1. Salicylany

Kwas acetylosalicylowy

acetylsalicylic acid analgeticum, anticoagulans, antiphlogisticum nonsteroidum, antipyreticum, antirheumaticum
B01AC, N02BA

Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ) o działaniu przeciwgorączkowym, przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz: (1) konstytutywnej (COX-1) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne; (2) indukowalnej (COX-2) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia (hamuje szczególnie COX-1, w mniejszym stopniu COX-2). Hamując nieodwracalnie COX-1 płytek krwi oraz osłabiając trombinogenezę, działa antyagregacyjnie. W większych dawkach działa przeciwzakrzepowo przez antagonizm wobec wit. K. Lek wchłania się częściowo z żołądka, w większości
w jelicie cienkim. Początek działania po 15-30 min, maksymalne działanie 4-6 h po przyjęciu. W ok. 90% wiąże się z białkami surowicy. Częściowo metabolizowany do kwasu salicylowego, w większości wydalany w postaci niezmienionej w wyniku czynnego transportu kanalikowego. t_1/2 w dawkach terapeutycznych do 2,4 h, w dawkach toksycznych powyżej 10 g wydłuża się do 15-19 h.

Wskazania: Stany gorączkowe, dolegliwości bólowe, zwłaszcza mięśniowe i tkanek okołostawowych, gorączka reumatyczna. W małych dawkach kwas acetylosalicylowy działa antyagregacyjnie i stosowany jest doraźnie w zawale serca, niestabilnej chorobie wieńcowej i udarze niedokrwiennym mózgu, profilaktyce wtórnej ostrych incydentów wieńcowych i mózgowych (udar, przemijające napady niedokrwienne mózgu), przewlekłej chorobie wieńcowej, po wszczepieniu pomostów aortalno-wieńcowych, angioplastyce wieńcowej oraz u osób z zarostową miażdżycą tętnic obwodowych.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub salicylany, astma aspirynowa, czynna choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, zaburzenia krzepnięcia, małopłytkowość, polipy nosa, III trymestr ciąży i okres karmienia. Nie należy podawać kwasu acetylosalicylowego 5-7 dni przed planowanym zabiegiem operacyjnym

Ze względu na możliwy udział w patogenezie zespołu Reye'a nie należy stosować kwasu acetylosalicylowego w przebiegu chorób wirusowych u dzieci do 12. rż.

Działania niepożądane: Dolegliwości dyspeptyczne, uszkodzenie błony śluzowej żołądka z krwawieniem (krwotoczne zapalenie błony śluzowej żołądka; w niektórych przypadkach mogą one prowadzić do niedokrwistości), wrzody trawienne (możliwe krwawienie i perforacja), małopłytkowość, hipoprotrombinemia, uszkodzenie nerek w przypadku dawek toksycznych lub długotrwałego stosowania dużych dawek, zaburzenia czynności wątroby, odczyny alergiczne skórne i uogólnione (np. astma aspirynowa), zaburzenia słuchu i ostrości wzroku, zawroty głowy i szum w uszach.

Przedawkowanie początkowo objawia się zawrotami głowy, szumem w uszach, nudnościami, wymiotami, zaburzeniami słuchowymi i wzrokowymi; później rozwija się kwasica metaboliczna. Dawka śmiertelna wynosi 20-30 g. Stosuje się leczenie objawowe, nawadnianie oraz podawanie wodorowęglanu sodu i.v.

Ciąża i laktacja: Kategoria C, w okresie okołoporodowym - D. Nie stosować w III trymestrze ciąży. W przypadku krótkotrwałego stosowania nie ma konieczności przerywania karmienia piersią. W przypadku długotrwałego stosowania dawek >300 mg/d nie należy karmić piersią.

Dawkowanie: Dorośli: przeciwbólowo i przeciwgorączkowo zwykle do 2,5 g/d w dawkach podzielonych; w reumatoidalnym zapaleniu stawów 2,5-5 g/d; świeży zawał serca, udar niedokrwienny mózgu i niestabilna choroba wieńcowa dawka początkowa 160-325 mg, kolejne dawki 75-160 mg/d; Nie należy podawać dzieciom w 1. r.ż.

Salicylan choliny

choline salicylate analgeticum, antiphlogisticum nonsteroidum, antipyreticum, antirheumaticum
N02BA

Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ) o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym, z grupy nieacetylowanych pochodnych kwasu salicylowego. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz: (1) konstytutywnej (COX-1), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne; (2) indukowalnej (COX-2), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia. Zmniejsza agregację płytek poprzez hamowanie syntezy tromboksanu A. Czas t_1/2 zależy od dawki i wynosi od 2-3 h do ponad 12 h.

Wskazania: Żel, płyn: miejscowo w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej w przebiegu chorób przyzębia, zapaleniu dziąseł, nadżerkach i owrzodzeniach. Pastylki do ssania: stany zapalne błony śluzowej gardła i jamy ustnej, pierwsze objawy wirusowego zakażenia górnych dróg oddechowych,
w których występuje ból i obrzęk gardła oraz pomocniczo w zapaleniu migdałków podniebiennych. Krople do uszu: ostre nieżytowe zapalenie wewnętrznego przewodu słuchowego, błony bębenkowej
i ucha środkowego.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na salicylany lub inne NLPZ. Pastylek do ssania nie stosować
u osób z żylakami przełyku. Nie zaleca się stosowania u dzieci do 12. r.ż., zwłaszcza w przebiegu ospy wietrznej i grypy. Nie ma jednoznacznych przeciwwskazań do stosowania preparatów podawanych miejscowo u dzieci po 5. r.ż.

Działania niepożądane: Rzadko reakcje nadwrażliwości. Po podaniu w postaci pastylek do ssania może wystąpić uszkodzenie błony śluzowej żołądka.

Ciąża i laktacja: Kategoria C. Ciąża nie stanowi bezwzględnego przeciwwskazania do stosowania salicylanu choliny o działaniu miejscowym. Nie stosować w okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: P.o. Miejscowo żel i płyn: stosować w okładach lub delikatnie wcierać 2-3 razy na dobę. Pastylki do ssania: dorośli i dzieci po 12. r.ż. 1 pastylka 4-6 razy na dobę; dzieci od 5. r.ż. do 4 pastylek na dobę (w 4 dawkach podzielonych). Krople do uszu: dorośli 3-4 razy na dobę krople do przewodu słuchowego zewnętrznego.

2. Pochodne pyrazolonu

Metamizol

metamizole analgeticum, antiphlogisticum nonsteroidum, antipyreticum, antirheumaticum

N02BB

Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ). Pochodna pirazolonu o najsilniejszym wśród NLPZ działaniu przeciwbólowym. Wywiera także działanie przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz: (1) konstytutywnej (COX-1), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne; (2) indukowalnej (COX-2), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia. Metamizol jest szybko wchłaniany z przewodu pokarmowego, po podaniu p.o. t_max wynosi 1-1,5 h, t_1/2 - ok. 7 h. Wydalany
w formie zmetabolizowanej, głównie przez nerki.

Wskazania: Bóle różnego pochodzenia, również w przebiegu choroby nowotworowej; stany gorączkowe nieustępujące po innych lekach. U dzieci jedynie w przypadku zagrażających życiu stanów gorączkowych, nieustępujących po podaniu innych leków.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na metamizol lub inne pochodne pirazolonu; ostra porfiria wątrobowa; ciśnienie tętnicze skurczowe poniżej 100 mm Hg, niewydolność serca. Część ekspertów przyjmuje, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowych, zawału serca lub udaru mózgu, które mogą prowadzić do zgonu; ryzyko to może zwiększać się podczas długotrwałego stosowania i u osób z chorobą serca; krótkotrwałe stosowanie w leczeniu ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak ich stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-wieńcowych. U osób otrzymujących niesteroidowe leki przeciwzapalne poważne działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie podczas leczenia i mogą nie być poprzedzone żadnymi objawami; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się wraz z wydłużaniem czasu leczenia.

Interakcje: Stosowany w czasie leczenia chlorpromazyną może prowadzić do hipotermii; zwiększa stężenie cyklosporyny, litu w osoczu; nasila toksyczne działanie metotreksatu. Ograniczone dane wskazują, że lek może wpływać na farmakokinetykę ryfampicyny. Nie stwierdzono interakcji z lekiem zobojętniającym sok żołądkowy zawierającym wodorotlenek glinu i magnezu.

Działania niepożądane: Hematologiczne: do najpoważniejszych należy niedokrwistość aplastyczna
i agranulocytoza; żołądkowo-jelitowe: nudności, wymioty, krwotoczne zapalenie błony śluzowej żołądka, zaostrzenie przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i choroby Leśniowskiego i Crohna, zapalenie wątroby; dermatologiczne: osutka, rumień guzowaty, rumień wielopostaciowy, zespół Lyella, zespół Stevensa i Johnsona, zaostrzenie tocznia rumieniowatego układowego i zapalenia tętnicy skroniowej; sercowo-naczyniowe: obrzęki, retencja sodu, zastoinowa niewydolność serca, śródmiąższowe zapalenie m. sercowego; nerkowe: białkomocz, krwinkomocz, zespół nerczycowy, ostra martwica cewek nerkowych, śródmiąższowe zapalenie nerek; układ nerwowy: bóle głowy, pobudzenie, senność, splątanie; narządy zmysłów: zapalenie nerwu wzrokowego, odwarstwienie siatkówki, porażenie nerwu okoruchowego.

Ciąża i laktacja: Kategoria C; istnieją doniesienia o zwiększeniu ryzyka występowania guza Wilmsa u potomstwa kobiet przyjmujących w ciąży metamizol.

Dawkowanie: P.o. Dorośli: doraźnie 0,5-1 g jednorazowo, w bólach przewlekłych 0,5-1 g 3 razy na dobę; dawka maksymalna - 3 g/d. Dzieci: tylko w zagrażających życiu stanach gorączkowych, nieustępujących po innych lekach 10-12 mg/kg mc. do 3 razy na dobę, 5-20 mg/kg mc. na dawkę. P.r. Dorośli: doraźnie 0,75 g (1 czopek) jednorazowo, w bólach przewlekłych do 3 g (4 czopki) na dobę w dawkach podzielonych. Dzieci po 3. r.ż. doraźnie 37,5 g (1/2 czopka). Głęboko i.m. Dorośli: doraźnie 1 g, w bólu przewlekłym 1 g 2-3 razy na dobę. Maksymalna dawka jednorazowo 1 g, maksymalna dawka dobowa 3 g. I.v. w powolnym wstrzyknięciu 1-2,5 g. Maksymalna dawka jednorazowo 2,5 g, maksymalna dawka dobowa 2,5 g. Brak danych dotyczących stosowania u dzieci.

Uwagi: Pochodne pirazolonu mogą powodować uszkodzenie szpiku o charakterze alergicznym, reakcja ta jest niezależna od dawki. Ponieważ występuje ona najczęściej u osób, u których w wywiadzie stwierdza się długotrwałe przyjmowanie tych leków w przeszłości, obecnie nie zaleca się przyjmowania leku dłużej niż 5-6 dni.

Fenylbutazon

Phenylbutazone analgeticum, antiphlogisticum nonsteroidum, antirheumaticum

M01AA, M02AA

Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ) z grupy pirazolonów. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz: (1) konstytutywnej (COX-1) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne; (2) indukowalnej (COX-2) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia. Ma silne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe
i przeciwgorączkowe, a także antyagregacyjne. Lek dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego, maksymalne stężenie we krwi osiąga po 2 h; wiąże się w 95% z białkami surowicy, przenika do płynu stawowego w ponad 55%. Metabolizowany w wątrobie, w 75% wydalany przez nerki, w 25% z żółcią. t_1/2 wynosi ok. 80 h. W trakcie długotrwałego podawania t_1/2 ulega skróceniu wskutek indukcji enzymatycznej.

Wskazania: Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i inne seronegatywne spondyloartropatie, reumatoidalne zapalenie stawów (tylko doraźnie), dna moczanowa i dna rzekoma u osób niereagujących na inne środki. Ponadto zmiany przeciążeniowe i zapalne tkanek okołostawowych (też w jontoforezie).

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na fenylbutazon lub inne NLPZ, astma aspirynowa, choroba wrzodowa, niewydolność serca, niewydolność nerek, uszkodzenie szpiku, ciężkie choroby układu oddechowego, tarczycy, zespół Sjögrena, długotrwałe stosowanie leków przeciwzakrzepowych, zaburzenia krzepnięcia, zapalenie wielomięśniowe, ciężka niewydolność wątroby. Część ekspertów przyjmuje, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowych, zawału serca lub udaru mózgu, które mogą prowadzić do zgonu; ryzyko to może zwiększać się podczas długotrwałego stosowania i u osób z chorobą serca; krótkotrwałe stosowanie w leczeniu ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak ich stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-wieńcowych. U osób otrzymujących niesteroidowe leki przeciwzapalne poważne działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie podczas leczenia i mogą nie być poprzedzone żadnymi objawami; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się wraz z wydłużaniem czasu leczenia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą niekorzystnie wpływać na płodności u kobiet; działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii. Nie zaleca się stosowania u dzieci do 14 r.ż.

Interakcje: Ze względu na duże powinowactwo do białek osocza fenylbutazon może wypierać z połączeń z białkami inne leki, jak doustne leki przeciwzakrzepowe, pochodne hydantoiny lub sulfonylomocznika, zwiększając ich stężenie w surowicy. Fenylbutazon osłabia działanie leków hipotensyjnych, hamuje działanie diuretyków oraz zmniejsza wydalanie soli litu, a nasila działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych i heparyny. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą nasilać działanie metotreksatu.

Działania niepożądane: Występują u 20-40% osób przyjmujących lek. Hematologiczne: uszkodzenie szpiku, do najpoważniejszych należą niedokrwistość aplastyczna i agranulocytoza, uszkodzenie ma charakter alergiczny i nie zależy od dawki; żołądkowo-jelitowe: nudności, wymioty, krwotoczne zapalenie błony śluzowej żołądka, zaostrzenie przebiegu colitis ulcerosa i choroby Leśniowskiego i Crohna, zapalenie wątroby z żółtaczką lub bez; dermatologiczne: osutka, rumień guzowaty, rumień wielopostaciowy, martwica toksyczna rozpływna naskórka, zespół Stevensa i Johnsona; sercowo-naczyniowe: obrzęki, retencja sodu, zastoinowa niewydolność serca, zapalenie m. sercowego, zapalenie osierdzia; nerkowe: białkomocz, krwinkomocz, zespół nerczycowy, ostra martwica kanalików nerkowych, śródmiąższowe zapalenie nerek; układ nerwowy: drżenie, neuropatie obwodowe, bóle głowy, agitacja, senność, splątanie; narządy zmysłów: szum w uszach, zaburzenia widzenia, zaburzenia słuchu. W bardzo rzadkich przypadkach reakcja anafilaktyczna, obrzęk naczynioruchowy, reakcja typu choroby posurowiczej. Przedawkowanie nie daje typowego obrazu klinicznego. Brak antidotum i leczenia swoistego. Stosować leczenie objawowe oraz płukanie żołądka, podawać węgiel aktywowany.

Ciąża i laktacja: Kategoria C. Nie zaleca się stosowania w ciąży i okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: Ogólnie: p.o., p.r. Choroby reumatyczne: 200-600 mg/d w 3 dawkach podzielonych. na: dawka początkowa 400 mg, następnie 200 mg co 8 h aż do uzyskania poprawy, nie dłużej niż
7 dni. I.m. (głęboko) 300-600 mg raz na dobę przez 3 dni. W razie braku poprawy leczenie można po-wtórzyć po 4 dniach przerwy. Miejscowo smarować 2-3 razy na dobę.

Uwagi: Niezależnie od wskazań nie powinien być lekiem pierwszego rzutu. Ze względu na wymienione działania niepożądane powinno się go stosować tylko w wybranych przypadkach. Ze względu na liczne działania niepożądane i przeciwwskazania w wielu krajach wycofany.

3. Pochodne aniliny

Paracetamol

Paracetamol analgeticum, antipyreticum

N02BE

Działanie: Aktywny metabolit fenacetyny o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym bez komponenty przeciwzapalnej. W przeciwieństwie do jak większości nieopioidowych leków przeciwbólowych nie powoduje zahamowania syntezy prostaglandyn na obwodzie. Działanie przeciwgorączkowe i przeciwbólowe związane jest z hamowaniem prostaglandyn w OUN poprzez blokowanie cyklooksygenazy kwasu arachidonowego. Nie uszkadza błony śluzowej żołądka, nie hamuje agregacji płytek krwi i krzepnięcia. Podany p.o. wchłania się w 60% i osiąga maksymalne stężenie po ok. 1 h. Po podaniu p.r. wchłania się w 30-40%, osiągając największe stężenie po 3 h. C_max po podaniu i.v. wynosi 15 min. Po podaniu i.v. lek zaczyna działać przeciwbólowo w ciągu 5-10 min, działanie maksymalne występuje po ok. 1 h i utrzymuje się przez 4-6 h. Paracetamol wiąże się z białkami osocza
w 25-50%. Metabolizowany jest w wątrobie. Leki indukujące enzymy mikrosomalne mogą przyspieszyć jego metabolizm. Metabolity są nieaktywne i wydalane w postaci glukuronianów i siarczanów
z moczem. Prawdopodobnie niektóre pośrednie metabolity oraz N-acetylo-p-benzochinoimina wykazują działanie hepatotoksyczne. t_1/2 wynosi 2-4 h, wydłuża się w niewydolności wątroby. U osób z nie-doborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanu paracetamol może powodować hemolizę.

Wskazania: Postaci do stosowania p.o., p.r. Bóle różnego pochodzenia o słabym lub umiarkowanym nasileniu. Gorączka. Bolesne miesiączki. Bóle migrenowe. Zalecany przez WHO jako jeden z podstawowych leków w leczeniu bólów towarzyszących chorobom nowotworowym. W bólach umiarkowanych i silnych może być podawany z opioidami. Postać do stosowania i.v. Krótkotrwałe leczenie bólu o umiarkowanym nasileniu, zwłaszcza w okresie pooperacyjnym. Krótkotrwałe stosowanie w hipertermii, gdy podanie leku inną drogą nie jest możliwe.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na paracetamol, ciężka niewydolność wątroby lub nerek, niedobór G-6-PD, niedobór reduktazy methemoglobiny. Nie powinno się podawać dzieciom do 3 m.ż.
W przypadku postaci do stosowania i.v. także nadwrażliwość na chlorowodorek propacetamolu. Należy zachować ostrożność u chorych niedożywionych (z małymi rezerwami glutationu w wątrobie),
w chorobie alkoholowej oraz u chorych odwodnionych.

Interakcje: Jednoczesne stosowanie paracetamolu i kwasu acetylosalicylowego powoduje zwiększenie stężeń obu leków we krwi. Jednoczesne stosowanie z NLPZ zwiększa ryzyko uszkodzenia nerek. Salicylamid, izoniazyd, cymetydyna, ranitydyna, metyrapon, probenecyd, propranolol wydłużają eliminację paracetamolu. Paracetamol może nasilać działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych pochodnych kumaryny. Zmniejsza stężenie lamotryginy i chloramfenikolu we krwi. Jednoczesne stosowanie inhibitorów MAO może prowadzić do wystąpienia stanów pobudzenia i wysokiej gorączki. Leki indukujące enzymy mikrosomalne (np. ryfampicyna, niektóre leki przeciwpadaczkowe, nasenne) mogą prowadzić do zwiększenia syntezy hepatotoksycznych metabolitów i zwiększać ryzyko działania hepatotoksycznego. Izoniazyd zwiększa ryzyko działania hepatotoksycznego. Przewlekłe nadmierne spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko wystąpienia działania hepatotoksycznego. Metoklopramid przyspiesza wchłanianie leku z przewodu pokarmowego.

Działania niepożądane: Rzadko osutka i inne objawy nadwrażliwości, łagodne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Bardzo rzadko agranulocytoza, niedokrwistość, małopłytkowość, uszkodzenie nerek (niewydolność nerek, bóle kolkowe). Przedawkowanie leku może powodować ciężką niewydolność wątroby i zgon chorego. Największe ryzyko występuje u ludzi głodujących i nadużywających alkoholu. Już 2-krotne przekroczenie maksymalnej zalecanej dawki dobowej może spowodować objawy uszkodzenia wątroby. Objawy przedawkowania: biegunka, brak łaknienia, nudności, wymioty, bóle brzucha, nadmierna potliwość, ból w prawym podżebrzu, żółtaczka, powiększenie wątroby. Objawy te mogą wystąpić 2-4 dni po przedawkowaniu. Po 4-6 dniach po przedawkowaniu występują jawne objawy niewydolności wątroby (encefalopatia wątrobowa, drżenia grubofaliste, depresja oddychania, śpiączka, obrzęk mózgu, zaburzenia krzepnięcia, krwawienie z przewodu pokarmowego, DIC, hipoglikemia, kwasica metaboliczna, zaburzenia rytmu serca, zapaść naczyniowa). Wystąpienie objawów przedawkowania wymaga hospitalizacji. Antidotum jest N-acetylocysteina.

Ciąża i laktacja: Paracetamol przenika przez barierę łożyskową oraz do pokarmu kobiecego. Należy unikać jego stosowania, jednak w razie konieczności w dawkach terapeutycznych wydaje się być bezpieczny w krótkotrwałym leczeniu w ciąży i okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: P.o. lub p.r. dorośli: 300-500 mg co 3 h, 300-600 mg co 4 h lub 0,5-1 g co 6 h. W bólach przewlekłych 500-750 mg co 4-6 h, w bólach nowotworowych do 10 mg/kg mc. co 4 h, często
w skojarzeniu z lekami o innym mechanizmie działania przeciwbólowego. Należy zachować ostrożność u chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową, kacheksją nowotworową oraz w podeszłym wieku, u których maksymalne dawki leku powinny być o 50% niższe. Bez konsultacji z lekarzem nie stosować dłużej niż 10 dni w przypadku bólów, 3 dni w przypadku gorączki, 2 dni w okresie zakażenia. Maksymalna dawka dobowa nie powinna przekraczać 4 g lub, jeśli stosowany jest przez kilka dni, 2,5 g. W przypadku ciężkiej niewydolności nerek (klirens kreatyniny <10 ml/min) odstępy między dawkami należy wydłużyć do 8 h. Dzieci: 1,5 g/m² pc./d w 6 dawkach podzielonych, wg innego schematu: od 3. mż. do 18. rż. przeciwgorączkowo 10-15 mg/kg mc. jednorazowo, przeciwbólowo 10-20 mg/kg mc. 4 razy na dobę. W przypadku bólów nowotworowych 15-20 mg/kg mc. co 4 h. U dzieci do 12. rż. nie zaleca się więcej niż 5 dawek na dobę. Nie przekraczać dawki maksymalnej 65 mg/kg mc./d. I.v. w trwającym 15 min wlewie i.v. U dzieci objętość jednorazowo podanego wlewu wynosi 1,5 ml/kg mc. Dorośli i dzieci o mc. >50 kg. Dawka jednorazowa wynosi 1 g, do 4 x/d. Maksymalna dawka dobowa paracetamolu wynosi 4 g. Odstęp między dawkami nie może być mniejszy niż 4 h. Dorośli o mc. <50 kg i dzieci o mc. >33 kg (po 11. rż.). Dawka jednorazowa wynosi 15 mg/kg mc., do 4 razy na dobę. Maksymalna dawka dobowa paracetamolu wynosi 60 mg/kg mc. Odstęp między dawkami nie może być mniejszy niż 4 h. W przypadku niewydolności nerek, jeśli klirens kreatyniny jest <=30 ml/min, to odstęp między kolejnymi dawkami powinien wynosić co najmniej 6 h.

Uwagi: Zalecany w astmie aspirynowej jako lek przeciwbólowy (zamiast NLPZ, które są w tym wypadku przeciwwskazane).

4. Pochodne octowego

Metamizol

Metamizole analgeticum, antiphlogisticum nonsteroidum, antipyreticum, antirheumaticum

N02BB

Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ). Pochodna pirazolonu o najsilniejszym wśród NLPZ działaniu przeciwbólowym. Wywiera także działanie przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz: (1) konstytutywnej (COX-1), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne; (2) indukowalnej (COX-2), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia. Metamizol jest szybko wchłaniany z przewodu pokarmowego, po podaniu p.o. t_max wynosi 1-1,5 h, t_1/2 - ok. 7 h. Wydalany
w formie zmetabolizowanej, głównie przez nerki.

Wskazania: Bóle różnego pochodzenia, również w przebiegu choroby nowotworowej; stany gorączkowe nieustępujące po innych lekach. U dzieci jedynie w przypadku zagrażających życiu stanów gorączkowych, nieustępujących po podaniu innych leków.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na metamizol lub inne pochodne pirazolonu; ostra porfiria wątrobowa; ciśnienie tętnicze skurczowe poniżej 100 mm Hg, niewydolność serca. Część ekspertów przyjmuje, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowych, zawału serca lub udaru mózgu, które mogą prowadzić do zgonu; ryzyko to może zwiększać się podczas długotrwałego stosowania i u osób z chorobą serca; krótkotrwałe stosowanie w leczeniu ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak ich stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-wieńcowych. U osób otrzymujących niesteroidowe leki przeciwzapalne poważne działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie podczas leczenia i mogą nie być poprzedzone żadnymi objawami; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się wraz z wydłużaniem czasu leczenia.

Interakcje: Stosowany w czasie leczenia chlorpromazyną może prowadzić do hipotermii; zwiększa stężenie cyklosporyny, litu w osoczu; nasila toksyczne działanie metotreksatu. Ograniczone dane wskazują, że lek może wpływać na farmakokinetykę ryfampicyny. Nie stwierdzono interakcji z lekiem zobojętniającym sok żołądkowy zawierającym wodorotlenke glinu i magnezu.

Działania niepożądane: Hematologiczne. Do najpoważniejszych należy niedokrwistość aplastyczna
i agranulocytoza; żołądkowo-jelitowe: nudności, wymioty, krwotoczne zapalenie błony śluzowej żołądka, zaostrzenie przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i choroby Leśniowskiego i Crohna, zapalenie wątroby; dermatologiczne: osutka, rumień guzowaty, rumień wielopostaciowy, zespół Lyella, zespół Stevensa i Johnsona, zaostrzenie tocznia rumieniowatego układowego i zapalenia tętnicy skroniowej; sercowo-naczyniowe: obrzęki, retencja sodu, zastoinowa niewydolność serca, śródmiąższowe zapalenie m. sercowego; nerkowe: białkomocz, krwinkomocz, zespół nerczycowy, ostra martwica cewek nerkowych, śródmiąższowe zapalenie nerek; układ nerwowy: bóle głowy, pobudzenie, senność, splątanie; narządy zmysłów: zapalenie nerwu wzrokowego, odwarstwienie siatkówki, porażenie nerwu okoruchowego.

Ciąża i laktacja: Kategoria C; istnieją doniesienia o zwiększeniu ryzyka występowania guza Wilmsa u potomstwa kobiet przyjmujących w ciąży metamizol.

Dawkowanie: P.o. Dorośli: doraźnie 0,5-1 g jednorazowo, w bólach przewlekłych 0,5-1 g 3 razy na dobę; dawka maksymalna - 3 g/d. Dzieci: tylko w zagrażających życiu stanach gorączkowych, nieustępujących po innych lekach 10-12 mg/kg mc. do 3 razy na dobę, 5-20 mg/kg mc. na dawkę. P.r. Dorośli: doraźnie 0,75 g (1 czopek) jednorazowo, w bólach przewlekłych do 3 g (4 czopki) na dobę
w dawkach podzielonych. Dzieci po 3. rż. doraźnie 37,5 g (1/2 czopka). Głęboko i.m. Dorośli: doraźnie 1 g, w bólu przewlekłym 1 g 2-3 razy na dobę. Maksymalna dawka jednorazowo 1 g, maksymalna dawka dobowa 3 g. I.v. w powolnym wstrzyknięciu 1-2,5 g. Maksymalna dawka jednorazowo 2,5 g, maksymalna dawka dobowa 2,5 g. Brak danych dotyczących stosowania u dzieci.

Uwagi: Pochodne pirazolonu mogą powodować uszkodzenie szpiku o charakterze alergicznym, reakcja ta jest niezależna od dawki. Ponieważ występuje ona najczęściej u osób, u których w wywiadzie stwierdza się długotrwałe przyjmowanie tych leków w przeszłości, obecnie nie zaleca się przyjmowania leku dłużej niż 5-6 dni.

Diklofenak

Diclofenac analgeticum, antiphlogisticum nonsteroidum, antipyreticum, antirheumaticum, ophthalmicum

M01AB, M02AA, S01BC

Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ). Pochodna kwasu aminofenylooctowego o silnym działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz: w większym stopniu konstytutywnej (COX-1), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne, niż indukowalnej (COX-2), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia. W chorobach reumatycznych zmniejsza nasilenie objawów klinicznych i subiektywnych (ból spoczynkowy, ból podczas ruchu, sztywność poranna, obrzęk stawów), poprawia ogólną sprawność fizyczną. Hamuje agregację płytek krwi (słabiej i krócej niż kwas acetylosalicylowy). Po podaniu p.o. wchłania się w jelicie cienkim szybko i prawie całkowicie, podlega metabolizmowi podczas pierwszego przejścia; dostępność biologiczna wynosi 50-60%. Maksymalne stężenie w osoczu osiąga w ciągu 1-4 h, a w płynie stawowym po 2-4 h. t_1/2 we krwi 2 h, w płynie stawowym - 3-6 h. Po podaniu w postaci o przedłużonym uwalnianiu stężenie maksymalne jest mniejsze. W 99,7% wiąże się z białkami osocza, głównie albuminami. Wydala się prawie całkowicie w ciągu 12 h, ok. 60% z moczem i 33% z kałem, głównie
w postaci glukuronianów. Po podaniu do worka spojówkowego szybko przenika do tkanek przedniego odcinka oka, t_max w rogówce i spojówce wynosi ok. 30 min; nie przenika do krwi.

Wskazania: Sól sodowa. Jako lek przeciwbólowy i przeciwzapalny w reumatoidalnym zapaleniu stawów i innych chorobach układowych tkanki łącznej, zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa
i innych seronegatywnych spondyloartropatiach, w ataku dny stawowej, chorobie zwyrodnieniowej stawów obwodowych i kręgosłupa. Również w leczeniu zmian urazowych, przeciążeniowych i zapalnych tkanek okołostawowych: ścięgien, więzadeł, mięśni, torebek stawowych, kaletek maziowych
i pochewek ścięgnistych. Ponadto w nerwobólach, zespołach korzeniowych, bólach miesiączkowych, zapaleniu przydatków, wspomagająco w otolaryngologii. W okulistyce zewnętrznie w zapaleniu przedniego odcinka gałki ocznej i po operacji usunięcia zaćmy w celu zapobieżenia wystąpieniu obrzęku torbielowatego plamki, w zapobieganiu śródoperacyjnemu zwężeniu źrenic, w niezakaźnych stanach zapalnych przedniego odcinka oka. Sól potasowa. Krótkotrwałe leczenie dolegliwości związanych z naciągnięciem mięśni, pourazowych i zapalnych dolegliwości stawowych, reumatoidalnego zapalenia stawów, choroby zwyrodnieniowej stawów, pozastawowych chorób reumatoidalnych, bolesnego miesiączkowania oraz leczenie napadów migreny z aurą lub bez aury. Pomocniczo w ciężkich zakażeniach uszu, nosa, gardła (z wyjątkiem chorych leczonych z zastosowaniem chinolonów).

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub inne NLPZ, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, astma aspirynowa. Ostrożnie u osób z upośledzoną czynnością wątroby, niewydolnością nerek, porfirią, zaburzeniami hemostazy oraz pacjentów w podeszłym wieku. Część ekspertów przyjmuje, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowych, zawału serca lub udaru mózgu, które mogą prowadzić do zgonu; ryzyko to może zwiększać się podczas długotrwałego stosowania
i u osób z chorobą serca; krótkotrwałe stosowanie w leczeniu ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak ich stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-wieńcowych. U osób otrzymujących niesteroidowe leki przeciwzapalne poważne działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie podczas leczenia i mogą nie być poprzedzone żadnymi objawami; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się wraz z wydłużaniem czasu leczenia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą niekorzystnie wpływać na płodności u kobiet; działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii.

Interakcje: Może zwiększyć stężenie litu i digoksyny we krwi. Zwiększa toksyczność metotreksatu
i nefrotoksyczność cyklosporyny. Zmniejsza siłę działania leków moczopędnych, stosowany równolegle z diuretykami oszczędzającymi potas może nasilać hiperkaliemię. Stosowany równolegle z innymi NLPZ i(lub) kortykosteroidami zwiększa ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego. Stosowanie równolegle z chinolonami może spowodować drgawki. Podczas stosowania równolegle z lekami przeciwzakrzepowymi należy uważnie monitorować pacjentów. Sporadycznie mogą wystąpić interakcje
z lekami hipoglikemizującymi. Cholestyramina zmniejsza wchłanianie i AUC leku; podobnie, jednak słabiej, działa kolestypol. Stężenie diklofenaku we krwi zmniejszać może również ryfampicyna. Nie stwierdzono interakcji z omeprazolem.

Działania niepożądane: Przewód pokarmowy: odbijanie, niestrawność, nudności, bóle w nadbrzuszu, wzdęcia, wiatry, biegunka, zaparcie, brak łaknienia; może również uczynnić chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy i w konsekwencji spowodować krwawienie z przewodu pokarmowego (smoliste stolce, niedokrwistość). W pojedynczych przypadkach może spowodować zaostrzenie wrzodziejącego zapalenia okrężnicy lub choroby Leśniowskiego i Crohna, a także nieswoiste krwotoczne zapalenie okrężnicy. Rzadko upośledza czynność wątroby, co objawia się zwiększoną aktywnością aminotransferaz w surowicy (podczas długotrwałego stosowania kontrolować czynność wątroby). Nerki: ostra niewydolność nerek, krwiomocz, białkomocz, śródmiąższowe zapalenie nerek, zespół nerczycowy, martwica brodawek nerkowych. Skóra: uczuleniowe reakcje skórne, osutka, pokrzywka, rzadko wielopostaciowy rumień wysiękowy, plamica, zespół Stevensa i Johnsona, martwica toksyczna rozpływna naskórka, erytrodermia, wypadanie włosów. Ponadto bóle i zawroty głowy, osłabienie, zmęczenie, rozdrażnienie, depresja, zaburzenia snu, zatrzymanie płynów, obrzęki, parestezje, zaburzenia równowagi. W długotrwałym leczeniu może wystąpić niedokrwistość, leukopenia, małopłytkowość oraz zapalenie trzustki. Podawany p.r. może powodować reakcje miejscowe (podrażnienie, uczucie parcia, pieczenie). W przypadku stosowania miejscowego do oka uczucie pieczenia i kłucia, przemijające zaburzenia widzenia, zaczerwienienie i swędzenie; w przypadku długotrwałego stosowania punkcikowate zapalenie rogówki i uszkodzenia nabłonka rogówki; rzadko działania ogólne - zaostrzenie objawów astmy, duszności. Stosowany na skórę (też w jonoforezie i fonoforezie) może powodować zaczerwienienie, świąd, osutkę. Przedawkowanie nie daje typowego obrazu klinicznego. Brak antidotum i leczenia swoistego. Stosować leczenie objawowe oraz płukanie żołądka, podawać węgiel aktywowany.

Ciąża i laktacja: W I i II trymestrze kategoria B. W III trymestrze kategoria D - możliwość przedwczesnego zamknięcia przewodu tętniczego oraz zahamowania kurczliwości macicy. Nie stosować
w okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: Indywidualnie w zależności od ciężkości choroby i tolerancji na lek. Sól sodowa. Dorośli. P.o. 50-200 mg/d w 2-3 dawkach podzielonych lub 75-150 mg raz na dobę w przypadku tabletek o przedłużonym uwalnianiu (retard, SR). P.r. 50-150 mg/d w 2-3 dawkach podzielonych. I.m. 75 raz na dobę, wyjątkowo 75 mg 2 razy na dobę. Dzieci 1.-12. rż. P.o., p.r. 0,5-3 mg/kg mc./d w 3 dawkach podzielonych. Miejscowo wcierać w skórę bolesnej okolicy. Diklofenak w ampułkach można stosować w jonoforezie; żele i maści w fonoforezie. Okulistyka. Chirurgia oka i jej powikłania. Przedoperacyjnie 1 kropla 5 razy w ciągu 3 h przed operacją, następnie 3 razy l kropla w dniu po operacji, w ciągu następnych dni l kropla 3-5 razy na dobę tak długo, jak jest to konieczne. Ból i światłowstręt, pourazowe stany zapalne. l kropla co 4-6 h; jeśli ból jest skutkiem zabiegu chirurgicznego, stosuje się 1-2 krople w ciągu godziny poprzedzającej zabieg, 1-2 krople w ciągu 15 minut po zabiegu i l kroplę co 4-6 godzin w ciągu 3 dni po operacji. Niezakaźne stany zapalne oka. 1 kropla 3-5 razy na dobę. Sól potasowa. P.o. Dorośli. Zazwyczaj 100-150 mg/d w 2-3 dawkach podzielonych. W przypadku mniej nasilonych dolegliwości oraz u dzieci po 14 rż. - 50-100 mg/d w 2-3 dawkach podzielonych. W bolesnym miesiączkowaniu zazwyczaj 50-150 mg/d w 2-3 dawkach podzielonych, sporadycznie i w krótkich okresach leczenia do 200 mg/d. W migrenie dawka początkowa wynosi 50 mg. Jeśli dolegliwości się nie zmniejszą, dawkę 50 mg można powtórzyć po 2 h. W razie potrzeby 50 mg przyjmować co 4-6 h, nie przekraczając maksymalnej dawki dobowej 200 mg.

Uwagi: Nie stosować na skórę uszkodzoną lub otwarte rany; unikać kontaktu z oczami (nie dotyczy kropli do oczu) i błonami śluzowymi. Lek nie powinien być podawany do worka spojówkowego, jeśli pacjent nosi soczewki kontaktowe. Przed podaniem leku należy zdjąć soczewki i założyć je ponownie co najmniej 10-15 min po jego podaniu.

Indometacyna

Indometacin
analgeticum, antiphlogisticum nonsteroidum, antipyreticum, antirheumaticum, ophthalmicum
M01AB, M02AA, S01BC

Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ). Pochodna kwasu octowego o silnym działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz: (1) konstytutywnej (COX-1) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne; (2) indukowalnej (COX-2) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia. Z przewodu pokarmowego wchłania się łatwo. Maksymalne stężenie w osoczu osiąga w ciągu 2 h. t_1/2 we krwi wynosi 4,5 h. W ok. 99% wiąże się z białkami osocza. Wydala się w 60% z moczem i 33% z kałem. Przenika przez barierę krew-mózg i łożysko. Podobnie jak inne niesteroidowe leki przeciwzapalne hamuje agregację płytek krwi (słabiej i krócej niż kwas acetylosalicylowy); efekt zanika 24 h po podaniu ostatniej dawki. Podana miejscowo wchłania się dobrze. Po podaniu miejscowym znajduje się przez 1-6 h w okolicznych tkankach (podskórnej, mięśniowej, ścięgnach, błonie maziowej), a także w osoczu i mazi stawowej. Stężenie w osoczu jest znacznie mniejsze niż po zastosowaniu p.o., natomiast stężenia w leczonych tkankach są równe lub kilka razy większe. Maksymalne stężenie w osoczu występuje po 4-11 h.

Wskazania: Jako lek przeciwbólowy i przeciwzapalny w reumatoidalnym zapaleniu stawów, zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa i innych seronegatywnych spondyloartropatiach (korzystne działanie w entezopatiach), w napadzie dny stawowej, chorobie zwyrodnieniowej stawów obwodowych i kręgosłupa. Również w leczeniu zmian urazowych, przeciążeniowych i zapalnych tkanek okołostawowych (zewnętrznie, w jonoforezie, w fonoforezie): ścięgien, więzadeł, mięśni, torebek stawowych, kaletek maziowych i pochewek ścięgnistych. Ponadto w nerwobólach, zespołach korzeniowych, dyskopatiach, kolce nerkowej i wątrobowej, bólach miesiączkowych. W neonatologii stosuje się w celu zamknięcia hemodynamicznie istotnego przetrwałego przewodu tętniczego u wcześniaków (powoduje zahamowanie syntezy prostaglandyny E₁ warunkującej drożność przewodu tętniczego).
W okulistyce - w stanach zapalnych po operacjach na gałce ocznej, w zapobieganiu śródoperacyjnemu zwężeniu źrenicy, w bólu pooperacyjnym.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na indometacynę i inne NLPZ, astma aspirynowa, czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, skaza krwotoczna, padaczka, parkinsonizm, w ciężkich chorobach psychicznych. Ostrożnie w niewydolności nerek, wątroby i serca. Część ekspertów przyjmuje, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowych, zawału serca lub udaru mózgu, które mogą prowadzić do zgonu; ryzyko to może zwiększać się podczas długotrwałego stosowania i u osób z chorobą serca; krótkotrwałe stosowanie w leczeniu ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak ich stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-wieńcowych. U osób otrzymujących niesteroidowe leki przeciwzapalne poważne działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie podczas leczenia i mogą nie być poprzedzone żadnymi objawami; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się wraz z wydłużaniem czasu leczenia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą niekorzystnie wpływać na płodności u kobiet; działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii. Przeciwwskazana również u dzieci do 14. rż.

Interakcje: W razie równoczesnego stosowania doustnych leków przeciwzakrzepowych z grupy kumaryn mogą wystąpić krwawienia. Może zwiększać toksyczność metotreksatu i nefrotoksyczność cyklosporyny; zmniejsza działanie leków moczopędnych i działanie hipotensyjne leków -adrenolitycz-nych; zwiększa stężenie litu i digoksyny. Jeśli równocześnie stosuje się kortykosteroidy, zwiększa się ryzyko działań niepożądanych w przewodzie pokarmowym, włącznie z krwawieniami. Probenecyd
i sulfinpirazon zwiększają stężenie indometacyny w osoczu i przedłużają jej działanie. Leki zobojętniające sok żołądkowy mogą zmniejszać wchłanianie indometacyny. Allopurynol nie wpływa na stężenie indometacyny w osoczu. Alkohol nasila niekorzystne działania leku.

Działania niepożądane: Odbijanie, niestrawność, nudności, bóle w nadbrzuszu, wzdęcia, wiatry, biegunka, zaparcie, brak łaknienia; wrzód żołądka lub dwunastnicy, perforacja i krwawienie z przewodu pokarmowego; odczyny alergiczne: skórne reakcje uczuleniowe, rumień, obrzęki, osutka, pokrzywka, nieżyt nosa, astma oskrzelowa; po dużych dawkach mogą wystąpić zaburzenia psychiczne, drgawki, bóle i zawroty głowy, osłabienie, zmęczenie, zatrzymanie płynów, obrzęki, zaburzenia widzenia, senność, upośledzenie czynności nerek i wątroby; rzadko w trakcie długotrwałego leczenia może wystąpić niedokrwistość hemolityczna, granulocytopenia i małopłytkowość. W przypadku preparatów do stosowania miejscowego: podrażnienie skóry (zaczerwienienie, swędzenie, osutka), przemijające po odstawieniu leku, bardzo rzadko po długotrwałym stosowaniu działania niepożądane charakterystyczne dla stosowania ogólnego leku. Objawy przedawkowania nie są typowe. Brak antidotum i leczenia swoistego. Stosować leczenie objawowe oraz płukanie żołądka, podać węgiel aktywowany.

Ciąża i laktacja: Kategoria B. W przypadku leczenia trwającego ponad 48 h lub po 34. tyg. ciąży - kategoria D. Nie zaleca się stosowania w ciąży i w okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: Indywidualnie w zależności od ciężkości choroby i tolerancji na lek. W podeszłym wieku stosować ostrożnie i mniejsze dawki. Podczas stosowania indometacyny konieczne może być zmniejszenie dawek kortykosteroidów. Preparaty doustne przyjmować podczas posiłków, popijać mlekiem; można podawać preparaty zobojętniające sok żołądkowy. P.o. początkowo 25 mg 2-3 razy na dobę. W przypadku dobrej tolerancji i braku poprawy zwiększyć dawkę dobową o 25-50 mg aż do uzyskania efektu. Nie przekraczać dawki dobowej 150-200 mg (duże dawki stosować krótkotrwale); większe dawki nie zwiększają skuteczności leku. Tabletki retard można stosować na noc (szczególnie w bólach nocnych i sztywności porannej) oraz w razie potrzeby w ciągu dnia, nie przekraczając 200 mg na dobę. W ataku dny stawowej 100-150 mg w 3 dawkach podzielonych, dawka podtrzymująca 50 mg/d. Zewnętrznie: wcieranie 2-3 razy na dobę, w jonoforezie i fonoforezie. Aerozol: spryskiwać miejsca zmienione chorobowo roztworem 3-5 razy na dobę. Jednorazowa dawka odpowiada zazwyczaj 10 naciśnięciom aplikatora. Maksymalna dawka dobowa wynosi 25 ml, co odpowiada 200 mg leku. W neonatologii w celu zamknięcia przetrwałego przewodu tętniczego i.v. w zależności od wieku noworodka, 3 dawki co 12-24 h wg ogólnie przyjętych wytycznych. W okulistyce: w profilaktyce śródoperacyjnego zwężenia źrenicy - 4 krople w dniu poprzedzającym operację oraz 4 krople w ciągu 3 h przed operacją; stany zapalne po operacji - 1 kropla 4-6 razy na dobę do ustąpienia objawów; ból pooperacyjny - 1 kropla 4 razy na dobę przez kilka dni.

Uwagi: Chorzy w czasie leczenia nie powinni prowadzić pojazdów mechanicznych, obsługiwać maszyn, spożywać alkoholu. W celu uniknięcia podrażnienia błony śluzowej żołądka tabletki należy przyjmować w czasie posiłków, bezpośrednio po posiłkach lub równocześnie stosować leki zobojętniające sok żołądkowy. Preparat do stosowania w neonatologii niezarejestrowany w Polsce.

Acemetacyna

Acemetacin analgeticum, antiphlogisticum nonsteroidum

M01AB

Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny, pochodna kwasu indolooctowego, uzyskany w wyniku modyfikacji struktury chemicznej indometacyny. Hamuje cyklooksygenazę-1 (COX-1) i cyklooksygenazę-2 (COX-2), uwalnianie enzymów proteolitycznych, histaminy i hialuronidy oraz aktywność dopełniacza; działa jako antagonista bradykininy i serotoniny. Wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, hamuje też agregację płytek krwi. Jednym z głównych metabolitów acemetacyny jest indometacyna. Acemetacyna działa silniej od indometacyny przeciwzapalnie i hamująco na uwalnianie histaminy z komórek tucznych w sposób zależny od dawki, natomiast słabiej hamuje syntezę prostaglandyn (słabsze działanie uszkadzające błonę śluzową układu pokarmowego). Hamowanie COX-2 wpływa na proces zapalny. Hamowanie COX-1 wiąże się z występowaniem działań niepożądanych (m.in. uszkodzenia błony śluzowej w górnym odcinku przewodu pokarmowego). Po podaniu p.o. t_max wynosi 2,4-4 h, stopień wiązania z białkami osocza - 73%. Metabolizm wątrobowy, w głównej mierze do indometacyny. t_1/2 acemetacyny wynosi ok. 4,5 h, a indometacyny ok. 7 h. Wydalanie z moczem i kałem, zarówno w postaci niezmienionej jak i metabolitów.

Wskazania: Reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, choroby zwyrodnieniowe stawów, bóle okolicy lędźwiowo-krzyżowej, bóle pooperacyjne, ostre napady dny moczanowej.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub indometacynę, zaburzenia czynności układu krwiotwórczego, III trymestr ciąży, czynna choroba wrzodowa żołądka i(lub) dwunastnicy. Nie stosować u chorych do 14 r.ż. Zachować szczególną ostrożność u chorych wykazujących w przeszłości nadwrażliwość na NLPZ (napad astmy oskrzelowej, osutka, ostry nieżyt nosa). Należy zachować ostrożność u chorych na astmę oskrzelową i inne przewlekłe choroby dróg oddechowych,
u osób z niewydolnością wątroby i(lub) nerek, nadciśnieniem tętniczym, niewydolnością serca, indukowaną porfirią, chorobą wrzodową żołądka i(lub) dwunastnicy w wywiadzie, podejrzeniem choroby wrzodowej żołądka i(lub) dwunastnicy, chorobami zapalnymi jelit (np. wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, chorobą Leśniowskiego i Crohna), bezpośrednio po dużych zabiegach chirurgicznych. Chorzy na astmę oskrzelową, przewlekłe choroby dróg oddechowych, osoby uczulone na pyłki, z obrzękiem błony śluzowej nosa (polipy nosa), miejscowymi obrzękami skóry, obrzękiem naczynioruchowym, pokrzywką, są bardziej podatne na wystąpienie reakcji nadwrażliwości. U osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe lub przeciwcukrzycowe należy kontrolować parametry krzepnięcia oraz glikemię. U chorych przyjmujących sole litu lub leki moczopędne oszczędzające potas należy badać okresowo stężenie litu i potasu w surowicy. Osoby przyjmujące leki o działaniu ośrodkowym w trakcie leczenia acemetacyną nie powinny spożywać alkoholu. Należy uważnie obserwować chorych z za-burzeniami krzepliwości krwi ze względu na możliwość nasilenia krwawień. U osób długotrwale przy-jmujących lek należy regularnie kontrolować czynność wątroby, nerek, wzrok oraz morfologię krwi. Acemetacyna może nasilić objawy padaczki, choroby Parkinsona oraz zaburzenia psychiczne. Część ekspertów przyjmuje, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowych, zawału serca lub udaru mózgu, które mogą prowadzić do zgonu; ryzyko to mo-że zwiększać się podczas długotrwałego stosowania i u osób z chorobą serca; krótkotrwałe stosowanie w leczeniu ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak ich stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-wieńcowych. U osób otrzymujących niesteroidowe leki przeciwzapalne poważne działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie podczas leczenia i mogą nie być poprzedzone żadnymi objawami; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się wraz z wydłużaniem czasu leczenia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą niekorzystnie wpływać na płodności u kobiet; działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii.

Interakcje: Acemetacyna może zwiększyć stężenie digoksyny, fenytoiny i litu we krwi. Może osłabiać działanie hipotensyjne leków moczopędnych oraz innych preparatów obniżających ciśnienie tętnicze. Furosemid przyspiesza wydalanie acemetacyny. Inhibitory ACE stosowane równolegle z acemetacyną mogą zwiększać ryzyko wystąpienia niewydolności nerek. Leki moczopędne oszczędzające potas stosowane z acemetacyną mogą przyczynić się do zwiększenia stężenia potasu we krwi. Równoległe stosowanie glikokortykosteroidów lub NLPZ zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego. Acemetacynę należy podawać 24 h przed podaniem lub po podaniu metotreksatu, gdyż może ona zwiększać stężenie metotreksatu i nasilać jego działania niepożądane. Probenecyd lub sulfinpyrazon mogą spowalniać wydalanie acemetacyny, a tym samym przedłużać działanie leku. Jednoczesne stosowanie acemetacyny i leków hamujących krzepliwość krwi zwiększa ryzyko wystąpienia krwawień. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, w tym acemetacyna, mogą zwiększać toksyczne działanie cyklosporyny na nerki. Kwas acetylosalicylowy może zmniejszać stężenie acemetacyny w osoczu. Dotychczas nie przeprowadzano badań nad wpływem acemetacyny na stężenie glukozy we krwi, mimo to pacjenci przyjmujący jednocześnie leki przeciwcukrzycowe powinni kontrolować stężenie glukozy we krwi. Jednoczesne spożywanie alkoholu lub przyjmowanie innych leków działających na ośrodkowy układ nerwowy może nasilać zaburzenia sprawności psychofizycznej wywoływane przez acemetacynę. Acemetacyny nie należy podawać jednocześnie z triamterenem, ponieważ lek ten w skojarzeniu z indometacyną, która jest aktywnym metabolitem acemetacyny, zwiększa ryzyko wystąpienia ostrej niewydolności nerek. Acemetacyna może opóźniać eliminację antybiotyków z grupy penicylin.

Działania niepożądane: Częste: nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, niewielkie krwawienia
z przewodu pokarmowego, które w wyjątkowych przypadkach mogą być przyczyną niedokrwistości. Bardzo rzadkie: złe samopoczucie, zaburzenia trawienia, wzdęcia, skurcze brzucha, utrata apetytu, owrzodzenie żołądka i(lub) dwunastnicy (niekiedy z towarzyszącymi krwawieniami i perforacją). Bóle i zawroty głowy, pobudzenie, drażliwość, znużenie, senność, depresja, dzwonienie w uszach, przemijająca utrata świadomości mogąca prowadzić do śpiączki, osłabienie mięśni, nadmierna potliwość, niepokój, splątanie, zaburzenia psychiczne, omamy, zaburzenia ze strony obwodowego układu nerwowego, możliwość nasilenia objawów: padaczki, choroby Parkinsona oraz istniejących wcześniej chorób psychicznych, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, uszkodzenie wątroby (toksyczne zapalenie wątroby z żółtaczką lub bez żółtaczki, w pojedynczych przypadkach o piorunującym przebiegu, niekiedy bez wcześniejszych objawów). Uszkodzenie nerek (śródmiąższowe zapalenie nerek, zespół nerczycowy, martwica brodawek nerkowych), zwiększenie ciśnienia tętniczego, pokrzywka, zmiany wypryskowe na skórze i(lub) błonach śluzowych, rumień, wypadanie włosów, reakcje nadwrażliwości objawiające się osutką i świądem, zaburzenia wytwarzania komórek krwi (niedokrwistość, leukopenia, agranulocytoza, małopłytkowość). W pojedynczych przypadkach: zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, zapalenie języka, pleśniawkowe zapalenie jamy ustnej, nadżerki przełyku, krwotoczne zapalenie jelita grubego, pogorszenie przebiegu choroby Leśniowskiego i Crohna, zapalenie jelita grubego połączone z owrzodzeniem, zwężenie jelita, zaparcia, drgawki pochodzenia mózgowego, zaburzenia zmysłu dotyku, smaku, słuchu, zaburzenia widzenia z podwójnym widzeniem i mroczkami lub widzeniem kolorowych plam, zaburzenia pamięci, dezorientacja, drgawki, bezsenność, koszmary senne, drżenia. W przypadku długotrwałego stosowania - zmiany dotyczące oczu: degeneracja barwnikowa siatkówki oraz zmętnienie rogówki. Zapalenie trzustki, hiperglikemia i glikozuria, ostra niewydolność nerek, proteinuria, hematuria, problemy w oddawaniu moczu, krwawienia z pochwy, kołatanie serca, bóle w klatce piersiowej, niewydolność serca, wysypka z powstawaniem pęcherzy na skórze, wyprysk, fototoksyczne zapalenie skóry wywołane nadmierną wrażliwością na światło, krwawienia skórne, ostre reakcje skórne (zespół Stevensa i Johnsona, martwica toksyczna rozpływna naskórka), reakcje anafilaktyczne, zapalenie naczyń krwionośnych oraz zapalenie tkanki płucnej na tle alergicznym, niedokrwistość hemolityczna, pancytopenia, zwiększenie tendencji do krwawień.
W przypadku przedawkowania: zaburzenia ze strony OUN: ból i zawroty głowy, splątanie, senność, utrata świadomości; ponadto: ból brzucha, nudności, wymioty, krwawienie z przewodu pokarmowego, pocenie się, podwyższenie ciśnienia tętniczego, obrzęki, skąpomocz, krwiomocz, upośledzenie czynności wątroby i nerek. Postępowanie objawowe: płukanie żołądka, diureza forsowana z utrzymaniem równowagi płynowej. Brak swoistego antidotum.

Ciąża i laktacja: Nie stosować w III trymestrze ciąży (zwiększone ryzyko wystąpienia poważnych powikłań w czasie porodu, niebezpiecznych zarówno dla matki, jak i dla dziecka, łącznie z potencjalnie zagrażającym życiu uszkodzeniem nerek i jelit). W I i II trymestrze stosować wyłącznie po starannym rozważeniu korzyści i ryzyka. Niewielkie ilości acemetacyny i jej metabolitów przenikają do pokarmu kobiecego, dlatego też należy unikać stosowania leku w okresie karmienia piersią. W przypadku długotrwałego przyjmowania dużych dawek preparatu, należy rozważyć przerwanie karmienia piersią.

Dawkowanie: P.o. w trakcie posiłków, popijając dużą ilością płynu. Dorośli: początkowo 120 mg/d
w 2 dawkach podzielonych, w razie potrzeby do 180 mg/d w 3 dawkach podzielonych. W przypadku stosowania kapsułek o przedłużonym uwalnianiu zalecana dawka dobowa wynosi 90-180 mg (1-2 kaps./d). Maksymalna dawka dobowa - 600 mg. Dawek większych niż 180 mg/d nie należy podawać dłużej niż przez tydzień. Napad dny moczanowej: 180 mg/d (3 kaps. po 60 mg lub 2 po 90 mg). Jeśli nie nastąpi złagodzenie dolegliwości bólowych i nie występują działania niepożądane ze strony układu pokarmowego, dawkę dobową można zwiększyć do 300 mg/d zgodnie z następującym schematem: dawka początkowa 120 mg, następnie 60 mg co 8 h, a w przypadku postaci leku o przedłużonym uwalnianiu do 270 mg/d (3 kaps./d). W razie konieczności schemat ten może być zastosowany w następnym dniu. Dawkę należy zmniejszać w miarę ustępowania objawów.

Uwagi: Lek może ograniczać zdolność do prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych.

Oksykamy

Meloksykam

Meloxicam analgeticum, antiphlogisticum nonsteroidum, antipyreticum, antirheumaticum

M01AC

Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ). Pochodna kwasu enolowego o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Jest preferencyjnym inhibitorem indukowalnej cyklooksygenazy-2 (COX-2), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych. W niewielkim stopniu hamuje konstytutywną cyklooksygenazę-1 (COX-1), odpowiedzialną za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne. Z przewodu pokarmowego wchłania się prawie całkowicie (90%). Stężenia w osoczu pozostają w zależności liniowej od dawki. t_1/2 we krwi wynosi 20 h. W płynie stawowym osiąga 50% stężenia we krwi. W ponad 99% wiąże się z białkami osocza, głównie albuminami. Metabolizowany w 95% w wątrobie - nieaktywne metabolity wydalane są w 50% z moczem i 50% z kałem; 5% leku wydala się w postaci niezmienionej z kałem i w śladowych ilościach
z moczem. Bardzo słabo hamuje agregację płytek krwi, ponieważ preferencyjnie działa na COX-2.

Wskazania: P.o., pr. Reumatoidalne zapalenie stawów. Choroba zwyrodnieniowa stawów. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. I.m. Krótkotrwałe leczenie objawowe zaostrzeń reumatoidalnego zapalenia stawów i zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na meloksykam i inne NLPZ, astma aspirynowa, czynna choroba wrzodowa, ciężka niewydolność wątroby, ciężka niewydolność nerek u chorych niedializowanych, ciężka niewydolność serca, krwawienie z przewodu pokarmowego, krwawienie w OUN lub inne nieprawidłowe krwawienie, ciąża, okres karmienia piersią. Nie stosować u dzieci do 15. rż. (brak badań). Ostrożnie u osób otrzymujących leki przeciwzakrzepowe lub chorych na choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego. W przypadku wystąpienia zmian śluzówkowo-skórnych należy rozważyć przerwanie stosowania preparatu. U osób z zaburzeniami przepływu nerkowego lub zmniejszoną objętością krwi krążącej meloksykam może nasilać objawy zaburzenia czynności nerek; po odstawieniu leku parametry czynności nerek powracają do stanu sprzed leczenia. Stosować ostrożnie u osób w podeszłym wieku. Leczenie niesteroidowanymi lekami przeciwzapalnymi może spowodować zatrzymanie sodu, potasu i wody w organizmie, co może mieć wpływ na działanie leków moczopędnych powodujących wydalanie sodu z moczem; u niektórych pacjentów może wystąpić zaostrzenie niewydolności serca lub choroby nadciśnieniowej. Część ekspertów przyjmuje, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowych, zawału serca lub udaru mózgu, które mogą prowadzić do zgonu; ryzyko to może zwiększać się podczas długotrwałego stosowania
i u osób z chorobą serca; krótkotrwałe stosowanie w leczeniu ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak ich stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-wieńcowych. U osób otrzymujących niesteroidowe leki przeciwzapalne poważne działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie podczas leczenia i mogą nie być poprzedzone żadnymi objawami; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się wraz z wydłużaniem czasu leczenia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą niekorzystnie wpływać na płodności u kobiet; działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii.

Interakcje: Stosowany równocześnie z innymi NLPZ i(lub) kortykosteroidami zwiększa ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego. U chorych odwodnionych równoczesne stosowanie leków moczopędnych zwiększa ryzyko wystąpienia niewydolności nerek. Może zwiększać toksyczność metotreksatu (należy kontrolować morfologię krwi) i nasila działanie nefrotoksyczne cyklosporyny. Może zwiększać stężenie litu we krwi; podczas równoległego stosowania należy monitorować stężenie liu. Może osłabiać działanie leków hipotensyjnych (inhibitorów ACE, -adrenolityków). Równoległe stosowanie doustnych leków przeciwzakrzepowych, tiklopidyny i heparyny zwiększa ryzyko krwawienia; należy kontrolować parametry krzepnięcia krwi. Cholestyramina wiąże meloksykam w przewodzie pokarmowym i przyspiesza jego wydalanie. Nie stwierdzono interakcji z cymetydyną ani lekiem zobojętniającym sok żołądkowy zawierającym wodorotlenek glinu i magnezu. Zmniejsza skuteczność wkładki wewnątrzmacicznej. Meloksykam może zmniejszać skuteczność leków obniżających ciśnienie tętnicze (np. -adrenolityków, inhibitorów konwertazy, leków rozszerzających naczynia, leków moczopędnych).

Działania niepożądane: Nudności, zaburzenia dyspeptyczne, wymioty, zaparcia, biegunka, bóle brzucha; u chorych z astmą aspirynową napad duszności. Obrzęki podudzi, bóle i zawroty głowy, zaburzenia snu; świąd, rumień, osutka, nadwrażliwość na światło słoneczne. Przedawkowany nie daje typowego obrazu klinicznego. Brak antidotum i leczenia swoistego. Stosować leczenie objawowe oraz płukanie żołądka i węgiel aktywowany. Cholestyramina przyspiesza wydalanie meloksykamu z przewodu pokarmowego. Niestrawność, nudności, wymioty, wzdęcia, biegunka, zaparcia, bóle brzucha, sporadycznie odbijania i przemijające zaburzenia parametrów czynności wątroby, zapalenie przełyku, owrzodzenie żołądka lub dwunastnicy, krwawienie z przewodu pokarmowego, perforacje owrzodzenia, zapalenie jelita grubego, zapalenie wątroby, zapalenie błony śluzowej żołądka. Obrzęki, sporadycznie kołatanie serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, zaczerwienienie twarzy. Ostry napad astmy. Bóle i zawroty głowy, sporadycznie szumy uszne, senność, dezorientacja, stan splątania. Sporadycznie nieprawidłowe parametry czynności nerek, bardzo rzadko ostra niewydolność nerek. Niedokrwistość, sporadycznie zmiany w morfologii krwi, włączając zmiany w rozmazie, leukopenię i małopłytkowość. Świąd, wysypka, sporadycznie zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, pokrzywka, nadwrażliwość na światło, w bardzo rzadkich przypadkach mogą wystąpić zmiany pęcherzowe, rumień wielopostaciowy, zespół Stevens-Johnsona, toksyczna nekroliza naskórka. Zapalenie spojówek, zaburzenia widzenia. Bardzo rzadko reakcje nadwrażliwości (obrzęk naczynioruchowy, reakcje wczesnej nadwrażliwości łącznie z reakcjami anafilaktycznymi lub rzekomoanafilaktycznymi). W przypadku przedawkowania leczenie objawowe; cholestyramina przyspiesza wydalanie meloksykamu z organizmu.

Ciąża i laktacja: Nie stosować w ciąży i okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: P.o., p.r. Stosować raz na dobę. Choroba zwyrodnieniowa stawów. 7,5 mg/d, w razie potrzeby 15 mg/d. Reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Początkowo 15 mg/d; po uzyskaniu efektu klinicznego 7,5 mg/d. U chorych ze zwiększonym ryzykiem działań niepożądanych, chorych dializowanych nie przekraczać dawki 7,5 mg. I.m. 15 mg raz na dobę, zwykle jednorazowe wstrzyknięcie w celu rozpoczęcia leczenia; w niektórych przypadkach podawanie i.m. można kontynuować przez 3 dni. U chorych ze zwiększonym ryzykiem działań niepożądanych początkowo 7,5 mg. U osób dializowanych dawka maksymalna wynosi 7,5 mg.

Uwagi: Obserwowano przejściowe zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych w trakcie stosowania meloksykamu. Niektóre działania niepożądane meloksykamu mogą ograniczać zdolność do prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych.

Piroksykam

piroxicam analgeticum, antiphlogisticum nonsteroidum, antipyreticum, antirheumaticum

M01AC, M02AA

Działanie: Niesteroidowy lek z grupy oksykamów o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym
i przeciwgorączkowym. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz: (1) konstytutywnej (COX-1), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne; (2) indukowalnej (COX-2), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia. Hamuje agregację płytek krwi (słabiej i krócej niż kwas acetylosalicylowy). Wchłania się dobrze
z przewodu pokarmowego (równie dobrze jak po wstrzyknięciach i.m.). Stężenie leku we krwi jest porównywalne dla dawki 10 mg/d i 20 mg/d. Maksymalne stężenie we krwi osiąga po 3-5 h, a t_1/2 wynosi średnio 50 h (30-86 h). Lek podawany raz na dobę zapewnia stałe stężenie we krwi w ciągu doby. W płynie stawowym osiąga stężenie równe 50% stężenia we krwi. Stacjonarne stężenie leku ustala się u większości chorych po 7-12 dniach leczenia. Piroksykam wiąże się w ok. 99% z białkami surowicy. Metabolizowany jest w wątrobie głównie poprzez hydroksylację pierścienia pirydylowego bocznego łańcucha i sprzęganie z kwasem glukuronowym. Wydalany z moczem (2/3) i kałem (1/3); 5% leku
w formie niezmienionej wydala się z moczem i kałem.

Wskazania: Choroba zwyrodnieniowa stawów. Reumatoidalne zapalenie stawów. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Ostra dna moczanowa. Choroby narządów ruchu w okresie nasilenia zmian zapalnych i ostrych bólów. Bolesne miesiączkowanie. Po zabiegach dentystycznych, ortopedycznych i innych niewielkich zabiegach chirurgicznych.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na piroksykam, inne NLPZ lub którykolwiek składnik preparatu, astma aspirynowa, czynna choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy. Nie ustalono wskazań i dawkowania leku dla dzieci do 12. rż. W czasie leczenia kontrolować morfologię krwi, wskaźniki czynności wątroby i nerek. U osób z niewydolnością wątroby lub nerek stosować ostrożnie, monitorując ich czynność. Stosować ostrożnie u osób z chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy w wywiadzie, niewyrównaną niewydolnością serca, nadciśnieniem tętniczym, chorobami nerek, obrzękami i po zabiegach chirurgicznych. Stosować ostrożnie u osób z zaburzeniami krzepnięcia krwi; u osób tych należy monitorować czas krzepnięcia. U osób stosujących piroksykam długotrwale należy przeprowadzać okresowe badania okulistyczne, kontrolować morfologię krwi, czynność nerek, badać kał na obecność krwi i monitorować stężenie elektrolitów we krwi. U osób w podeszłym wieku należy zachować ostrożność; konieczne może być zmniejszenie dawki. Część ekspertów przyjmuje, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowych, zawału serca lub udaru mózgu, które mogą prowadzić do zgonu; ryzyko to może zwiększać się podczas długotrwałego stosowania i u osób z chorobą serca; krótkotrwałe stosowanie w leczeniu ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak ich stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-wieńcowych. U osób otrzymujących niesteroidowe leki przeciwzapalne poważne działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie podczas leczenia i mogą nie być poprzedzone żadnymi objawami; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się wraz z wydłużaniem czasu leczenia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą niekorzystnie wpływać na płodności u kobiet; działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii.

Interakcje: Ponieważ silnie wiąże się z białkami krwi, może wypierać inne leki z tych połączeń; szczególnie zachować ostrożność w przypadku równoległego podawania doustnych leków przeciwzakrzepowych, pochodnych sulfonylomocznika i hydantoiny. Może również osłabiać działanie leków hipotensyjnych (inhibitorów ACE, -adrenolityków, tiazydów i furosemidu). Kwas acetylosalicylowy i inne NLPZ zmniejszają stężenie piroksykamu we krwi; podczas równoległego podawania zwiększa się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego. Stosowanie równolegle z NLPZ, glikokortykosteroidami lub alkoholem zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, w tym krwawienia z przewodu pokarmowego. Piroksykam zwiększa stężenie litu we krwi. Podczas równoległego stosowania z preparatami zawierającymi potas lub diuretykami oszczędzającymi potas zwiększa się ryzyko hiperkaliemii. Lek może zmniejszać skuteczność leków stosowanych
w nadciśnieniu tętniczym. Podczas równoległego stosowania z cyklosporyną zwiększa się ryzyko działania nefrotoksycznego. Równoległe stosowanie z chinolonami zwiększa ryzyko drgawek. Cholestyramina przyspiesza wydalanie piroksykamu; zaleca się zachowanie maksymalnego możliwego odstępu pomiędzy podaniem tych leków lub zastąpienie cholestyraminy innym lekiem. Ostrożnie w skojarzeniu z mifeprystonem. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą nasilać działanie metotreksatu.

Działania niepożądane: U ok. 30% pacjentów przyjmujących przewlekle 20 mg piroksykamu na dobę występują działania niepożądane. Najczęściej są to zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego: zapalenie jamy ustnej, owrzodzenie przewodu pokarmowego, zapalenie żołądka, brak apetytu, bóle brzucha, nudności, zaparcia, wzdęcia i niestrawność; rzadziej wymioty, zaburzenia czynności wątroby, żółtaczka, zapalenie wątroby i krwawienia z przewodu pokarmowego. Rzadko występują zaburzenia hematologiczne (niedokrwistość, leukopenia, eozynofilia, małopłytkowość i aplazja szpiku), obrzęki, zawroty głowy, senność, zmiany skórne (świąd, osutka), rumień wielopostaciowy, zespół Stevensa
i Johnsona, martwica rozpływna naskórka, nasilenie wyprysku pęcherzowego, działania niepożądane ze strony nerek (krwiomocz, białkomocz, śródmiąższowe zapalenie nerek, zespół nerczycowy, zapalenie kłębuszków nerkowych, hiperkaliemia, martwica brodawek nerkowych, niewydolność nerek), zwiększenie stężenia mocznika we krwi, depresja, szum w uszach, złe samopoczucie i bóle głowy. Brak typowego obrazu klinicznego przedawkowania, antidotum i leczenia swoistego. Stosować leczenie objawowe oraz płukanie żołądka i podawać węgiel aktywowany; dializa, hemodializa i hemoperfuzja nie są skuteczne.

Ciąża i laktacja: Kategoria B; w okresie okołoporodowym - D. W I i II trymestrze ciąży stosować wyłącznie w razie zdecydowanej konieczności. Nie stosować w III trymestrze ciąży i okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: P.o., p.r., i.v. Zwykle 20 mg raz na dobę; w razie potrzeby można podawać 2 dawki podzielone po 10 mg. Z powodu długiego t_1/2 stężenie stacjonarne ustala się dopiero po 7-12 dniach, dlatego pomimo szybkiego pojawienia się efektu działania, jego maksimum uzyskuje się po ok. 2 tyg. W ostrym napadzie dny: pierwszego dnia jednorazowo 40 mg, następnie przez 6 dni 20 mg 2 razy na dobę. W przypadku silnych bólów oraz w chorobach reumatycznych nieobejmujących stawów początkowo 40 mg/d w 2 dawkach podzielonych przez 2 dni, następnie 20-30 mg/d w 2 dawkach podzielonych. W przypadku stosowania dawek większych niż 30 mg/d zwiększa się prawdopodobieństwo wystąpienia działań niepożądanych. Zewnętrznie stosować 3-4 razy na dobę.

Uwagi: Lek może upośledzać zdolność do prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Pochodne kw. propionowego

Naproksen

naproxen analgeticum, antiphlogisticum nonsteroidum, antipyreticum, antirheumaticum

M01AE, M02AA

Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny, pochodna kwasu propionowego o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz: (1) konstytutywnej (COX-1), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne; (2) indukowalnej (COX-2), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia. Hamuje agregację płytek krwi (słabiej i krócej niż kwas acetylosalicylowy). Po podaniu p.o. wchłania się szybko; dostępność biologiczna wynosi ok. 95%. Maksymalne stężenie we krwi osiąga 1 h po podaniu; t_1/2 we krwi wynosi średnio 13 h (10-20 h). Stężenie stacjonarne osiąga po 4-5 dawkach. Wiąże się z albuminami w 99%. Niemal 95% leku wydalane jest z moczem w postaci niezmienionej jako naproksen, 6-demetylonaproksen lub w postaci ich metabolitów. t_1/2 u dzieci
w wieku 5-16 lat jest podobny jak u dorosłych. Nie przeprowadzono badań farmakokinetycznych
u dzieci do 5 r.ż.

Wskazania: Reumatoidalne zapalenie stawów, choroba zwyrodnieniowa stawów, młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i inne seronegatywne spondyloartropatie, zapalenie ścięgien i kaletek maziowych. Napad dny moczanowej. Można stosować również jako lek przeciwbólowy w bólach o niewielkim lub umiarkowanym nasileniu, np. w bolesnym miesiączkowaniu.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na naproksen, kwas acetylosalicylowy i inne NLPZ, prowadzące do wystąpienia astmy, alergicznego nieżytu lub polipów nosa, czynna choroba wrzodowa żołądka
i dwunastnicy. Stosować ostrożnie u osób z niewydolnością nerek; nie zaleca się stosowania u osób
z klirensem kreatyniny <20 ml/min. Stosować ostrożnie u osób w podeszłym wieku, z nadciśnieniem, niewydolnością serca, zatrzymaniem płynów. Podczas długotrwałego stosowania należy okresowo kontrolować czynność nerek i morfologię krwi oraz wykonywać badania okulistyczne. W przypadku wystąpienia objawów uszkodzenia wątroby należy zaprzestać podawania naproksenu. Część ekspertów przyjmuje, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowych, zawału serca lub udaru mózgu, które mogą prowadzić do zgonu; ryzyko to może zwiększać się podczas długotrwałego stosowania i u osób z chorobą serca; krótkotrwałe stosowanie
w leczeniu ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak ich stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-wieńcowych. U osób otrzymujących niesteroidowe leki przeciwzapalne poważne działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie podczas leczenia i mogą nie być poprzedzone żadnymi objawami; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się wraz z wydłużaniem czasu leczenia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą niekorzystnie wpływać na płodności u kobiet; działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii. U dzieci do 2. rż. nie badano skuteczności i bezpieczeństwa stosowania naproksenu.

Interakcje: Ponieważ lek silnie wiąże się z albuminami, może wypierać inne leki z tych połączeń; zachować szczególną ostrożność podczas równoległego podawania doustnych leków przeciwzakrzepowych, pochodnych sulfonylomocznika, sulfonamidów i hydantoiny. Nie stosować w skojarzeniu
z innymi niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Glikokortykosteroidy zwiększają ryzyko wystąpienia krwawienia z przewodu pokarmowego. Zwiększa stężenie litu i metotreksatu. Może nasilać nefrotoksyczność cyklosporyny. Stosowanie równolegle z chinolonami przeciwbakteryjnymi zwiększa ryzyko wystąpienia drgawek. Może osłabiać działanie hipotensyjne propranololu i -adrenolityków. Osłabia działanie leków moczopędnych. Stosowanie równolegle z glikozydami nasercowymi może prowadzić do nasilenia niewydolności serca. Cholestyramina opóźnia wchłanianie leku, nie wpływając na całkowitą ilość wchłoniętego leku. Leki zobojętniające sok żołądkowy mogą wpływać na wchłanianie naproksenu. Probenecyd zwiększa stężenie naproksenu we krwi. Naproksen osłabia działanie mifeprystonu; nie należy go stosować do 12 dni po podaniu mifeprystonu. Spożywanie alkoholu i palenie tytoniu zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Działania niepożądane: Przewód pokarmowy: zaparcia, zaburzenia dyspeptyczne, bóle brzucha, nudności, niestrawność, biegunka, zapalenie jamy ustnej, rzadziej zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych i zaburzenia czynności wątroby, żółtaczka, krwawienia z przewodu pokarmowego, perforacje, owrzodzenia, wymioty. Ponadto: bóle i zawroty głowy, rumień, obrzęki, duszność, kołatanie serca, upośledzenie czynności nerek (zapalenie kłębuszków nerkowych, krwiomocz, hiperkaliemia, śródmiąższowe zapalenie nerek, zespół nerczycowy, martwica brodawek nerkowych, niewydolność nerek), agranulocytoza, granulocytopenia, leukopenia, małopłytkowość, eozynofilia, bóle i osłabienie mięśni, zaburzenia koncentracji, złe samopoczucie i depresja, zaburzenia snu, bezsenność, łysienie, zapalenie skóry, osutka, uszkodzenie słuchu, niewydolność serca, eozynofilowe zapalenie płuc, reakcje anafilaktyczne, gorączka i dreszcze. Przedawkowanie objawia się sennością, niestrawnością, zaburzeniami dyspeptycznymi i wymiotami. Brak antidotum i leczenia swoistego. Stosować leczenie objawowe oraz płukanie żołądka i podawanie węgla aktywowanego. Hemodializa nie jest skuteczna.

Ciąża i laktacja: Kategoria B; w okresie okołoporodowym - D. W I i II trymestrze ciąży stosować wyłącznie w razie zdecydowanej konieczności. Nie stosować w III trymestrze ciąży i okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: P.o. W chorobach reumatycznych dorośli zwykle 250 mg 2 razy na dobę, w razie potrzeby 750-1000 mg/d. W przypadku przewlekłego podawania dawkę można zwiększać lub zmniejszać w zależności od stanu klinicznego (w celu osiągnięcia silniejszego działania, w przypadku dobrej tolerancji, można podawać do 1,5 g/d w dawkach podzielonych). W ataku dny moczanowej pierwsza dawka 750 mg, a następnie 250 mg co 8 h. W zapaleniu ścięgien, kaletek maziowych, bolesnym miesiączkowaniu i innych postaciach bólu początkowo 500 mg, następnie 250 mg co 6-8 h (nie przekraczać dawki 1,25 g/d). Dzieci po 3. rż. w młodzieńczym przewlekłym zapaleniu stawów zwykle raz na dobę 2,5-5 mg, maksymalnie 10 mg/kg mc./d w 2 dawkach podzielonych. P.r. Dorośli. Doraźnie w razie zwalczania bólu 1 czopek (500 mg), a następnie w razie potrzeby czopek (250 mg) co 6-8 h, maks. 1,5 g/d. W chorobach reumatycznych i bólach przewlekłych 500 mg/d (2 razy na dobę czopek 250 mg). W ostrych stanach można krótkotrwale zwiększyć dawkę do 1000 mg/d. W ostrym napadzie dny doraźnie 750-1000 mg (2 czopki po 500 mg lub jeden po 250 i jeden po 500 mg), następnie 250 mg co 8 h. Dzieci po 2. rż. w młodzieńczym przewlekłym zapaleniu stawów 10 mg/kg mc./d w 2 dawkach podzielonych. Miejscowo w postaci żelu wcierać w bolące miejsca 2-6 razy na dobę.

Uwagi: Działania niepożądane związane ze stosowaniem naproksenu mogą ograniczać zdolność do prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Ketoprofen

ketoprofen analgeticum, antiphlogisticum nonsteroidum, antipyreticum, antirheumaticum

M01AE, M02AA

Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ). Pochodna kwasu propionowego o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz: (1) konstytutywnej (COX-1) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne; (2) indukowalnej (COX-2) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia. Hamuje agregację płytek krwi (słabiej i krócej niż kwas acetylosalicylowy) i uwalnianie enzymów lizosomalnych. Maksymalne stężenie w osoczu osiąga w ciągu 0,5-2 h po podaniu tabletki, czopka, iniekcji, a 6-7 h po podaniu tabletki retard. t_1/2 we krwi wynosi odpowiednio 2 h i 5,5 h. W ponad 99% wiąże się z białkami osocza, głównie albuminami. Metabolizowany w wątrobie (głównie w wyniku sprzęgania z kwasem glukuronowym). Wydalany głównie z moczem, w niewielkiej ilości z kałem. Nie ulega kumulacji. Dobrze przenika do płynu stawowego i przez barierę łożyska. U osób w podeszłym wieku nieznacznie wydłuża się t_1/2 w surowicy i t_1/2 eliminacji leku. Po podaniu w postaci żelu wchłania się w ok. 5%.

Wskazania: Jako lek przeciwbólowy i przeciwzapalny w reumatoidalnym zapaleniu stawów, chorobie zwyrodnieniowej stawów obwodowych i kręgosłupa oraz innych chorobach reumatycznych. Również w leczeniu zmian pourazowych, przeciążeniowych i zapalnych tkanek okołostawowych: ścięgien, więzadeł, mięśni, torebek stawowych, kaletek maziowych i pochewek ścięgnistych. Także w zapaleniu stawów w przebiegu łuszczycy. Miejscowo w bólach pourazowych stawów, ścięgien i mięśni, pomocniczo w chorobie zwyrodnieniowej stawów.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na ketoprofen i inne NLPZ, astma aspirynowa, czynna choroba wrzodowa, ciężka niewydolność nerek, wątroby lub serca, czynne krwawienie, poważne zaburzenia krzepnięcia. Ostrożnie u osób w podeszłym wieku, z łagodną lub umiarkowaną niewydolnością nerek, wątroby lub serca, chorych na choroby żołądka lub jelit. Stosowanie miejscowe: nie stosować na uszkodzoną skórę, unikać narażenia na światło słoneczne. Chronić przed kontaktem z błonami śluzowymi. Część ekspertów przyjmuje, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowych, zawału serca lub udaru mózgu, które mogą prowadzić do zgonu; ryzyko to może zwiększać się podczas długotrwałego stosowania i u osób z chorobą serca; krótkotrwałe stosowanie w leczeniu ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak ich stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-wieńcowych. U osób otrzymujących niesteroidowe leki przeciwzapalne poważne działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie podczas leczenia i mogą nie być poprzedzone żadnymi objawami; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się wraz z wydłużaniem czasu leczenia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą niekorzystnie wpływać na płodności u kobiet; działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii. Nie stosować u osób do 15 r.ż.

Interakcje: Stosowanie równolegle z solami potasu, lekami moczopędnymi oszczędzającymi potas, inhibitorami konwertazy angiotensyny, antagonistami receptora AT II, heparyną niefrakcjonowaną lub drobnocząsteczkową, cyklosporyną takrolimusem, trimetoprimem i innymi lekami mogącymi zwiększać stężenie potasu w surowicy może zwiększać ryzyko hiperkaliemii. Zwiększa toksyczność metotreksatu; nie stosować, gdy dawki metotreksatu przekraczają 15 mg/tydz. Nie stosować równolegle
z solami litu (zwiększenie stężenia litu), innymi niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, doustnymi lekami przeciwkrzepliwymi, heparyną. Równoległe stosowanie kortykosteroidów zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego, włącznie z krwawieniami. Zmniejsza skuteczność leków moczopędnych. Probenecyd przedłuża działanie ketoprofenu. Nasila działanie leków przeciwkrzepliwych i(lub) wpływających na agregację płytek (pochodne kumaryny, warfaryna, heparyna, tiklopidyna, klopidogrel, eptyfibatyd, abciksymab, iloprost), doustnych leków hipoglikemizujących, pochodnych hydantoiny, alkoholu. Ketoprofen może zmniejszyć skuteczność domacicznych środków antykoncepcyjnych. Metoklopramid może zmniejszyć wchłanianie ketoprofenu. Wchłanianie ketoprofenu z przewodu pokarmowego nie zmniejsza się podczas jednoczesnego stosowania leków zobojętniających sok żołądkowy zawierających glin.

Działania niepożądane: Zaburzenia dyspeptyczne, nudności, wymioty, ból brzucha, wzdęcia, oddawanie gazów, biegunka, zaparcie, brak łaknienia, nieżyt żołądka, zapalenie jamy ustnej, rzadko zapalenie okrężnicy; lek może również uczynnić chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy i w konsekwencji spowodować krwawienie z przewodu pokarmowego; odczyny alergiczne: skórne reakcje uczuleniowe, rumień, obrzęki, osutka, pokrzywka, bardzo rzadko zespół Stevensa i Johnsona oraz martwica toksyczna rozpływna naskórka; nadciśnienie; bóle i zawroty głowy, senność lub bezsenność, depresja, rozdrażnienie, osłabienie, zmęczenie, zatrzymanie płynów, obrzęki, upośledzenie czynności nerek i wątroby; zaburzenia widzenia, słuchu, obrzęki obwodowe; rzadko niedokrwistość, granulocytopenia i małopłytkowość. Przedawkowanie nie daje typowego obrazu klinicznego. Brak antidotum; stosować leczenie objawowe oraz płukanie żołądka i podawanie węgla aktywowanego; lek jest usuwany podczas hemodializy.

Ciąża i laktacja: Kategoria B, w okresie okołoporodowym - D. W I i II trymestrze stosować wyłącznie w przypadku zdecydowanej konieczności; nie stosować w III trymestrze. Nie stosować w okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: Indywidualnie w zależności od nasilenia choroby i tolerancji na lek. Dorośli. P.o.:
w krótkotrwałym leczeniu ostrych objawów 150-300 mg/d w 2-3 dawkach podzielonych, w leczeniu podtrzymującym 100-200 mg/d w 2-3 dawkach podzielonych; w postaci tabletek o zmodyfikowanym uwalnianiu 150-300 mg/d. Lek przyjmuje się w czasie posiłków, popijając wodą. I.m. lub i.v. w ciągu pierwszych dni leczenia 100-200 mg/d w dawkach podzielonych, maksymalnie 300 mg/d; pozajelitowo stosować krótkotrwale, leczenie kontynuować p.o. P.r. 100-200 mg/d w dawkach podzielonych, maksymalnie 300 mg/d. U osób z upośledzoną czynnością nerek lub wątroby konieczne może być stosowanie mniejszej dawki początkowej. Miejscowo: 1-2 g żelu 1-3 razy na dobę lub 3-4 dawek leku w postaci płynu do natryskiwania na skórę 3 razy na dobę (w razie potrzeby do 48 dawek na dobę).

Uwagi: Preparaty działające ogólnie nie powinny być stosowane u kierowców i operatorów maszyn ze względu na zawroty głowy i upośledzenie sprawności psychoruchowej.

Ibuprofen

ibuprofen analgeticum, antiphlogisticum nonsteroidum, antipyreticum, antirheumaticum

M01AE, M02AA

Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny, pochodna kwasu propionowego o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz: (1) konstytutywnej (COX-1) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne; (2) indukowalnej (COX-2) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia. Hamuje agregację płytek krwi (słabiej i krócej niż kwas acetylosalicylowy). Aktywnym enancjomerem jest S(+) ibuprofen (deksibuprofen), R(-) ibuprofen stanowi prolek in vivo przekształcany częściowo do czynnego związku. W lecznictwie stosuje się mieszaninę racemiczną lub deksibuprofen, co pozwala na zmniejszenie dawki. Z przewodu pokarmowego wchłania się bardzo szybko, częściowo w żołądku i w większym stopniu w jelicie cienkim. t_max wynosi 1-2 h po podaniu tabletki, a 1 h po podaniu zawiesiny. Metabolizm zachodzi w wątrobie. t_1/2 we krwi wynosi 2 h.
W 99% wiąże się z białkami osocza. Wydala się z moczem w postaci nieczynnych metabolitów. Eliminowany całkowicie z krwi 24 h po podaniu ostatniej dawki.

Wskazania: Jako lek przeciwbólowy (bóle o małym i średnim nasileniu) i przeciwzapalny w reumatoidalnym zapaleniu stawów, chorobie zwyrodnieniowej stawów obwodowych i kręgosłupa oraz innych chorobach reumatycznych. Również w leczeniu zmian pourazowych, przeciążeniowych i zapalnych tkanek okołostawowych: ścięgien, więzadeł, mięśni, torebek stawowych, kaletek maziowych i pochewek ścięgnistych. Także w innych stanach bólowych (m.in. bóle głowy, zębów, miesiączkowe) oraz
w gorączce.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na ibuprofen i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne, czynna lub przebyta choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, astma aspirynowa, skaza krwotoczna. Ostrożnie u chorych na astmę oskrzelową, nadciśnienie, osób z niewydolnością nerek, wątroby lub serca oraz u dzieci do 12. rż. U osób w podeszłym wieku ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest większe. Część ekspertów przyjmuje, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowych, zawału serca lub udaru mózgu, które mogą prowadzić do zgonu; ryzyko to może zwiększać się podczas długotrwałego stosowania i u osób z chorobą serca; krótkotrwałe stosowanie w leczeniu ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak ich stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-wieńcowych. U osób otrzymujących niesteroidowe leki przeciwzapalne poważne działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie podczas leczenia i mogą nie być poprzedzone żadnymi objawami; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się wraz z wydłużaniem czasu leczenia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą niekorzystnie wpływać na płodności u kobiet; działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii.

Interakcje: Jeśli równocześnie stosuje się doustne leki przeciwzakrzepowe z grupy kumaryn, mogą wystąpić krwawienia. Zwiększa toksyczność metotreksatu, zmniejsza działanie leków moczopędnych; zwiększa stężenie litu i digoksyny. W razie równoległego stosowania kortykosteroidów zwiększa się ryzyko działań niepożądanych w przewodzie pokarmowym, włącznie z krwawieniami. Probenecyd
i sulfinpirazon przedłużają działanie ibuprofenu. Ibuprofen nie wpływa na stężenie alkoholu we krwi; spożywanie alkoholu podczas leczenia ibuprofenem nieznacznie zwiększa ryzyko uszkodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego. Leki zobojętniające sok żołądkowy zawierające wodorotlenek glinu mogą zaburzać wchłanianie ibuprofenu i opóźniać początek jego działania; leki zawierające wodorotlenek magnezu mogą przyspieszyć i zwiększyć jego wchłanianie. Cholestyramina ogranicza wchłanianie ibuprofenu, działania tego nie stwierdzono w przypadku kolestypolu. Stosowanie równolegle
z innymi NLPZ może wywołać alergię krzyżową i zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Nie stosować równolegle z zydowudyną, ponieważ wiąże się to ze zwiększeniem ryzyka krwawienia.

Działania niepożądane: Odbijanie, niestrawność, nudności, bóle w nadbrzuszu, wzdęcia, biegunka, zaparcie, brak łaknienia, rzadziej wrzód żołądka lub dwunastnicy, krwawienie z przewodu pokarmowego; odczyny alergiczne: skórne reakcje uczuleniowe, rumień, obrzęki, osutka, pokrzywka, nieżyt nosa, astma oskrzelowa; w razie dużych dawek bóle i zawroty głowy, zaburzenia słuchu, osłabienie, zmęczenie, zatrzymanie płynów, zaburzenia widzenia, senność, upośledzenie czynności nerek i wątroby; rzadko w długotrwałym leczeniu może wystąpić niedokrwistość hemolityczna, granulocytopenia
i małopłytkowość. W przypadku stosowania deksibuprofenu możliwe jest zmniejszenie częstości występowania niektórych działań niepożądanych. Przedawkowanie: nie daje typowego obrazu klinicznego. Brak antidotum i leczenia swoistego. Stosować leczenie objawowe oraz płukanie żołądka i podawanie węgla aktywowanego.

Ciąża i laktacja: Kategoria C. W okresie okołoporodowym - D. W I i II trymestrze ciąży stosować tylko w razie zdecydowanej konieczności. Nie stosować w III trymestrze ciąży. W okresie karmienia piersią można stosować krótkotrwale.

Dawkowanie: Indywidualnie w zależności od stopnia ciężkości choroby i tolerancji na lek. Podane dawki odnoszą się do ibuprofenu w postaci racematu, w razie stosowania deksibuprofenu powinny być one zmniejszone o 25% (100 mg mieszaniny racemicznej odpowiada 75 mg deksibuprofenu). Dorośli. W chorobach reumatycznych 200-800 mg 3 razy na dobę. Przeciwbólowo 200-400 mg 4-6 razy na dobę. W bolesnych miesiączkach 400 mg 4 razy na dobę, w postaci o przedłużonym uwalnianiu 300-600 mg 2 razy na dobę. Maksymalna dawka dobowa 3,2 g, jednak nie zaleca się stosowania dawek większych niż 2 g/d. Dzieci 6. mż.-12. rż. przeciwgorączkowo 5-10 mg/kg mc. (w zależności od wyniku pomiaru temperatury), maksymalna dawka dobowa 40 mg/kg mc. Młodzieńcze przewlekłe reumatoidalne zapalenie stawów 2.-15. rż. 20 mg/kg mc./d w 3-4 dawkach podzielonych. Maksymalna dawka dobowa 40 mg/kg mc. Miejscowo: 4-10 cm kremu lub żelu nałożyć i wcierać w chorobowo zmienione miejsca; w przypadku dużych krwiaków, skręceń można stosować pod opatrunkiem okluzyjnym.

Kwas tiaprofenowy

tiaprofenic acid analgeticum, antiphlogisticum nonsteroidum, antipyreticum, antirheumaticum

M01AE

Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny należący do pochodnych kwasu octowego. Wykazuje działanie przeciwbólowe o sile podobnej do naproksenu. Działa także przeciwgorączkowo i przeciwobrzękowo. Mechanizm działania leku polega na hamowaniu cyklooksygenazy (COX) przekształcającej kwas arachidonowy w prostaglandyny będące mediatorami procesu zapalnego. Kwas tiaprofenowy nie wywiera hamującego działania na syntezę proteoglikanów chrząstki stawowej. Wchłania się po podaniu p.o., t_max wynosi 1-2 h. W 98% wiąże się z białkami osocza, t_1/2 wynosi 1,5-2 h. W ok. 60% wydalany z moczem w postaci metabolitów, pozostała część z kałem. Przenika przez łożysko, w nieznacznej ilości także do pokarmu kobiecego.

Wskazania: Reumatoidalne zapalenie stawów, choroby zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i inne przewlekłe zapalne choroby stawów, bóle lędźwiowo-krzyżowe, choroby układu mięśniowo-szkieletowego, zapalenie torebki stawowej i kaletki maziowej, nadwerężenie ścięgien, urazy, uszkodzenia i(lub) stany zapalne tkanek miękkich, drobne urazy
i nadwerężenie stawów, bóle pooperacyjne, stany zapalne.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy (także przebyta), astma aspirynowa, czynna choroba pęcherza moczowego lub gruczołu krokowego, nawracające choroby układu moczowego, ciężkie uszkodzenie nerek lub wątroby. Nie zaleca się stosowania u dzieci. Ostrożnie u osób
w podeszłym wieku, z niewydolnością wątroby, nerek lub serca, chorych na nadciśnienie lub choroby żołądka bądź jelit, z zaburzeniami krzepnięcia. W przypadku wystąpienia zapalenia pęcherza moczowego lub krwawienia z przewodu pokarmowego należy przerwać leczenie. U osób długotrwale stosujących kwas tiaprofenowy należy okresowo wykonywać badania okulistyczne. Część ekspertów przyjmuje, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowych, zawału serca lub udaru mózgu, które mogą prowadzić do zgonu; ryzyko to może zwiększać się podczas długotrwałego stosowania i u osób z chorobą serca; krótkotrwałe stosowanie
w leczeniu ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak ich stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-wieńcowych. U osób otrzymujących niesteroidowe leki przeciwzapalne poważne działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie podczas leczenia i mogą nie być poprzedzone żadnymi objawami; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się wraz z wydłużaniem czasu leczenia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą niekorzystnie wpływać na płodności u kobiet; działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii. Występuje krzyżowa nadwrażliwość z salicylanami.

Interakcje: Nie stosować w skojarzeniu z heparyną. Zwiększa stężenie soli litu, nasila działanie doustnych leków przeciwkrzepliwych i hipoglikemizujących, sulfonamidów, fenytoiny. Zwiększa toksyczność metotreksatu. Równoległe stosowanie z cyklosporyną lub inhibitorami konwertazy angiotensyny zwiększa ryzyko działania nefrotoksycznego. W skojarzeniu z diuretykami oszczędzającymi potas nasila ryzyko hiperkaliemii. Osłabia działanie leków moczopędnych oraz leków przeciwnadciśnieniowych. Równoległe stosowanie glikozydów nasercowych i niesteroidowych leków przeciwzapalnych może nasilać niewydolność serca. Podczas równoległego stosowania z kortykosteroidami i innymi niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi nasila ryzyko wystąpienia krwawień z przewodu pokarmowego. Ryzyko owrzodzeń przewodu pokarmowego i krwawień jest również większe w przypadku spożywania alkoholu i palenia tytoniu. Ostrożnie podczas równoległego stosowania z aminoglikozydami, probenecydem. Należy unikać przez okres do 12 dni po podawaniu mifepristonu.

Działania niepożądane: Działania niepożądane ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty, krwawienia, bóle brzucha, bóle w okolicy odbytu, zapalenie żołądka, wrzody żołądka), bóle i zawroty głowy, szum w uszach, senność, małopłytkowość i zaburzenia krzepnięcia, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, zapalenie wątroby, żółtaczka, zaburzenia czynności nerek, retencja sodu
i wody, podrażnienie lub zapalenie pęcherza moczowego, osutka, plamica, wypadanie włosów, bardzo rzadko zespół Stevensa i Johnsona oraz martwica toksyczna rozpływna naskórka, nadmierna wrażliwość na światło, reakcje nadwrażliwości (napady astmy, skurcz oskrzeli, duszność, obrzęk naczynioruchowy, wstrząs anafilaktyczny). W przypadku przedawkowania leczenie objawowe.

Ciąża i laktacja: Kategoria C. Nie zaleca się stosowania w ciąży, szczególnie w I i III trymestrze. Nie zaleca się stosowania podczas karmienia piersią.

Dawkowanie: P.o. 600 mg/d w 2-3 dawkach podzielonych. U osób z niewydolnością wątroby, nerek lub serca do 400 mg/d.

Nefopam

nefopam analgeticum

N02BG

Działanie: Nieopioidowy lek przeciwbólowy, pochodna benzoksazocyny. Działa ok. 3 razy słabiej od morfiny, a ok. 10 razy silniej od kwasu acetylosalicylowego. Mechanizm działania nie jest znany; lek jest silnym inhibitorem zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny, prawdopodobnie działa na zstępujące szlaki serotoninergiczne. W dużych dawkach działa cholinolitycznie, przeciwhistaminowo
i miejscowo znieczulająco. Zwiększa stężenie endogennych amin katecholowych w szczelinach synaptycznych i działa chronotropowododatnio i inotropowododatnio. Może powodować pobudzenie i euforię, ale też działać sedatywnie. Nie hamuje ośrodka oddechowego, nie działa przeciwgorączkowo ani przeciwzapalnie (może jednak obniżać temperaturę po wysiłku, co prawdopodobnie wiąże się ze zwiększeniem pocenia się). Nie działa zapierająco, może jednak powodować opóźnienie opróżniania żołądka. Po podaniu p.o. wchłania się w 95-100%, t_max wynosi 1-3 h. Wiąże się z białkami krwi w 71-76%. Ulega dystrybucji do tkanek i narządów, jak również do płynu mózgowo-rdzeniowego; przenika przez łożysko i do pokarmu kobiecego. Metabolizm zachodzi w wątrobie (N-demetylacja i N-oksydacja); 2 z 7 głównych metabolitów wykazują działanie przeciwbólowe. t_1/2 nefopamu wynosi ok. 4 h (3-8 h). Wydalanie metabolitów następuje z moczem (87%) i kałem (8%); ok. 5% dawki leku wydalane jest w postaci niezmienionej.

Wskazania: Łagodne i umiarkowane bóle ostre (np. pooperacyjne), bóle przewlekłe o niewielkim na-sileniu (np. w chorobie nowotworowej).

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, padaczka. Nie stosować
w czasie leczenia inhibitorami MAO i do 3 tyg. po jego zakończeniu. Nie stosować u dzieci do 12 r.ż. Ostrożnie u osób z chorobami wątroby, nerek lub rozrostem gruczołu krokowego.

Interakcje: Z inhibitorami MAO może powodować wystąpienie poważnych działań niepożądanych (hipertermia, nadciśnienie złośliwe, tachykardia, zaburzenia rytmu serca). Ostrożnie z trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi. Może nasilać działania niepożądane leków cholinolitycznych
i sympatykomimetycznych. Jednoczesne stosowanie nefopamu (w dawce 24 mg/kg mc./dobę) i paracetamolu zwiększa prawdopodobieństwo uszkodzenia wątroby. Rezerpina osłabia działanie przeciwbólowe nefopamu. Nie zaleca się stosowania jednocześnie z lekami nasennymi i przeciwhistaminowymi, ani spożywania alkoholu w czasie leczenia nefopamem.

Działania niepożądane: Nudności i (rzadziej) wymioty, nadmierne pocenie się, zawroty głowy, nadmierne pobudzenie, tachykardia, bezsenność, lęk, utrata łaknienia, suchość w ustach, trudności w połykaniu, zaburzenia widzenia, trudności w oddawaniu moczu, osutka. U osób w podeszłym wieku mogą wystąpić działania niepożądane ze strony OUN (omamy, dezorientacja). W przypadku przedawkowania: drgawki, omamy, tachykardia, nadciśnienie tętnicze, gorączka, pocenie się. Leczenie objawowe (diazepam i.v., jeżeli występują drgawki, propranolol, jeżeli występuje tachykardia, nadciśnienie tętnicze).

Ciąża i laktacja: Kategoria D. Nie stosować w okresie karmienia piersią (dawka leku, którą otrzymuje dziecko stanowi ok. 3% dawki przyjętej przez matkę).

Dawkowanie: P.o. po posiłku lub podczas jedzenia 30-90 mg 3 razy na dobę (początkowo zwykle 60 mg 3 razy na dobę). U osób w podeszłym wieku można początkowo stosować mniejszą dawkę. U osób z łagodną lub umiarkowaną niewydolnością nerek nie ma konieczności modyfikacji dawkowania.

Uwagi: Lek może powodować różowe zabarwienie moczu. Nefopam może upośledzać zdolność do prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych. Podczas długotrwałego stosowania należy kontrolować czynność wątroby.

---