ZADANIA TAKTYCZNE I TRENING UDERZEŃ ODŚRODKOWYCH

Adam Królak

Analiza przebiegu spotkań tenisistów w kolejnych etapach zaawansowania sportowego, od skrzatów aż do poziomu czołówki światowej, zmierzająca do określenia wartości czynników decydujących o zwycięstwach i obrazie zawodów jako swoistym wzorcu szkoleniowym, wymaga precyzyjnych i jednoznacznych kryteriów pozwalających na obiektywny ich pomiar .

O ile podział uderzeń dla potrzeb technicznych / forhendy i bekhendy, jedno i oburęczne, płaskie i z rotacjami, z piłek wznoszących się i opadających, przed kozłem i po koźle/ i techniczno-taktycznych określających długość i wysokość lotu piłki w granicach kortu i nad siatką oraz przygotowawczych i wygrywających lub kończących rozegranie punktu/ wydaje się być wystarczający, to dla potrzeb analizy taktycznej przebiegu gry jest niepełny.

Wyróżniamy podział na uderzenia atakujące, obronne, kontratakujące i neutralne/ najczęściej występujące w formacji równowagi sił z bardzo różnymi akcentami jak przygotowawczy, destrukcyjny, wyczekujący, prowokujący itp./ odnosi się do zamierzeń taktycznych związanych bardziej z prędkością, rotacją i długością lotu piłki niż z wykorzystaniem kierunków ich uderzeń.

Do mniej znanych, a zatem i rzadziej stosowanych podziałów, należy charakterystyka uderzeń odśrodkowych, dośrodkowych oraz równoległych do linii bocznych, choć ich występowanie dostrzegamy praktycznie w każdym rozwiązaniu taktycznym na korcie/ ryc.1/.

Przybliżeniu zadań taktycznych oraz wdrażaniu i treningowi uderzeń odśrodkowych warto poświęcić zdecydowanie więcej uwagi.

Wyniki badań nad sposobami prowadzenia gry na różnych nawierzchniach kortów tenisowych dotyczą oceny skuteczności rozwiązań techniczno-taktycznych w podstawowych formacjach taktycznych /ataku, obronie, równowadze sił i kontrataku/ przez zawodników preferujących różne zachowania taktyczne/ "serve and volley", aktywna gra w korcie oraz aktywna gra zza linii końcowej z uwzględnieniem stopnia wykorzystania warunków wynikających z kształtu kortu i zmiennej wysokości siatki /geometria kortu/.

Ten podział porządkuje system obserwacji, ale w ich ocenie przyjęte umownie granice zatracają swój pierwotny charakter na korzyść uogólnień wynikających z potrzeby analizy gry jako całości.

Poszukiwanie najskuteczniejszych rozwiązań techniczno-taktycznych w grze pojedynczej nabiera szczególnego znaczenia w dobie wzrastającego współzawodnictwa i szybkiego awansu nowej generacji coraz młodszych zawodniczek i zawodników o bardzo wysokim poziomie przygotowania. Do takich zalicza się opanowanie i systematyczne doskonalenie uderzeń odśrodkowych w grze zza linii końcowej, a zwłaszcza "w korcie" w formacji równowagi sił i to szczególnie z akcentem aktywnej gry zmierzającej do bezpośredniego wygrania punktu lub wymuszenia błędu przez wykorzystanie specyficznych warunków jakie tworzy wielkość i kształt kortu do gry pojedynczej.

O tym decyduje poziom umiejętności techniczno-taktycznych, przygotowania motorycznego, wiedzy taktycznej oraz doświadczenia zawodniczego, które powinny się przejawiać szybkością i dokładnością uderzeń i fragmentów gry, zaskoczeniem przeciwnika błyskawiczną improwizacją ruchową oraz antycypacją jego zamierzeń w odniesieniu do kierunku i długości lotu piłki.

Wykorzystanie możliwości wynikających z kształtu i długości kortu oraz zróżnicowanej wysokości siatki poprzez optymalne dostosowanie techniki uderzeń po koźle stanowi podstawę skutecznej realizacji ataku poserwisowego w drugim tempie, ataku przygotowanego po wymianie uderzeń w formacji równowagi sił oraz podobnego ataku w przeciwtempie.

Zadaniem uderzeń odśrodkowych w sytuacjach, kiedy obydwaj zawodnicy znajdują się w strefie linii końcowych, przy uwzględnieniu własnego miejsca na korcie oraz kierunku i długości lotu piłki, a także kierunku poruszania się przeciwnika po wykonaniu poprzedniego uderzenia, jest .bezpośrednie lub pośrednie wygranie punktu dzięki lepszemu opanowaniu warunków określanych w języku trenerskim - geometrią kortu.

Aktywna gra ze strefy linii końcowej może uzyskać wyższy wymiar efektywności dzięki wykorzystaniu wiedzy oraz umiejętności w sterowaniu uderzeniami odśrodkowymi. Natomiast same uderzenia odśrodkowe powinny być traktowane w kompleksie taktycznym jako blok pozwalający na zdecy­dowane poszerzenie naszego potencjału techniczno-taktycznego.

Taką sytuację tworzymy zmuszając przeciwnika do pokonania coraz większych odległości od środka kortu, a zatem i dystansu powrotnego na miejsce pozwalające na dobrą kontrolę swojej połowy kortu /ryc. 2/. Natomiast wiedza o występujących prawidłowościach pozwala na wysoce prawdopodobną antycypację jego odpowiedzi. Swoisty zysk taktyczny polega nie tylko na optymalnym wykorzystaniu geometrii kortu i zmuszaniu przeciwnika do dodatkowego pokonywania dłuższych odcinków między kolejnymi uderzeniami, ale także na uzyskaniu dodatkowego czasu na spokojniejsze i wysoce skuteczne rozegranie fragmentu gry, co nie występuje w przypadku uderzeń dośrodkowych.

O skutecznym rozegraniu takiego fragmentu gry, składającego się z kilku uderzeń wykonywanych ze strefy linii końcowej. Decyduje sytuacja, gdy w fazie przygotowania kolejnego uderzenia możemy wybrać jeden z kilku opanowanych wariantów taktycznych. To wskazuje, że nie chodzi tu o szablon taktyczny, lecz o opanowanie jeszcze jednego rozwiązania techniczno-taktycznego o wysokiej efektywności i pewności realizacji w spotkaniach mistrzowskich, właśnie dzięki wykorzystaniu wiedzy o geometrii kortu.

Uderzenia odśrodkowe są podstawą realizacji zamierzeń taktycznych prowadzących do "otwarcia" drugiej połowy kortu. Dotyczy to także serwisu i pierwszego woleja w bezpośrednim ataku poserwisowym, zwłaszcza przy mniej precyzyjnych returnach. Uwarunkowane są oczywiście dobrym opanowaniem nawyków techniki tenisowej oraz jakością takich procesów psychicz­nych jak postrzeganie i właściwości uwagi /długotrwałość skupienia, po­dzielność i przerzutność/. Wybór właściwego uderzenia /kilku kolejnych uderzeń w sekwencji taktycznej/ zależy od szybkości, trafności i wybiór­czości postrzegania. Spóźnione, niewłaściwe /do powstałej sytuacji tak­tycznej/ czy szablonowe /łatwe do przewidzenia przez przeciwnika/ będzie nieskuteczne, mimo wykorzystania siły i uzyskania optymalnej dokładności uderzenia.

Z dwóch wyróżnianych poziomów postrzegania, w tenisie niezbędne jest postrzeganie znaczeniowo-czynnościowe jako nadrzędne do czuciowo-rucho­wego, bowiem "czytanie" gry to nie tylko proste dostrzeganie ruchów prze­ciwnika oraz kierunku, szybkości i długości lotu piłki, ale rozpoznawanie określonych działań przygotowawczych i właściwych, pojedynczych i złożo­nych, w tempie pierwszym, drugim lub w przeciwtempie. Są to czynności wy­uczane w treningu przy pełnym rozumieniu występujących zadań, przy wyso­kim poziomie postrzegania /decydującym o trafności i szybkości odpowie­dzi czuciowo-ruchowych i decyzji taktycznych/ oraz systematycznie wzras­tającym przygotowaniu mentalnym, techniczno-taktycznym i motorycznym. Skuteczne wykorzystanie uderzeń odśrodkowych uwarunkowane jest

przestrzeganiem w procesie ich nauczania i treningu zasady kształtowania różnorodnych reakcji /od prostej, przez złożoną z wyborem do złożonej różnicowanej/. Powtarzanie "treningu schematów" i odpowiedzi prostych na znane kierunki nagrywanych piłek, pozostawia zawodnika na poziomie łat­wych do odczytania szablonów taktycznych i ogranicza jego rozwój sporto­wy.

Przedstawione propozycje obejmujące zadania taktyczne uderzeń od­środkowych realizowanych w grze ze strefy linii końcowych wraz z rozwią­zaniami treningowymi mogą stać się przydatne w indywidualizacji procesu szkolenia młodych tenisistów /ryc. 3 i 4/ .

1

---