Projektowanie map interwencji
Zeszyt ćwiczeń według: H. Shaalma, M. de Bruin, J. Mikolajczak, G. Kok
Tłumaczenie: Łukasz Kaczmarek
Materiały tyko do użytku w trakcie ćwiczeń z w ramach kursu Projektowanie Map Interwencji. Zakaz rozpowszechniania.
Krok 1 - Ocena potrzeb
Analiza problemu
Arkusz 1
Celem pierwszej sesji jest burza mózgów nad danym problemem. Odnieście się do następujących zagadnień:
Na czym polega problem?
Czyj to problem?
W jakim sensie problem powiązany jest ze zdrowiem? Czyim zdrowiem?
Czy to poważny problem?
Jakie zachowania są związane z tym problemem lub/i są jego przyczyną?
Jakie są środowiskowe czynniki lub warunki, które wiążą się tym problemem zdrowotnym?
Jakie są determinanty/korelaty zachowań, które powodują dany problem zdrowotny?
Jakie są determinanty/korelaty czynników środowiskowych powodujących dany problem zdrowotny?
Zadanie 1. Na czym polega problem? Czy jest poważny? Jakich ludzi dotyczy?
Problem i grupa(-y) docelowa:
Zadanie 2. Jakie zachowania i czynniki środowiskowe lub warunki wiążą się z
tym problemem?
Zachowania (czynniki behawioralne)
Czynniki środowiskowe lub warunki
Zadanie 3. Pomyślcie się nad kluczowymi determinantami/korelatami wyróżnionych czynników behawioralnych i środowiskowych
Kluczowe korelaty zachowania 1:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Kluczowe korelaty zachowania 2:
-
-
-
-
--
-
-
-
-
-
-
-
-
Kluczowe korelaty czynnika środowiskowego 1:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Kluczowe korelaty czynnika środowiskowego X
-
-
-
-
--
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Po dokonaniu analizy problemu, populacji, której dotyczy, przyczyn i korelatów, powinieneś być w stanie przejść do kroku drugiego: określenia co miałoby ulec zmianie i w której populacji.
Krok 2 - Matryce celów zmiany
Określenie, co powinno ulec zmianie
Celem drugiego kroku tworzenia planu interwencji jest określenie - tak precyzyjnie jak to tylko możliwe - co powinno ulec zmianie w grupie docelowej i/lub czynnikach środowiskowych w celu całkowitego lub częściowego rozwiązania problemu. Co powinno się zmienić i u kogo? Oraz - jeśli to możliwe - jaka zmiana powinna nastąpić w jakim czasie?
Cele powinny spełniać następujące kryteria:
Specyficzne - cele powinny określać, co ma zostać osiągnięcie
Mierzalne - powinieneś mieć możliwość określenia, czy osiągnąłeś cel czy nie.
Osiągalne - czy cele, które wytyczyłeś są osiągalne?
Realistyczne - czy możesz osiągnąć te cele środkami jakie posiadasz?
Czas - kiedy cele mają zostać osiągnięte
Arkusz 2.1.
Zadanie 1. Nazwij pożądane zmiany w zachowaniu lub w otoczeniu. Aby to uzyskać, odwołaj się do analiz z poprzednich kroków i odwróć je. Innymi słowy, nazwij zachowania promujące zdrowie w grupie docelowej i nazwij warunki środowiskowe, które muszą zostać spełnione. Ujmij to tak specyficznie, jak tylko możesz.
Zachowania prozdrowotne:
-
-
-
-
-
-
-
Prozdrowotne czynniki środowiskowe:
-
-
-
-
-
-
-
Arkusz 2. 2.
Zadanie 2. Określ działania (cele wykonawcze; performance objectives) potrzebne przy danym zachowaniu sprzyjającemu zdrowiu oraz czynniku środowiskowym, który ma ulec zmianie. Możliwe, że będziesz musiał ograniczyć się w tym kroku do najważniejszych zachowań i warunków.
Cele wykonawcze to specyficzne zachowania składowe głównego zachowania sprzyjającego zdrowiu. Żeby znaleźć cele wykonawcze danego zachowania sprzyjającego zdrowiu zadaj sobie następujące pytanie:
„Co ludzie muszą uczynić, żeby wykonać dane zachowanie prozdrowotne”
Na przykład, gdybyś miał zachęcać do używania prezerwatyw (zachowanie prozdrowotne), to mógłbyś chcieć aby ludzie planowali użycie prezerwatywy oraz żeby ktoś nabył prezerwatywy w celu ich późniejszego użycia.
Aby określić cele wykonawcze warunków środowiskowych zadaj sobie następujące pytanie:
„Co musi ktoś uczynić, aby zaszły zamiany w warunkach środowiskowych.”
Formułuj cele wykonawcze w taki sposób, aby można było je mierzyć.
Indywidualne cele wykonawcze zachowań prozdrowotnych
|
Zachowanie zdrowotne 1: _________________________________________ |
Cel wykonawczy 1 |
|
|
|
Cel wykonawczy 2 |
|
|
|
Cel wykonawczy x |
|
|
|
Zachowanie zdrowotne 2: _________________________________________ |
Cel wykonawczy 1 |
|
|
|
Cel wykonawczy 2 |
|
|
|
Cel wykonawczy x |
|
|
|
Zachowanie zdrowotne X: _________________________________________ |
Cel wykonawczy 1 |
|
|
|
Cel wykonawczy 2 |
|
|
|
Cel wykonawczy x |
|
|
|
Warunki środowiskowe i cele wykonawcze - Pamiętaj żeby określić, kto będzie musiał podjąć działanie - Nie wszystkie poziomy środowiskowe odnoszą się do każdego problemu. Przeanalizuj tylko odpowiednie.
|
Poziom interpersonalny: _________________________________________ |
Cel wykonawczy 1 |
|
|
|
Cel wykonawczy 2 |
|
|
|
Cel wykonawczy x |
|
|
|
Poziomi organizacji: _________________________________________ |
Cel wykonawczy 1 |
|
|
|
Cel wykonawczy 2 |
|
|
|
Cel wykonawczy x |
|
|
|
Poziom społeczności: _________________________________________ |
Cel wykonawczy 1 |
|
|
|
Cel wykonawczy 2 |
|
|
|
Cel wykonawczy x |
|
|
|
Arkusz 2.3
Zadanie 3. Określ determinanty twoich celów wykonawczych. Determinanty mogą być osobiste lub zewnętrzne: determinanty osobiste to te, które są pod kontrolą osoby, natomiast determinanty zewnętrzne (środowiskowe) nie są pod bezpośrednią kontrola osoby. Wymień determinanty, spróbuj zastosować teorie behawioralne i wykorzystaj determinanty zachowań lub warunków środowiskowych pochodzące z punktu 1. „ocena potrzeb”.
Cel wykonawczy 1 ………………………………………………………………….
Determinanty:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Cel wykonawczy 2 ………………………………………………………………….
Determinanty:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Cel wykonawczy 3 ………………………………………………………………….
Determinanty:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Cel wykonawczy x ………………………………………………………………….
Determinanty:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Środowiskowy cel wykonawczy 1 ……………………………………………….
Determinanty:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Środowiskowy cel wykonawczy 2 ………………………………………………….
Determinanty:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Środowiskowy cel wykonawczy 3 ……………………………………….
Determinanty:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Środowiskowy cel wykonawczy x ……………………………………….
Determinanty:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Im więcej determinant włączysz do swojej interwencji, tym bardziej złożona będzie. Dlatego wybierz te determinanty, które są:
istotność - znaczące przyczyniają się do zachowania
modyfikowalne - mogą ulec zmianie przy użyciu dostępnych metod
Odwołaj się do literatury przedmiotu oraz zdrowego rozsądku, żeby podjąć decyzję.
+++ bardzo ++ możliwe + nieznacznie
Determinanty |
Istotność |
Modyfikowalność
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Worksheet 2.4.
Zadanie 4. Określ pożądane cele zmiany. Cele zmiany to specyficzne cele twojej interwencji, które mówią co powinno ulec zmianie na poziomie indywidualnym lub co powinno się zmienić wśród czynników środowiskowych. Cele zmiany mogą być sformułowane kiedy połączysz cele wykonawcze z ich determinantami. Dlatego musisz zbudować matryce. Potrzebna jest jedna matryca na każde zachowanie prozdrowotne oraz na każdy warunek środowiskowy, które ma ulec zmianie.
- Zdecyduj ile masz matryc. Czy dokonałeś zróżnicowania swojej populacji? W każdej matrycy umieść cele wykonawcze w lewej kolumnie. Determinanty (osobiste oraz zewnętrzne) umieść na górze. Wypełnij komórki celami zmiany oraz nauki (learning).
- Jeżeli determinanty są osobiste, wpisz indywidualne cele zmiany. W tym przypadku pytasz: „Czego ludzie muszą się dowiedzieć (learn) w odniesieniu do determinanty, aby mogli zrealizować cel wykonawczy”
np. w przypadku celu zmiany w zakresie poczucia własnej skuteczności mógłbyś zapytać: „Czego ludzie musieliby się dowiedzieć w zakresie własnej skuteczności, żeby użyć prezerwatywy?”
- Jeżeli determinanty są zewnętrzne, wpisz środowiskowe cele zmiany. W tym przypadku pytasz: „Co musi się zmienić w odniesieniu do determinant, aby cel wykonawczy został zrealizowany?”
np. w przypadku celu zmiany dotyczącej norm społecznych można zapytać: „Co musi się zmienić w otoczeniu w odniesieniu do norm społecznych, aby osoba zaczęła używać prezerwatyw?”
Cele wykonawcze |
Matryca dla poziomu indywidualnego
|
||||
|
Determinanty osobiste |
Determinanty zewnętrzne |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
KROK 3. METODY I STRATEGIE
Jak można osiągnąć zmianę?
Teraz, kiedy dokładnie wiesz, co chcesz osiągnąć dzięki projektowanej interwencji, musisz znaleźć najbardziej dopasowane metody wpływania na determinanty celów wykonawczych. Po wyborze najbardziej odpowiednich metod możesz przedyskutować strategie, które mógłbyś wykorzystać w swoich interwencjach.
Arkusz 3.1.
Zadanie 1.
Przyjrzyj się celom zmiany ułożonym według determinant (matryce). Zrób burzę mózgów i określ metody a potem strategie wpływania na determinanty w pożądanym kierunku. W trakcie tego procesu, miej na uwadze wdrożenie i ewaluację projektowanej interwencji, aby upewnić się, że metody i strategię pasują do kontekstu, w którym zamierzasz interweniować.
Metoda (teoretyczna) to ogólny proces wpływania na zmiany w determinantach zachwań i warunkach środowiskowych, np. uczenie się przez obserwację (modelowanie).
Strategia to praktyczna technika stosowania metody w sposób, który pasuje do grupy interwencji i kontekstu, w którym interwencja będzie przeprowadzona, no, odgrywanie ról (scenek), nagranie wideo z modelem.
Włóż dużo wysiłku w próbę połączenia celów i metod.
Jeżeli nie jesteś w stanie określić metod, ale wymyśliłeś strategię, zadaj sobie pytanie - dlaczego ta strategia miałaby być skuteczna w osiągnięciu danego celu, dlaczego miałaby działać? Odpowiedź doprowadzi cię do metody.
Cele zmiany według grupy determinant |
Metody i strategie |
Determinanty .............................................. Cele: - - - - |
|
Determinanty .............................................. Cele: - - - - |
|
Determinanty .............................................. Cele: - - - - |
|
Determinanty .............................................. Cele: - - - - |
|
Determinanty .............................................. Cele: - - - |
|
Determinanty .............................................. Cele: - - - - |
|
Arkusz 3.2
Zadanie 2a.
Zastanów się nad warunki metody (warunki stosowania) i wyprowadź z metod praktyczne strategie, które pasują do grupy docelowej. Oddziel metody teoretyczne, teoretyczne i empiryczne warunki i praktyczne strategie.
Metody |
warunki/teoria |
strategie |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Zadanie 2b.
Zastanów się nad metodami i wybierz praktyczne strategie dla środowiska. Oddziel metody teoretyczne, teoretyczne i empiryczne warunki i praktyczne strategie.
Metody |
warunki/teoria |
strategie |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Krok 4 - Program
Układanie metod i strategii w jeden program
Teraz kiedy zostały wybrane metody i strategie odpowiednie z teoretycznego punktu widzenia należy stworzyć, zorganizować, sprawdzić wstępnie i wykonać program.
Arkusz 4. 1.
Zadanie 1. Połącz metody i strategie w plan jednego programu, który oddaje zakres programu (rozpiętość tematyczną), kolejność zadań w programie oraz tzw. środki dostawcze (ang. delivery vehicles). Biorąc pod uwagę możliwości, jakimi dysponujesz, opisz kto i kiedy wykonać ma kolejne zadanie. Program to logiczna kombinacja twoich strategii. Kanał jest interpersonalny lub pośredni. System dostawczy może wykorzystywać jeden lub oba kanały w celu usprawnienia programu i jego wdrożenia. Pytania: co, kiedy, gdzie, ile, jak często? Ponownie próbuj uprzedzać procedury wdrażania i ewaluacji.
Środki dostawcze:
……………………………………………………..
……………………………………………………..
……………………………………………………..
……………………………………………………..
Zakres:
……………………………………………………..
……………………………………………………..
……………………………………………………..
……………………………………………………..
Sekwencja:
……………………………………………………..
……………………………………………………..
……………………………………………………..
……………………………………………………..
Arkusz 4.2.
Zadanie 2. Opracuj materiały do programu: Stwórz specyfikacje i dokumenty robocze. Dokumenty robocze wyrażają tematy i przesłanie materiałów. Zastanów się nad: typem strategii, długością, wykonalnością, właściwościami produkcji (projekt, klarowność, itp). Określ zasoby twórcze (producentów programu), których będziesz potrzebował, aby wyprodukować strategie.
Składnik programu |
Opis |
Producent |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Arkusz 4.3.
Zadanie 3. Zastanów się jak mógłbyś przetestować strategie programu i materiały. Wypróbuj materiały na osobach z populacji docelowej oraz na profesjonalistach. Oceń rezultaty. Miej na uwadze wdrożenie programu zanim zakończysz prace nad strategiami i programem.
Pretest Planu
Strategia
|
Cele |
Populacja |
Procedura |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Krok 5 - Wdrożenie w życie
Co musi zostać zrobione przez kogo, aby program został zrealizowany
Aby zwiększyć prawdopodobieństwo, że program który został przez ciebie opracowany będzie szeroko stosowany, poprawnie stosowany i przetrwa próbę czasu, ważne jest aby osoby, które mogłyby być zainteresowane tym programem wiedziały o jego istnieniu, rozumiały go oraz były zmotywowane, aby wykorzystać program. Muszą również być w stanie zrealizować ten program (zdolności i możliwości). Dlatego musisz opracować interwencje dla osób wykorzystujących program, podobnie jak w przypadku samego programu promocji zdrowia.
Arkusz 5.1.
Zadanie 1. Określ ludzi lub organizacje, które uczestniczą we wdrożeniu programu. Ustal, kto stanowi centrum decyzyjne, „udziałowców”, pośredników, itp. Stwórz system sprzęgający i określ, co chciałbyś, aby zrobiły osoby dostosowujące i wdrażające w celu usprawnienia realizacji programu promocji zdrowia.
Stwórz system sprzężenia, aby wypełnić lukę pomiędzy badaczami i autorami projektu a osobami dokonującymi wdrożenia. Z kim podjąłbyś współpracę? Jakie byłby ich role? Za co w procesie projektowania mieliby być odpowiedzialni? Zadaj sobie pytanie, kim są ludzie, który rozpowszechniają, adoptują i wdrażają twój program.
Wdrożeniowcy
|
Role i obowiązki; moc decyzyjna |
Współpraca w… |
Określ, co muszą zrobić osoby adoptujące i wdrażające program, aby rozpowszechnić, dostosować, wdrożyć, podtrzymywać i zinstytucjonalizować program. Wypisz cele wykonawcze:
Rozpowszechnienie: Osoby i czynności
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
Dostosowanie: Osoby i czynności
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
Wdrożenie: Osoby i czynności
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
Podtrzymywanie: Osoby i czynności
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
Zadanie 2. Określ determinanty akcji rozpowszechniania/ dostosowania/ wdrożenia i stwórz dla nich matryce
Cele wykonawcze |
Matryca dla dostosowania programu
|
||||
|
Determinanty osobiste |
Determinanty zewnętrzne |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Cele wykonawcze |
Matryca dla dostosowania programu
|
||||
|
Determinanty osobiste |
Determinanty zewnętrzne |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Cele wykonawcze |
Matryca dla rozpowszechniania/dostosowania/implementacji/podtrzymywania programu
|
||||
|
Determinanty osobiste |
Determinanty zewnętrzne |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Arkusz 5.2.
Zadanie 3. Wybierz metody i strategie osiągnięcia celów zmiany w odniesieniu do rozpowszechniania, dostosowania, wdrożenia i podtrzymywania programu.
Cele zmiany |
Metody teoretyczne |
Strategie interwencji |
Rozpowszechnianie
|
|
|
Dostosowanie
|
|
|
Wdrożenie
|
|
|
Podtrzymywanie
|
|
|
Zadanie 4. Stwórz program lub plan wdrożenia, tak jak przy tworzeniu mapy interwencji w kroku 3.
………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
Krok 6 - Plan Ewaluacji
Jak sprawdzić, czy program przynosi oczekiwane rezultaty?
Pierwotnym celem tej ewaluacji jest sprawdzenie, czy twoja interwencja przynosi pożądane rezultaty w populacji. Jednakże, jeżeli nie obserwuje się efektu, lub jego siła jest zbyt niska, można to próbować wytłumaczyć tym, że program mógł zostać niewłaściwie przeprowadzony. Ocena dostosowania i wdrożenia programu (ewaluacja procesu) daje pełniejsze rozumienie oceny efektu programu.
Arkusz 6.
Zadanie 1. Stwórz plan oceny efektu i procesu. Zastanów się jak można wykorzystać matryce w celu stworzenia narzędzi pomiarowych.
Ewaluacja efektu
Zastanów się nad oczekiwanym efektem (do osiągnięcia w rozsądnym czasie)
- Ocena potrzeb:
- Problem (zdrowotny)
- Jakość życia
- Zachowania i środowisko
- Determinanty
- Krok 1 - matryca celów programu
- Zachowania
- Determinanty
- Cele wykonawcze
- Cele zmiany i zdobywania wiedzy
Ewaluacja procesu
Zastanów się nad oczekiwanym przebiegiem procesu (w rozsądnym czasie)
- rozpowszechnianie i dostosowanie programu
- wdrażanie programu
- ekspozycja na interwencję
Stwórz plan oceny efektu (wpływu)
Zmienne
|
Wskaźniki |
Jakość życia |
|
|
|
|
|
|
|
Zdrowie |
|
|
|
|
|
|
|
Zachowania |
|
|
|
|
|
|
|
Warunki środowiskowe |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Krok pierwszy: determinanty |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Jak przeprowadzisz ewaluację? (np. ankiety, wywiady, obserwacje)
Stwórz program ewaluacji procesu
Zmienne |
Wskaźniki |
Wdrożenie programu |
|
Rozpowszechnianie
|
|
Dostosowanie
|
|
Wdrożenie |
|
Kompletność
|
|
Wierność
|
|
ciągłość
|
|
Ocena osób wykonujących program
|
|
Bariery osób wykonujących program
|
|
Ekspozycja na interwencję |
|
Ekspozycja uczestnika (uczęszczanie, wykorzystanie materiałów) |
|
Ocena uczestnika
|
|
Założenia metod i strategii
|
|
Zadanie 2. Określ metody ewaluacji. Pomyśl o tym, jak przeprowadzisz ewaluację (ankiety, wywiady, obserwacje)?
Teraz kiedy systematycznie opracowałeś program interwencji, program wdrożenia i plan ewaluacji, możesz rozpocząć wdrażanie twojej interwencji!!
W języku angielskim pierwsze litery słów tworzą skrót SMART: specific, measurable, achievable, realistic, time
Używaj wyrażeń takich jak: wyraża akceptację, analizuje, zmienia, wybiera, klasyfikuje, kategoryzuje, porównuje, przeprowadza, opisuje, rysuje, wypisuje, ocenia, wykonuje, wyjaśnia, wyraża, wypełnia, generuje, informuje, osądza, nazywa, uzasadnia, manipuluje, modyfikuje, organizuje, zarysowuje, przekonuje, planuje, pyta, rozpoznaje, usuwa, przegląda, wybiera, stwierdza, bierze, mówi, itp. (s. 296).
W zależności od potrzeb należy skonstruować matryce wyższego rzędu, np. dla poziomu interpersonalnego, instytucjonalnego, itd.
Dla każdego procesu należy stworzyć osobną matrycę
Materiały do użytku w trakcie ćwiczeń w ramach kursu Projektowanie Map Interwencji.
Zakaz rozpowszechniania.
30
Determinanty
Zachowanie się
Środowisko
Problemy zdrowotne
Jakość życia
Wyszukiwarka