PRAWO RODZINNE
MACIERZYŃSTWO i OJCOSTWO.
1/ Sposoby ustalenia ojcostwa
→ domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki
gdy urodzi się w czasie trwania małżeństwa lub w 300 dni po ustaniu, unieważnieniu
chyba, że zawarto 2 małżeństwo
nie dotyczy separacji
→ uznanie dziecka przez ojca, który się poczuwa
powinien być biologiczny
osobiście
dziecko mężatki dopiero po zaprzeczeniu męża
nie można uznać dziecka nieznanych rodziców
zarówno małoletnie jak i pełnoletnie, poczęte
dziecko kobiety niezamężnej może być uznane przed urodzeniem
jednostronna czynność prawna - kulejąca bez zgody matki, dziecka
bezwarunkowo i bezterminowo
przed kierownikiem usc lub przed sądem opiekuńczym, konsulem polskim, notariusz (gdy tatuś in danger)
ex tunc
→ ustalenie ojcostwa przez sąd
dotyczy dzieci pozamałżeńskich
LEGITYMACJA CZYNNA : dziecko, matka, prokurator
LEGITYMACJA BIERNA : domownicy, ojciec
PRZESŁANKI → domniemanie ojcostwa obalane przez dowody przyrodnicze - exceptio plurium concubentuum
Orzeczenie deklaratywne
2/ Możliwości wycofania się z tego
→ domniemanie tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, gdzie legitymowani są tylko:
dziecko (od osiągnięcia pełnoletności do 3 lat po)
mąż (6 m-cy od dnia, w którym się dowiedział o urodzeniu - przeciwko matce i dziecku)
matka (6 m-cy od urodzenia, przeciwko ojcu i dziecku)
- terminy zawite
- rygory dowodowe
- niedopuszczalne po śmierci dziecka
PRZESŁANKI:
sytuacja typowa (gdy dziecko urodziło się po upływie 180 dnia od zawarcia małżeństwa)
obalenie domniemania ojcostwa może nastąpić tylko poprzez wykazanie niepodobieństwa, żeby mąż mógł być ojcem dziecka (np.: badanie krwi, bezpłodność)
sytuacja szczególna - dziecko urodziło się przed 180 dniem po zawarciu małżeństwa, a powództwo wytacza mąż matki
wystarcza oświadczenie męża (o. Wiedzy) że nie jest ojcem. Wyjątki:
jeżeli mąż obcował między 300 a 181 przed urodzeniem się dziecka
zawierając małżeństwo wiedział, że żona jest w ciąży
wtedy trzeba wykazać niepodobieństwo
Skutki zaprzeczenia ojcostwa
Ustają wynikające ze stosunków rodzicielskich prawa i obowiązki
Sporne, czy wyrok jest konstytutywny czy deklaratywny, ale ma moc wsteczną od urodzenia dziecka, a nawet od jego poczęcia
Ale mąż nie może żądać zwrotu alimentów
Upadek ojcostwa występuje także na skutek zaprzeczenia macierzyństwa
→ proces o unieważnienie uznania dziecka - legitymacja: ten kto uznał, osoby które się zgodziły, dziecko, prokurator
Niedopuszczalne po śmierci dziecka
PRZESŁANKI - wady oświadczenia woli (poza pozornością)
→ obalenie sądowego ustalenia ojcostwa oraz podważenie wyroku oddalającego powództwo o takie ustalenie - przez wznowienie postępowania
3/ Macierzyństwo - obowiązek zgłoszenia porodu w ciągu 14 dni, przy czym obowiązek ten ciąży kolejno na:
ojcu
kierowniku szpitala (położnej, lekarzu)
matce
Zdarzeniem równoznacznym z ustaleniem macierzyństwa jest prawidłowo dokonany wpis do aktu urodzenia
4/ Dochodzenie macierzyństwa i ojcostwa przed sądem
proces: postępowanie odrębne
tylko osoby bezpośrednio i osobiście zainteresowane
dominacja zasady prawdy obiektywnej
wyrok deklaratywny, ex nunc, skuteczny erga omnes
5/ Zaprzeczenie macierzyństwa
kobieta nie rodziła albo jakaś zamiana dzieci
brak wpisu
DOWODY
dowód z niezdolności płciowej mężczyzny (do współżycia albo do zapłodnienia)
dowód z zestawienia czasu obcowania domniemanego ojca z matką ze stopniem rozwoju noworodka - na 6 mcy przed urodzeniem się dziecka
dowód związany z obcowaniem z matką w okresie jej zmniejszonej zdolności do zapłodnienia
dowód z podobieństwa - gdy dziecko ma minimum 3 lata, poprzedzony badaniem krwi
dowód z DNA
dowód z linii papilarnych, śliny czy właściwości smakowych człowieka (!)
krew
PRZYSPOSOBIENIE.
1. Przesłanki:
→ odnoszące się do przysposobionego
jedynie osoba małoletnia, w chwili składania wniosku o przysposobienie. Ustawa nie zakazuje przysposabiania dzieci mających rodziców, z tym że sąd powinien się w takich wypadkach jeszcze uważniej pochylić nad losem
Zgoda przysposabianego, który skończył 13 lat, chyba że jest chory psychicznie albo wychowując się w rodzinie nie wie że nie jest ich dzieckiem
Nie można orzec przysposobienia po śmierci dziecka
Tylko dla dobra przysposabianego
→ dotyczące przysposabiającego
zgoda w postaci wniosku - prawo osobiste (jedyna osoba legitymowana czynnie)
odpowiednia różnica wieku (co najmniej około 18 lat, górnej granicy nie ma)
pełna zdolność do czynności prawnych
odpowiednie właściwości osobiste
przysposabiający musi być żywy. Wyjątki:
jeśli z żądaniem przysposobienia wystąpiło małżeństwo
następnie 1 z nich zmarł
drugi dalej chce adoptować
między żywym, zmarłym i dzieckiem powstała więź
na miejsce zmarłego wchodzi kurator
możliwość wychowywania dziecka bez nadmiernego dla przysposabiającego uszczerbku
→ dot. os. 3, których przysposobienie dotyka (muszą się zgodzić)
rodziców dziecka (muszą się zgodzić, gdy mają władzę rodzicielską ograniczoną lub zawieszoną lub nie mają zd. Pr, dopiero po 6 tygodniach od urodzenia, można ją odwołać przed wszczęciem sprawy
małżonka przysposabiającego
opiekuna dziecka
Tryby przysposobienia
A/ kontraktowy
B/ sądowy: u nas: postępowanie nieprocesowe, szczególny tryb właściwy dla sądu opiekuńczego
Udział zainteresowanych (są wyjątki)
Skutek przysposobienia konstytutywny ex tunc
TRZY POSTACIE PRZYSPOSOBIENIA
NIEPEŁNE |
PEŁNE (rozwiązywalne) |
PEŁNE (nierozwiązywalne, całkowite) |
Nie niweczy to powiązań z rodziną Anonimowe nie może być |
Nowy stan cywilny przysposobionego, ale nie traci starego Rozwiązywalne Utrata władzy rodzicielskiej przez rodziców naturalnych jest ostateczna
1/ wzmianka w akcie ur., której nie podaje się w odpisach 2/ nowy akt urodzenia |
Anonimowe 1/ utrata dotychczasowego stanu cywilnego - nie można ustalać 2/ ujawnienie starego aktu ur. Tylko na żądanie sądu i pełnoletniego dziecka 3/ nowe nazwisko 4/ nie stoi na przeszkodzie ponowne przysposobienie za życia przysposabiającego 5/ nie może małżonek 6/ dziedziczenie na zas. Ogólnych 7/ nierozwiązywalne |
ADOPCJA ZAGRANICZNA - konwencja o prawach dziecka z 1991r stosowana bezpośrednio. Polskie dziecko może wyjechać za granicę tylko, gdy w kraju nie można znaleźć rodziców, chyba że jedzie do krewnych (powinowatych) lub ktoś adoptował już rodzeństwo
ROZWIĄZANIE PRZYSPOSOBIENIA
A/ całkowicie bezskuteczne, gdy ktoś adoptował → własne dziecko lub już przysposobione
B/ nie można umową ani na zgodny wniosek stron
C/ proces o rozwiązanie przysposobienia
Legitymowani: przysposobiony (ew. kurator), przysposabiający, prokurator (przeciwko obojgu)
D/ brak ograniczenia terminem (niedopuszczalne po śmierci przysposabiającego, chyba że zmarł w trakcie procesu)
PRZESŁANKI ROZWIĄZANIA
A/ ważne powody: rozkład więzi rodzinnej, odnalezienie rodziców małoletniego, rozwód przysposabiających
B/ dobro małoletniego dziecka
C/ wina - nie może żądać rozwiązania strona, która zawiniła
SKUTKI - wyrok konstytutywny ex nunc (!art. 126§1)
Wyjątki od zasady ustania skutku przysposobienia przez jego rozwiązanie:
1/ nazwisko - zachowuje (z ważnych powodów sąd może zezwolić na powrót do starego
2/ imię j.w.
3/ sąd może utrzymać obowiązek alimentacyjny
WŁADZA RODZICIELSKA - wykonywanie zgodne z dobrem dziecka i interesem społecznym
1/ Powstaje → od urodzenia, wyjątki:
ubezwłasnowolnieni, pozbawieni praw rodzicielskich lub opiekuńczych
matka, która nie jest w sensie prawnym znana
uznanie - od daty, w której uznanie stało się skuteczne
sądowe ustalenie ojcostwa - gdy przyzna mu ją sąd
2/ Treść:
a/ piecza
b/ zarząd majątkiem (cz. faktyczne + cz. prawne + cz. procesowe)
- zwykły zarząd (zezwolenie sądu na przekroczenie)
- czysty dochód: na dziecko, nadwyżki - na potrzeby rodziny
c/ reprezentowanie dziecka → wyjątki:
przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod władzą rodzicielską
przy czynnościach prawnych między dzieckiem a 1 z rodziców lub jego małżonkiem.
Wyjątki:
czynność polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka
dotyczy należnych dziecku środków utrzymania i wychowania (alimenty)
3/ Odpowiedzialność odszkodowawcza
→ wobec dziecka: deliktowa i kontraktowa
→ wobec os. 3: z reguły deliktowa
4/ Postaci rozstrzygnięć przy ingerencji:
pozbawienie władzy rodzicielskiej - trwała przeszkoda albo złe wykonywanie
ingerencja sądu karnego - kara dodatkowa przy niektórych przestępstwach lub środek zabezpieczający dla pijaka
zawieszenie wł. rodz. - przejściowa przeszkoda, opiekun
ograniczenie władzy z powodu nienależytego jej wykonywania - zarządzenie sądu
ingerencja sądu rodzinnego w trybie ustawy z 1982r o postępowaniu w sprawach nieletnich, odpowiadają przy demoralizacji
ograniczenie władzy 1 z rodziców gdy nie mogą jej wykonywać wspólnie
5/ Ustanie władzy rodzicielskiej
a/ zmiany w sytuacji osobistej dziecka lub rodziców (śmierć, ubezwłasnowolnienie, dorosło)
b/ orzeczenia sądowe powodujące zmianę w stanie cywilnym
c/ orzeczenia sądowe wyłączające władzę rodzicielską
6/ Pozostałe stosunki rodzice - dzieci
a/ wzajemne wspieranie się
b/ osobista styczność
c/ nazwisko
→ zmiana nazwiska też w trybie administracyjnym; imię można zmienić w ciągu 6 m-cy od aktu urodzenia
zasada - nazwisko ojca. Oświadczenia w sprawie nazwisk dzieci przy okazji ślubu. Bachory z tego samego małżeństwa tak samo powinny się nazywać
bachor 14 letni powinien się wypowiedzieć co do zmiany
dziecko uznane przez ojca - jego nazwisko, ale niekoniecznie
sądowe ustalenie ojcostwa - brak nabycia nazwiska ojca z automatu. Na wniosek dziecka lub matki
ojcostwo nieustalone - nazwisko matki
oboje rodzice nieznani - nadaje sąd opiekuńczy
nazwisko ojczyma - na wniosek jego i matki, chyba że nosi już nazwisko ojca, chyba że na skutek sądowego ustalenia...
KURATELA.
Rodzaje kurateli
kuratela dziecka poczętego - ustaje z chwilą urodzenia się dziecka
kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo
kurator dla osoby ułomnej
kurator osoby nieobecnej
kurator zastępujący przedstawiciela ustawowego
kurator w sprawach o prawa stanu
kuratorzy powołani do zarządu majątkiem
kurator procesowy
kurator osoby prawnej
kurator spadku
kurator dla osoby psychicznej
Instytucje zbliżone do kurateli -
- doradca tymczasowy dla osoby, co do której zostaje wszczęte postępowanie o ubezwłasnowolnienie
- zarządca przedmiotów majątkowych wyłączonych w umowie darowizny lub w testamencie spod zarządu majątkiem dziecka sprawowanego przez rodziców
- wykonawca testamentu, zarządca nieruchomości ustanowiony w toku egzekucji
→ kuratela jest w węższym zakresie niż opieka:
- przejściowa
kuratelę ustanawia czasem także w interesie ogólnym
opieka jest prawnorodzinna, a kuratela różnie
kuratela może być ustanowiona także dla osób prawnych
służy przede wszystkim interesom majątkowym
kurator nie zawsze jest przedstawicielem ustawowym
zazwyczaj odpłatna
do kurateli stosuje się odpowiednio przepisy o opiece, z uwzględnieniem przepisów szczególnych
kuratora ustanawia się w przypadkach w ustawie przewidzianych - ilekroć jest to bezwzględnie konieczne dla strzeżenia zasługującego na ochronę interesu indywidualnego lub społecznego (kurator do poszczególnej sprawy → ad actum)
sąd opiekuńczy lub inny, lub organ adm.
Z urzędu lub na wniosek
OPIEKA - prawo upoważniające do działań w cudzym interesie (nie: podmiotowe OPIEKUNA, tylko PODOPIECZNEGO)
→ małoletni
→ ubezwłasnowolniony CAŁKOWICIE
1/ Zasady:
dobro dziecka
powszechności opieki (obowiązkowa, gdy nie ma rodziców; z urzędu, każdy jest zobowiązany lecieć z ozorem)
państwowego nadzoru opiekuńczego (sąd opiekuńczy)
w zasadzie bezpłatna
2/ Organy opieki
→ sąd opiekuńczy (zwierzchni)
→ kurator sądowy (pomocniczy)
→ opiekun (wyjątkowo kurator lub zarządca majątku)
3/ POWSTANIE OPIEKI
a/ ustanowienie → SĄD
Opiekę ustanawia się w następujących wypadkach:
rodzice dead
rodzice nieznani
nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych
zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej
ich władza została zawieszona
sąd karny orzekł pozbawienie ich praw rodzicielskich lub opiekuńczych
gdy władza rodzicielska nie została ojcu - mimo sądowego ustalenia ojcostwa - przyznana, a nie przysługuje także matce
b/ powołanie opiekuna → zasada: os. fiz. (!!opieka zakładowa - nie ma rozporządzania)
jednoosobowa lub dwuosobowa (tylko w małżeństwie)
nie może być opiekunem:
1. kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych
2. kto został pozbawiony praw publicznych albo rodzicielskich i opiekuńczych
może być jeden dla kilku, jeśli nie godzi to w ich interesy
c/ objęcie opieki → przyrzeczenie przed sądem opiekuńczym, opiekun dostaje zaświadczenie (sąd może zwolnić do z ważnych powodów)
4/ TREŚĆ I SPRAWOWANIE OPIEKI.
A/ opieka obejmuje
pieczę nad osobą (nadzór, zezwolenia, musi wysłuchać pupila)
zarząd majątkiem
reprezentację pupila
b/ ex lege stały nadzór sądu (zezwolenie na wszystkie ważniejsze sprawy musi mieć)
w postaci regularnych kontroli działalności opiekuna
nadzór doraźny - konkretne zarządzenia (grzywna grozi)
ustanowienie kuratora zastępującego opiekuna (przeszkoda tymczasowa)
nadzór akceptacyjny (zezwolenia)
c/ opiekun odpowiada wobec os. 3 za winę w nadzorze, a wobec pupila ex contractu za szkodę wyrządzoną nienależytym sprawowaniem opieki (przedawnienie 3 lata od ustania opieki / zwolnienia opiekuna)
d/ środki nadzoru SĄDU OPIEKUŃCZEGO
zaznajamianie się przez sąd na bieżąco z działalnością opiekuna
udzielanie mu wskazówek
żądanie od opiekuna wyjaśnień
składanie przez niego sprawozdań - 1 na rok
przedstawianie rachunków z zarządu majątkiem pupila - 1 na rok
5/ KONIEC OPIEKI
a/ USTANIE OPIEKI:
małoletni → pełnoletni
przywrócenie nad nim władzy rodzicielskiej
małoletni umiera
b/ WYGAŚNIĘCIE FUNKCJI OPIEKUNA:
z ustaniem opieki
śmierć opiekuna
zwolnienie przez sąd (zwrot zaświadczenia)
c/ SKUTKI a/ i b/
problem oddania przez opiekuna osobie do tego powołanej majątku małoletniego (art. 174)
kwestia rozliczenia się przez niego z zarządu tym majątkiem - w ciągu 3 mcy rachunek końcowy, tylko osobiście
problem załatwiania przez niego w okresie przejściowym pilnych spraw związanych z opieką - pilne sprawy ma obowiązek prowadzić dalej, przy ustaniu opieki dotyczy to tylko majątkowych
OPIEKA NAD UBEZWŁASNOWOLNIONYM CAŁKOWICIE
Tak samo jak dziecko do lat 13. Przedstawiciel ustawowy - opiekun. Opieka taka jest instytucją osobowego prawa cywilnego. Odpowiednio przepisy o małoletnim - o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej i odpowiednio. Różnice:
opiekunem może być małżonek, ojciec lub matka
opieka ustaje z chwilą uchylenia u. lub jego zmiany (kurator)
opieki nie ustanawia się dla małoletniego 13 - 18 letniego
regułą jest opieka 1 osobowa
piecza nad osobą ma trochę inny charakter
zgoda na ważniejsze czynności
obowiązkiem opiekuna w razie poprawy stanu zdrowia podopiecznego jest skierowanie wniosku do sądu o uchylenie u. lub zmiany go na częściowe
ROZWÓD - z zasady alimenty utrzymują się
Wina - 3 sytuacje:
winny nie może żądać alimentów od niewinnego
winny od winnego, niewinny od niewinnego - w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom oraz możliwościom zarobkowym zobowiązanego (stan niedostatku, nie ma prawa do = stopy)
niewinny od winnego - jeżeli rozwód pociąga za sobą pogorszenie sytuacji życiowej niewinnego to może on domagać się alimentów chociażby nie znajdował się w niedostatku
obowiązek alimentacyjny wygasa:
poprzez zawarcie przez małżonka uprawnionego ponownego małżeństwa
po 5 latach od rozwodu - tylko gdy zobowiązanym jest niewinny. Sąd może przedłużyć, na czas ograniczony lub nieograniczony
wyjątkowe okoliczności - np.: kalectwo
może być także na podstawie umowy
bierność zobowiązanego nie oznacza automatycznie przedłużenia
obowiązek małżonka wyprzedza obowiązek krewnych
ALIMENTY Z POWINOWACTWA
1/ Dziecko może żądać alimentów od macochy / ojczyma
- jedynie gdy nie ma rodziców obojga (loco parentis)
- wg zws (= stopa życiowa)
2/ Pasierb jako zobowiązany
- tylko gdy wychowała się w rodzinie macochy / ojczyma
- zws
- traktuje się go jak dziecko
Obowiązek alimentacyjny ojca pozamałżeńskiego dziecka wobec jego matki
Musi się przyczynić w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom do pokrycia kosztów utrzymania przez 3 miesiące od porodu, z ważnych powodów i dłużej
Inne roszczenia:
z tytułu wydatków związanych z ciążą i porodem
z tytułu innych koniecznych wydatków albo szczególnych strat majątkowych - tych kosztów ojciec ma pokryć „odpowiednią część”
te roszczenia nie mają charakteru alimentacyjnego; przysługują matce także gdy dziecko urodzi się nieżywe
Przedawniają się po 3 latach od porodu
REALIZCJA OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO
1/ Instrumenty szczególnej ochrony roszczeń alimentacyjnych
przepisy kogencyjne
nie ulegają potrąceniu
zakład pracy może i ma obowiązek potrącać alimenty z pensji i wypłacać żonie
2/ Dochodzenie sądowe
a/ powództwo o zasądzenie alimentów (także na przyszłość)
wyrok ma z urzędu rygor natychmiastowej wykonalności
- powództwo o alimenty - przed sąd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania obu stron
- ustawowe zwolnienie od kosztów sądowych
- pełnomocnikiem oprócz adwokata może być także przedstawiciel organu administracji terenowej oraz jednej z organizacji społecznych wytypowanych przez MS. Powództwo może także wytoczyć prokurator oraz 1 z tych organizacji
b/ trzy drogi szczególne
małżonek może żądać od 2 małżonka w procesie rozwodowym oraz o unieważnienie małżeństwa, wniosek niezależnie od tego czy jest powodem czy pozwanym
także w procesie o separację
art. 27 - jeden z małżonków może żądać od 2 globalnej renty dla całej rodziny
art. 28 - jeśli jeden z małżonków nie przyczynia się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może w postępowaniu nieprocesowym nakazać żeby wynagrodzenie za pracę i inne należności były przekazywane do rąk 2 małżonka
gdy małżonkowie pozostają we wspólnym pożyciu - gdy pożycie ustaje nakaz się utrzymuje
3/ Fundusz alimentacyjny - ustawa z 1974 (komórka ZUS)
alimenty wypłaca się z niego w razie bezskuteczności egzekucji
egzekucja toczy się nadal - fundusz ma regres do D
Egzekucja świadczeń alimentacyjnych
2 kierunki udogodnień dla wierzyciela:
odpowiednie organy są zobowiązane do podejmowania czynności zmierzających do wyegzekwowania alimentów z urzędu, nawet bez wniosku w. (art. 1082, 1085, 1086 kpc)
egzekucja alimentów może być przeprowadzona w dużo szerszym zakresie niż innych wierzytelności
przedmioty w zasadzie wyłączone spod egzekucji, te, które podlegają zajęciu tylko w części, mogą być w większym rozmiarze (wynagrodzenie za pracę - 3/5)
pierwszeństwo w razie zbiegu
Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego (zmiana wysokości)
→ POTENCJALNEGO
śmierć zobowiązanego
pełna adopcja dziecka
→ KONKRETNEGO (rebus sic stantibus)
uchylenie obowiązku
podwyższenie
obniżenie alimentów
Osoby, którym roszczenia przysługują zawsze:
niesamodzielnione dzieci
małżonkowie, częściowo także byli
Miarkowanie:
usprawiedliwione potrzeby uprawnionego (środki utrzymania)
majątkowe i zarobkowe możliwości zobowiązanego
Obowiązek alimentacyjny wynikający z pokrewieństwa - w linii bocznej tylko między rodzeństwem. Obciąża zstępnych przed wstępnymi, wstępnych przed rodzeństwem.
Dalsi zobowiązani wtedy, gdy bliższych nie ma:
nie są w stanie uczynić zadość swym obowiązkom
niesie to nadmierne trudności
Kategorie krewnych:
nieusamodzielnione dzieci - prawo największe
rodzeństwo
reszta świata (2. i 3. - zależy od niedostatku)
PRZYSPOSOBIONY a ALIMENTY
1/ przy adopcji dziecko nie traci prawa do alimentów od rodziców
2/ może od nich żądać, gdy przysposabiający nie ma
Między małżonkami - przez analogię przepisy o krewnych;
przy separacji niewinny małżonek ma prawo do alimentów
Żona może żądać alimentów najpierw od męża a potem od brata
ORGANY POMOCNICZE SĄDÓW RODZINNYCH:
kuratorzy sądowi
kuratorskie ośrodki pracy z młodzieżą
rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne
→ wszystkie tworzy Min. Spr.
INSTYTUCJONALNE FORMY ZASTĘPCZEJ PIECZY NAD MAŁOLTNIM:
placówki sprawujące częściową pieczę nad dziećmi
rodziny zastępcze
placówki opiekuńczo-wychowawcze
rodzinne domy dziecka
domy dziecka (także małego dziecka)
pogotowia opiekuńcze
specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze
bursy, świetlice, ogniska
domy wczasowe dla dzieci
ośrodki adopcyjno-wychowawcze
OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY
1/ Rozszerzenia (poza układ pokrewieństwa i więzów małżeńskich)
ojciec dziecka pozamałżeńskiego → matce
pasierb - ojczym / macocha
byli małżonkowie
2/ PRAWO DO ALIMENTÓW: 3 znaczenia
→ prawo potencjalne
→ konkretny ob. Alimentacyjny
→zobowiązanie ciągłe, okresowe
3/ Cechy alimentów
a/ zobowiązanie wynikające ex lege ze stosunków rodzinnych
b/ dochodzenie nie może być traktowane jako nadużycie prawa podmiotowego (!! Skrajne sytuacje) + 186 kk przestępstwo niealimentacji
c/ potencjalny obowiązek alimentacyjny ma charakter wzajemny (!art.. 141 → matka nieślubnego dziecka)
d/ charakter mieszany majątkowo-niemajątkowy
e/ ściśle związane z osobą uprawnionego
f/ osobisty charakter: konsekwencje
zobowiązania alimentacyjne nie przechodzą na spadkobierców (chyba, że z mocy ustawy)
nie wchodzi do spadku po uprawnionym prawo do alimentów
przechodzą na spadkobierców renty alimentacyjne, które stały się wymagalne za życia uprawnionego i zostały prawomocnie zasądzone
niedopuszczalne jest przeniesienie prawa do alimentów, przy czym dotyczy to rat już wymagalnych i obowiązku alimentacyjnego
Nie można żądać alimentów za okres przyszły → 2 wyjątki:
gdy pozostają niezaspokojone, a odnoszą się do okresu po9trzeby
gdy na koszty utrzymania zaciągnięto dług u os. 3
Matka ma wobec nie płacącego ojca roszczenie regresowe. Ma go też ten, kto dostarcza „alimentów” (w granicach obowiązku).
PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ ALIMENTACYJNYCH
ogólne prawo nie przedawnia się
o raty → 3 lata
bieg roszczeń dzieci - rodzice zawieszony na czas władzy rodzicielskiej
między małżonkami - na czas małżeństwa
ROSZCZENIA REGRESOWE → 3 lata
AKTA STANU CYWILNEGO
→ urodzenia
→ małżeństwa
→ zgonu
zasady podstawowe:
są jedynym dowodem zdarzeń w nich stwierdzonych
ich niezgodność z prawdą można stwierdzić tylko w postępowaniu sądowym (tryb procesowy lub nieprocesowy)
księgi stanu cywilnego są niejawne (odpisy na wniosek)
NIE UJAWNIA SIĘ ANI NIE ROBI ODPISÓW PIERWOTNEGO AKTU URODZENIA PRZYSPOSOBIONEGO CAŁKOWICIE (chyba, że na żądanie sądu)
SĄD OPIEKUŃCZY rozpatruje sprawy opiekuńcze małoletnich
Funkcje - orzecznicza, mediacyjna, profilaktyczno-wychowawcza
Zasady specjalne
postępowanie wszczynane z urzędu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej
obowiązek bardzo szczegółowego zbadania sprawy
uczestnikiem w post. opiek. może być także osoba której zainteresowanie w wyniku sprawy ma charakter wyłącznie uczuciowy
szybkość postępowania
mniejszy formalizm
aktywna rola sądu
SĄD RODZINNY sprawy małoletnich nieletnich głównie postępowanie cywilne
TRYBY
procesowy
ogólny (alimenty)
odrębny (o ustalenie ojcostwa)
nieprocesowy
normalny
specjalny dla sądu opiekuńczego
Zakres kompetencji:
wyłączone są sprawy karne dorosłych o przestępstwa przeciwko rodzinie oraz sprawy o podział majątku wspólnego małżonków
przekazane zostały do sądów okręgowych wszystkie sprawy o prawa stanu cywilnego, z wyjątkiem o ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa i macierzyństwa
należą do sądu rodzinnego sprawy z zakresu prawa rodzinnego tak w trybie procesu jak i nieprocesowym
sprawy z zakresu „prawa opiekuńczego” rozpoznawane przez sąd opiekuńczy, łącznie ze sprawami dotyczącymi osób dorosłych oraz zakresu kurateli
normowane przepisami szczególnymi (dot. psychicznie chorych i upośledzonych)
„sprawy nieletnich” (po cywilnemu powinno być: małoletnich)
przymusowe leczenie alkoholików
STAN CYWILNY - dobro osobiste w rozumieniu art. 23 kc, przedmiot tzw. praw stanu cywilnego (niepodzielne - poza przysposobieniem)
CECHY PRAW STANU CYWILNEGO
ściśle związane z podmiotem
niemajątkowe
nie ulegają skutkom upływu czasu
nie podlegają swobodnej dyspozycji osób uprawnionych
bezwzględne i wzajemne
przysługują tylko osobom fizycznym
naruszenie s.c. → roszczenie o zaniechanie i usunięcie skutków naruszenia
dochodzenie praw stanu cywilnego lub zaprzeczenie w specjalnym postępowaniu odrębnym w trybie procesowym
CECHY SPRAW O PRAWA STANU CYWILNEGO (np. o ustalenie istnienia małż., o rozwód, o zaprzeczenie ojcostwa)
nie jest dopuszczalne powództwo wzajemne ( rzadko ustalone, kto jest legitymowany biernie a kto czynnie)
powód nie może zrzec się roszczenia
rozstrzygnięcie nie może być oparte wyłącznie na uznaniu strony pozwanej
nie może zapaść wyrok zaoczny bez uprzedniego postępowania dowodowego
wyrok ma skutek erga omnes
zasada prawdy obiektywnej, doniosła rola dowodu z przesłuchania stron
ustalenie
→ deklaratywne: jedyny wymóg to posiadanie interesu prawnego
→ konstytutywne: tylko, gdy ustawa przewiduje
dochodzenie nie podlega przedawnieniu; ograniczenia terminami zawitymi tylko z przepisów szczególnych
→ zaprzeczenie ojcostwa
→ żądanie unieważnienia uznania dziecka
W sprawach niemajątkowych prokurator może brać udział tylko, gdy mówi o tym ustawa (legit. prawnomaterialna)
art. 22 - ustalenie (nie)istnienia małżeństwa, unieważnienie
art. 86 - ustalenie (zaprzeczenie) pochodzenia dziecka → !! to jedyna podstawa do zaprzeczenia macierzyństwa
art. 127 - rozwiązanie przysposobienia
ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA
zasada monogamii
zasada świeckości
małżeństwem jest związek zawarty w formie określonej w prawie cywilnym (konkordatowe nie stoją z tym w sprzeczności, bo trzeba złożyć odrębne oświadczenie, i kierownik usc musi sporządzić akt małżeństwa)
orzecznictwo w sprawach małżeńskich należy do organów państwa
zasada trwałości małżeństwa - powinno być dozgonne (separacja) ale nie nierozwiązywalne
zasada równości małżonków
grupy przesłanek potrzebnych
→ 1/ przesłanki ISTNIENIA
→ 2/ przesłanki FORMALNO-PORZĄDKOWE
→ 3/ PRZESZKODY
Przesłanki identyczne dla obu form: (cywilnej lub wyznaniowej → konkordatowe z 10 kościołami)
różna płeć
jednoczesna obecność
zgodność oświadczeń wyrażających wolę zawarcia małżeństwa
analogiczne - obecność czynnika oficjalnego
dodatkowe przy wyznaniowej - zawarcie m. podlegającego prawu wewnętrznemu kościoła lub związku wyznaniowego i sporządzenie aktu małżeństwa przez kierownika usc
niedopełnienie którejkolwiek z przesłanek - matrimonium non existens
Przesłanki istnienia małżeństwa zawieranego w formie cywilnej:
różność płci
jednoczesna obecność (na wsi czasami zjawiali się oddzielnie, jak mieli akurat wolną chwilę)
zgodne oświadczenia nupturientów, złożone osobiście
przez pełnomocnika tylko wtedy, gdy:
ważne powody
zezwolenie sądu
pełnomocnictwo na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniające osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. To samo przy formie wyznaniowej
udział czynnika oficjalnego - kierownik, konsul lub osoba wyznaczona do wykonywania funkcji konsula
Przy wyznaniowym dodatkowo:
odrębne oświadczenie przed albo po w usc
akt małż. sporządza kierownik usc - termin zawity 5 dni (!przy vis maior- zawieszony)
Małżeństwo jest zawarte w chwili oświadczenia w obecności duchownego. Sporządzenie aktu dopełnia tego skutku konstytutywnego z mocą wsteczną (condictio iuris).
Przesłanki formalno-porządkowe:
Ich niezachowanie nie ma wpływu na samo zawarcie małżeństwa; odpowiedzialność służbowa i dyscyplinarna urzędnika
Przesłanki wspólne:
dokumenty (tożsamości, odpis skrócony aktu urodzenia, ewentualnie dowód ustania albo unieważnienia poprzedniego małżeństwa, zezwolenie na zawarcie małżeństwa)
sąd może zwolnić od tego obowiązku jeśli założenie dokumentów napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody
cudzoziemiec - dokument stwierdzający że może zawrzeć małżeństwo, chyba że sąd go zwolni ustalając dopuszczalność małżeństwa
pisemne zapewnienie że n. nic nie wiedzą o okolicznościach wyłączających zawarcie małżeństwa
W formie cywilnej:
zawarcie w wybranym usc przez nupturientów. Kierownik może się zgodzić w uzasadnionych przypadkach na zawarcie poza lokalem
małżeństwo nie może być zawarte przed upływem miesiąca od złożenia przez n. pisemnych oświadczeń że nic nie wiedzą o przeszkodach. Z ważnych powodów kierownik może się jednak zgodzić na ślub wcześniejszy
kierownik powinien odmówić udzielenia ślubu jeśli się dowiedział o przeszkodach, a jak ma wątpliwości to do sądu
uroczysta forma, 2 pełnoletnich świadków
akt małżeństwa niezwłocznie po ślubie albo po ustaniu przeszkody, deklaratoryjny. W formie wyznaniowej - konstytutywny
W formie wyznaniowej:
kierownik wydaje zaświadczenie o braku przeszkód, które jest ważne przez 3 miesiące
kierownik powinien odmówić wydania zaświadczenia jeśli się dowiedział o przeszkodach, a w razie wątpliwości - do sądu
duchowny nie powinien udzielić ślubu, jeśli nie dostał od kierownika zaświadczenia
duchowny powinien poinformować n. co to jest małżeństwo w prawie polskim, bo biedaki na pewno tego nie wiedzą
duchowny powinien teraz wysmażyć swoje zaświadczenie i wysłać je kierownikowi
PRZESZKODY (bezwzględne 2, 4, 5 + względne, usuwalne 1, 3, 6, 7)
wieku (18 lat oboje, sąd może, gdy kobieta 16 lat)
ubezwłasnowolnienia całkowitego
choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego
bigamii
pokrewieństwa (w linii prostej + rodzeństwo)
powinowactwo w linii prostej
przysposobienie
Małżeństwo jest ważne, ale unieważnialne
Wady oświadczenia woli
stan wyłączający świadome wyrażenie woli (nie ma nic o swobodzie!)
błąd co do tożsamości narzeczonego (hehe)
groźba → osobista zagrażająca którejś ze stron
KONKUBINAT → stan faktyczny; „osoba bliska”
→ zgoda matki na przysposobienie jej dziecka przez konkubenta oznacza, że ona sama utraci nad dzieckiem władzę rodzicielską
→ osoby pozostające w konkubinacie nie mogą wspólnie przysposobić dziecka ani wspólnie pełnić funkcji opiekuna
→ nie można stosować analogicznie przepisów o małżeństwie
Współwłasność konkubentów może powstać tylko na ogólnych zasadach prawa cywilnego
Jeżeli mąż ma kochankę i wspólnie z nią nabywa przedmioty majątkowe, to mogą one stanowić współwłasność męża, żony i kochanki
Faktyczną wspólnotę regulują tzw. umowy konkubenckie, a w razie ich braku - przepisy najbardziej do konkretnych sytuacji adekwatne. U celów umów konkubenckich leży raczej ukształtowanie stosunków osobistych.
WZAJEMNE PRAWA I OBOWIĄZKI MAŁŻONKÓW
Zasada równości
Zasada „pozytywnego” wyrażenia woli zmiany nazwiska
Wspólne pożycie
duchowe
fizyczne
gospodarcze
! obowiązek zamieszkiwania w jednym mieszkaniu
współdziałanie dla dobra rodziny
wzajemna pomoc
wierność
SKUTKI UNIEWAŻNIENIA - wyrok konstytutywny, ale ex tunc
Wyjątki:
do dzieci i kasy wspólnych - przepisy o rozwodzie
nadal obowiązek alimentacyjny
orzeka się o winie
ROZWÓD
A/ legitymacja czynna → TYLKO:
małżonek
opiekun małżonka całkowicie ubezwłasnowolnionego
kurator procesowy, gdy nie wiadomo gdzie mieszka małżonek pozwany
!! prokurator dopiero po pozwie może się dołączyć
b/ przesłanki
→ POZYTYWNA : trwały i zupełny rozkład pożycia
→ NEGATYWNE :
wina małżonka żądającego rozwodu (rekryminacja)
dobro dziecka
zws
Zasada trwałości małżeństwa
Środki materialne, przeciwstawiające się lekkomyślnym rozwodom:
przesłanki dopuszczalności rozwodu
nie można dostać rozwodu na zgodne życzenie stron (tylko ograniczenie postępowania dowodowego, gdy strony nie mają dzieci)
środki procesowe:
posiedzenie pojednawcze
nakaz zawieszenia postępowania, aby rozwód nie został pochopnie orzeczony, gdy powód nie zjawi się na 1 posiedzenie sądowe lub sąd nabierze przekonania że są widoki na utrzymanie małżeństwa
SKUTKI ROZWODU - wyrok konstytutywny, ex nunc
żona ma 3 mce (t. zawity) na złożenie wniosku o powrót do starego nazwiska
majątek → ułamki
odszkodowanie za cierpienia i szkody możliwe niezależnie
ODDALENIE POWÓDZTWA - za jakiś czas można znowu
LEGITYMACJA CZYNNA W PROCESIE O UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA
tylko małżonkowie - unieważnienie małżeństwa z powodu przeszkód: wieku, ubezwłasnowolnienia, choroby psychicznej, powinowactwa, przysposobienia
każdy, kto ma w tym interes prawny (także majątkowy) - bigamia, pokrewieństwo
tylko 1 małżonek - gdy małoletnia żona zaszła w ciążę, unieważnienia może żądać tylko ona; a z powodu wadliwości pełnomocnictwa małżonek, który tego pełnomocnictwa udzielił
Alimenty dla żony - na żądanie. Może w odrębnym postępowaniu, tylko że wtedy musi być powodem, a tak może też jako pozwana.
Podział majątku wspólnego:
na wniosek jednego z małżonków
o ile nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu
Zarządzenia tymczasowe:
o obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny przez czas trwania procesu
o sposobie roztoczenia w tym czasie pieczy nad dziećmi
o zakresie i sposobie korzystania z mieszkania
o wydanie potrzebnych małżonkowi przedmiotów
3 i 4 - tylko na wniosek
Czynami zawinionymi są:
jednostronne zerwanie pożycia, nawet jeśli powodem tego było głębokie uczucie do os. 3
zatajenie faktu posiadania pozamałżeńskiego dziecka
lekkomyślne postępowanie, nawet jeśli przyczyną tego nie są ujemne cechy charakteru
dobrowolne usunięcie ciąży, co doprowadziło do braku potomstwa
brutalne naruszanie godności i nietykalności osobistej małżonka
złośliwe przeciwstawianie się podjęciu pracy przez żonę
Wyjątki od zasady rekryminacji:
gdy 2 strona się zgadza
gdy odmowa zgody byłaby sprzeczna z zasadami współżycia społecznego
z tego orzecznictwo dalej wydedukowało, że mimo winy można rozwodu udzielić gdy:
małżonek niewinny się zgadza. Może cofnąć zgodę aż do wyroku, także 2 instancji
gdy małżonkowi który odmawia zgody chodzi o forsę lub z niskich pobudek
gdy wina leży po obu stronach
gdy rozkład nastąpił nie tylko z powodu winy 1 małżonka, ale również przez czynniki obiektywne, np.: chorobę psychiczną 2 małżonka
Zakres kognicji sądu rozwodowego. Treść wyroku
W wyroku muszą się znaleźć rozstrzygnięcia:
o rozwiązaniu małżeństwa
z czyjej winy
o alimentach dla dzieci
o alimentach dla żony
o wspólnym mieszkaniu
o podziale majątku wspólnego
ponadto w toku procesu sąd wydaje zarządzenia tymczasowe
Zasada integralności wyroku rozwodowego → apelacja do całego
alimenty dla żony
mieszkanie, podział majątku
Zasada wyłączności postępowania rozwodowego
Orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa
Data - uprawomocnienia się wyroku
Orzeczenie o winie
Sąd ma obowiązek wypowiedzieć się co do winy 1 lub 2 małżonków albo żadnego.
Na żądanie m. - bez orzekania o winie. Zgodny wniosek o nie orzekanie o winie nie jest równoznaczny ze zgodą na rozwód, może być zgłoszony jako wniosek ewentualny
Orzeczenie o władzy rodzicielskiej
Zawarte w wyroku rozwodowym postanowienia mogą być zmienione przez sąd opiekuńczy, ale tylko jeśli zmieniły się okoliczności
Prawo polskie nie przewiduje ugody rodziców
SEPARACJA
→ sądowa
→ faktyczna (nie ma więzi)
1/ Przesłanki separacji sądowej
→ wystarczająca: zupełny rozkład pożycia (wszystkich więzów)
→ negatywne: dobro dzieci, sprzeczność z zws
2/ Powództwo wzajemne o rozwód lub o separację jest niedopuszczalne
Sąd okręgowy w trybie procesowym i odrębnym. Jeśli nie ma dzieci i jest zgodne żądanie - postępowanie nieprocesowe.
Nie ma tu zasady rekryminacji
3/ Orzeczenie o separacji ma takie same skutki jak rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej. (wzmianka w akcie małżeństwa)
zob. do wzajemnej pomocy, gdy wymagają tego względy słuszności
nie można wrócić do panieńskiego nazwiska (i się wydać...)
przymusowa rozdzielność majątkowa
nie działa domniemanie ojcostwa męża matki; gdy baby urodzi się 300 dni po separacji
ustaje obowiązek pożycia wspólnego i zachowania wierności
odseparowany małżonek nie dziedziczy z ustawy
4/ Zniesienie separacji - wyłącznie na zgodne żądanie małżonków po rozprawie
5/ sąd orzeka o winie, chyba że zgodne żądanie małżonków
6/ w wypadku, gdy jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi rozwodu → sąd orzeka rozwód (jeśli jest uzasadniony)
jeśli żądanie rozwodu jest niedopuszczalne przy zasadności separacji, żądania orzeczenia separacji, sąd orzeka separację
USTANIE MAŁŻEŃSTWA
1/ Ustalenie nieistnienia małżeństwa (wyrok sądowy konieczny choć deklaratywny; wyrok ex tunc)
a/ legitymację ma każdy, kto ma w tym interes + prokurator
b/ tylko jeśli oboje żyją
c/ przyczyny
Małżeństwo nie zostaje zawarte w formie cywilnej w jednym z następujących przypadków:
osoby tej samej płci
niejednocześnie
niewłaściwy organ lub nieupoważniony urzędnik
oświadczenia nie były zgodne
osoba nie mająca pełnomocnictwa
nupturient = kierownik usc
2/ Unieważnienie aktu małżeństwa
3/ ustalenie istnienia małżeństwa
4/ unieważnienie małżeństwa (kro stoi na stanowisku, że małżeństwo zawarte wbrew zakazom jest ważne, ale unieważnialne)
Przyczyny unieważnienia małżeństwa:
przeszkody małżeńskie
wady oświadczeń - brak świadomości wyrażenia woli, błąd co do tożsamości i bezprawna poważna groźba → niemajątkowa
brak zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia woli przez pełnomocnika albo pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane. Jak w ogóle nie było pełnomocnictwa - małżeństwo nieistniejące
Konwalidacja małżeństwa
okoliczności powodujące ustanie przeszkód występujących w chwili jego zawarcia. Nie można żądać unieważnienia z powodu:
braku wieku jeśli w międzyczasie małżonek dorósł albo żona zaszła w ciążę
ubezwłasnowolnienia, jeśli zostało uchylone
bigamii, jeśli poprzednie małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, chyba że ustanie tego małżeństwa nastąpiło przez śmierć osoby, która zawarła ponowne małżeństwo
przysposobienia, jeśli je rozwiązano
fakt nawiązania przez małżonków pożycia, mimo że przy zawarciu nastąpiły wadliwości związane z pełnomocnictwem
upływ terminów dla wytoczenia powództwa z powodu wad oświadczeń
6 miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome... bądź od wykrycia błędu...
3 lata od zawarcia małżeństwa
art.. 18 - zakaz żądania unieważnienia małżeństwa po jego ustaniu
wyjątki:
przeszkoda pokrewieństwa i bigamii
śmierć 1 z małżonków w czasie po wytoczeniu powództwa o unieważnienie. Wchodzi wtedy kurator lub zstępni
MAŁŻEŃSKI USTRÓJ MAJĄTKOWY.
ustawowy → wspólność
bez udziałowa
małżonek nie może rozporządzać prawem do majątku wspólnego ani zobowiązać się do wyzbycia się na rzecz os. 3
nie można żądać podziału w czasie jej trwania
umowny → wspólność
→ rozszerzona
→ ograniczona
→ rozdzielność
przymusowy (sąd): rozdzielność
zniesienie przez sąd wspólności ustawowej lub umownej
ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków
separacja
USTRÓJ WSPÓLNOŚCI MAJĄTKOWEJ powstaje ex lege z chwilą zawarcia małżeństwa, chyba że była umowa przedślubna; zasada wspólności dorobku [pensje, dochody z majątku wspólnego, dochody z majątków odrębnych]
PRZEDMIOTY MAJĄTKOWE - rzeczy, prawa majątkowe, sytuacje prawne (zasiedzenie, posiadanie, ekspektatywa)
MAJĄTEK WSPÓLNY - bez udziałowa wspólność łączna, na majątek ten składają się 3 masy majątkowe, obejmuje tylko aktywa (rzeczy znajdujące się w posiadaniu)
dorobek
ew. majątek odrębny żony
ew. majątek odrębny męża
!!! do MAJĄTKÓW ODRĘBNYCH wchodzą :
przedmioty nabyte poza okresem wspólności
gdy mówi o tym przepis szczególny (zapis, darowizna poza rzeczami do wspólnego, codziennego użytku)
surogaty jw.
ZARZĄD
stosunki wewnętrzne - prawo i obowiązek współdziałania
stosunki z os. 3 → CZYNNOŚCI:
→ ZWYKŁEGO ZARZĄDU (bieżące sprawy)
→ PRZEKRACZAJĄCE zwykły zarząd: do ich skuteczności wymagana zgoda współmałżonka (jak zgoda os. 3)
!!! gdy brak zgody:
przy czynności jednostronnej → nieważna
umowa: można żądać od sądu
by nie było wymogu zgody
zakazania jednemu z małżonków działań
obu naraz
Skuteczność majątkowych umów małżeńskich wobec os. 3 zależy od tego, czy te osoby wiedziały o rozdzielności → dowód spoczywa na małżonkach
Składniki majątku odrębnego, art. 33:
przedmioty nabyte przed powstaniem i po ustaniu wspólności (superfluum)
przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej. Chyba że przedmioty codziennego użytku, co do tych domniemuje się że wchodzą w skład wspólności
przedmioty majątkowe uzyskane w zamian za przedmioty z 1 i 2 (zasada surogacji). Odnosi się nie tylko do pierwszej transakcji
przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania potrzeb osobistych 1 z małżonków. Samochód zawsze należy do majątku wspólnego.
przedmioty służące do wykonywania zawodu, jeżeli zostały nabyte ze środków należących do maj. odrębnego. Nie dotyczy gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa
prawa niezbywalne (np.: użytkowanie lub dożywocie). Wyjątki - lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu. Dochody z praw niezbywalnych stanowią dorobek wspólny
przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę: nie dotyczy renty, gdyż renta zastępuje wynagrodzenie za pracę
wierzytelności
nagrody za osobiste osiągnięcia
prawa autorskie twórcy, prawa twórcy wynalazku, wzoru itp. (majątkowe)
Obowiązki małżeńskie : równe (prawa też)
wspólne pożycie
wzajemna pomoc
wierność
współdziałanie dla dobra rodziny
!! zrównanie praw pracującego ojca i matki w domu → art. 27
art. 41 krio § 1 - W 1 z małżonków może się zaspokoić z majątku wspólnego
§2 - wierzytelność sprzed wspólności albo dot. tylko maj. odrębnego → W może żądać tylko z odrębnego
§3 - sąd może zapobiec zaspokojeniu z maj. wspólnego ze względu na zws
§4 - w czasie trwania małżeńskiej wspólności maj., W nie może żądać zaspokojenia z udziału
PRZYCZYNY USTANIA WSPÓLNOŚCI → ułamkowa (3 masy → w 2 masy)
ustanie małżeństwa, separacja
intercyza (umowa)
ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków (rozdzielność przymusowa)
sądownie
wniosek: jeden z małżonków, prokurator
tylko z ważnych powodów
o charakterze majątkowym (pasożyt, lekkoduch, zadłużenie)
nie stricte majątkowe (odejście małżonka, nałogi, separacja faktyczna)
inne
INTERCYZA (akt notarialny)
→ przed lub w trakcie
→ wolno wspólność rozszerzyć (może być ex tunc; reszta: ex nunc , ograniczyć albo wyłączyć)
UMOWA ROZSZERZAJĄCA objęcie wspólnością całego majątku odrębnego, dotychczasowego i przyszłego
Ex lege nie dotyczy:
praw niezbywalnych
wierzytelności za krzywdę i szkodę majątkową na osobie
niewymagalnych wierzytelności o wynagrodzenie za pracę
UMOWA OGRANICZAJĄCA na rzecz majątku odrębnego
UMOWA WPROWADZAJĄCA ROZDZIELNOŚĆ
MIESZKANIE najem i spółdzielcze prawo do lokalu → przymusowa wspólność
Odpowiedzialność za długi 1 małżonka solidarnie z majątku wspólnego (2 nie jest D tylko pati)
Przy wierzytelności niecywilnoprawnej - subsydiarnie (za podatki).