porozumienia z osobami dorosłymi. Udział w ruchu subkulturowym nie oznacza całkowitego wycofania się z życia kulturowo-obyczajowego. Charakterystyczne dla podkultur jest kultywowanie awangardowego teatru, natury, intelektu i mądrości oraz wszechstronnej wiedzy.

Warto zwrócić uwagę na fenomen rodzenia się subkultur. Obecne egzystuje ich tyle, że nie sposób wymienić wszystkie. Profesjonaliści zajmujące się problematyką subkultur młodzieżowych wyszczególnili trzy fazy w cyklu tworzenia się podkultury. Pierwszy początkowy etap w „życiu subkultury” jest próbą odróżnienia się od reszty społeczeństwa. W tej fazie grupa skupia się na przedstawieniu własnego manifestu. Wówczas podkultura stara się zaprezentować swoją odrębność od całego społeczeństwa przez stosowanie własnego stylu ubierania oraz używania specyficznego słownictwa. Zachowanie prezentowane przez grupę nie odbiega znacząco od obowiązującego porządku społecznego. Kolejnym stadium do jakiego ewoluując grupa dąży jest kontrkultura. Osoby będące w grupie uzmysławiają sobie własną oryginalność i odmienność od całości społeczeństwa. Grupa wyraża własny sprzeciw wobec określonych problemów lub próbie narzucenia uzgodnionych ideałów, poglądów w otaczającej rzeczywistości przez społeczeństwo. Trzecią i ostatnią fazą, w którą ewoluuje grupa to przeistoczenie się w kulturę alternatywną. W powyższym etapie następuje zmiana w trybie postępowania subkultury. Podkultura próbuje kreować własne wzorce i zachowanie mające charakter pozytywny. W subkulturze następuje całkowite odejście od kontestacji „całego świata”, podejmując próbę zaproponowania nowych rozwiązań na problemy, jakie występują w społeczeństwie.

Rozdział III

Podział subkultur

W literaturze dotyczącej alternatywnych grup społecznych można spotkać się z różnorodnymi subkulturami młodzieżowymi. Nie jest możliwe przedstawienie wszystkich podkultur, gdyż nawet tworząc powyższą pracę gdzieś w Polsce, szerzej w świecie powstaje nowa podkultura, która nie została jeszcze spenetrowana oraz sklasyfikowana przez środowisko naukowe.

Pierwszą subkulturą jaka wykształciła się w powojennej Polsce, byli bikiniarze, w Krakowie określano ich mianem dżolerów. Subkultura ta przejawiała swoją aktywność w latach 50. XX wieku. Istotą tej kultury zajmował się między innymi Leopold Tyrmanda, a owoce jego racy zostały zawarte w „Dzienniku 1954”. Aby można było omówić powyższą podkulturę, przede wszystkim należy zwrócić uwagę na ówczesną sytuacje społeczno-polityczną. W latach 50. XX wieku, Polska została odseparowana od kultury zachodu, polska codzienność opierała się na prześladowaniach politycznych oraz kulcie propagandy komunistycznej. Bikiniarze wywodzący się głownie z młodzieży inteligenckiej, oficjalnie lekceważyli propagowane wzorce. Podkultura ta ceniła swoją indywidualność oraz wolność osobistą. Osoby identyfikujące się z subkulturą bikiniarzy starali wyróżnić się z szarego tłumu. Wyróżniał ich przede wszystkim wygląd zewnętrzny. Włosy były zaczesywane do tyłu w tzw. plerezę. Ubierali się w obszerne, welwetowe marynarki, kolorowe i szerokie krawaty (bikini), wąskie spodnie oraz buty na grubej podeszwie, koturnie nazywane slangowo słoniami. Każdy bikiniarz powinien orientować się w aktualnych trendach panujących w kulturze zachodniej. Muzyka jaką preferowali bikiniarze to jazz. Zazwyczaj słuchano Radia Luxemburg oraz płyt przywiezionych z za żelaznej kurtyny. Istotną częścią bikiniarskiego stylu życia było uczestnictwo w prywatkach, na których wymieniano się informacjami, które dotyczyły stylu życia panującego na zachodzie. Wyróżnikiem subkultury bikiniarskiej było specyficzne podejście do relacji panujących na płaszczyźnie kontaktów damsko-męskich. Powyższa podkultura preferowała związki oparte na partnerstwie. Bikiniarze traktowali kobiety na równych prawach, znacznie przy tym wyprzedzając swoje czasy w podejściu do kobiet. Po przemianach jakie dokonały się po roku 1956 w Polskiej Republice Ludowej (większe otwarcie na świat Zachodu) subkultura bikiniarzy traciła na znaczeniu.

Subkulturą antagonistyczną do bikiniarzy był ruch hipisów- „dzieci kwiatów”. W Polsce do środowiska hipisów należeli głównie ludzie o pochodzeniu inteligenckim. To właśnie oni wyznaczali kierunki rozwoju powyższej podkultury. Przywódcami najczęściej byli studenci, którym nie powiodła się kariera naukowa, głównie z powodu oblania egzaminów. W wyniku wyrzucenia poza margines grupy rówieśniczej (zbiorowość akademicka), eks-studenci stworzyli ideologię mogącą stanowić odpowiedź na niepowodzenia naukowe. Osoby tworzące nowatorski światopogląd myślowy próbowały dokonać swoistego połączenia wielu nurtów filozofii tworząc w ich mniemaniu najlepsze rozwiązania dla grupy. Osoby te najczęściej stawały na czele grupy będąc przy tym swoistego rodzaju przewodnikami duchowymi- guru. Samozwańczy „opiekunowie” w wyniku kompilacji wielu doktryn filozoficznych, zjednywali sobie zwolenników podtrzymując w ich mniemaniu mit o własnych możliwościach intelektualnych”, W nieco inny sposób rewolta hipisowska kształtowała się w Stanach Zjednoczonych. Datą wyznaczającą moment powstania ruch „dzieci kwiatów” są lata 60. XX wieku. Młodzież lat 60-siątych dokonała negacji życia opartego na zasadzie streszczającej się do stwierdzenia: „jesteś tym co masz na sobie” lub częściej używanego „jesteś tym ile masz pieniędzy na koncie”. Społeczeństwo w pewien uproszczony sposób rozpadło się wtedy na dwa obozy. Konserwatyści opowiadali się za konsumpcyjnym stylem życia, prymatem rodziny jako najważniejszej instytucji społecznej oraz prymatem państwa nad jednostką. Hipisi kontestowali powyższe rozwiązania społeczno-kulturowe. Punktem zwrotnym w rozwoju ruchu hipisowskiego były działania zbrojne we Wietnamie. Hipisi szeroko demonstrowali swoją niechęć do wojen. Manifestacje te nie pozostały bez echa. W 1967 roku Timothy Leary na Pierwszym Światowym Połączeniu w San Francisco ogłosił manifest hipisowski, który z czasem stał się swoistego rodzaju kodeksem. Po tym wydarzeniu, podwaliny kultury amerykańskiej (pieniądz oraz praca) miały zostać zastąpione erę miłości, pokoju oraz nowoczesnej religii opartej na buddyzmie w połączeniu z zażywaniem dużej ilości LSD. Narkotyki odgrywały olbrzymią rolę w świadomości hipisowskiej. Rozpowszechniona była idea, iż narkotyki pozwalają wyzwolić się z panującego wokół hipokryzmu, a ponadto stanowią łącznik pomiędzy wykonawcami, a odbiorcami poezji w podkulturze hipisów. Najważniejsze cechy subkultury hipisów to:

1. Pacyfistyczny charakter, co przekładało się na sprzeciw wobec wszelkich form przemocy, agresji i dyskryminacji

2. Wolność jednostki najwyższym prawem każdej osoby : zasada ta była realizowana zarówno wobec ograniczeń oraz nakazów narzucanych przez instytucje aparatu państwowego jak i wobec więzów rodzinnych. Życie hipisa powinno być w ciągłym ruchu. Powyższa podkultura była owładnięta pasją przemieszczania się, poznawania nowych miejsc, ludzi oraz zjawisk. Immanentnym wyznacznikiem subkultury hipisów były stroje. Nosili długie włosy a ich ubrania barwne i luźne były manifestacją kolorowego stylu życia. Strój hipisów wyrażał więź z naturą oraz z kulturą Indian- ludzi wolnych oraz prześladowanych przez państwo (hipisi identyfikowali się z Indianami)

3. Propagowanie narkotyków ( w USA był to kult LSD, w Polsce tzw. polska heroina oraz morfina)- narkotyki miały za zadanie wyzwolić się od reguł świata oraz scalić i poszerzyć świadomość i realizację hipisowskich ideałów(braterstwa, równości oraz przyjaźni w stosunku do innych ludzi). Timothy Leary oraz Allen Ginsberg propagowali wśród hipisów hasło: „odpadnij, włącz się i dostrój”. Powyższe hasło rozumiano jako bodziec do porzucenia ideałów społeczeństwa konsumpcyjnego na rzecz zwiększenia wrażliwości oraz poszerzenia świadomości jednostki.

4. Fascynacja kulturą, filozofią oraz religią Wschodu. Fala protestów młodzieży przeciwko wartościom materialnym jaka przetoczyła się w latach 60. I 70. Miała olbrzymi wpływ na próbę odnalezienia nowej drogi duchowej. Odpowiedzią na powyższe problemy miała być religia wywodząca się Dalekiego Wschodu- buddyzm. Miało to na celu wskazanie drogi życiowej jaką człowiek winien podążać. Próbowano odejść od modelu człowieka nastawionego tylko na dobra konsumpcyjne by skoncentrować się na dobrach duchowych.

5. System wartości skoncentrowany był w dużym stopniu na ekologię. Hipisi negowali zastany system społeczny, którego wyrazicielem był przemysł. W wyniku kontestacji społeczeństwa industrializacyjnego w wielu przypadkach przenosili się poza miasto by tam uprawiać ziemię. Powszechną dietą wśród hipisów był wegetarianizm.

6. Docenianie twórczości w życiu każdego człowieka: według hipisów wewnątrz każdego człowieka drzemią olbrzymie pokłady artystyczne należy je tylko odkryć i rozwijać. By człowiek mógł tworzyć nie może być zniewolony przez system.

Do powstania ruchu „pomarańczowa alternatywa” w dużym stopniu przyczynił się system, który powyższa podkultura negowała. Pomarańczowa rewolucja wyłoniła się z Ruchu Nowej Kultury w skład, której wchodzili studenci z Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Kiedy odbywały się strajki studenckie w 1981 powstał manifest napisany przez Waldemara Fydrycha (pseudonim Major) zatytułowany „pomarańczowa rewolucja”. Program pomarańczowej alternatywy wyprowadzał ideę „surrealizmu socjalistycznego”. Powyższy ruch opierał się w swojej działalności na happeningach (np. Dzień tajniaka, Rewolucja krasnali). Źródłem happeningów były najczęściej oficjalnie głoszone hasła, komunistyczne uroczystości rocznicowe, święta państwowe, polityczne wydarzenia oraz codzienność komunistyczna wraz z jej wszystkimi absurdami. Pomarańczowa alternatywa próbowała swoją działalnością wyłamać się ze sztywnych ram systemu komunistycznego będącego alternatywą dla jedynej „słusznej kultury”. W happeningach oraz wszelkich akcjach brali udział wyłącznie ludzie młodzi (licealiści oraz studenci) kontestujący obecny system.

Zupełnie odmiennymi przesłankami kierowała się podkultura Git-ludzi. Pierwsze symptomy aktywności działania wystąpiły w latach 70. XX wieku. W szkołach odnotowano wówczas zwiększoną liczbę nękania uczniów, wyłudzeń pieniędzy oraz niszczenia mienia. Według badaczy podkultura gitowców wywodziła się ze zjawiska tzw. „drugiego życia”, które pojawiło się w zakładach wychowawczych i poprawczych dla młodocianych w latach 50. XX wieku. Określenie „drugie życie” lub „grypserka” oznaczało funkcjonowanie nieformalnych grup w placówkach poprawczych. Powyższe grupy charakteryzowały się własnymi normami i zasadami. Reguły panujące w grupie stały w opozycji do regulaminu danego zakładu poprawczego. Grypserkę definiuje się też jako specyficzny język, gwarę stosowaną przez reprezentantów podkultury więziennej(przestępczej) Powyższy system porozumiewania się członków grupy został przeanalizowany w wielu tworach kultury (filmach, książkach obyczajowych) opisujących życie ludzi przebywających w zakładach zamkniętych. Po odbyciu kary osoby wychodzące na wolność przenoszą system norm i wartości panujący w zakładzie (wewnątrz podkultury) do własnego środowiska. Grupy git-ludzi charakterystyczne były dla miejsc, w których występowała duża ilość młodzieży. Członkowie powyższej podkultury w przeciwieństwie do hipisów uważali się za elitę, stworzoną do kierowania reszta społeczeństwa. Cechą wyróżniającą podkulturę gitowców był kult siły. Powyższy wyznacznik nie interpretujemy wyłącznie jako siły fizycznej, ale również co istotne jako hart ducha. Piotrowski wyróżnia główne wartości wyznawane przez git-ludzi:

1. Odwaga rozumiana jako gotowość do walki w obronie swoich racji

2. Narzucenie własnej woli reszcie społeczeństwa

3. Manifestowanie wzorców wywodzących się ze środowiska przestępczego

4. Lojalność, solidarność, oraz uczciwość wobec członków grupy

5. Przebiegłość i bezwzględność w kontaktach z ludźmi z spoza grupy (wykorzystywanie tzw. „frajerów”)

6. Ignorowanie zasad współżycia społecznego

7. Kult męskości (Git-ludzie odnosili się lekceważąco wobec wszelkich przejawów słabości)

8. Specyficzny stosunek wobec kobiet rozumiany jako traktowanie dziewczyn przedmiotowo (kobieta jest postrzegana jako obiekt umożliwiający zaspokojenie potrzeb seksualnych)

Ważnym elementem scalającym grupę było wspólne spożywanie napojów alkoholowych. Każdy z członków podkultur Git-ludzi posiadał tatuaż lub sznyty (celowo zrobione nacięcie na skórze, popularne zwłaszcza w środowisku przestępczym Formy okaleczania ciała miały olbrzymie znaczenie, wskazywały przynależność oraz podporządkowanie się do zasad( odporność na ból, determinacja oraz odwaga w obliczu niebezpieczeństwa). Sznyty oraz tatuaże były swoistym nośnikiem informacji. Osoby należące do git-ludzi potrafiły odczytać komunikat jaki wynikał z tatuażu bądź sznytu(informacje zawarte „na ciele” mówiły o pobycie w zakładzie karnym, więziennym oraz przestępczym stażu) Jeśli chodzi o ubiór to preferowano ortalionowe kurtki oraz spodnie zaprasowane na kant.

Pierwsze wzmianki dotyczące podkultury chuliganów odnotowano w Anglii w XIX wieku. Najprawdopodobniej pierwowzorem subkultury chuligańskiej był styl życia autentycznej irlandzkiej rodziny Houlikan lub Houligan. Styl zachowanie się rodziny wobec sąsiadów oraz otoczenia był tak nieznośny, iż od jej nazwiska wziął początek termin chuligaństwo. Należy także zwrócić uwagę na nietuzinkową postać- Hooley'a- przywódcę młodocianych angielskich chuliganów. Mianem chuliganów określa się przestępczą lub para-kryminalną podkulturę młodzieżową. Cechą charakterystyczną podkultury jest nadanie grupie nastolatków charakteru i struktury gangu. Tradycyjnym miejscem, gdzie chuligani przejawiali swoją aktywność stały się miejsca zasiedlone przez biedotę i imigrantów. Miejsca zwane slumsami gwarantowały chuliganom bezkarność, a to wiązało się z działaniami dewiacyjnymi (zamach na zdrowie lub życie, rażące naruszanie norm społecznych). Zjawisko chuligaństwa osiągnęło apogeum po I wojnie światowej, a działało głównie w Stanach Zjednoczonych oraz Europie. Jeszcze intensywniejszy rozwój tej podkultury zarysował się po II wojnie światowej. W latach 40. Odnotowano wojny toczone pomiędzy gangami chuligańskimi. Chuligani działający w Polsce styl i wygląd zaczerpnęli od bikiniarzy. Na ubiór składał się golf i czapka „oprychówka”. Do najważniejszych cech podkultury chuligańskiej jakie wyodrębnił Piotrowski należą:

1. Negatywny, pogardliwy stosunek do wszelkich zasad życia społecznego

2. Odwaga, siła fizyczna, cwaniactwo, pogardliwy stosunek do kobiet jako pozytywne przymioty każdego chuligana

3. Popełnianie przestępstw i wykroczeń pod wpływem alkoholu, traktowane jako forma rozrywki lub zabicia czasu, nie mających charakteru ekonomicznego

Typowymi reprezentantami subkultur powstałych w wyraźnej opozycji do reszty społeczeństwa są skinheadzi. Brytyjskie ulice lat 60. Pełne były młodych, krótko ostrzyżonych (golenie głów przyszło później) buntowników. Wygląd i sposób zachowania skina miał wiązać się ze stylem proletariackim. Młodzi tworzący subkulturę najczęściej wywodzili się z klasy robotniczej. W skład garderoby skinów wchodziły: mundury, dżinsy, koszule robotnicze oraz wysokie ciężkie buty. Immanentną cechą każdego skina były krótkie lub ogolone włosy. Taki wygląd był swoistą demonstracją militarnego stylu skinheadów. Fryzura skina miała symbolizować stałą gotowość do walki z „obcymi”. Pojęcie „obcy” oznaczało kogoś, kto zajmuje wyższą pozycję w hierarchii społecznej. Brytyjscy skinheadzi fascynowali się kulturą imigrantów wywodzących się z Karaibów, gdyż w pewien sposób utożsamiali się z powyższą grupą społeczną. Pod koniec dekady, gdy subkultura skinhedów stworzyła pewne ramy ideowe. Do stroju skinhedów doszedł wówczas lekki kożuch lub płaszcz typu „Crombie”. W latach 1968-71 powyższy kożuch był postrzegany w środowisku skinów jako symbol statusu. Skutkiem tego było wyodrębnienie się kilku wersji ubierania się przez skinów. Do powszechnego stylu ubioru nadal zaliczały się elementy takie jak: drelichowe lun dżinsowe spodnie, cięzkie buty, jasna koszula, wąskie szelki oraz drelichowa kurtka. Jednak bardziej wysublimowani skinheadzi zaczęli nosić pantofle na grubszej podeszwie oraz bawełniane spodnie krótkie do kostek oraz zaprasowane na kant. Dopełnieniem powyższego stroju była jednorzędowa marynarka z wąskim kołnierzykiem. Strój skina miał za zadanie spełnić dwie role. Po pierwsze strój miał symbolizować upodobanie do czystości oraz porządku odróżniając od pozostałych podkultur. Po drugie strój miał za zadanie wzbudzać respekt oraz co istotne symbolizować zdecydowanie osoby noszącej taki ubiór. Dziewczęta, które chciały należeć do subkultury skinów również musiały nosić powyższy strój. Skinheadzi przywiązywali dużą wagę do solidarności z ludźmi pochodzącymi z tej samej dzielnicy czy osiedla. Omawiana podkultura wyrażała niechęć do ludzi wywodzących się z wyższych sfer tzw. „paniczyków”. Jedyną rozrywką skinów lat 60. Były mecze piłki nożnej. „Święto piłki nożnej” pozwalało powyższej podkulturze wyładować agresję, przelewając ją na kibiców innej drużyny. „Powyższa subkultura odznaczała się dyscypliną, wyglądem oraz organizacją na meczach piłkarskich.” Historię subkultury skinheadów można podzielić na dwa odrębne działy. Pierwszy 1972-72, w którym podkultura praktyczne całkowicie wygasza swoją działalność. Drugim etapem w historii skinów była swoista reaktywacja w 1976 roku. Wówczas po Wielkiej Brytanii rozlała się fala punkowej rewolucji, a obóz skinów podzielił się na dwa nurty. Pierwszy przyłączył się do coraz popularniejszych punków(grupa anarchistyczna), a drugi stanął w opozycji do nich (grupa nacjonalistyczna). W środowiskach skinów zaczęły pojawiać się symbole faszystowskie. Najbardziej rozpowszechnione frakcje to:

1. Skini oi-nazwa grupy wywodzi się od zawołania „oi”, które było używane treadycyjnie w dzielnicach robotniczych brytyjskich miast. Powyższa grupa stanowi jedną z najliczniejszych oraz najbardziej agresywnych frakcji skinów. Podkultura „oi” utożsamia się z poglądami prawicowo-nacjonalistcznymi.

2. Red skini-sympatycy partii skarajnie lewicowych

3. Skini S.H.A.R.P- to frakcja skinów, która jest przeciwna ideom rasistowskim oraz prześladowaniu mniejszości narodowych. Nazwa jest skrótem od słów Skinheads Aganist Racial Prejudice czyli (Skinheadzi Przeciwko Uprzedzenio Rasowym)

Nie określono w jakim czasie skinheadzi pojawili się w Polsce. Badacze subkultur odnotowali działalność powyższej podkultury w latach 80. Polscy skini odwołują się do ideologii skrajnie faszystowskiej i nacjonalistycznej. Najpopularniejsze hasła polskichj skinów to: „Polska dla Polaków”; „Żydzi do gazu”; „Precz z czarnuchami- asfalt powinien leżeć a nie chodzić”. Zdecydowana większość skinów nie utożsamia się z ideologią faszystowską. Skini chcą być postrzegani jako wielcy patrioci podkreślając przy tym fascynację dziełami myśli narodowej. Środowiskiem politycznym wspierającym powyższą kulturę są partie prawicowo-narodowościowe takie jak: Polskie Stronnictwo Narodowe-Polska Wspólnota Narodowa Bolesława Tejkowskiego, Stronnictwo Narodowe „Szczerbiec”, Aryjski Front Przetrwania i wiele innych działających na marginesie polskiej sceny politycznej. Reasumując do najważniejszych elementów wyróżniających polskiego skina należą: dbałość o siłę fizyczną, pochwała porządku, zwalczanie patologii społecznych, nieokazywanie strachu, odporność na ból oraz gotowość do walki w obronie własnych ideałów.

W wyniku kryzysu naftowego oraz radykalnego zubożenia rodzin robotniczych w latach 70. w Wielkiej Brytanii narodziła się subkultura punków kontestująca zastały system wartości. Aby można było odpowiedzieć na pytanie co rozumien=my pod pojęciem subkultura punków musimy rozszyfrować etymologię slowa punk. Punk, słowo to było używane w XVI-wiecznej Anglii w odniesieniu do prostytutek. W Ameryce w okresie prohibicji słowo punk oznaczało człowieka z najniższej warstwy społecznej, bandyty, gangstera. „ Na łamach prasy pojawiło się w latach 60. XX wieku i oznaczało „kochanka pederasty”.” „Punk rozumiany jest jako przedstawiciel subkultury młodzieżowej demonstrującej sprzeciw wobec tradycyjnej obyczajowości przez szokujący sposób ubierania się i czesania”. Punk lat 70. Propagował hasła nihilizmu i destrukcji, wyrazem takiego podejścia było hasło: „No Future” rozgłoszone przez niepisanego twórcę subkultury punków Malcoma MacLarena. Piotrowski wyróżnia kilka charakterystycznych cech ideologii punków:

1. „Odrzucenie tradycyjnego systemu społecznego. Totalna negacja: dominacji państwa nad jednostką, fałszu, wyzysku

1. Kwestionowanie wszelkiego rodzaju autorytetów

2. Negacja wobec wszelkich przejawów dyskryminacji, rasizmu, podziałów politycznych oraz ekonomicznych

3. Kwestionowanie tradycyjnych wartości

4. Kontestacja instytucji działających hierarchicznie lub mających charakter totalny

5. Daleko posunięty sceptycyzm wobec mass mediów, które są postrzegane jako środek służący manipulowaniu opinią publiczną

6. Nastawienie anarchistyczne, pacyfistyczne oraz proekologiczne. Negowanie przyszłości oraz przeszłości. Według punków należy żyć teraźniejszością i wolnością wynikającą z życia na marginesie głównego nurtu społecznego.”

Strój punk charakteryzował się brudnymi, podartymi, szaroburymi szmatami(dżinsy, trykotowe koszulki, skórzane kurtki), krótkie włosy były usztywniane za pomocą mieszaniany wazeliny z talkiem. Tak przygotowywane włosy były farbowane na zielono lub fioletowo, twarz była pokrywana trupiobladym makijażem i cieniami wokół oczu, które były ukrywane za ciemnymi okulrami. Obwieszeni byli wieloma łańcuchami, swastykami oraz portretami Marksa, Nietschego czy DeGaulle'a, zaś nos, uszy i wargi przekłuwali agrafkami. Do pełnego stroju punka potrzebna była jeszcze pieszczocha czyli skórzana bransoleta nabijana ćwiekami oraz ćwiekowy pas uzupełniający całość ubioru. Muzyka tworzona przez zespoły punkowe była nieskomplikowana w swojej treści. Twórczość kapel punkowych opierała się na bardzo szybkim rytmie perkusji oraz ostrym brzmieniu gitary. Powyższa twórczość ułatwiała „pogo” czyli charakterystyczny dla punków taniec opierający się na wpadaniu lub potrącaniu innych osób w rytm muzyki. Tak wydawałoby się niszowa subkultura nie będzie miała wpływu na większą część ogólnej społeczności. Świat biznesu zainteresował się omawianą podkulturą. Na modzie punkowej zarabiali pieniądze sprzedawcy oraz wielkie magazyny. Zarabiano na sprzedaży podartych plastikowych ubrań oraz pospinanych agrafkami części materiałów żądając za stworzone kreacje olbrzymich pieniędzy. W momencie, gdy atrybutem punka stała się agrafka wpięta w ubranie czy też ciało; zaczęły powstawać wyspecjalizowane firmy świadczące odpowiednie usługi. Należy również odnotować fakt, iż pojawiały się nawet złote agrafki wchodzące w skład żyletkowej biżuterii. W Polsce rozwój podkultury punków podążał identycznie do kierunku rozwoju subkultury na zachodzie. W polskich realiach lat 80. Omawiana podkultura kontestowała władze państwowe oraz struktury komunistyczne, w odróżnieniu do punków funkcjonujących na zachodzie gdzie wznoszono hasła antykapitalistyczne.

Subkulturą jaka charakterystyczna jest dla Polskiej rzeczywistości są dresiarze. Powszechnie znani na terenie całej Polski. Dresiarza charakteryzuje po prostu dres, na który składają się bluza i spodnie. Do tej subkultury najczęściej należą osobniki płci męskiej, ponad to nader rzadko są to osoby pozbawione kompleksów. Strach przed niezaakceptowaniem sprawia, że dresiarz zrobi wszystko, aby udowodnić otoczeniu, że jest silny fizycznie. Obawa ta najczęściej ma swoje korzenie w domu rodzinnym. Brak uwagi ze strony rodziców sprawia, że kandydat na dresiarza czuje się nic niewarty, szuka, więc uznania wśród kolegów z podobnymi problemami. Dresizm jest zjawiskiem charakterystycznym zarówno dla rodzin patologicznych jak i nowobogackich. Niezależnie jednak od pobudek i środowiska powtarza się pewna zależność; im groźniej wyglądają, tym bardziej czują się bezsilni wobec otaczającej ich rzeczywistości, czują się odrzuceni. Subkulturę dresiarzy można podzielić na kilka mniejszych frakcji:

• Przestępcy (skurwielos amigos des mortes)

• Złodzieje samochodów (dresus automobilus kradziejus rex), to właśnie oni byli prekursorami tego kierunku. Jako pierwsi zaczęli nosić dresy adidasa jako ubranie codzienne. Z czasem dołączyli do nich złodzieje innych specjalizacji (jak np. kieszonkowcy(szybkos rękos portwelos zniknos). Do grupy kliki dresiarzy co dzień dołączali kolejno przedstawiciele innych nielegalnych profesji jak alfonsi(kurwos protectuos) czy dealerzy narkotyków(trip runners). W ten sposób zaczęli być postrzegani jako niebezpieczny gang, ocierający się o przestępczość zorganizowaną

• Dresiarze z przekonania (dresus impotentus lamerus dex), to są właśnie wcześniej już wspomniane przypadki „twardzieli” o miękkim charakterze. Poczucie bezsilności i bezradności przechodzące w strach często przeradza się w agresję, gdy osoba z kompleksami widzi inną osobę bez kompleksów. Poczucie siły niestety nie jest w stanie zdusić świadomości że ukryte pragnienia spokoju i harmonii są prawie nieosiągalne. Tak, więc ta frakcja dresiarzy podświadomie poszukuje dobra i miłości, niestety przez swój nienawistny stosunek do ludzi, nie potrafią odnaleźć tych uczuć .Dresiarzy z przekonania możemy podzielić na zamożnych i ubogich. Pierwsza grupa dresiarzy pieniądze na dres i różnegorodzaju akcesoria otrzymuje od rodziców. Charakteryzują się oni lekceważącym stosunkiem do pracy, a ponadto noszą łańcuszki i inne tego typu ozdoby, wykonane z metali wartościowych. Dresiarze niezamożni pochodzą najczęściej z rodzin patologicznych i charakteryzują się spożywaniem alkoholu. Niezamożni dresiarze z przekonania raczej nie noszą zbędnych ozdób, przynajmniej na początku kariery dresiarskiej. Częściej od swoich zamożnych kolegów biorą udział w nielegalnych przedsięwzięciach, a to dlatego, że nie mają stałego przypływu gotówki od rodziców. W momencie kiedy dresiarz z przekonania wsiąknie w środowisko nielegalne, staje się przestępcą. Dresiarze z zamożnych rodzin zazwyczaj nie biorą udziału w nielegalnych interesach, najczęściej dziedziczą biznes po rodzicach, i żyją jak oni.

Jedną z młodszych subkultur jest podkultura Emo. Powstała pod koniec XIX wieku, a jej nazwa pochodzi od angielskiego słowa emotion-emocje. Emo (wymawiane Imnu) można rozumieć w dwojaki sposób. Emo rozumiany jako moda, styl i postawa powiązana niejako z muzyką post-hardcore, pop punk oraz metalcore. Emo może również opisywać wewnętrzny stan duch (emocje) lub też jest to zwrot jakim określa się, często pogardliwie człowieka, który swoim wyglądem zewnętrznym przypomina typowego przedstawiciela tej podkultury, mimo, że w rzeczywistości nie ma on z nią żadnego związku. Emo powstało jako odzew na agresywny i materialistyczny styl życia amerykańskich raperów. Dotyczy to głównie popełniania przestępstw, zażywania środków psychoaktywnych, powierzchowności, braku okazywania uczuć oraz konsumpcjonizmu. Reakcję Emo na zjawiska podkultury hip-hopowej przede wszystkim można zaobserwować w ubiorze i wyglądzie zewnętrznym. Schludne ubrania, misternie ułożone fryzury były zaprzeczeniem niechlujnego stylu raperów. Emo stanowi swoiste połączenie gothic metalu (mroczny wizerunek, głęboka duchowość) i punku (krytyczne podejście do świata, poczucie braku sensu jednak bez nihilizmu i anarchizmu), ale znacząco różni się od obu tych subkultur. Niektóre elementy emo, jak np. wegetarianizm, abstynencja od alkoholu i tytoniu oraz wyzbycie się agresji nawiązują do światopoglądu straight edge, jednak nie zawsze się z nim utożsamiają. Ruch emo zawiera pewne cechy XIX-wiecznej filozofii romantycznej, takie jak akcentowanie uczuć i emocji, nastawienie na przeżycia wewnętrzne, indywidualizm a zwłaszcza werteryzm , jednak nie nawiązuje do niego w żaden sposób. Ludzie tworzący tą subkulturę często odwołują się do książki J. D. Salingera "Buszujący w zbożu". Ideologia Emo wskazuje na typowe cechy osobowościowe, czy mówiąc inaczej osobę emo charakteryzuje wysoka emocjonalność, wrażliwość, nieśmiałość, zamknięcie w sobie, ponurość i cichość. Często osoba nieszczęśliwie zakochana jest utożsamiana z kulturą Emo. Poezja i muzyka bardzo często traktuje o nieodwzajemnionej miłości, problemach w związkach i odrzuceniu. Bycie melodramatycznym lub nadmiernie emocjonalnym jest również często łączone z byciem emo. Funkcjonuje także stereotyp Emo, przedstawiający go jako histeryka, wiecznie nieszczęśliwego, mającego problemy emocjonalne masochistę. Podobnie jak niegdyś na podkulturze punków, firmy produkujące odzież zbijają fortunę na produkcji ubrań i gadżetów charakterystycznych dla Emo. Spodnie rurki, czarne T-shirty z nadrukiem zespołów rockowych, czaszek i rozmaitych sentencji. Fryzura charakteryzuje się długą grzywką opuszczoną na jedno lub dwoje oczu. Dopełnieniem stroju są buty; najczęściej czarne tenisówki oraz różnego rodzaju koraliki, Bandamy, arafatki i opaski na nadgarstki. Ze względu na charakter tej podkultury oraz jej liczebność, istnieje duża rozbieżność w stylu, uczesaniu i upodobaniach muzycznych u poszczególnych Emo.

M.Żakowski:Życie społeczne przedmiotów w kulturze popularnej[w:]R.Godzic,M.Żakowski,Gadżety popkultury społeczne życie przedmiotów, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne,W-wa 2007 s.10

M.Żakowski, s.13

R.Sulimma:Telefon komórkowy-busola codzienności[w:]R.Godzic,M.Żakowski,Gadżety popkultury społeczne życie przedmiotów,Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne,W-wa 2007 s.

J.Stachowicz,Kultura i Historia nr 13 2008r.

Mead M.: Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego s.28

Chałasiński J.: Społeczeństwo i wychowanie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958, str. 39.

Znaniecki F.: Socjologia wychowania. W: Kultura polityczna pokolenia "Sierpnia 80". G. Nowacki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1991, str. 20.

Rosenmayer L.: Neue Aspekte der Jugendsoziologie. W: Kultura polityczna pokolenia "Sierpnia 80". G. Nowacki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1991, str. 22.

Tenbruck F.H.: Jugend und Gesellschaft. W: Socjologiczne teorie młodzieży, wprowadzenie. H. M. Griese, Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków 1996, str. 128.

Tenbruck F.H.: Jugend und Gesellschaft. W: Socjologiczne teorie młodzieży, wprowadzenie. H. M. Griese, Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków 1996, str. 131

P. Piotrowski: Subkultury młodzieżowe, W-wa 2003

W. Kopaliński: Słownik wyrazów i zwrotów polskojęzycznych, W-wa 1989

M. Pęczak: Mały słownik subkultur młodzieżowych, W-wa 1992

R. Dyonizak, Młodzieżowa podkultura, W-wa 1965

P.Piotrowski: op.,cit. S.59

P.Piotrowski: op., cit. 59

T. Muller s.182

Piotrowski s.61

M.Pęczak: op., cit. s.63

P. Piotrowski: op., cit. 64

Barry Levinson „Uśpieni” film obyczajowy USA 1996 r., na motywach powieści Lorenzo Calcatera

E. Sobol: Popularny słownik języka polskiego PWN, W-wa 2002 s. 944

P. Piotrowski: op., cit. 66.

WWW.redakcjahcl.republika.pl/art_subkultura2.html.

www.ceglasta_222.republika.pl/skinheadzi.html

J. Wójcik: Od hipisów do satanistów, Kraków 1992 s.90

P.Piotrowski: op.,cit. 73.

http://boulipun.webpark.pl/swiat.html

E. Sobol:Popularny słownik języka polskiego PWN,W-wa 2002 s.821

P.Piotrowski: op.,cit.68

http:/boulipun.webpark.pl/swiat.html

---