Skrypt nie zawiera pierwszych 3 wykładów, jest niedoskonały- zawiera często wiele niespójnych zdań - trudno zanotować wszystko co mówi prof. Dr hab. Ewa Maj
Aleksandra Błaszczak
Zagadnienia przedmiotu Współczesna polska myśl polityczna:
1) teoria myśli politycznej
2)deformowanie myśli politycznej
3)myśl polityczna w opozycji PRL - nurty realizmu politycznego
4)myśl polityczna w opozycji PRL - nurty niepodległościowe
5)myśl ekstremizmu nacjonalistycznego
6)myśl narodowa i narodowo - liberalna
7)myśl katolicka
8)myśl konserwatywna i neokonserwatywna
9)myśl konserwatyzmu państwowego
10)myśl konserwatyzmu narodowego
11)myśl liberalna i liberalno - demokratyczna
12)myśl agrarna
13)myśl socjalistyczna
14)myśl socjaldemokratyczna
Wykład 4 06 - 03 - 2008
NURTY REALIZMU POLITYCZNEGO
emigracyjny realizm polityczny na przykładzie paryskiej Kultury
ocena roli emigracji
stanowisko wobec sytuacji wewnętrznej Polski
problematyka narodowości
neorealizm i neopozytywizm Tygodnika Powszechnego
realizm katolicki
realizm liberalny
WSTĘP
Paryska Kultura była zakazana ale jej odbiór był duży, Tygodnik Powszechny też był poczytny , dawał rozpoznanie temu co dzieje się poza Polska ludową, dawał wrażenie oporu wobec władzy ludowej , na Tygodnik spadały represje, obcinano nakład, stawał się trudny do zdobycia.
Geneza realizmu politycznego przed pierwsza wojną światową łączy się z przekonaniem , nadziejami i szansami na odzyskanie niepodległości.
Cechy sposobu myślenia i pisarstwa Kultury paryskiej:
- myślenie o państwie i suwerenności z punktu widzenia neokonserwatyzmu, wypracowane przed latami 30tymi XX w,
-wiąże się z takimi postaciami jak :Jerzy Giedroyć, Kazimierz Studentowicz, Adolf Bocheński, Aleksander Bocheński, Piotr Dunin Borkowski, Mieczysław Pruszyński,
- tolerancja wobec wieloetnicznego państwa , antykomunizm, antykoncydentalizm- czyli umiar wobec tego co napłynęło z zachodu
- polskość jest składnikiem europejskości
- odrzucali nacjonalizm i antysemityzm
- proponowali dialog ideowy pomiędzy intelektualistami przy aksjomacie skuteczności jakim jest dobra wola wszystkich uczestników debat i wypracowanie kompromisu
„Głos”: Juliusz Mieroszewski, Gustaw Herling-Grudziński, Józef Łobodowski, Zofia Hertz
Juliusz Mieroszewski:
Ustalał kanony myślenia o skuteczności politycznej, zmuszał czytelnika do myślenia, negował sens tworzenia gotowych rozwiązań, zachęcał do aktywności umysłowej, do myślenia ponad podziałami ideowymi, określał siebie jako lewicowego liberała i członka zachodu, cenił program partii laburzystów, zwracał uwagę na jedność Europy i podkreślał wspólny rodowód europejski, dla niego realizm polityczny był narzędziem oceny sytuacji ale ostrzegał, że to pojęcie może grozić indyferentyzmem , realizm polityczny umożliwia definiowanie i redefiniowanie, przyuczał do chłodnego rachunku politycznego (kalkulacja)przeciwnik trendów utrzymujących w niezmiennym stanie polską myśl polityczną (petryfikacja), zwolennik innowacyjności myśli politycznej , uważał że należy mówić jak najwięcej o podziałach w polskiej emigracji politycznej, przeciwstawiał się mitologizowaniu emigracji, uważał że to będzie skutkować dalszymi błędnymi przekonaniami, trzeba pokazywać polaryzację emigracji,
Pojawia się problem emigracji pomarcowej (1968 r) Mieroszewski twierdzi, że stara emigracja zamyka się , odrzuca przekonanie starej emigracji o tym, że to ona zna najlepiej rozwiązania, Mieroszewski odrzuca homogenizację zasad patriotycznych czyli „łzawego” postrzegania uczuć patriotycznych , jego zdaniem nie powinno się w sposób sentymentalny przeżywać związków z ojczyzną , twierdzi, że stara emigracja myśli w sposób anachroniczny i nie ma szans na przetrwanie (pomylił się tutaj ), nie zgadzał się na to, że tylko stara emigracja jest siłą sprawczą , odrzucał poglądy „niezłomnych „- tradycjonalistów patriotycznych, odrzucał ich znaczenie a zwłaszcza ich misyjność , odrzucał przekonanie, że „polski Londyn” wróci do kraju i wywoła III wojnę światową - to jego zdaniem mit polityczny który ośmiesza emigracje i obnaża jej słabości- to przykład mrzonki i nadrealizmu politycznego , jego daniem najwyższa pora zweryfikować polskie symbole narodowe bo to nieważne czy orzeł ma koronę czy nie i nie ma się o co kłócić , nie przywiązywał wagi do konstytucji z 1935 roku, nie aprobował polskiego terytorium sprzed 1939 roku w tym kwestie powrotu kresów do Polski, odrzucał ideę Polski mocarstwowej -nie zgadzał się żeby pozytywnie oceniać przeszłość np. krytykował koncepcję Józefa Becka, krytykował to co robił Kazimierz Sosnkowski po II wojnie czyli , że można odbudować Polskę przy pomocy USA - to kalkulacja pozbawiona realności
Krytykował emigrację, że się zamykała na wieści z kraju, krytykował niechęć do nowych emigrantów ( Cz. Miłosz niechętnie przyjęty na emigracji a w kraju był przecież gloryfikowany)
Jego zdaniem nie ma powrotu do Polski przedwojennej „historia nie może być drogowskazem politycznym” więc emigracja nie może sięgać do historycznych korzeni, można ocalić polską tożsamość polityczną bez historii, najwyższy czas żeby emigracja przestała zajmować się mitotwórstwem (np. czytać poezję zajmować się XIX wiecznym patriotyzmem) a w zamian zaczęła uprawiać realizm polityczny przyuczając siebie i innych do nowej oceny zmian zachodzących w kolejnych latach po II wojnie
Dlaczego Piłsudski zajmował się mesjanizmem (czytał Słowackiego) zamiast zająć poglądami ekonomicznymi np. Druckiego-Lubeckiego , to wręcz obraza ze strony Mieroszewskiego bo Piłsudski był ubóstwiany na emigracji
Postulował obserwować scenę międzynarodową i oceniać czy Polska ma szansę odnaleźć się w Europie, trzeba myśleć kategoriami interesu publicznego poprzez szukanie sojuszników
Mieroszewski nie ufał środowisku Tygodnika Powszechnego czyli neopozytywistom, ich działania uważał za podszyte zagrożeniem bo działali w kraju - wyrażał lęk przed tym co dzieje się w kraju , kryzysy polityczne świadczyły o tym, że rośnie opór wobec władzy a więc władza będzie musiała zmodyfikować zachowanie , wyraża pogląd, że ustrój socjalistyczny byłby dobry dla Polski gdyby się trochę zdemokratyzował i unowocześnił , za prawdziwą wolność uznawał wolność demokratyczną , społeczeństwo musi do niej dojrzewać trzeba ją zdobyć nie może być nadana np. w konstytucji , demokracja jest charakterystyczna dla państw które osiągnęły pewien poziom rozwoju gospodarczego tylko ludzie którzy mają zabezpieczone podstawowe potrzeby, byt codzienny mogą pozwolić sobie na demokrację,
Opozycja w Polsce jeśli będzie myśleć tylko o przejęciu władzy to straci na znaczeniu, stanie się tym z czym walczy, powinna przyuczać ludzi do demokracji
Władysław Gomułka rozczarowaniem dla Mieroszewskiego , Kultura uwierzyła w Gomułkę w 1956 roku w to, że będzie zmierzał polską drogą do socjalizmu demokratycznego wtedy wszystkie grupy społeczne popierały go wierzyli, że podmiotowi masy społeczne ,że podejmie reformy społ-polityczne, że dopuści do głosu niekomunistyczne siły (wznowił Tygodnik Powszechny, dopuścił koło poselskie „Znak”) Kultura pomyliła się ale wycofując się z poparcia dla Gomułki dowiodła zwycięstwa realizmu politycznego; kwestia polityki narodowościowej -Gomułka lawirował pomiędzy frakcjami PZPR między antysemickimi Natolińczykami a liberalną grupą Puławian (w końcu przechylił się na stronę Natolińczków
Mieroszewski twierdził, że dla Polski dobry byłby program dobrego sąsiedztwa z Ukraina, Litwą, Białorusią (użył zapomnianych słów-przecież nie było tych państw) mówił dość uprawiania ekskluzywizmu narodowego, dość z teoriami Polski jako przedmurza i zwornika Europy bo to nieusprawiedliwiony podział na Europę cywilizowaną i barbarzyńską (Polska jako pomost), Mieroszewski był przekonany, że będzie niepodległa Ukraina, Litwa i Białoruś, uważał że to błąd polityczny, że Polska straciła Lwów ale jeżeli będzie nadal podtrzymywany sentyment lwowski to będzie to przeciwdziałało zbliżeniu polsko-ukraińskiemu , dlatego trzeba zapomnieć o Lwowie i budować nowe lepsze stosunki, rozwinął tu koncepcje ULB (Ukr, Litwa, Białoruś) dowodził, że Polska w imię dalekosiężnych celów powinna zrezygnować z historycznych reminescencji, nie rościć pretensji o Lwów , Wilno, przestac partycypować w imperialnej polityce Kremla -„Polska cierpi na rosyjski kompleks” ale trzeba prowadzić przyjacielską politykę i skłaniać Rosjan do redefiniowania „statusu” Polski, ZSRR niejednokrotnie udowodniła niejednoznaczną politykę wobec Polski (więc trzeba to wykorzystać) np. Chruszczow pozwolił na przywiezienie Panoramy Racławickiej z Lwowa do Wrocławia ale odradzał władzom udostępnienie jej dla ludu - to dowód gubienia się w polityce , dowodem niespójnego działania władz sowieckich jest również jest decyzja o ostatnim przedstawieniu Dziadów w 1967 roku dlaczego ostatnie skoro wcześniej można było i nic takiego się nie działo Polska powinna realizować zasady realizmu politycznego wobec ULB to nie będzie popełniać takich błędów jak ZSRR .
Tygodnik Powszechny
Katolickie pismo założone przez Adama Sapiehę, metropolitę krakowskiego, 24 III 1945 pierwszy numer w Krakowie, zespół redakcyjny tworzyli: Jan Piwowarczyk, Jerzy Turowicz, Konstanty Turowski, Maria Czapska, Antoni Gołubiew, Józefa Hennelowa, Paweł Jasienica, Stefan Kisielewski, Hanna Walewska, Zofia Starowiejska - Morstinowa, Stanisław Stomma
W latach 1953 - 56 zabrano tygodnik gdy po śmierci Stalina ukazał się w niezbyt żałobnym tonie i przekazano go stowarzyszeniu PAX, w 1956 roku dołączyli Karol Wojtyła i Jerzy Zawieyski a później ksiądz Józef Tischner, z tygodnikiem związane było koło poselskie Znak, ten tygodnik był jedynym niezależnym odzwierciedleniem myśli politycznej o charakterze intelektualnym i neopozytywistycznym
Pierwszym redaktorem naczelnym był Jerzy Turowicz, który te funkcję sprawował do śmierci, po nim Adam Boniecki (do dziś jest )
Wykład 5 13 - 03 - 2008
Tygodnik Powszechny Cd.
I wtedy i dziś był ośrodkiem, który godził zasady wiary katolickiej i liberalizmu politycznego, otwarty ekonomiczny nurt katolicyzmu głosi otwartość, gotowość do dialogu, kompromisu adaptował elementy przemian w kościele powszechnym do przemian w Polsce, zmierzył do tego aby ułożyć modus vivendo między tym co tradycjonalistyczne a unowocześnieniem kościoła w Polsce.
J. Turowicz „Kryzys w kościele”- próbował pokazać co się dzieje w kościele polskim i uniwersalnym , istnieje pogląd, że są dwa kościoły:
1)papieski (hierarchia kościelna)
2) wolny (buntowniczy), tu też księża, którzy mają bardziej świeckie poglądy
Objawy kryzysu:
brak poszanowania ułomności ludzkich w zderzeniu hierarchią kościelną
kościół nazbyt ingeruje w sprawy polityki
brak ducha ubóstwa wśród kleru
brak elastyczności na reagowanie na nowe tendencje w obrębie kościoła powszechnego
Środki zaradcze dla kościoła:
1)gotowość do zmiany metod duszpasterskich( np. Stefan Wyszyński, Władysław Korniłowicz są to ci kapłani co maja dobrą pedagogikę kościelną)
2) konieczność rozwoju literatury biblijnej i tworzenie nowych inicjatyw apostolskich
3)konieczność rechrystianizacji części Europy a także Polski podkreślał zagrożenie ze strony marksizmu
4)rozwój duchowości chrześcijańskiej , potrzebna odnowa życia religijnego, kościół powinien udowodnić, że świętość ujawnia się w codziennej miłości bliźniego
Ksiądz Jan Piwowarczyk
Proponuje realizm polityczny, trzecia drogę (co to jest ?), sprzeciwia się ortodoksji katolickiej, rygorystycznemu marksizmowi , jest za socjalizmem gospodarczym , za reformą agrarną , za ziemią dla chłopów „czerwony prałat” -własność dla tych co pracują na roli , jego teksty były w Tygodniku Powszechnym , po 1945 roku czas na czwarta epokę w dziejach świata, przewaga ducha nad materią, ważne zasady życia ludzkiego, człowiek powinien wyzwolić się od czynników zewnętrznych które utrudniają jego doskonalenie , postęp siłą napędową rozwoju ludzkości , demokracja podbudowana religijnością ma szanse popchnąć ludzkość w nowy etap rozwoju , odwoływał się do tomizmu - państwo jednością a władza powinna być wyposażona w autorytet i akceptować powinna różnorodny kształt wewnętrzny państwa , poprzez wykształcenie więzi ze wspólnotą państwową człowiek powinien wykształcać się
Jest sceptyczny w polski ustrój - to że nie wspiera jednostki , realizm polityczny nakazuje bazować na doświadczeniu narodu ludzkiego , należy wejść na tory integralnego humanizmu , odwoływał się do dorobku polskiego duchowieństwa , wspominał o martyrologii duchownych , ideologia marksistowska nieadekwatna do rzeczywistości , eklektyzm teorii marksistowskiej ( od autora : eklektyczny - tworzący jedna niespójną całość, łączący pojęcia odmiennych systemów filozoficznych i ideologicznych)
Marksizm prowadzi do relatywizacji ocen moralnych , niszczy święte prawo własności prywatnej, niszczy tradycyjne więzi społeczne , deligitymizuje państwo jako organizm prawno - polityczny
Stefan Kisielewski 1911- 1991
Jego pseudonimy to Tomasz Staliński , Teodor Klon
Był posłem na sejm PRL w 1957 - 65 w kole poselskim „Znak”
Pisał felietony o takich tytułach jak „Głową w ścianę” ,”Bez dogmatu”, „Pod włos”, „Łopatą do głowy”, „Gwoździe w mózgu” , „Wołanie na puszczy”
Kisielewski był sygnatariuszem listy 60-ciu , Cyrankiewicz się wkurzył i jeszcze obciął nakład Tygodnika Powszechnego, jego teksty były opatrywane podpisane „ redakcja nie podziela poglądów autora”, cenzura była na niego wyczulona
Stworzył Partię Wariatów i Liberałów to były tzw. „wygłupy” Kisiela ale tak zdobywał margines swobody , wypowiadał się przeciwko autocenzurze, obnażał absurdy życia w PRL
Był komentatorem niezależnym , był muzykiem z wykształcenia ale miał zainteresowania literackie; jego wsparciem byli członkowie koła „Znak” :Konstanty Lubiński, Stanisław Stomma, Jacek Woźniakowski, Janusz Zabłocki, Jerzy Zawieyski, Tadeusz Mazowiecki
1949 Kisielewski zamieścił artykuł w Tygodniku Powszechnym „ Realizm ale jaki!” celowo nie znak zapytania tylko wykrzyknik aby zmusić czytelnika do myślenia; unikał moralizatorstwa uważał, że nie ma potrzeby infantylizować czytelnika , krytykował oczywiste wypaczenia systemu politycznego ,żądał poszanowania praw obywatelskich , uważał, że jako realista nie może obrażać się na współczesną Polskę bo nie może przenieść się do innej Polski więc powinien działać w tej rzeczywistości , opowiadał się za tym aby pójść droga fińską - finlandyzacja Polski, Polacy powinni odrzucić tradycję powstańczą , odrzuca ten heroizm , opowiedział się przeciwko Powstaniu Warszawskiemu (uznał, że nie był to odpowiedni czas na powstanie) co było szokiem bo wszyscy „czcili” to powstanie
Kisielewski żądał by zaprzestać uchylania się od odpowiedzialności przez tych, którzy kontestują system polityczny w Polsce, uważał, że najwyższy czas wrócić z emigracji wewnętrznej - czyli z życia prywatnego do życia publicznego, realizm polityczny miał na celu zmianę mentalności ludzi
Pod koniec życia Kisielewski związał się z UPR
NURT NIEPODLEGŁOŚCIOWY w opozycji w PRL:
1)charakterystyka
2)nurt post - piłsudczykowski
3)nurt niepodległościowo - piłsudczykowski
Ad 1
Koncepcje, które legły u podstaw nurtu niepodległościowego są wypadkowa doświadczeń dziejowych Polaków sprzed 1939 roku, wychodźstwa i dorobku ideowego myślicieli antysystemowych w Polsce
-PRL jest państwem o niepełnej suwerenności
-komunistom trzeba odebrać władzę w Polsce
-trzeba przeprowadzić wewnętrzną dekomunizację
-zlikwidować dominacje PZPR w Polsce
-jedyną władzą w Polsce władza na emigracji
-niepodległościowiec = antykomunista
-ale nie każdy niepodległościowiec opowiadał się za ustrojem demokratycznym i nie każdy przywiązywał wagę do martyrologii narodowej były pewne różnice
Ad 2
Tę myśl odnajduje się na emigracji
ośrodek londyński : Michał Grażyński, ? Bortnowski ,
ośrodek palestyński : Janusz Jędrzejewicz, starzy senatorzy - ?
NiD : Niepodległość i Demokracja : Zygmunt Szempliński, Piotr Wandycz, Jan Nowak Jeziorański, Mirosław Chojecki, A. Pomian
Zmierzali do zdynamizowania działań wychodźstwa , należeli do pokolenia wychowanego w Polsce niepodległej , po zdradzie polski przez aliantów uczestniczyli w działaniach militarnych , działali w konspiracji,
SN zarzucali nacjonalizm, SP klerykalizm , PSL chłopski klasowy charakter a siebie nazywali jedynymi stojącymi ponad podziałami , podkreślali inteligencki wymiar działalności partii, celem działalności jest wyzwolenie Polski od wpływów zewnętrznych, rozwój i dobrobyt obywateli, aby w przyszłości usunąć ślady komunistów trzeba zrobić „reformę reform”-?
Nie ma powrotu do przeszłości trzeba patrzeć w przyszłość, źródłem władzy ma być wola narodu, demokracja tak ale trzeba zachować prawo mniejszości do krytyki, do konstytucyjnej walki o władzę, próba odtworzenia prezydentury w Polsce - prezydent ma być wybierany w wyborach powszechnych a państwo powinno tworzyć takie regulacje aby był zabezpieczony przed nadmierna ingerencja państwa, po 1956 roku emigracja powinna wypełniać czynności służebne wobec społeczeństwa pozostałego w kraju np. poprzez wysyłanie paczek; rewolucja szansą na niepodległość a emigracja powinna przygotować społeczeństwo mentalnie do kontynuacji drogi do niepodległości i umożliwić im partycypację w osiąganiu niepodległości , twierdzili, że wybuchnie wojna ZSRR ze światem ale gdy zauważyli, że może to być konflikt o charakterze nuklearnym to przestali być jego zwolennikami, podejrzewali że na Zachodzie - Niemcy chcieliby odzyskać ziemie utracone narodziłyby się koncepcje rewizyjne, dlatego skłonili się ku ewolucyjnej drodze do niepodległości- niepodległość gdy osłabnie ZSRR świat zachodni ponownie zainteresuje się sprawą polską , gdy nadejdzie czas liberalizmu, opowiadali się za ewolucja systemów w kierunku liberalizmu, mieli ideę rządu światowego, związku europejskiego, powinno dojść do restytucji idei jagiellońskiej;
Niepodległość osiągnięta na zasadzie pokojowej ewolucji
Ad 3
1 IX 1979 roku Leszek Moczulski założył partię KPN w Warszawie wraz z Krzysztofem Królem, Andrzejem Ostoją- Owsianym, Romualdem Szeremietiewiem, ? Kamińskim, oni wcześniej należeli do ROPCiO
Myśl KPN to kontynuacja myśli Piłsudskiego, Polska jest zniewolona, nie suwerenna więc celem partii jest odzyskanie niepodległości i utworzenie III RP, postulowali usunięcie radzieckiej obecności w Polsce, likwidację PZPR i konieczność siłowej konfrontacji- siła niezbędna aby odzyskać niepodległość , zakładali niepodległą III RP z wyraźnymi etapami walki 1) budowanie niepodległej Polski 2) formowanie stronnictw politycznych 3) tworzenie państwa w państwie
Krajowa Reprezentacja Polityczna
Płaszczyzna dalszych działań niepodległościowych, opowiadali się za scentralizowana władzą w III RP za dużą rolą prezydenta (wzorowali się na konstytucji kwietniowej), przedkładali nadrzędność interesu ogólnego nad lokalnym, wspieranie rolnictwa, w 1989 roku nastąpiła korekta poglądów - przejście do pełnej niepodległości, antykomunizm radykalny, protest społeczny: „zadymy” pod konsulatami ZSSR, współpraca z NZS, z Ruchem Wolność i Pokój,
KPN znana z okupacji budynków PZPR , żądali kary dla tych którzy wprowadzili stan wojenny, żądali dekomunizacji, propagowali prywatyzacje powszechną , kuponową, spółdzielczą, prywatyzację zarządzania ale odrzucali prywatyzację przedsiębiorstw o znaczeniu strategicznym
L. Moczulski „Geopolityka” krytykował integrację z UE, uważał, że Europa Zachodnia chce eksploatować kontynent, alternatywą było odtworzenie idei Międzymorza, Europy Ojczyzn, poparł koncepcję wstąpienia Polski do NATO
Wykład 6 27 - 03 - 2008
MYŚL EKSTREMIZMU NACJONALISTYCZNEGO
nacjonalizm i nacjonalitaryzm
narodowy radykalizm i narodowy nacjonalitaryzm
nacjonalizm pogański i słowiański
nacjonalizm tradycjonalistyczny
nacjonalizm - pojęcie nieostre, ma wiele wieloznacznych definicji
twórcą tego pojęcia jest Moris Barres, użył go po raz pierwszy na łamach La Figaro w 1892 roku w artykule „Kłótnie nacjonalistów i kosmopolityków”
nacjonalizm wytworzony jest na gruncie rodowodu historycznego, terytorium osiedleńczego, wspólnego języka, wspólnoty tradycji, religii i przekonań , Barres a także E. Conradini i Fran… stworzyli podwaliny dla nacjonalizmu integralnego
w Polsce nacjonalistami byli J.L. Popławski, z. Balicki, R. Dmowski
nacjonalizm - uważa interes własnego narodu za najważniejszy, naród nadrzędny wobec interesów jednostki i grup, społeczności i państwa - państwo służebne wobec narodu, państwo narodowe jest najwłaściwszą formą organizacji społecznej i najlepszym obrońcą interesu narodowego , część nacjonalistów rozpoznawała naród przez wskazanie jakie wyznanie religijne jest dominantą narodu
Jerzy Szacki ustalił 7 składników myśli nacjonalistycznej:
więzi narodowe są najważniejsze, najbardziej naturalne i najmocniej zakorzenione
przynależność jednostki ludzkiej do narodu nie jest dobrowolne wynika z faktu urodzenia w danym narodzie i jednostka pozostaje w nim na zawsze
naród stanowi jedyne źródło władzy politycznej, która jest emanacją narodu
każdy naród to unikatowa wspólnota która powinna być wieczna i istnieć wbrew tendencjom upadkowym
interesy narodu są ważniejsze niż interesy jednostek i innych grup
naród jest homogeniczny, stanowi jedność, wszelkie dyferencjacje wewnętrzne są dla narodu szkodliwe
zjawiska swojskie i rodzinne są dla narodu lepsze niż zjawiska obce, zewnętrzne
definicja narodu E. Renana
naród jest istotą żywą która może podlegać prawom natury (narodziny, rozwój, rozkwit, upadek - ale narody nie powinny upadać)
R. Dmowski - kontrakt pokoleniowy
Organizm żywy jakim jest naród rodzi się, rozwija może upaść , aby nie upadł każde pokolenie ma obowiązek przejąć spuściznę od poprzedników
J. Bocheński
Dany naród jest rodzajem absolutu jest bóstwem stojącym ponad wszystkim innym np. grupami dlatego powinny one podporządkować narodowi, dany naród jest czymś lepszym niż inne narody
Nacjonalizm polski był ksenofobiczny (lęk przed obcymi) ale nie szowinistyczny (pogarda dla innych) Dmowski zauważył, że Polak nie może być megalomanem narodowym, powinien zauważać i krytykować wady narodowe
Nacjonalitaryzm
Głosi suwerenność narodową oraz odrębność etniczną, językową jako podstawę dyferencjacji narodów, twórcą pojęcia jest Rene Johannes, który użył tego słowa w książce „Zasada narodowości”; nacjonalitaryzm odrzuca nacjonalistyczne pojmowanie etnogenezy- odrzucenie kryterium geograficznego i historycznego jako czynnika narodotwórczego, obszar, granice powinny być dostosowane do wymogów monoetniczności bo naród powinien być monoetniczny, jedyny, unikatowy, odrzucają pojmowanie narodu jako kontraktu pokoleniowego, naród rozumieją poprzez 2 pojęcia :ziemia i krew (a dla nacjonalistów to ziemia i umarli), wskazują na obecność narodu w danej chwili z odwołaniem do chwalebnej przeszłości , występują elementy pogardy i nienawiści względem innych narodów (narody niedoskonałe i wrogie) dla nacjonalitarystów cywilizacja łacińska była najlepsza
Narodowe Odrodzenie Polski
Powstało jako forum dyskusyjne w 1983 roku a status partii ma od 1992 roku , na czele Bogdan Wyżykowski i ? Gmurczyk, organem prasowym jest „Szczerbiec”, wydawali też „Jestem Polakiem”
NOP odwoływał się do programu przedwojennego ONR, nacjonalitaryzm NOP-u polega na deifikacji (ubóstwianie) narodu własnego, sięgali do chrześcijańskich podstaw nacjonalistycznego systemu wartości , dążenie do przywrócenia takim pojęciom jak godność, prawda dawnego znaczenia bo według NOP-u te pojęcia zostały przekłamane i straciły dawne znaczenie ; chęć przywrócenia narodowi polskiemu jego znaczenia i powiększenie jego obszaru wolności, zwalczanie poglądów lewicowych, zwalczanie czynników obcych pod względem etnicznym , zagrożeniem dla Polski jest obecność Żydów i masonów, zwalczanie UE jako produktu sił żydo-masońsko-lewicowych, „Idziemy zniszczyć Unię” to hasło w kampanii w wyborach do parlamentu europejskiego w 2004 roku; naród jest personalistyczną wspólnotą, która wraz z rodziną kształtuje optymalne warunki rozwoju człowieka, naród ma naturalne prawo do terytorium narodowego, do posiadania własnego państwa; odwołują się do dorobeku Adama Doboszyńskiego , do dorobku nacjonalizmu europejskiego (bliski im był nacjonalizm rumuński- Legion Michała Archanioła C.Z. Codreanu bo to organizacja zdyscyplinowana , karna, „zakon rycerski” nacjonalizmu europejskiego, ideał wychowawczy)
Cenili żarliwość religijną, gotowość do ponoszenia ofiar, bezwzględną lojalność, militarny styl życia, uczciwość, karność, zdyscyplinowanie, wewnętrzny ład moralny- nowy człowiek to polityczny żołnierz; formy działalności NOP-u to Międzynarodowe Rewolucyjne Obozy Trzeciej Siły (organizowane od 1999 r w Dusznikach) oraz NaRa Pikniki (spotkania ku czci Adama Doboszyńskiego i marszu w Myślenicach) centrum działań NOP-u to Dolny Śląsk; słuchaja muzyki white Power, eksponują białego człowieka, chrześcijanina, członkowie kierownictwa NOP-u pisali teksty dla nacjonalistycznej kapeli NaRa, mieli kontakty z nacjonalistami hiszpańskimi, włoskimi; Derec Holland to irlandzki nacjonalista, który pisze do Szczerbca
Ad3
Nacjonalizm słowiański
Polska Wspólnota Narodowa - Polskie Stronnictwo Narodowe : B.Tejkowski, Barbara Krygier (zastępca Tejkowskiego)
W statucie partii napisano, że członkiem partii może zostać tylko Polak z obywatelstwem polskim, musi złożyć deklarację prymatu narodu polskiego i polskiego dziedzictwa narodowego
Organ prasowy to „Myśl narodowa polska” .
pojęcie polskości, patriotyzmu, sprawiedliwości społecznej, słowiańskość, narodowość naczelna wartość, partia finansowana w pełni przez Polaków i nie związania z żadnymi międzynarodówkami, Polska może być zamożnym krajem ponieważ ma bogactwa ( jakie ?) ale nie jest wolna od zagrożeń np. siły okupacyjne ZSRR czy Niemcy, Żydzi mieszkający w Polsce - jako ludzie nie siły militarne, proponowali narodowładztwo jako drogę do zreformowania Polski - to ustrój wspólnotowy z mocnym akcentowaniem „socjalnego ustroju sprawiedliwości społecznej”, naród jedynym suwerenem władzy, to jedyny „właściciel” Polski, przynależność państwowa nakładała obowiązek posłuszeństwa wobec narodu, opowiadali się za przymusem udziału w wyborach i referendach, dostępem do bezpłatnego kształcenia, prawem do własnościowego mieszkania, praca gwarantowana przez państwo, prawo do wysokiej płacy, do zasiłku dla dzieci do lat 18, prawo do wysokich rent i emerytur,
Tejkowski uznał, że Polska po 1989 roku podlega prawom neokolonialnym, że jest wykorzystywana przez siły żydowskie i niemieckie dlatego trzeba się skupić na wspólnocie słowiańskiej, Tejkowski był przewodniczącym Dumy Soboru Słowiańskiego - ośrodek koordynacji działań organizacji narodowych na terenach słowiańskich ( np.z Białorusi, Chorwacji, Czech) przywoływał trybalizm - plemienne zasady funkcjonowania po to aby integrować wspólnotę słowiańską, celem nadrzędnym jest obrona słowian prze naporem złych sił : Żydów i Niemców, proponował przymierze sił słowiańskich w który trzon miały stanowić Polska, Ukraina, Białoruś,
Sięgał do czasów przedchrześcijańskich, był przeciwnikiem chrześcijaństwa, doprowadziło do konfliktów o charakterze wyznaniowym na słowiańszczyźnie, chrześcijaństwo doszło do etapu końcowej judaizacji, domagał się bezwyznaniowości i usunięcia lekcji religii ze szkoły, państwo powinno bezwzględnie ingerować w posługę kapłańską aby tą mogli wykonywać jedynie Polacy
Ad 4
Stronnictwo Narodowe Szczerbiec - liderem Marian Barański a organem prasowym był „Głos Narodu”
Tradycjonalizm oznaczał usytuowanie narodu najwyżej w hierarchii, obrona tożsamości kultury polskiej, ochrona życia ludzkiego, rodziny, wychowanie narodowe
Naród stanowi wspólnotę krwi i interesów posiadająca jednolity język i kulturę zamieszkującą na danym obszarze posiadającą własną tradycję , historię, religię i charakter kształtowany dojrzałą świadomością zdolnością organizacyjną do działania w walce o niepodległość
↑jest to tradycjonalistyczne ujęcie narodu gdzie akcentuje się homogeniczność narodu, tak jak w tradycji tak ma pozostać obecnie, nacjonalista jest patriotą , ideałem jest państwo narodowe, katolickie, polskie, akcentowali tu sprawę rozliczenia się z przeszłością ludową
Żądali walki z pornografią, naturyzmem i innymi zboczeniami, żądali pełnej prywatyzacji sektora państwowego i ochronę rodzimego kapitału, proponowali trzecią drogę-? , żądali konstytucyjnego zakazu sprzedaży ziemi cudzoziemcom, wrogami są ci, którzy szerzą antypolskie idee: czynnik żydowski i niemiecki, uważali, że Kościół katolicki stał się celem ataków masońskich dlatego „przywracali” ortodoksyjny katolicyzm , sprzeciwiali się modernizmowi katolickiemu (np. unowocześnianie liturgii), ekumenizmowi i sekciarstwu - w tym krytyka ruchu pielgrzymkowego, krytyka Tygodnika Powszechnego.
Wykład 7 03 - 04 - 2008
MYŚL NARODOWA I NARODOWO - LIBERALNA
1.Pojęcie i typologia myśli narodowej
2.Recepcja tradycyjnej myśli narodowej
3.Ugrupowania narodowe i narodowo-liberalne
4.Państwo demokracji narodowej
5.Narodowe kanony estetyczne
Ad 1 myśl narodowa = nacjonalizm umiarkowany
Naród na naczelnym miejscu w hierarchii wartości ale unika jego deifikacji ( od autora: ubóstwianie) naród jest najwyższą i ostateczną formą życia społecznego powstałym w historycznym procesie rozwoju społeczeństwa, stanowi żywy organizm podlega zatem prawom naturalnym, tworzy jedność pokoleń, przeszłych, obecnych i przyszłych, buduje fundamenty bytu państwowego, jest wartością, która integruje ludzi wobec wybranego systemu aksjologii politycznej stymuluje działania człowieka w duchu pożądanych przez jego naród interesów, obowiązkiem narodowca jest konieczność odbudowy wnętrza narodu
Expresja polityczna - Real politik - polityka realizmu, chłodnej kalkulacji, rachunku sił, obiektywna analiza rzeczywistości, odrzucenie romantyzmu politycznego (a zwłaszcza mesjanizmu , Polacy dali się ponieść kiedy mesjanizmowi niepotrzebnie) odrzucanie hasła „za wolność naszą i waszą” a więc racjonalizm, pragmatyzm i elastyczność polityczna,
Sprzeciw wobec wybiórczego traktowania historii narodu polskiego → Polacy mają przyjąć i akceptować własną przeszłość polityczną, gotowość do redefinicji pojęć związanych z polskością ale nie ma tendencji do rozliczania z PRL,
Nakreślenie wizerunku wroga: element żydowski i masoński zagrożeniem ale podkreślanym delikatnie to tylko ochrona przed antypolonizmem
Ad 2
Kryterium treści myśli;
A.Smith : myśl narodowa zawiera 3 ideały:
a) ideał kolektywnego samostanowienia narodów
b)ideał charakteru narodowego i jego odrębności
c)ideał podziału świata na samodzielny ?
w tym ujęciu myśl narodowa oznacza całościowy proces kształtowania się i rozwoju państw narodowych, oznacza przynależność do narodu i świadomość narodową, myśl narodowa zawiera pragnienie zapewnienia narodowi bezpieczeństwa i korzystnych warunków rozwoju, kultywuje odrębności narodowe(język, tradycja, kultura)
C.Hayes, H.Kohn
Myśl narodowa obejmuje rzeczywisty proces historyczny związany z istnieniem narodów, obejmuje teorię, zasadę i ideał narodowy oznacza stan umysłu związany z identyfikacją narodową , składnik ekspresji politycznej związanej z partiami o programie narodowym
B.C.Shafer
Myśl narodowa do miłość do ziemi i historycznie na niej ukształtowanej cywilizacji narodowej, oznacza pragnienie uzyskania lub utrzymania jej dla narodu, mistyczne przywiązanie do narodu, jest dogmatem według którego ludzie żyją, naród najwyższym dobrem
J.Berlin
W myśli narodowej zawarta jest wiara w to, że istnieje specyficzna grupa społeczna, której członkowie mają cechy związane z własnym sposobem życia, językiem, terytorium, religią itd. Wszystkie ideologie narodowe dokonują podziału świata dychotomicznie → my - oni, stawiając na prymat własnego narodu
Kryterium występowania ideologii narodowej:
H.Kohn
a) myśl narodowa typu zachodniego (ma charakter demokratyczny i liberalny)
b) myśl narodowa typu wschodniego (jest irracjonalna, eksluzywistyczna i nie wykazuje cech społeczno - warstwowych)
J.Plamenplatz
a)typ zachodni (wymiar integrujący , siła przyciągania)
b)typ wschodni ( wymiar fanatyczny, oddziela się od innych, nie ma tendencji do asymilacji)
J.Szacki
a)myśl narodowa o wymiarze politycznym (np. myśl francuska, naród stanowi rezultat akceptacji wspólnych związanych z istnieniem państwa
b)myśl narodowa o wymiarze kulturalnym (np .myśl niemiecka, przynależność narodowa jest dana jednostkom na mocy urodzenia w danym narodzie
Kryterium źródło pochodzenia myśli narodowej:
E.Gellner
a)typ habsburski
b)klasyczny typ zachodni
c)typ narodowo-wyzwoleńczy
d)typ diaspory (np. żydowska)
J.Fiszer
a)myśl generowana odgórnie (np. wykorzystanie aparatu państwowego dla upowszechniania tej myśli np. polityka stalinowska)
b)myśl generowana oddolnie (np. ruchy separatystyczne)
Kryterium charakter myśli narodowej:
M.Billig
a)nacjonalizm cichy ( forma prezentacji przynależności narodowej która jest niezauważalna, należy do codziennych atrybutów ludzkiego bytowania, tworzony za pomocą symboli o konotacji narodowej np. flaga)
b) nacjonalizm głośny (populistyczny, radykalny)
A.Heywood
a) nacjonalizm liberalny
b)nacjonalizm konserwatywny(wprowadza segregacje na swoich i obcych)
c)nacjonalizm ekspansjonistyczny (militarny)
d)nacjonalizm antykolonialny
Odrodzenie myśli narodowej od 1989 roku a jej nosicielami stały się ugrupowania które niekoniecznie realizowały program narodowy m.in:
Krąg A.Halla, ROP, AWS, Jan Łopuszański, Porozumienie Polskie, Radio Maryja, NMasza Polska, Nasz Dziennik, Sn Senioralne, SN Ojczyzna, SN Demokratyczne, SN, LPR, Instytut Historyczny im. R.Dmowskiego, Napoleon Siemaszka,
„Słowo narodowe” M.Giertych, pierwszy legalny periodyk narodowy po 1989
„Myśl polska” tygodnik powstały w Londynie w 1992 roku przeniósł się do Warszawy jako organ prasowy SN-D
Polska myśl narodowa i narodowo - liberalna odwołuje się poglądów R.Dmowskiego J.J.Popławskiego, Z.Balickiego, M. Doboszyńskiego
Polski Związek Katolicko - Społeczny
Dążenie do utworzenia państwa narodowego, skłonność do likwidacji polityki neoliberalnej, łagodne odnoszenie się do Polski ludowej, sprzeciw wobec integracji z Ue, przywoływanie etyki katolickiej, gotowość do odchodzenia od antysemityzmu(to antypolonizm generuje wrogość wobec Żydów), wytworzenie solidarności narodowej, niwelowanie napięć społecznych wydobywanie energii narodowej Polaków, zwalczanie wad narodowych -bierności bo to przyczyna wszystkich nieszczęść jakie spadają na naród polski, kondycję narodu poprawi odrodzenie życia religijnego, które uchroni naród przed zagrożeniami wewnętrznymi i zewnętrznymi
Stronnictwo Narodowo- Demokratyczne utworzył Jan Zamoyski w 1991 roku
Zakładał długofalowość działań i wierność etyce katolickiej , uznanie kościoła katolickiego za niepodważalny autorytet ale sprzeciwiał się angażowaniu kościoła w rozgrywki polityczne
Partia Narodowo - Liberalna ( na bazie SND)
Proponowała wolny rynek, wolność ekonomiczną, podstawą rodzinna działalność gospodarcza, demonopolizacja gospodarki, ochrona rynku polskiego przed obcym kapitałem, oszczędność gospodarcza, nacjonalizm gospodarczy - „kupuj polskie towary”, dążenie do uwłaszczenia obywateli, w rolnictwie model gospodarstw rodzinnych, sprzeciw wobec farmeryzacji polskiego rolnictwa, paternalistyczny charakter polityki ?
Wykład 8 10 - 04 - 2008
Myśl narodowa i narodowo - liberalna Cd.
SND (Zamoyski, Kowalski) powiela myśl narodowej demokracji sprzed II wojny światowej
Władza powinna być w rękach elity narodowej ( ludzie najlepiej uświadomieni narodowo najlepiej rozumieją problemy narodowe Polski), odrzucali zasadę egalitarną, nierówność jest czymś naturalnym, demokracja to aktywizacja narodu, Polska ma być państwem stabilnym gospodarczo i silnym, w wychowaniu narodowym podkreślali konieczność kreowania aktywnego Polaka, zdyscyplinowanego i podporządkowanego narodowi, prowadzącego życie bogobojne i uczciwe, żyć zgodnie z zasadami dekalogu, powinien być świadomy hierarchii narodowej, nie krytykowali kapitalizmu, nie traktowali żydów i zagranicznego kapitału jako zagrożenia dla Polski, SND była partią niszową, wchodziła w związki z partiami katolickimi, SN chciała wprowadzić ludzi do parlamentu, w 1997 roku byli członkowie SND na listach PSL, w wyborach prezydenckich poparli Wałęsę
Kanony estetyczne: muzyka młodzieżowa, tematyka ochrony ziemi, walki z anarodowymi treściami, preferowanie języka polskiego i i spraw polskich, dychotomiczny podział świata na dobrych i złych
Filmy np. Bohdziewicz, Poręba „Hubal”
Literatura - proza narodowa R. Giertycha
Muzyka - zespół „Twierdza” „Oi”, „3RP”
MYŚL KATOLICKA
1.Typologia ugrupowań katolickich
2.Wartości katolickie
3.Ustrój państwa
4.Otoczenie międzynarodowe
Ad1
Ugrupowania katolicko-narodowe, katolicko-ludowo-narodowe, narodowo-katolickie,
Kryteria stosowane w różnicowaniu typologii:
-więź z katolicyzmem
-wpływ i głoszenie społecznej nauki kościoła
-aprobata dla aktywności politycznej kościoła katolickiego
-łączenie spraw wyznaniowych, koncesyjnych z ideologią narodową
-pochwała tradycji
-głęboka dezaprobata dla ponadnarodowych i ponadpaństwowych struktur politycznych (UE i NATO)
-dążenie do zachowania polskiego charakteru przemysłu, rolnictwa, handlu bo to gwarant potęgi Polski
-troska o wychowanie młodego Polaka w duchu katolickim, zakaz pornografii, aborcji, eutanazji
-katolicyzm to łącznik między przeszłością a współczesnością
Ideologia: służebność narodu i państwa wobec wyznania, łączenie uniwersalizmu z tym , co narodowe, katolicyzm dał początek państwu polskiemu, umocnił Polskę i uczynił z niej składnik dorobku cywilizacyjnego, wyznacza współczynnik przynależności narodowej - kultury łacińskiej
Zarzuty wobec katolicyzmu: judaizacja katolicyzmu, zeświecczenie - nie nosi się krzyży
Katolicyzm bazuje na czasach antycznych, na kulturze romańskiej i helleńskiej, z idei państwa prawa wyrosły wartości katolickie, wizja kościoła narodowego, ważna rodzina (związek kobiety i mężczyzny), prawne karanie cudzołóstwa , obowiązkiem państwa jest wprowadzenie ulg podatkowych, udzielanie stałych i tymczasowych zapomóg finansowych, zapewnić ochronę przed eksmisją, państwo powinno troszczyć się o wychowywanie dzieci w duchu katolickim- pedagogika narodowa - etos moralny - realizowana w sposób spójny przez różne instytucje np szkoły wojsko, obowiązkiem państwa jest polityka prorodzinna
Stronnictwo Porozumienie Polskie 1993 - 2005
Członkowie ZChN i AWS, zarejestrowana w 1999, lider Jana Łopuszański, inni: Mariusz Grabowski, Anna Sadecka, Witold Tomczak, Halina Konopka,
Tygodnik „Ojczyzna”, „Szczerbiec”
Program : własność polska, rewizja programu prywatyzacyjnego, żądano aby NBP nie był jedynym kreatorem monety polskiej, solidaryzm społeczny, senat powinien składać się z 2\3 osób pochodzących z wyboru a 1\3 powinien nominować prezydent, wybory większościowe, obniżenie progu karalności do 16 lat, surowsze kary za przestępstwa
Ruch Katolicko Narodowy 1997
A.Macierewicz, tygodnik „Głos”
Walka z postkomunizmem, surowsze kary za przestępstwa, ordynacja większościowa do parlamentu, kontrola wyborców nad działalnością posłów i senatorów, powołanie ministra ds. Polonii,
Ruch Ludowo - Narodowy 2006 (rejestracja 2007)
Jan Bystry, Józef ?, Krzysztof Szyga, G.Masłowska, A.Sobecka, B.Kowalski A.Biela, W.Kraska, J.Engelbard
Tygodnik „Myśl polska”
Katolicyzm fundamentem istnienia Polski
Stronnictwo Ludowo - Narodowe
Charakter wszechpolski i wszechstanowy ?????
Przymierze Narodowe 1998
Jan Piwowarski(kontumacja SL-N)
Organ prasowy - „Nowy Przegląd Wszechpolski”
Program: ochrona przed patologią liberalnych rządów, parlamentaryzm po 1989 roku jest zły, manipulacja opinią publiczna, sondaże kłamią, Formy walki: wychowanie długofalowe, opór bierny, pikiety, plakaty manifestacje trzeba pokazać, że naród chce tworzyć katolickie państwo narodowe, dezindustrializacja i dezurbanizacja Polski bo to epigoństwo czasów Stalina i PRL-u, nastawienie na przemysł drobny i rękodzielniczy, odbudowa małych zakładów rzemieślniczych, rolnictwo cz6yste i ekonomiczne ←? a przewóz żywności nie może być dłuższy niż 100 km ←???, powrót do ekologii, czystego powietrza, krajobraz polski to jej siła, rolnictwo to samowystarczalność, Polska wyżywi się sama i wyżywi Europę, może stać się zagłębiem owocowo-warzywnym, w mieszkańcach wsi tkwi siła narodowa, Polacy na wsi są bardziej wartościowi, trzeba ich dowartościować materialnie, oni przenoszą wartości kościoła katolickiego
Wykład 9 17 - 04 - 2008
Myśl katolicka Cd.
2001 rok powstanie LPR, założył Roman Giertych, podstawą dla LPR było Stronnictwo Narodowo - Demokratyczne ( SND) ( przekształcenie SND w LPR) Marek Kotlinowski został przewodniczącym, do partii należeli też Z. Wrzodak, G. Janowski, J. Łopuszański, J. Olszewski, A. Macierewicz
Sięgano do retoryki katolickiej- Bóg, naród, rodzina, państwo, katolickie normy etyczno- moralne „polski dom, polska rodzina, polski stół „
„Karta Praw Polaka” to manifest LPR, wyraźnie występowały zasady solidaryzmu narodowego, dobro wspólne narodu jako najważniejsze kryterium oceny polityki, odrzucenie partykularyzmów klasowych i społecznych, nacjonalizm ekonomiczny - podkreślanie interesu narodu, restytucja systemu korporacyjnego - łączenie w całość interesów klasowo-warstwowych, opowiadali się za własnością prywatną ale w przypadku gdyby coś miało trafić w ręce niepolskie to lepsza jest własność państwowa polska niż prywatna obca, własność prywatna w rękach polskich sprzyja rozwojowi narodu, stabilizuje rynek wewnętrzny, , wzmacnia poczucie odpowiedzialności za proces produkcji, zachęca do pracowitości, rozwija dumę narodową Polaków,
Gospodarstwo narodowe generuje dobro materialne narodu, powinno opierać się na zasadach moralnych: godziwa praca, należny zysk, moralność podatkowa uczciwość kontrahentów gospodarczych, wspieranie rodzimej produkcji w warunkach konkurencji narodowej,
Opowiadali się za zmniejszaniem obszarów bezrobocia i procesów pauperyzacji, poprawa stopy życiowej , ułatwienie uzyskiwania mieszkań przez młode małżeństwa
Wskazywano konieczność odwołania się do Boga ( tak jak chadecja), realizacji zasady subsydiarności państwa, państwo powinno być zawsze sprawne, akcentowanie suwerenności politycznej państwa , opowiadali się za wyborami większościowymi i ograniczeniem partiokracji- władzy partii
Troszczyli się o przyszłe pokolenia Polaków , niska ocena kondycji narodu polskiego , gduy Polska wejdzie do UE to będzie jej śmierć cywilizacyjna (Polska przecież jest w klręcgu łacińskim a UE to twór sztuczny, nie wierzyli w możliwości narodu polskiego tzn że może zainicjować ewangelizację Europy Zachodniej, źle oceniali Polaków, że ci są gotowi do przyjmowania masońskiej wizji Europy, że nie przekształcą UE - pesymizm płynący z tej myśli, media w Polsce obałamucają obywatela i część narodu legła tym tendencjom
Sięgali też do myśli narodowej demokracji.
Radośnie przyjmowali nowe państwa powstające w Europie z państw wielonarodowych, opowiadali się za Europą jednolitą jako kontynent ale z mozaiką form funkcjonowania narodów - jedność chrześcijańska powinna pozostać podstawą .
Koncepcja trójkąta ABC: Adriatyk - Bałtyk - Morze Czarne, oznacza przymierze ludowo-narodowe, tworzyli go ludzie - członkowie narodów które przez wiele lat były upośledzone i zniewolone przez okupację , które ponosiły jarzmo komunistyczne a teraz mają odegrać tak ważną rolę dla Europy, wiara w to, że te narody dadzą wzorzec Europie Zachodniej, że będzie się od nich uczyła jak przywrócić Europie wiarę w wartości, spowoduje to, że Stara Europa odzyska swoją świeżość a formuła z trójkąta ABC będzie formuła dla całego kontynentu.
KONSERWATYZM
1.Pojęcie konserwatyzmu
2.System wartości konserwatywnych
3.Typologia konserwatyzmu
4.Odrodzenie myśli konserwatywnej i neokonserwatywnej w Polsce
Konserwatyzm(definicja R. Scrutona)
To światopogląd społeczno-polityczny, który wyraża pragnienie zachowania istniejącego stanu rzeczy uznawanego za dobry sam w sobie, konserwatyzm jest lepszy od najbardziej prawdopodobnych alternatyw ideowo - politycznych, jest lepszy bo jest bezpieczny, znany, budzi zaufanie i sympatię
Konserwatyzm składa się z 3 części:
1)postawy wobec społeczeństwa
2)idei ustroju
3) praktyki politycznej
Tym trzem komponentom przyświeca sceptycyzm wobec radykalnych zmian, utopijnych teorii i ideałów
Ad 1)
Konserwatyści uważają społeczeństwo za osiągnięcie, za stan, który przy wszystkich swoich słabościach usterkach jest przypuszczalnie lepszy od przed-społecznego stanu natury, społeczeństwo jest wcześniejsze od jednostek, które się na nie składają, jednostka to twór społeczny, produkt uwarunkowań historycznych, efekt funkcjonowania wartości i oczekiwań
Ad 2)
Konserwatyści zadają sobie pytanie co zachować i jak to uczynić? Odpowiedzi nie można szukać w koncepcji rządów i instytucji, władza powinna spoczywać w urzędach a ludzie są piastunami tych urzędów, urzędy funkcjonują w oparciu o zwyczaje i wartości społeczne wchodzą w skład systemu instytucji, państwo najważniejszą instytucją ale może dążyć do realizacji konserwatywnego rządzenia pod warunkiem, że stoi na czele licznych i różnorodnych instytucji, które są państwu podległe i autonomiczne równocześnie, takie instytucje zachowują własne zasady ustroju, rolą państwa ich ochrona przed ingerencją przed erozją ( ?) , państwo powinno tworzyć ramy prawne w których te instytucje mogą się rozwijać reagując na potrzeby i oczekiwania społeczne, państwo to skomplikowany twór i działa według praw rozwoju
Ad 3)
Konserwatysta jest pragmatyczny i lokalny, niechętnie podejmuje rozwiązania na szeroką skalę , konserwatysta rozwiązuje problemy w ramach odziedziczonych instytucji przy zachowaniu rządów prawa - konieczność egzekwowania władzy oraz konieczność występowania tejże władzy w zróżnicowanych instytucjach, konserwatysta odnosi się do tradycji emocjonalnie, to uprawomocnienie szacunku dla przeszłości , teraźniejszość to kontynuacja a nie początek, tradycja jest zbiorem intencjonalnych postaw i działań których motywacją jest przeszłość , tradycja zwiera zasadę rozwoju a działania intencjonalne są oparte na racjach i wartościach, tradycja jest nieosobista, pojedynczy człowiek może mieć nawyki a nie tradycję bo jej istotą jest to, że podzielają ją inni a działania tradycyjne są unormowane społecznie, tradycja wytwarza kontekst dopuszcza pewne odchylenia, oryginalność co chroni ją przed „popadnięciem w skansen”
Co ma zrobić konserwatysta gdy zwyczaje i wartości dla niego ważne zaczynają tracić autorytet? musi uświadomić sobie konieczność legitymizowania wartości poprzez odnowienie tradycji, umacnianie wartości poprzez doktrynę religijną lub koncepcję naturalnej stabilności - ?
Państwo ważną dla konserwatystów wartością (drugie miejsce po tradycji) poza tym autorytet, hierarchia, własność prywatna, wolność osobista, człowiek, religia, naród, odpowiedzialność, poszanowanie prawa, antyegalitaryzm, łagodny ewolucyjny proces zmian bez naruszania istniejącego porządku, propagowanie przekonania o istnieniu nadrzędnego boskiego ładu społecznego, nienaruszalność porządku boskiego na ziemi, krytyka liberalnego postępu, wyrażanie sceptycyzmu w stosunku do nacjonalizmu, hierarchiczny kształt społeczeństwa i elitaryzm
Koncepcja jednostki ludzkiej:
Krytyczna ocena natury ludzkiej, konserwatyzm odrzucając idee oświecenia odrzuca też oświeceniowy optymizm w możliwości eliminacji złych cech właściwych naturze ludzkiej, jednostka ludzka nie jest doskonała i nigdy nie będzie, skazana słabość bo jest skażona grzechem pierworodnym dlatego człowiek powinien poszukiwać swoich drogowskazów w religii i w uznanych autorytetach , jednostka nie jest racjonalna kieruje się instynktami i emocjami, jest ukształtowana przez społeczeństwo
Społeczeństwo:
Jest organiczną całością a nie zbiorem zatomizowanych jednostek, jest wspólnotą nadrzędną wobec jednostki, jest wewnętrznie zróżnicowane z wyraźną hierarchią zawartą w strukturze instytucje społeczne ucieleśniają mądrość i doświadczenie kolejnych pokoleń
Typologia konserwatyzmu ( według Skarżyńskiego):
a) konserwatyzm metafizyczny
( człowiek niedoskonały, głównym zadaniem jest utrzymanie porządku społecznego nadanego przez Boga, innowacje są buntem przeciwko istocie najwyższej i stanowią grzech ciężki
b)konserwatyzm organiczny
przywiązuje duże znaczenie do istniejącej od dawna społeczności którą należy zachować w niezmiennym kształcie, Bóg nadał początek światu, ustalił porządek ale pozostawił człowiekowi swobodę dlatego dopuszcza umiarkowaną ewolucję
c)konserwatyzm decyzjonostyczny
uświadomienie, że dotychczasowy porządek społeczno - polityczny i etyczny ulega deformacji, ten konserwatyzm dostrzega osłabienie dotychczasowych autorytetów , monarchii i widzi zagrożenie związane z programami rewolucyjnymi, dopuszcza możliwość tymczasowej dyktatury politycznej, która będzie chroniła przed rozrostem rewolucyjnej anarchii, rewolucjoniści zostaną ukarani
d) konserwatyzm status quo
poszukuje uzasadnienia dla trwałości stanu obecnego , dotyczy zarówno przeszłości i teraźniejszości zwraca uwagę na hierarchię społeczną, wiarę religijną, władzę państwową, dostrzega sukcesy liberalizmu, socjalizmu ale wskazuje na ład, który dotychczas był mi który powinien przetrwać
e)konserwatyzm ewolucjonistyczny
dopuszcza łagodne , niezbędne zmiany, charakteryzuje go skłonność do umiarkowanego kompromisu
f)konserwatyzm reformistyczny
utrzymanie przynamniej części nienaruszalnego ładu, oczekują ,że poprzez umiarkowany reformizm osłabi się czujność populistycznych radykałów i ograniczy rozmiary ustępstw do granic nie zagrażających dziedzictwu
g)konserwatyzm radykalny
wykazuje oznaki zaniepokojenia zamianami społecznymi odbywającymi się bez kontroli, jest skłonny do samoograniczeń po to by zachować kluczowe ideały konserwatywne
Odnowienie myśli konserwatywnej w Polsce
Gotowość przyjmowania dorobku konserwatystów na emigracji np. Mackiewicz
1979 Ruch Młodej Polski
Czasopismo „Bratniak” od 1977 roku
Podstawa ideowa dla treści konserwatywnych Zespół Inicjatywy Obywatelskiej w 1978 r A.Hall, A.Rybicki, J.Bartyzel, M.Jurek
Pismo „Polityka Polska”1982 r cel: obrona praw człowieka i kultury narodu polskiego
Wykład 10 24 - 04 - 2008-05-02
MŁODA POLSKA okres PRL Cd.
Odrzucono zbrodniczy system komunistyczny, wymiar antykolektywny ale też antyindywidualistyczny - nie wzmacniać pozycji jednostki, powinnością człowieka wobec zbiorowości wypełnianie obowiązków wobec niej,
Naturalnymi strukturami społecznymi są narody, rodziny a wartościami niezbywalnymi są tradycja, własność prywatna
Państwo to odpowiedzialność urzędnika przed obywatelem, społeczeństwo ma zdolności samoorganizacyjne, zwracali uwagę na obecność Polaków w Europie, chcieli utrzymać więź z Europą,
Łączyli romantyzm celów politycznych np. niepodległość z realizmem działania politycznego,
Chcieli obrony społeczeństwa polskiego przed relatywizmem moralnym, alkoholizmem, narkomanią, sprzeciwiali się polityce aborcyjnej,
Bronili tożsamości narodowej Polaków, chcieli wzmacniać sille narodu polskiego rozpowszechniając wiedzę, rozwijali działalność wydawniczą - przedstawiali obraz inny niż w polityce informacyjnej PRL, organizowali wykłady, prelekcje, spotkania ze studentami, były to ważne działania edukacyjne,
Stawiali wyraźny znak równości między katolicyzmem a wolnością, a więc wyraźny cel - Polska niepodległa- organizowanie form wsparcia dla represjonowanych , zbieranie podpisów pod petycjami, współpraca z wolnym związkami zawodowymi, czczenie rocznic np.3Maja, dążenie do odtworzenia święta 11Listopada „..żądamy nauczania bez kłamstwa…demokracja Polakom…” myśl polityki realnej, gotowość do kompromisów, wzmacnianie środowiska konserwatywnego
„Polityka Polska” czasopismo dla nich ważne, na łamach tego czasopisma pojawił się artykuł „Między Polską naszych marzeń a Polską naszych możliwości”- przebija przez ten tytuł realizm polityczny
Akcentowali głównie państwo, które jest najważniejszą instytucją życia politycznego, życie narodowe powinno być tak zorganizowane aby funkcjonowało bez zgrzytów, zakładali otwartość wżyciu narodowym, zgadzali się na trójpodział władzy z kluczową rolą głowy państwa (be wskazania formy głowy państwa czy to król czy prezydent), żądali bikameralizmu (2- izbowy parlament) akcentowanie znaczenia senatu w którym powinien być reprezentowany samorząd i osoby desygnowane przez głowę państwa, przeciwni systemowi autorytarnemu, tendencje elitarystyczne, ważne uregulowania między państwem a innymi instytucjami m.in. kościołem - postulowali konkordat
Tygodnik „Młoda Polska” od 1989 r
W.Waledziak, b J.Michalik, b T.Gocłowski, ks A.Orszulik, A.Hall, J.Bartyzel, M.Jurek, W.Chrzanowski, R.Legutko, M.Piłka, J.Rosiecki,
↓
Proponowali konserwatywną rewolucję :
powrót do czegoś co było kiedyś do porządku teologiczno - etycznego i teraz go odtworzyć, zdecydowana zmiana systemu politycznego i przebudowa ekonomiki, redefiniowanie pojęć, przeformowanie stylu myślenia, to obrona i odtworzenie z przeszłości wartości tradycyjnych, Kościół ma fundamentalne znaczenie dla Polaków, krytykowali znaczną część społeczeństwa bo byli w nim katolicy, którzy nie potrafili sprostać zasadom katolickim - kryzys duchowy Polaków
praprzyczyną istnienia wszechrzeczy jest Bóg, który powoduje harmonijny rozwój społeczny, system ekonomiczny to kapitalizm wyrastający z etyki chrześcijańskiej ale krytykowali kapitalizm o charakterze protestanckim, odrzucali socjalizm jako fatalny eksperyment, trzeba niwelować jego skutki, katolicyzm wypływać ma z miłości bliźniego - branie odpowiedzialności za uboższych.
KONSERWATYZM PAŃSTWOWY I NARODOWY
1.Rozbieżności ideowe między konserwatyzmem państwowym a narodowym
2.Nurt państwowy (A.Hall)
3.Nurt elitarystyczno-narodowy (J.Bartyzel)
Ad1
Rozbieżności dotyczące fundamentalnych zasad konserwatyzmu
A.Hall: zmierzał do upowszechnienia koncepcji państwa opartego na odpowiedzialności i rządów prawa , był za autonomią Kościoła i państwa, za budową szerokiego forum centroprawicowego
J.Bartyzel : wskazywał na antyegalitaryzm, zwolennik ładu elitarystycznego, był za ingerencją Kościoła w państwo, należy zrezygnować z tworzenia jednolitego organizmu politycznego, trzeba sięgać do działań edukacyjno wychowawczych- zwolennik kształcenia elit politycznych, kulturalnych, które po pewnym czasie będą mogły zrealizować program
( jaki?)
Wykład 11 08 - 05 - 2008 (lista była)
Konserwatyzm państwowy i narodowy Cd.
Klub Dziekania 1988
Opowiadał się za przestrzeganiem praw i wolności człowieka, kulturą, edukacją, zabezpieczeniami społecznymi, bezpieczeństwem publicznym
W odniesieniu do zabezpieczenia praw obywateli podkreślali konieczność rozwoju demokracji w Polsce, upowszechniania wiedzy o procedurach wyborczych, wspieranie aktywności społeczno - politycznej, ucywilizowanie relacji obywatel - państwo poprzez upowszechnianie informacji o prawach konsumenta ( w latach 80-ych była głęboka zapaść ekonomiczna w Polsce), Klub odwoływał się do tradycji narodowej, państwo powinno tak układać programy edukacyjne aby wychowywać świadomego obywatela, zauważali problem rodzin, które żyły na niskim poziomie materialnym i problem kombatantów dla których powinno stworzyć się zabezpieczenia socjalne, opowiadali się za ochroną obywateli przed nikotynizmem, alkoholizmem, zwracali uwagę na potrzebę obrony bezpieczeństwa państwa od zewnątrz.
Ruch Polityki Polskiej 1989
( A.Hall, T.Wołek, K.M.Ujazdowski)
przekształcony w 1990 w Forum Prawicy Demokratycznej
koncepcje zbliżone do Klubu Dziekania, mocno podkreślali ideę państwa z realnymi prawami obywatelskimi, silnie akcentowali pomocniczość państwa, silnie popierali rząd Mazowieckiego, byli za wolnym rynkiem, poszanowaniem własności prywatnej, otwarciem Polski na Zachód
Frakcja Prawicy Demokratycznej 1990
Stanowiła opozycję wobec innych członkówUD np. Kuroń, Frasyniuk
Partia Konserwatywna 1992
Realizuje koncepcje konserwatyzmu państwowego : modelem pożądanym jest państwo prawa, republikański system rządów, gotowość do wzmocnienia władzy premiera ( nawet wprowadzenie systemu kanclerskiego), równowaga praw i obowiązków obywateli, gotowość do zdecentralizowania państwa poprzez zwiększenie uprawnień samorządu, ekspresyjność działania samorządu zawodowego i gospodarczego, restytucja powiatów i wizja wielkich województw - regionów wyposażonych w znaczne uprawnienia autonomiczne, instytucje samorządowe powinny otrzymywać odpowiednie środki na funkcjonowanie, byli za ograniczeniem wydatków socjalnych jeżeli oznaczają one wypływ pieniędzy ze skarbu państwa, byli za zmniejszeniem wydatków państwa i zmniejszeniem podatków (fiskalizmu), sprzeciw wobec podatku liniowego, państwo powinno w dużej mierze finansować szkolnictwo, autonomia państwa i kościoła względem siebie , Polska powinna wstrzemięźliwie odnosić się do integracji z UE a jak już to powinna się integrować gospodarczo, bardziej optymistycznie odnosili się do integracji z NATO bo kwestia obronności niezwykle istotna
1994 rozłam w PK i ????
A.Hall zaprezentował swoje koncepcje w pracy „Widziane z prawej strony”:
Nawiązywał do konserwatyzmu w wydaniu brytyjskim, za swoich ( polskich) ojców ideowych uważał : A.Bocheński, S.Stomma, S.Kisielewski, P.Jasienica, J.Mieroszewski
W ogóle to był miłośnikiem Charlesa de Gaulle
Zwracał uwagę na znaczenie wierzenia religijnego, wartości moralne, tworzenie spójności światopoglądowej, podkreślał, że prawica ideowa szanuje przeciwnika politycznego ale odnosił się negatywnie do obozu Jana Olszewskiego bo nie podobał mu się jego radykalizm, poparł nurt centrowy AWS, był zdecydowanym antykomunistą opowiadał się za demokracją w Polsce, chciał silnych i odpowiedzialnych rządów w Polsce, podobał mu się 2-partyjny model brytyjski, jego zdaniem w Polsce w wyborach prezydenckich 1995 roku wyraźnie zaznaczył się podział na obóz postsolidarnościowy i postkomunistyczny, Hall to zwolennik umacniania rodziny a w niej wartości patriotycznych, umacniania wiedzy historycznej, w polskiej historii krytykował powstania a zwłaszcza kościuszkowskie, ambiwalentnie oceniał dorobek Okrągłego Stołu ale docenia realistyczne czynności polityczne podjęte po Okrągłym Stole, krytykował tę część prawicy, która był radykalna , doceniał Europę zjednoczoną ale nie UE tylko w wersji de Gaulle(Europa Ojczyzn) i doceniał wartość chrześcijaństwa jako czynnika jednoczącego Europę
Inne ugrupowania konserwatywne:
Ruch Stu 1995 A.Olechowski, Cz.Bielecki
Instytut Konserwatywny im. Edmunda Burke 1993 ( Mażewski)
Grupa Windsor 1993
One próbowały tworzyć ponad partyjną platformę porozumienia, opowiadały się za masową prywatyzacją, sugerowały, że powstanie nowa wizja kapitalizmu że dojdzie do przebudowy rolnictwa
Duża rola piśmiennictwa o charakterze konserwatywnym:
Res Publica (M.Król, Hniedziewicz, Kalbarczyk,)
Fronda (R.Smoczyński, G.Górny)
Stronnictwo Konserwatywno - Ludowe 1997
Prezesi kolejno:J.Janiszewski, M.Styczeń, J.Rokita, A.Balazs
Wartości takie jak: rodzina, religia, państwo, etyka chrześcijańska powinna obowiązywać w życiu publicznym i prywatnym, państwo powinno krzewić patriotyzm być nowoczesne, sprawnie zarządzane, zdecentralizowane z silnie rozwiniętym samorządem, gospodarka rynkowa, własność prywatna, silna waluta i niskie podatki bez ulg podatkowych z wyjątkiem ulg rodzinnych, szybka prywatyzacja, lustracja i dekomunizacja , zaostrzenie polityki karnej, obniżenie wieku odpowiedzialności karnej do 14 lat dla ciężkich przestępstw, awans cywilizacyjny Polski poprzez wejście do NATO i UE
Konserwatyzm narodowy:
Sięganie do inspiracji zewnętrznych m in.: do twórczości J.de Maistre, Ch. Maurras, M. Biedajew a z Polski A. Czartoryski, J.Szujski, M.Bobrzyński, M.Zdziechowski, W.L.Jaworski
Głównym przedstawicielem Jacek Bartyzel, zwolennik elitaryzmu, zdegustowany koncepcjami egalistarycznymi bo z nich wynika laicyzm, radykalizm, pacyfizm, kosmopolityzm, utopia demokracji, socjalizm; broni rzeczywistości chroni ją przed utopiami, nie ulega fetyszom, zmitologizowanym treściom, chroni zakorzenione autorytety wynikające z tradycji, chroni więź z wierzeniem religijnym i z rozpoznawalną metafizyką ←? Opowiada się za zasadą praworządności, autorytet polityczny powinien być związany z tradycją, legitymizmem i nadprzyrodzonym autorytetem boskim, Bartyzel to idealista opowiada się za hierarchicznością społeczeństwa w tym czynnikiem najważniejszym jest arystokracja, Bartyzel przedstawił koncepcję degrengolady społecznej - widzi zagrożenie wynikające z pojawienia się „wielkiego chama”, który żyje w gromadzie, wykazuje nienawiść do autorytetu, pogardza wytworami ducha jednostki ludzkiej, nie rozumie piękna sztuki, niszczy kulturę, prowadzi życie leniwe, bezproduktywne, odrzuca harmonię stanów, korporacji i rodzin na rzecz dysharmonii zbiorowiska atomów ludzkich, a więc Bartyzel pokazuje skutki kultury masowej, która pokonuje kulturę elitarną: zgiełkliwość i nachalność, występowanie przeciwko autorytetom, permisywizm(od autora: permisywizm to postawa całkowitej tolerancji zakładająca bezużyteczność zakazów obyczajowych), egalitaryzm jest chorobą wieku, jako ideę stawia konserwatywny paradygmat : pesymizm konserwatysty, eschatologizm (ostatecznie nastąpi tryumf dobra w wymiarze wieczności), absolutyzm etyczny ( wartości ponadczasowe) i ???
Bartyzel należał do Klubu Zachowawczo - Monarchistycznego 1988
Tradycjonalizm, kontrrewolucjonizm i konserwatyzm o charakterze narodowym, mocno akcentowano w programie praworządność, świętość własności prywatnej, członkowie klubu byli eurosceptykami a nawet eurofobami , członkowie to m In.: J.K.Mikke, M.Jurek, M.Libicki, A.Zawisza, A.Wielomski
Pismo : Pro Fide Rege Et Lege, naczelnym Wielomski
Prawica Narodowa 1995 Krzysztof Kawęcki ← zapamiętaj to nazwisko
J.Bartyzel, R.Mossakowski
Sięgano do katolickiej filozofii , ochrona życia ludzkiego, świętość rodziny powiązanej sakramentem, ochrona autorytetu władzy państwowej, niechęć do UE , wizją alternatywną Europa suwerennych państw narodowych
MYŚL LIBERALNA I LIBERALNO - DEMOKRATYCZNA
1.Pojęcie i geneza liberalizmu w Polsce
2.Myśl ordoliberalizmu
3.Myśl liberalizmu demokratycznego
Def liberalizmu wg Gordona Marshalla
Liberalizm zakorzeniony w myśli oświecenia powstał wobec sprzeciwu do absolutyzmu monarchicznego, wojskowego, klerykalnego, wspólnotowego,, oznacza oddzielenie świata publicznego od prywatnego, określenie praw jednostki ludzkiej głównie w sferze prywatnej, wolność słowa, stowarzyszania się, wolność praktykowania religijnego, przywołuje dorobek J.Locka, J.S.Milla, teoria racjonalizmu, teoria minimalizowania obecności państwa , koncepcje gospodarki wolnorynkowej, zasada demokracji przedstawicielskiej, zasada wolności obywateli, prawo do swobody wypowiedzi,
Klasyczny liberalizm marginalizuje wiele kwestii z życia człowieka jak tradycja, obyczaj, religia, rodzina, wspólnota
Krakowska Szkoła Ekonomiczna
A.Haydel, Krzyżanowski, F.Zweig
Przyswajali na gruncie polskim zagraniczną myśl ekonomiczną , najwyższą wartością jest wolność człowieka uznanie dla indywidualizmu ludzkiego, postrzegano społeczeństwo jako zbiór jednostek ludzkich - atomistyczna wizja , równość obywateli wobec prawa ale nierówność jako zjawisko zupełnie naturalna, nierówność rodzi rywalizację a to jest napędem rozwoju, państwo rozwijając system socjalny nagradza nieudaczników, egalitarym to zamach na człowieka, nieograniczona własność prywatna, antyetatyzm, równość podatkowa, prywatyzacja, komercjalizacja nieefektywnych przedsiębiorstw w celu wzrostu ich rentowności.
Wykład 12 15- 05 - 2008
Cd.
Ordo - uporządkowany w wymiarze etycznym traktuje państwo jako strażnika przestrzegania dobra wspólnego, człowiek wolny we wspólnocie ale ta wspólnota musi go chronić przed nihilizmem i moralną agonią,
dostrzeżenie dysfunkcji klasycznego liberalizmu zaowocowało ordoliberalizmem , główni teoretycy toF.Boehme i W. Roepke, ordoliberalizm:
wolność ludzka jest konsekwencją wolnej woli człowieka, ta wolność polega na rewaloryzacji pojęć tradycyjnych- nie powinno się tworzyć zupełnie nowych norm ale te tradycyjne ująć w prawo, preferowany ustrój to demokracja parlamentarna ale nie może ona być dyktaturą bezwzględnej większości, nadrzędne są rządy prawa, decentralizacja państwa i system federalny; dużą rolę przywiązują do etyki, sprzeciwiają się dehumanizacji pracy , traktowaniu człowieka jako trybika w produkcji, człowiek musi być upodmiotowiony, gospodarka rynkowa, ważne możliwości rozwoju w tym duża rola drobnych i średnich wytwórców, ordoliberalizm dopuszcza ingerencję w gospodarkę aby bronić rynku przed monopolami i oligopolami, to interwencja o charakterze czasowym dotycząca podtrzymania zasad wolnej konkurencji, ordoliberał przywiązany jest do konserwatyzmu, niechętny odchodzeniu od tradycji, i religii, uważa, że koniecznie trzeba antycypować działania, które mogą razić rewolucją czy przewrotem; historia Europy jest wyalienowana od tradycji niszcząca stare normy, zasady, ideały nie oferująca w zamian nic poza fałszywym optymistycznym warunkiem nowego świata,
sprzeciwiają się atomizacji społeczeństwa, nie chcą rozpadu tradycyjnej hierarchii społecznej, przeciwni są dziedziczeniu ról w społeczeństwie - każdy powinien osiągnąć jakiś zysk, przedstawiają quazielitaryzm- żeby znaleźć się w elicie potrzebne są własne zasługi bez dziedziczenia ról, ordoliberalizm troszczy się o klasę średnią powinna pozostawać w „ruchu” tzn. że powinny dołączać do niej wybitne jednostki z niższych grup społecznych, podreślili,że otwarta jest kariery ale dzięki własnym zasługom, w klasie średniej upatrują „dobrego kapitału”, państwo ma promować mentalność drobnych właścicieli by byli dumni ze świeżo nabywanej własności
fascynacja ordoliberalizmem w Polsce zaczęła się w przedostatniej dekadzie XX wieku, poglądy ordoliberalne reprezentowali J.Lewandowski, J.K.Bielecki, A.Arendarski, L.Mażewski, D.Tusk, :
własnośc prywatna podstawą, republika prezydencko-parlamentarna, demokracja gwarantowana ładem konstytucyjnym, duże znaczenie samorządu terytorialnego, gospodarczego, zawodowego, redukcja roli państwa do ułatwienia wejścia na rynek nowych podmiotów gospodarczych, konieczność likwidacji opiekuńczych funkcji państwai zapewnienie przez państwo uczciwej konkurencji, państwo wyznacza ramy, dba o standardy związane z funkcjonowaniem prawa, zasad większości a obywatel powinien sam zatroszczyć się o swój los, trzeba przyuczać samodzielności i zaradności przedsiębiorców i obywateli, obywatel powinien osiągać pozamaterialną radość z wykonywanej pracy, poprzez działania prokapitalistyczne szybko powstanie klasa średnia, trzeba prywatyzować, reprywatyzować, demonopolizować (usunięcie z zadań państwa pewnych przedsięwzięć gospodarczych
J.Lewandowski uważał, że trzeba umacniać kapitalizmktóry dokona zmiany postaw i działań ludzkich, trzeba rozwijać przedsiębiorczość nawet zostawiać ludzi osamotnionych a wspierać dopiero tych, którzy kompletnie sobie nie poradzą
PO
Ma dyferencjacyjny charakter, powstała w 200 roku a twórcami byli A.Olechowski, M.Płażyński, D.Tusk, firmowali wielonurtowość w PO, proponowali: wybory większościowe z 1-mandatowymi okręgami wyborczymi, ograniczenie liczebności parlamentu o 50% a senatorów ma być tylko 32 (marszałkowie województw a reszta z wyboru), zniesienie immunitetu parlamentarnego, tanie państwo, uzawodowienie wojska, liberalizm w gospodarce, zachowanie wartości chrześcijańskich,. Państwo powinno zakończyć działalność w obrębie ekonomiki- antyetatyzm , podatek liniowy, sprzeciw wobec aborcji, eutanazji, legalizacji sprzedaży miękkich narkotyków
„Zobowiązanie” dokument programowy PO :
Depolityzacja - odpartyjnienie struktur politycznych - tworzenie apolitycznej struktury państwa gdzie liczą się wykształcenie i zdolności, sprzeciw wobec marnowania grosza publicznego, państwo będzie ułatwiać czynności związane z samodzielnością w zderzeniu z urzędem← ???? państwo ma stać się pomocne np. Pomoc edukacyjna i przebudowa systemu opieki społecznej, usprawnienie procesu legislacyjnego w Polsce , powrót do dziedzictwa solidarności dążenie do upodmiotowienia obywateli, prywatyzacja likwidacja etatyzmu, zwiększenie liczby szkół prywatnych, częściowa odpłatność za studia państwowe, konieczność upublicznienia teczek służb PRL , antyegalitaryzm, solidaryzm społeczny, polityka ma pozostawać w służbie człowiekowi, bezwzględne przestrzeganie prawa, wyzwolenie energii Polaków, integracja Polski z UE
Demoliberalizm
Ujmowanie mechanizmów gospodarczych i społecznych pod ”płaszczykiem” rozwiniętej demokracji
Ruch Obywatelski Akcja Demokratyczna + Forum Prawicy Demokratycznej =
Unia Demokratyczna 1991
Liderzy:T.Mazowiecki, B.Geremek, W.Frasyniuk, O.Krzyżanowska, J.Onyszkiewicz, J.Kuroń
Przyzwolenie na kapitalizm społeczny (kapitalizm z „ludzką twarzą”) i społeczną gospodarkę rynkową- państwo regulatorem gospodarki by ograniczyć rozwarstwienie społeczne
Unia Demokratyczna + Kongres Ludowo Demokratyczny = Unia Wolności 1994
L.Balcerowicz, J.Rokita, J.Lityńki, M.Czech,
„Unijny Kodeks Wartości”1998
Wolność, własność, odpowiedzialność, równość szans, patriotyzm, praworządność, kompetencja, tolerancja, bezpieczeństwo czyli budowa społeczeństwa obywatelskiego
Poza tym decentralizacja władzy rozszerzenie kompetencji samorządu terytorialnego, walka z bezrobociem, państwo ma zająć się bezpieczeństwem , prawodawstwem, wymiarem sprawiedliwości regulowaniem czynności służb socjalnych, w sferze publicznej powinna istnieć apolityczna kompetentna administracja publiczna spełniająca wysokie standardy etyczne, pluralizm polityczny i związkowy, województwa powinny być regionami o dużym stopniu samodzielności , Polska potrzebuje ustaw lustracyjnej ale nie dekomunizacyjnej, w gospodarce państwo powinno działać w celu wyrównywania różnic, ograniczenie skutków planu Balcerowicza, Polska powinna wejść do NATO bo uzyskanie pełni gwarancji bezpieczeństwa w stosunkach międzynarodowych, wstąpienie do UE to szansa skoku cywilizacyjnego, równy dostęp dzieci i młodzieży do edukacji, bogaty system stypendialny dla biednych aby mogli wejść do klasy średniej, umacnianie rodzin zwłaszcza wielodzietnych poprzez szeroki pakiet pomocy socjalnej (czasowa pomoc) aby mogli się rozwijać i na dalszym etapie poradzić sobie samemu
MYŚL AGRARYSTYCZNA
1)geneza myśli
2)wartości polityczne agraryzmu
3)wizja państwa
4)koncepcje chrześcijańsko-ludowe
Agrarius - dotyczący roli, to ruch społeczny i polityczny kształtujący się kształtujący się od połowy XIX wieku, początkowo rozwijał się w Niemczech gdzie pojawił się ruralizm od G.Ruhlanda, który zebrał w całość koncepcje obrony rolnictwa niemieckiego przed zalewem taniego zboża amerykańskiego
„Wprowadzenie do polityki agrarnej” Ruhland 1884 r
Myśl ruralizmu:
Interesy rolnictwa muszą być zabezpieczone bo rolnicy stanowią ważną część społeczeństwa, państwo powinno chronić rolników, drugie ognisko agraryzmu było w USA a także w Czechosłowacji M.Hodża, A.Svekla w Polsce M.Dąbski (nazywa agraryzm ideologią chłopską)
Ludzie pracujący na roli są etyczniejsi niż inni a rolnictwo najważniejszą częścią gospodarki, przemysł powinien zostać podporządkowany rolnictwu, wieś stanowi odrębny kompleks, chłop najważniejszym nosicielem wartości moralnych utrwalonych w wyniku codziennego kontaktu z siłami przyrody, cztery grupy wartości:
1)ziemia , człowiek, praca,
2)rodzina, wspólnota, samorząd
3)naród, ojczyzna, państwo
4) ludzkość
Agraryści opowiadali się za spółdzielczością , restytucją siły wsi, dezurbanizacją i dezaglomeracją, ziemia to naturalne dobro i powinno należeć do tych, którzy na niej pracują
„Agraryzm jako forma przebudowy ustroju społecznego” Z.Miłkowski:
Agraryzm to światopogląd to samodzielna ideologia klasy chłopskiej, filozofia życia, nowoczesny kierunek społeczno- polityczny, program przebudowy społeczeństwa i ekonomiki, niepowtarzalny nurt ideowy, ta koncepcja wynika z przodującej roli chłopów a ta wynika z ich liczebności, ze specyficznego znaczenia żywicieli i obrońców są nadzwyczajni bo zespoleni z przyrodą, rozwijają ekohmanizm, strzegą etosu pracy na roli, SA dumni ze statusu rolnika, Miłkowski ogłosił program „Uniwersytet w każdej wsi”
Wykład 13 29 -05 - 2008
Cd.
PSL Odrodzenie 1989rok
Prezes K.Olesiak, S.Dąbrowski, R.Jagieliński, J.Zych, A.Bętkowski
PSL 1990
R.Bartoszcz, R.Jagieliński
Dwa nuty w polskim neoagraryźmiw
1)małe gospodarstwa rolne, niechęć do integracji z UE W.Pawlak
2)wielkoobszarowe gospodarstwa, szybka integracja z UE R. Jagieliński, uważał też, że trzeba promować ludzi pracujących na własny rachunek a polskie rolnictwo ma sznsę na szybką modernizację
PSL
Agraryzm ma za zadanie pogodzić kwestie polityczne i gospodarcze z kwestiami światopoglądowymi, podnoszono kwestie obecności religii na wsi, tradycyjna wieś tworzą ludzie silnie związani z kościołem, uważano, że należy odtworzyć znaczenie rodziny, rodzina wiejska tradycyjna z podziałem ról (patriarchalizm)podkreślili równowagę w polityce i ekonomice dopuszczali różne typy własności :prywatną, państwową, zespołową(spóldzielcza, stowarzyszenia, związki), rozwijanie inicjatywy ludzkiej w obrębie ekonomiki, przyuczenie do obowiązkowości obecność państwa w przemyśle ciężkim, transporcie, obszary leśne własnością państwa, nie chcieli pozbawić państwa obecności w sferze ekonomiki, żeby nie straciło autorytetu i żeby mogło partycypować w tych działaniach, które wymagają szczególnych nakładów
Neoagraryzm przyzwala na interwencjonizm państwowy w sferze gospodarki bo to państwo powinno pobudzać gospodarkę do rozwoju i łagodzić dysproporcje między różnymi grupami społecznymi (umiarkowana pomoc socjalna) gwarantowane przez państwo minimum egzystencji, bezpłatna opieka lekarska i edukacja, rozwinięta polityka prorodzinna, dwuskładnikowa emerytura od państwa i z dobrowolnych składek troszczy się o ekohumanizm i humanistyczne podejście do eksploatacji ziemi, do pracy rolnika;
Sprzeciwiali się nietolerancji, byli za wyrównywaniem szans w dostępie do oświaty, państwo powinno zachować równowagę między naczelnymi instytucjami, decentralizacja władzy - samorządność- ochrona przed skutkami pośpiesznie wprowadzonego liberalizmu w polityce i gospodarce oraz dowartościowanie społeczności lokalnej, przeciwni restytucji powiatów
Występowanie zbieżnych poglądów między pomiędzy PSL i NSZZ Rolników Indywidualnych
Działecze: Bąk, F.Kamiński, R.Wierzbicki
PSL Solidarność
J.Ślisz, A.Balazs
Zwolennicy rodzinnego kapitalizmu, powiązanie lokalnego rynku pracy z efektywnością rolniczą, najważniejszą częścią społeczeństwa są ci, którzy pracują na roli, dążenie do ochrony Polski przed zagrożeniami ze strony UE- a dokładniej odsunięcie w czasie integracji aby polskich rolników jak najlepiej przygotować i zrównać ich szanse z rolnikami zachodnioeuropejskimi, trzeba zagwarantować własność rolnikom indywidualnym, polskie towary powinny być chronione, promowane jako polskie- wprowadzenie nacjonalizmu ekonomicznego, planowali zawarcie Paktu dla Wsi- systemu zapewniającego opłacalność produkcji rolnej, modyfikacja prawa spółdzielczego żeby ułatwić zakładanie rolnikom firm - powinni mieć własne firmy aby nie wykorzystywał ich pośrednik; dążyli do zreformowania systemu oświatowego w kierunku bonów oświatowych i modernizacji programów edukacyjnych szkół rolniczych, zagrożeniem jest globalizacja bo zagraża tożsamości polskiej wsi
MYŚL SOCJALISTYCZNA I SOCJALDEMOKRATYCZNA
1)geneza
2)wartości polityczne
3)model państwa
Geneza sięga 1892 roku kiedy powstało PPS, reaktywacja PPS nastąpiła w 1987 roku, przewodniczącym został Jan Józef Lipski, akcentował fasadowość roli związków zawodowych, chcą upodmiotowić robotnika
PPS Rewolucja Demokratyczna
Stanowi opozycje antyustrojową, przeciwni reformom wolnorynkowym, przeciwni wizycie M.Thatcher , chcą socjalizmu ,pełny egalitaryzm, ustalenie nowych relacji między społeczeństwem a człowiekiem, równość położenia materialnego, jedynym ograniczeniem wolności jest dobro społeczne, uporządkowanie stosunków mi, międzynarodowych przy sprawiedliwym podziale dóbr
Piśmiennictwo J.Kuronia, A.Małachowskiego, K.Modzelewskiego, W.Giełżyńskiego
W ich koncepcjach jest antropocentryzm człowiek podmiotem życia społecznego, interesy jednostek to kryterium oceny rzeczywistości, ludzie względem siebie równi, ustrój polityczny przyjazny człowiekowi a więc demokracja socjalistyczna o kształcie klasycznym, wola większości podstawą - wszelka władza pochodzi z woli ludu, troska o słabszych ale tez ochrona silnych, którzy dzięki temu będą chronić słabszych, zabezpieczenie podmiotowości ludzkiej, powinno się rozwijać instytucje samorządowe bo to aktywizacja mas i niwelowanie dystansu między instytucjami a obywatelami, w procesie pracy człowiek nadaje sens swojej egzystencji praca jest elementem socjalizacji, daje satysfakcję, człowiek powinien być chroniony przed wyzyskiem, opowiadają się za systemem parlamentarno-gabinetowym, prezydent powinien być arbitrem politycznym, demokracja bezpośrednia, referendum ludowe, państwo powinni zachować światopoglądową neutralność, wzmocnić udział państwa w przebudowie struktury społeczno-gospodarczej, wytworzenie nowej klasy społecznej: ludzi wykształconych, pełnych poglądów lewicowych i socjalistycznych, rozbudowana pomoc socjalna dla młodzieży uczącej się
Klub twórców i działaczy „Kuźnica”
T.Hołuj, M.Szumowski, A.Urbańczyk
Opór intelektualny wobec PRL, chcieli samodzielności, autonomii nauki i kultury, likwidacji form ograniczania wolności słowa i myśli
„Ruch 8 Lipca”
H.Kubiak, A.Urbańczyk, A.Kwaśniewski, L.Miller, T.Nałęcz, W.Cimoszewicz
To ruch dążeń reformatorów w obrębie PZPR, wysunęli projekt socjaldemokratyczny lewicowej wizji człowieka, zmierzali do autoupodmiotowienia dzięki temu człowiek będzie kreatywny, 1 izbowy parlament, model państwa socjalistycznego, prezydent ma mieć funkcje reprezentacyjnemu być mediatorem, rząd na wzór kanclerski, państwo o świeckim charakterze, aprobowany interwencjonizm państwowy, rozbudowany system opieki społecznej, bezpłatna świata, tanie mieszkania, tanie dostępne kredyty, stworzenie Karty Ekonomicznej i Społecznej gdzie zawarte byłyby ważne rozwiązania ???, ważne kwestie dialogu ze społeczeństwem, początkowo niechęć do integracji ale później zmienili zdanie
EGZAMIN 05.06.2008 GODZ. 9.00 sala 110
Przykładowe pytania: (będzie 4)
Definicja myśli politycznej według Scrutona
Koncepcje polityczne nacjonalizmu pogańskiego Polsce
Jaki nurt ideowy reprezentuje… ( np. A. Gmurczyk)
POWODZENIA
25