ochrona, Mechatronika, ochrona własnosci intelektualnej


Wstęp

Pojęcie prawo własności intelektualnej, czy też prawo na dobrach niematerialnych, odnosi się do wszelkich wytworów ludzkiego umysłu, jak i praw do korzystania z nich. Prawo własności intelektualnej pozwala na zapewnienie sobie wyłączności właśnie w zakresie niematerialnych składników przedsiębiorstwa.

Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO), o której mowa w dalszej części, definiuje pojęcie własności intelektualnej (ang. intellectual property) jako zbiór praw odnoszących się w szczególności do:

Adaptując powyższą definicję do polskich uregulowań prawnych, pod pojęciem własności intelektualnej należy rozumieć prawa związane z działalnością intelektualną w dziedzinie literackiej, artystycznej, naukowej  i przemysłowej, obejmujące:

Przedmiotem ochrony nie są przedmioty materialne, lecz pewne dobra stanowiące zjawiska o charakterze niematerialnym. Dobra niematerialne to dobra występujące w obrocie cywilnoprawnym, nie posiadające postaci materialnej. Stanowią one wynik trzech twórczości: artystycznej, naukowej i wynalazczej.

Cechą wspólną wszystkich praw własności intelektualnej jest to, że dają uprawnionemu możliwość zakazania innym pewnych czynności związanych zazwyczaj z gospodarczą eksploatacja dóbr będących przedmiotem ochrony. Należy zawsze pamiętać, iż prawa własności intelektualnej są dla przedsiębiorcy narzędziem obrony.

Podstawą wszelkich praw wyłącznych jest ich terytorialny charakter. Oznacza to, że każde prawo dotyczące tego samego dobra niematerialnego funkcjonujące w dwóch różnych krajach jest od drugiego całkowicie niezależne. Możliwe jest, zatem, że ten sam wynalazek zgłoszonych w dwóch krajach zostanie objęty patentem w jednym z nich, a w drugim nie. Możliwe jest też, że te same prawa przysługiwać będą w dwóch krajach różnym osobom. Fakt istnienia, zakres ochrony oraz podmiot uprawniony w jedynym kraju są bez znaczenia dla sytuacji odpowiednich praw w innych krajach.

Podstawowymi aktami polskiego prawa, regulującymi kwestie ochrony prawnej własności intelektualnej, są:

Poza wskazanymi przepisami prawa krajowego coraz większą rolę odgrywają źródła prawa międzynarodowego oraz prawo wspólnotowe. W ramach Unii Europejskiej bardzo istotnym źródłem prawa są rozporządzenia oraz dyrektywy wydawane w ramach prawa wspólnotowego. Wszystkie te źródła prawa można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

1. Przepisy ustanawiające minimalny poziom ochrony pomiędzy poszczególnymi krajami;

do nich należy np:

2.Przepisy zmierzające do stworzenia ponadnarodowych instytucji umożliwiających uzyskanie w jednym postępowaniu prawa wyłącznego w kilku krajach;

do nich należą:

Ochrona prawna własności intelektualnej

Obowiązujące w Polsce prawo gwarantuje ochronę własności intelektualnej na dwóch podstawowych polach.

Pierwszym z nich jest prawo autorskie (copyright), które dotyczy wszelkich form kreatywnej twórczości (poczynając od słowa pisanego, poprzez muzykę, film itd.). Ochrona ta dotyczy zarówno praw osobistych, jak i majątkowych. Jej zakres w Polsce jest zgodny z Konwencją Berneńską (ochrona praw majątkowych trwa przez 70 lat od daty śmierci autora, prawo autorskie osobiste nie wygasa nigdy).

Drugim, z perspektywy większości firm znacznie istotniejszym polem, są prawa patentowe i prawa z tym związane (nie tylko patenty i wzory użytkowe, ale również znaki towarowe, wzornictwo przemysłowe, oznaczenia geograficzne, nazwy pochodzenia, topografie układów scalonych). W tej dziedzinie urzędem powołanym do zapewnienia ochrony jest Urząd Patentowy RP (www.uprp.gov.pl). Patent zarejestrowany w Urzędzie Patentowym trwa dwadzieścia lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku. Prawo ochronne na wzór użytkowy trwa dziesięć lat od daty dokonania zgłoszenia (później może być przedłużane na kolejne okresy 10-letnie), na wzornictwo przemysłowe przysługuje ochrona 25-letnia. Bez ograniczeń chronione są oznaczenia geograficzne i nazwy pochodzenia.

Oprócz tego, w przypadku znaków towarowych można w Polsce korzystać z ochrony za pośrednictwem wspólnotowego znaku towarowego, (rejestracja odbywa się w Urzędzie ds. Harmonizacji w ramach rynku wewnętrznego, w Alicante (Hiszpania), lub uzyskać ochronę międzynarodową znaku towarowego (rejestracja w biurze Światowej Organizacji Własności Intelektualnej WIPO w Genewie.

Prawo autorskie i prawa pokrewne, prawa do baz danych

Prawo autorskie to ogół praw przysługujących autorowi utworu albo przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści.

Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego. Jest to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

W szczególności, wyróżnia się następujące utwory:

Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Zbiory, antologie, wybory, bazy danych spełniające cechy utworu są przedmiotem prawa autorskiego, nawet, jeżeli zawierają niechronione materiały, o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter, bez uszczerbku dla praw do wykorzystanych utworów.

Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. - O prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994, nr 24, poz. 83, tekst ujednolicony 17.02.2011, z późn. zm.) wyróżnia autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe. Ochrona osobistych praw autorskich następuje w dwóch sytuacjach. Po pierwsze, w momencie kiedy autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, autor ma prawo żądać zaniechania takiego działania. Po drugie, w chwili, kiedy autorskie prawa osobiste zostały już naruszone, autor może żądać od osoby, która dopuściła się tego naruszenia, czynności niezbędnych do usunięcia jego skutków, między innymi złożenia publicznego oświadczenia. Autor może również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub rozwiązania alternatywnego (np. przekazania pieniędzy na cel społeczny). Przewidziane prawem jest także wniesienie przez autora powództwa o ochronę praw osobistych. Podstawą ochrony majątkowych praw autorskich jest art. 79 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z jego zapisem twórca może żądać od osoby naruszającej jego prawa: zaniechania naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej (a w przypadku naruszenia zawinionego - potrójnej) wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia. Autor ma prawo domagać się od sprawcy naprawienia wyrządzonej szkody. Jeżeli sprawca dokonał naruszenia w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, uprawniony autor może domagać się wpłaty odpowiedniej sumy na Fundusz Promocji Twórczości.

Pewne kategorie utworów Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych wyłącza spod ochrony. Należą do nich: akty normatywne i ich urzędowe projekty, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole, opublikowane opisy patentowe i ochronne, proste informacje prasowe.

Bazy danych podlegają ochronie określonej w Ustawie z dnia 27 lipca 2001r. - O ochronie baz danych (Dz. U. 2001, nr 128, poz. 1402, tekst ujednolicony 06.11.2007, z późń. zm.), niezależnie od ochrony przyznanej na podstawie Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Producent, którego prawa do bazy danych zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa: zaniechania naruszenia, usunięcia skutków naruszenia, naprawienia wyrządzonej szkody oraz wydania uzyskanych korzyści. Niezależnie od powyższych roszczeń, producent bazy danych może domagać się jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie (w sposób i w zakresie określonym przez sąd).

Prawo własności przemysłowej

Prawo własności przemysłowej to rodzaj praw wyłącznych wynikających z narodowego, międzynarodowego lub regionalnego ustawodawstwa. Zgodnie z polską ustawą prawo własności przemysłowej do jej zakresu przedmiotowego zaliczamy:

- wynalazki a więc, nowe rozwiązanie techniczne, najczęściej poprzedzone przez pomysł. Według prawa patentowego wynalazek to, poddające się ścisłej definicji prawno-technicznej, unikalne rozwiązanie techniczne, dotychczas nie opatentowane. Wynalazek, aby mógł zostać opatentowany, musi spełniać trzy podstawowe kryteria: być nowy (tj. nie być częścią stanu techniki), posiadać poziom wynalazczy (tj. nie wynikać dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki) i nadawać się do przemysłowego stosowania (tj. według wynalazku może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa);

Na wynalazek udzielane są patenty, który uprawnia do wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej; jego czas trwania wynosi 20 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym. Patentem jest prawo wyłączne udzielane na wynalazek, który jest produktem lub procesem dostarczającym nowego sposobu wykonywania czegoś, lub propozycją nowego rozwiązania technicznego problemu. Patent podlega wpisowi do rejestru patentowego;

- wzory użytkowe, czyli nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy i zestawienia przedmiotu o trwałej postaci, przy czym użyteczność takiego rozwiązania wyraża się możliwością osiągnięcia celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobu o cechach wzoru użytkowego.

Na wzór użytkowy może być udzielone prawo ochronne, przez które nabywa się prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Czas trwania prawa ochronnego wynosi dziesięć lat od daty dokonania zgłoszenia wzoru użytkowego w Urzędzie Patentowym.

Zakres przedmiotowy prawa ochronnego określają zastrzeżenia ochronne zawarte w opisie ochronnym wzoru użytkowego. Udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy stwierdza się przez wydanie świadectwa ochronnego. Częścią składową świadectwa ochronnego jest opis ochronny wzoru użytkowego obejmujący opis tego wzoru, zastrzeżenie ochronne oraz rysunki. Opis ochronny jest udostępniany osobom trzecim i podlega rozpowszechnianiu przez Urząd Patentowy. Zgłoszenie wzoru użytkowego może obejmować tylko jedno rozwiązanie. Udzielone prawa ochronne podlegają wpisowi do rejestru wzorów użytkowych;

- wzory przemysłowe - nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych.

Na wzór przemysłowy udziela się prawa z rejestracji, przez jego uzyskanie uprawniony nabywa prawo wyłącznego korzystania z wzoru przemysłowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Prawa z rejestracji wzoru udziela się na 25 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym, podzielone na pięcioletnie okresy;

- topografia układu scalonego, a więc rozwiązanie polegające na przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób, rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym, oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego. Przez układ scalony rozumie się jedno- lub wielowarstwowy wytwór przestrzenny, utworzony z elementów z materiału półprzewodnikowego tworzącego ciągłą warstwę, ich wzajemnych połączeń przewodzących i obszarów izolujących, nierozdzielnie ze sobą sprzężonych, w celu spełniania funkcji elektronicznych.

Na topografię układu scalonego udziela się prawa z rejestracji. Ochrona topografii ustaje po dziesięciu latach od końca roku kalendarzowego, w którym topografia lub układ scalony zawierający taką topografię był wprowadzony do obrotu, lub końca roku kalendarzowego, w którym dokonano zgłoszenia topografii w Urzędzie Patentowym, w zależności od tego, który z tych terminów upływa wcześniej;

- projekty racjonalizatorskie - obecnie przedsiębiorcy mogą przewidzieć przyjmowanie projektów racjonalizatorskich na warunkach określonych w ustalanym przez siebie regulaminie racjonalizacji. Przedsiębiorca może uznać za projekt racjonalizatorski, w rozumieniu ustawy, każde rozwiązanie nadające się do wykorzystania, nie będące wynalazkiem podlegającym opatentowaniu, wzorem użytkowym, wzorem przemysłowym lub topografią układu scalonego. Projekt racjonalizatorski może stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa i być chroniony zgodnie z jej regułami.

Na oznaczenie geograficzne może być udzielone prawo z rejestracji. Oznaczenie geograficzne, na które udzielono prawa z rejestracji, nie może być używane na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby, których towary nie spełniają warunków będących podstawą udzielenia prawa z rejestracji. Ochrona oznaczenia geograficznego jest bezterminowa i trwa od dnia dokonania wpisu do rejestru oznaczeń geograficznych, prowadzonego przez Urząd Patentowy.

Nazwy geograficzne i inne określenia pozwalające na skojarzenie produktów
z określonym miejscem na ziemi mają duże znaczenie rynkowe, gdyż kupujący często dokonuje wyboru kierując się takim wskazaniem. Z tego względu zarówno przepisy krajowe, jak i międzynarodowe przewidują ochronę dla oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia.

Celem ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów jest
w szczególności ochrona interesów przedsiębiorców, którzy oferują towary opatrzone oznaczeniami wskazującymi na ich pochodzenie z danego obszaru geograficznego, ochrona konsumentów przed wprowadzeniem ich w błąd, co do pochodzenia towarów,
a także ich jakości (cech i właściwości).

Podsumowując, ochrona przedmiotów własności przemysłowej w celu uzyskania pełnej ochrony prawnej wymaga w większości przypadków:

Na warunkach określonych w Ustawie z dnia 30 czerwca 2000r. - Prawo własności przemysłowej (Dz. U. 2001 nr 49 poz. 508, z późń. zm., tekst jednolity 20.01.2009 z późń. zm.), udzielane są patenty na wynalazki, prawa ochronne na wzory użytkowe i znaki towarowe, a także prawa z rejestracji na wzory przemysłowe oraz topografie układów scalonych.

Spory dotyczące naruszeń praw własności przemysłowej rozpatrywane są przez sądy. Naruszanie cudzych praw związanych z własnością przemysłową podlega generalnie sankcjom cywilnym, ale w pewnych przypadkach - także sankcjom karnym. Dla różnych rodzajów własności i praw, szczegółowe regulacje w tych sprawach zawierają odpowiednie ustawy. Przykładowymi sankcjami cywilnymi są:

Szczegółowo przepisy dotyczące dochodzenia roszczeń w postępowaniu cywilnym zawarte są w Tytule IX Ustawy - Prawo własności przemysłowej.

Tytuł X Ustawy- Prawo własności przemysłowej zawiera przepisy karne związane z naruszeniem praw w omawianym zakresie. Sankcjami karnymi w postaci grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności, zagrożone jest przykładowo:

System ochrony prawnej własności intelektualnej

Ochrona własności intelektualnej udzielana jest z zastosowaniem odpowiednich procedur rejestracyjnych, prowadzących do wydania stosownego świadectwa potwierdzającego jej uzyskanie, bądź bez potrzeby prowadzenia postępowania i spełnienia jakichkolwiek formalności. Oficjalne potwierdzenie uzyskania ochrony możliwe jest w przypadku wynalazków, wzorów (użytkowych i przemysłowych), topografii układów scalonych, nazw handlowych, znaków towarowych i usługowych oraz oznaczeń geograficznych. Bez potrzeby rejestracji podlegają ochronie utwory. Oznacza to, że ochrona przysługuje twórcy automatycznie i nie musi on zgłaszać gdziekolwiek swojego dzieła, ani go rejestrować.

Cechy wiedzy podlegającej ochronie w systemie rejestracji z badaniem sprawdzane są w trakcie badania merytorycznego przedmiotu zgłoszonego do ochrony. Celem badania merytorycznego jest sprawdzenie, czy zgłoszony przedmiot własności przemysłowej spełnia warunki ochrony (np. nowości lub użyteczności) oraz czy nie koliduje z prawami osób trzecich.

W systemie pełnego badania udzielane są następujące prawa własności przemysłowej:

W przypadku rejestracji bez badań merytorycznych ochrona udzielana jest po sprawdzeniu wyłącznie strony formalnej zgłoszenia do ochrony. W tym trybie udzielane są:

Gdy rejestracja wiedzy nie jest potrzebna do uzyskania ochrony, ochrona powstaje w sposób automatyczny z chwilą powstania danego rodzaju wiedzy.

Podstawowe systemy ochrony własności intelektualnej

0x01 graphic

Źródło: Kotarba W. „Ochrona wiedzy a kapitał intelektualny organizacji”, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2005.

Zastosowany rodzaj systemu udzielania ochrony ma wpływ na zakres i jakość uzyskanej ochrony.

Przedmioty własności przemysłowej, chronione w systemie rejestracji z badaniem merytorycznym przedmiotu uzyskują bardzo mocną ochronę. Naruszenie tej ochrony jest szybko odnotowywane i dzięki temu również szybko eliminowane. Ten system ochrony ma jednak istotną wadę. Jest nią potrzeba przeprowadzenia długotrwałych procedur badawczych.

System prostej rejestracji bez badań umożliwia szybkie uzyskanie ochrony, ale też ma swoją słabą stronę - ochrona udzielana jest niejako w ciemno, przy założeniu, że podmiot żądający ochrony sam uznaje możliwość jej otrzymania. Jest to więc jakby uzyskanie ochrony na życzenie i odpowiedzialność zgłaszającego. Może się zdarzyć, że ocena dokonana przez zgłaszającego będzie błędna, co grozi konfliktem z wcześniejszym właścicielem chronionej wiedzy i prowadzić może nawet do unieważnienia ochrony.

Ochrona prawna przed nieuczciwą konkurencją

Najczęściej o ochronie własności intelektualnej i przemysłowej myślimy, gdy dochodzi do naruszenia praw, gdy konkurencja podszywa się w nieuczciwy sposób pod np. hasło, kolorystykę, wizerunek.

Walka z nieuczciwą konkurencją jest trudna, dlatego warto wcześniej pomyśleć o ochronie swoich dóbr niematerialnych i w nie zainwestować, aby mieć silniejszą broń na wypadek walki z konkurencją oraz silniejszą pozycję negocjacyjną i rynkową.

Coraz częściej można spotkać się z problemem kradzieży własności intelektualnej w sieci, blokowanie konkurencji poprzez rejestrację domen internetowych, które zawierają nazwy marek, celowe wprowadzanie klientów w błąd poprzez sprzedaż przez internet próbek towarów, które bardzo przypominają produkty oryginalne. Bardzo często sprawy sporne związane z nadużyciami w internecie rozstrzygane są na drodze sądowej.

Przepisy dotyczące ochrony m.in. własności intelektualnej przed nieuczciwą konkurencją zawarte są w Ustawie z dnia 16 kwietnia 1993r - O zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. 1993, nr 47, poz. 211, tekst ujednolicony 16.12.2009, z późn. zm.). Zgodnie z nią czynem nieuczciwej konkurencji jest każde działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nie-uczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej oraz prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym.

W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:

Roszczenia z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech. Bieg przedawnienia rozpoczyna się oddzielnie co do każdego naruszenia.

Ochrona patentowa

Z chwilą stworzenia wynalazku na rzecz jego twórcy, a w szczególnych wypadkach - na rzecz innych podmiotów, powstaje prawo do patentu. Jest to podmiotowe prawo do ubiegania się o ochronę patentową wynalazku poprzez zgłoszenie go do opatentowania w Urzędzie Patentowym. Prawo to jest zbywalne i podlega dziedziczeniu. Umowa o jego przeniesienie wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Prawo do ubiegania się o patent przysługuje twórcy wynalazku, a w wypadku, gdy wynalazek został dokonany w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy lub innej umowy, np. umowy o dzieło lub umowy zlecenia, prawo to przysługuje odpowiednio: pracodawcy, zamawiającemu, zleceniodawcy.

Ustalenie podmiotu, któremu przysługuje prawo do ubiegania się o patent może nastąpić również w drodze umowy pomiędzy zainteresowanymi stronami.

Patent jest zbywalnym i podlegającym dziedziczeniu podmiotowym prawem wyłącznym, udzielanym przez Urząd Patentowy kraju, w którym ubiegamy się o przyznanie patentu, po zakończeniu procedury o charakterze administracyjnym.

Patent jest udzielany na okres 20 lat od dnia zgłoszenia wynalazku do opatentowania. Przez ten czas uprawniony z patentu posiada monopol na gospodarczą eksploatację opatentowanego rozwiązania.

Stosowanie wynalazku w celach zawodowych lub zarobkowych przez inne podmioty bez zgody uprawnionego z patentu stanowi, poza pewnymi wyjątkami, naruszenie prawa podmiotowego. Pociąga za sobą sankcje w postaci odpowiedzialności cywilnej i/lub karnej. Roszczenia z tytułu naruszenia patentu dochodzone są przed sądami powszechnymi.

Każda ze stosowanych obecnie procedur patentowych przewiduje ujawnienie istoty zgłoszonego rozwiązania poprzez opublikowanie informacji o dokonanym zgłoszeniu patentowym.

W Polsce publikacja skrótu opisu patentowego następuje po 18 miesiącach od daty zgłoszenia, a w szczególnych wypadkach, na wniosek zgłaszającego, po 12 miesiącach. Wiedza o tym, jak funkcjonuje dane rozwiązanie, staje się powszechnie dostępna. W zamian za ujawnienie istoty wynalazku wynalazcy zapewnia się prawną ochronę jego interesów.

Ujawnienie istoty wynalazku jest korzystne nie tylko z punktu widzenia państwa, ale i całej wspólnoty międzynarodowej. Wynalazek staje się częścią stanu techniki, może stanowić przedmiot badań naukowych i punkt wyjścia dla kolejnych wynalazków, może być również udoskonalany przez innych wynalazców. Jego ujawnienie stymuluje zatem rozwój gospodarczy.

Organy patentowe

Istnieje szereg organów krajowych i międzynarodowych związanych z ochroną praw własności. Oto wybrane z nich:

Międzynarodowy Organ Poszukiwań - (ang. ISA - International Searching Authority) urząd patentowy wykonujący poszukiwania stanu techniki podczas procedury badawczej międzynarodowych zgłoszeń patentowych zgodnie z układem PCT.

Do działania w charakterze ISA uprawnione są obecnie na podstawie umów zawartych ze Światową Organizacja Własności Intelektualnej następujące urzędy patentowe:

Wspomniany wyżej Europejski Urząd Patentowy to organ wykonawczy Europejskiej Organizacji Patentowej powołanej na mocy Konwencji o udzielaniu patentów europejskich. Jego zadaniem jest przyznawanie patentów europejskich. Europejski Urząd Patentowy ma siedzibę w Monachium z oddziałem w Hadze i pododdziałami w Berlinie, Wiedniu oraz Brukseli. Zatrudnia ponad 6000 pracowników z wszystkich państw członkowskich. Od daty swojego założenia do roku 2005 Europejski Urząd Patentowy otrzymał i opublikował ponad milion wniosków patentowych (ponad 178 tysięcy w samym 2005). Więcej informacji można znaleźć na stronie urzędu: http://www.epo.org/.

Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (fr. Organisation Mondiale de la Propriété Intelectuelle, skrót OMPI ang. World Intellectual Property Organization, skrót WIPO) jest jedną z 16 organizacji wyspecjalizowanych ONZ z siedzibą w Genewie. Zajmuje się koordynacją i tworzeniem regulacji dotyczących systemu ochrony własności intelektualnej, a także świadczeniem pomocy prawnej i technologicznej. Organizacja ta została utworzona na mocy konwencji podpisanej w Sztokholmie w 1967r., która weszła w życie w 1970r., zaś organizacją wyspecjalizowaną ONZ stała się w 1974r. Celem organizacji jest pogłębianie wiedzy na temat ochrony praw własności intelektualnej na arenie międzynarodowej oraz zapewnianie współpracy administracyjnej w zakresie egzekwowania praw własności intelektualnej oraz praw autorskich. Organizacja czuwa nad przestrzeganiem umów międzynarodowych, by przeciwdziałać naruszeniom tych praw. Prowadzi również różnego rodzaju akcje edukacyjne i programy pomocowe.

Więcej informacji można znaleźć na stronie organizacji: http://www.wipo.int/portal/index.html.en.

Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrznego zajmuje się udzielaniem praw ochronnych na wspólnotowe znaki towarowe oraz wspólnotowe wzory przemysłowe. Oprócz bogatych informacji na temat procedur oraz praktycznego funkcjonowania procedury zgłoszeniowej pozwala także na dokonywanie zgłoszeń on-line. Strona urzędu: www.oami.eu.int

Na terenie Rzeczpospolitej Polskiej centralnym organem administracji rządowej w sprawach z zakresu własności przemysłowej jest Urząd Patentowy. Jest on organem właściwym do podejmowania decyzji o przyznawaniu podmiotom krajowym i zagranicznym patentów, praw ochronnych i praw z rejestracji. Urząd Patentowy podlega Radzie Ministrów, a w jej imieniu nadzór nad działalnością Urzędu sprawuje minister ds. gospodarki. Umocowanie prawne do funkcjonowania Urzędu Patentowego zawarte jest w Ustawie z dnia 30 czerwca 2000r. - Prawo własności przemysłowej (Dz. U. 2001, nr 49, poz. 508, z późń. zm., tekst jednolity 20.01.2009 z późń. zm). Na czele Urzędu Patentowego stoi Prezes Urzędu Patentowego powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra ds. gospodarki.
Szczegółowy zakres działania i kompetencji Urzędu Patentowego został zawarty
w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2002 nr 8 poz. 59,
z późń. zm).

Do szczegółowego zakresu działania i kompetencji Urzędu Patentowego należy:

Link do strony Urzędu Patentowego: www.uprp.pl.

Rzecznik patentowy

Specjalistyczną pomoc w zakresie prawa własności przemysłowej świadczą rzecznicy patentowi. Zawód rzecznika patentowego jest zawodem zaufania publicznego, a tytuł zawodowy „rzecznik patentowy” podlega ochronie prawnej. Rzecznik patentowy występuje w charakterze pełnomocnika przez Urzędem Patentowym, sądami i organami orzekającymi w sprawach własności przemysłowej, z wyjątkiem występowania w charakterze pełnomocnika w postępowaniu karnym i postępowaniu karnym skarbowym.

Rzecznik patentowy świadczy pomoc prawną i techniczną. Pomoc prawna polega głownie na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, badaniu stanu prawnego przedmiotów własności przemysłowej, zastępstwie prawnym i procesowym. Natomiast pomoc techniczna polega w szczególności na opracowywaniu opisów technicznych zgłoszeń do ochrony przedmiotów działalności twórczej przeznaczonych do przemysłowego wykorzystywania, badaniu zakresu ich ochrony, prowadzeniu poszukiwań dotyczących stanu techniki. Zakres działania rzeczników patentowych reguluje Ustawa z dnia 11 kwietnia 2001r. - O rzecznikach patentowych (Dz.U. 2001, nr 49, poz. 509, z późń. zm., tekst ujednolicony 10.12.2010).   Zgodnie art. 16 ust 1. Ustawy rzecznik patentowy wykonujący zawód w kancelarii patentowej lub na podstawie umowy cywilnoprawnej podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy świadczeniu pomocy w sprawach własności przemysłowej.

Osoby wykonujące zawód rzecznika patentowego legitymują się wiedzą fachową, będącą połączeniem wiedzy prawniczej i technicznej, dającą gwarancję merytorycznej ochrony prawnej w dziedzinie własności przemysłowej. Urząd Patentowy wydaje rzecznikowi patentowemu, wpisanemu na listę rzeczników patentowych, legitymację, która potwierdza prawo wykonywania zawodu oraz używania tytułu zawodowego „rzecznik patentowy”.

Rzecznicy patentowi i aplikanci tworzą samorząd zawodowy, do którego zadań należy w szczególności zapewnianie warunków należytego wykonywania zawodu, reprezentowanie rzeczników patentowych i aplikantów, współdziałanie w kształtowaniu i stosowaniu prawa własności przemysłowej, doskonalenie zawodowe i kształcenie aplikantów, sprawowanie nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodu.

Jest nim Polska Izba Rzeczników Patentowych, z siedzibą w Warszawie: http://www.rzecznikpatentowy.org.pl. Przynależność rzeczników patentowych i aplikantów do Polskiej Izby Rzeczników Patentowych jest obowiązkowa. PIRP prowadzi ewidencję rzeczników patentowych, która udostępniona jest na stronie internetowej PIRP. W zakładce “kancelarie” podane są nazwy i dane teleadresowe kancelarii rzeczników patentowych na terenie całej Polski, z podziałem na województwa.

Podsumowanie

W gospodarce w coraz większym stopniu opartej na wiedzy kapitał intelektualny jest sprawą kluczową w podejmowaniu codziennych decyzji gospodarczych. Nowe produkty, wzory
i znaki towarowe oraz projekty twórcze pojawiają się codziennie na rynku i są wynikiem nieustającej innowacyjności i kreatywności ludzkiej.

Zgodnie z zasadami rachunkowości majątek każdej firmy można podzielić na aktywa materialne oraz wartości niematerialne i prawne, zwane również kapitałem intelektualnym.

Ważnym elementem aktywów niematerialnych jest własność intelektualna. Jest to ten rodzaj majątku, który można najefektywniej chronić i sprawnie nim zarządzać. Przedsiębiorstwa powinny robić wszystko, aby zabezpieczać jak najwięcej dóbr własności intelektualnej, ponieważ umożliwia to uzyskanie przewagi konkurencyjnej, ale także kreuje odrębne od produkcji lub usług źródło przychodów z obrotu prawami do tych dóbr.

Mówiąc ogólnie własność intelektualna to ta część wiedzy zgromadzonej przez instytucję
i posiadanej przez jej pracowników, która jest jawna (nie utajniona) i chroniona prawem.

Rola własności intelektualnej, zwłaszcza tej prawnie chronionej, jest fundamentalna dla rozpowszechniania innowacyjnych pomysłów, powstawania nowych towarów i usług,
a przede wszystkim dla stabilności procesów transferu wiedzy i technologii z jednostek naukowych i badawczo-rozwojowych do przedsiębiorstw, a także pomiędzy samymi firmami. Dzięki zabezpieczeniu dóbr intelektualnych każdy twórca innowacji ma możliwość swobodnego rozporządzania prawami materialnymi do niej przypisanymi (np. sprzedaż dobra, jego licencjonowanie), a każda osoba/podmiot biorący udział w jej komercjalizacji ma możliwość weryfikacji wygenerowanych praw własności, a co za tym idzie, prognozować rachunek zysków i ewentualnych strat z wdrożenia produktu na rynek.

W takim kontekście szczególnego znaczenia nabiera system jej ochrony. W polskim systemie prawnym ochrona własności intelektualnej udzielana jest z zastosowaniem odpowiednich procedur rejestracyjnych, prowadzących do wydania stosownego świadectwa potwierdzającego jej uzyskanie, bądź bez potrzeby prowadzenia postępowania i spełnienia jakichkolwiek formalności. W przypadku wynalazków, wzorów użytkowych i znaków towarowych ochrona udzielana jest w systemie rejestracji z badaniem merytorycznym zgłoszonego przedmiotu. W wyniku rejestracji udzielany jest patent na wynalazek oraz prawa ochronne na wzory użytkowe i znaki towarowe. Rejestracja bez badań stosowana jest dla wzoru przemysłowego i topografii układu scalonego. W jej wyniku udzielane są prawa
z rejestracji. Bez potrzeby rejestracji podlegają ochronie utwory, w tym programy komputerowe.

5


Wyszukiwarka