Klimat zwrotnikowy - w klasyfikacji klimatów Okołowicza, jedna z 5 głównych stref klimatycznych, obejmująca obszary kuli ziemskiej w okolicach obu zwrotników. Średnie roczne temperatury w tej strefie przekraczają 20°C, ale średnie miesięczne są bardziej zróżnicowane w ciągu roku niż w klimacie równikowym: temperatura najchłodniejszego miesiąca może wynosić od 10° do 20°C, natomiast temperatury najcieplejszego miesiąca są wyższe niż we wszystkich pozostałych strefach (często przekraczają 30°-35°C). Cechą charakterystyczną klimatów zwrotnikowych są duże amplitudy dobowe temperatur. Opady występują najczęściej lub wyłącznie w półroczu letnim. W klimatach suchych są one sporadyczne lub całkowicie ich brak.
Klimat strefy zwrotnikowej kształtują wyże około zwrotnikowe, stąd też opady w tej strefie są znikome i przeważają tutaj typy klimatów suchych lub skrajnie suchych. Ukształtowały się tutaj największe pustynie świata, m.in. Sahara, Ar-Rub al-Chali, Wielka Pustynia Australijska. W tej strefie znajduje się również najsuchsze miejsce na Ziemi - pustynia Atacama, gdzie przez kilkaset lat nie spadła ani jedna kropla wody. Brak opadów w tym miejscu i na innych wschodnich wybrzeżach strefy zwrotnikowej związany jest z występowaniem chłodnych prądów morskich. Natomiast wybrzeża zachodnie są wilgotniejsze, co związane jest z występowaniem wiatrów wschodnich, które przynoszą wilgotne powietrze znad oceanu. Dodatkowo w Azji Południowej i Azji Południowo-Wschodniej obfite opady przynosi, co roku monsun letni.
Podsumowując, w strefie klimatów zwrotnikowych wydziela się następujące typy klimatów:
Wilgotny (+ odmiana monsunowa)
Pośredni (+ odmiana monsunowa)
Kontynentalny suchy (+ odmiana monsunowa)
Wybitnie i skrajnie suchy.
Strefa klimatów zwrotnikowych obejmuje następujące obszary kuli ziemskiej: północną część Meksyku, południowo-wschodnie krańce Stanów Zjednoczonych (m.in. Florydę), północną Afrykę bez wybrzeża śródziemnomorskiego, Półwysep Arabski i Bliski Wschód, Półwysep Indyjski i Indochiński, środkowy pas Ameryki Południowej (w tym wąski pas wybrzeża pacyficznego sięgający od 30°S aż w okolice równika), południową Afrykę (bez samego południowego krańca kontynentu) oraz większą część Australii (bez północnych i południowych krańców kontynentu).
W klimacie zwrotnikowym występują gleby tzw. szaroziemy, które charakteryzują się niską zawartością próchnicy.
Lima (Peru) - roczna suma opadów zaledwie 9 mm
Multan (Pakistan) - średnie temperatury najcieplejszych miesięcy przekraczają 35°C, skąpe opady przez cały rok
Bombaj (Indie) - poza okresem bardzo obfitych deszczy monsunowych spada niewiele opadów
Strefa klimatów zwrotnikowych:
Klimat zwrotnikowy suchy- lądowy lub półpustynny, występuje na Półwyspie Arabskim, na pustyni Sahara i Kalahari, w środkowej Australii, na pustyni Atakama, na południu USA i na Wyżynie Meksykańskiej; opady nie przekraczają 250 milimetrów na centymetr kwadratowy, temperatura dochodzi maksymalnie do 30 stopni Celsjusza, a jej roczna amplituda wynosi 40 stopni.
Klimat zwrotnikowy monsunowy- w południowo wschodniej Azji; w ciągu letniego półrocza bardzo obfite opady deszczów, natomiast zimą powietrze jest bardzo suche; wahania temperatur wynoszą od 20 do 30 stopni Celsjusza.
Klimat zwrotnikowy morski- występuje w USA na przykład na Florydzie czy w Miami; wysokie temperatury, opady możliwe są w przeciągu całego roku.
W okresowo suchym typie klimatu zwrotnikowego (typ pośredni i lądowy), a także na sąsiadujących z nimi strefami klimatu równikowego tworzą się trawiaste formacje, zwane sawannami. Sawanny znane są ze strefy Sudan, Etiopii, Tanzanii, Kenii, Mozambiku, RPA (Afryka), z Wyżyny Brazylijskiej, północnej części Niziny La Platy (Ameryka Południowa) i z obszarów położonych na zachód od Wielkich Gór Wododziałowych i środkowego Queenslandu w Australii. Niewielkie rejony zajmują na Dekanie i Pendżabie w Indiach.
Roślinność: Gatunkami charakterystycznymi dla sawann afrykańskich są akacje i baobaby, południowoamerykańskich - palmy, a australijskich - eukaliptusy. W miarę zbliżania się do bardziej suchych stref, drzewa ustępują miejsca roślinności kolczastej i sukulentom.
Ogromne powierzchnie w strefie klimatów zwrotnikowych zajmują pustynie i półpustynie, tworzące się w wybitnie kontynentalnym typie klimatu (Sahara, Wielka Pustynia Piaszczysta, Pustynia Gibsona, Pustynia Simpsona, Mojave, Wielki Nefud, Thar). Roślinność pustyń jest niezwykle uboga i obejmuje anabiotyczne sinice, porosty i mszaki, a także różnorakie gatunki kserofitów, efemerofitów i halofitów. W obniżeniach terenu tworzą się niekiedy oazy, czyli rejony występowania bujniejszej roślinności (np. palma daktylowa).
|
|
Sawanna w parku narodowym
Tarangire w Tanzanii Pustynia Sahara w Afryce
Świat zwierząt: liczne gady, płazy i owady (chrząszcze i szarańcza) oraz szakale, liski pustynne, hieny, pumy, mrówkolewy oraz rysie (wyłącznie na pustyni amerykańskiej
Wyszukiwarka