4. Rola teorii w poznaniu.

POLITYKA- to zespół działań podjętych przez ośrodek decyzyjny, zmierzających do osiągnięcia zamierzonych celów za pomocą odpowiednio dobranych środków.

POLITYKA JAKO ZJAWISKO SPOŁECZNE

1. Intuicyjne rozumienie polityki - pojmowanie polityki w różnych ujęciach :

- Sam wobec siebie - wcześnie wstać - sprostać czemuś mimo niechęci.

- Człowiek wobec przyrody- Drwal wobec drzewa - rolnik wobec ziemi - myśliwy wobec zwierzyny

- W rodzinie - rodzice wobec siebie - rodzice wobec dzieci

- Pracodawca wobec pracowników -zwiększanie wydajności - odwrotnie - opór wobec nadmiernych żądań pracodawcy, walka o podwyżki.

- Człowiek (jednostka, zbiorowość) wobec państwa (i odwrotnie)

-jednostki (role w instytucjach) wobec innych,

-zbiorowości (klasy, grupy, narody, państwa) wobec innych klas, grup, narodów, państw.

2. Cechy polityki -Co jest wspólne dla tych intuicji?

- działanie (jednych na drugich),

- cele wyznaczające kierunek działań,

- opór (rzeczywisty bądź potencjalny),

- sprzeczność motywująca do oporu,

- racjonalność podmiotów na różnych poziomach: jednostka - jednostka, jednostka - zbiorowość, zbiorowość - zbiorowość, jednostka na czele zbiorowości wobec zbiorowości (jednostek), a więc jednostka, rodzina, grupa społeczna, państwo.

3. Ujęcie aspektowe polityki

1.Ujęcie teleologiczne- czyli pojmowanie polityki jako sztuki osiągania celów:

- suwerenna organizacja wyposażona w rząd ( Arystoteles)

- sztuka dochodzenia do kompromisów w celu umożliwienia grupom rozbieżnych interesów osiągnięcie wspólnego celu ( A. Rappaport)

- jako sztuka kolektywnego tworzenia możliwego do przyjęcia systemu stosunków społ. (H. Pitkin).

Dlaczego jest to metoda tradycyjna? Dlaczego wiedzie w ślepy zaułek?

- bo angażuje w spory o wartości,

- bo ukazuje przewagę motywów poznawczych w dążeniu do zmiany świata (lepsze nasze! Np. komunizm vs. kapitalizm),

- bo odrzuca „szkiełko i oko mędrca”! (potrzeba obiektywności Weber, Poper).

2. Ujęcie instytucjonalne- to nurt historyczno-instytucjonalny (prawno-administracyjny)

„ …polityka to działalność wytyczona przez ośrodek decyzji sformalizowanej grupy społecznej (organizacji) zmierzająca do realizacji ustalonych celów za pomocą określonych środków”.

(K. Opałek)

4. Ujęcie polityki przez konflikt

- (S. Lipset) „autorytarny rozdział dóbr deficytowych”

- (R. Dahl) „to każdy trwały układ stosunków międzyludzkich, który zawiera zjawiska kontroli, wpływu, władzy i autorytetu”.

-(B. Crick) „polityka to sfera konfliktów, interesów i wartości społecznych oraz metod ich rozwiązywania”.

- (M. Weber) „to walka o udział w sprawowaniu władzy lub możność wywierania wpływu na podział władzy wewnątrz państwa oraz w stosunkach z innymi państwami.”

Dwa podejścia do konfliktu w badaniu polityki.

-konsensualne (solidarystyczne). Zakłada grę o sumie niezerowej, konflikt między uczestnikami daje rozstrzygnięcie korzystne dla każdej ze stron.

- konfliktowe (antagonistyczne, radykalne). Zakłada grę o sumie zerowej, konflikt między uczestnikami daje rozstrzygnięcie w postaci niepodzielnej korzyści.

Przykłady podejść konfliktowych

Carl Schmitt - wróg - przyjaciel,

Noam Chomsky - Transnarodowe korporacje zabierające wolność obywateli,

Michael Foucault - władza bezosobowa przenikająca ludzi nieświadomie ją reprodukujących,

Leszek Nowak -przeciwstawne interesy, układy rządzący - rządzeni generują rozstrzygnięcie oparte na sile materialnej.

5. Podejście istotnościowe (esencjonalne) - przez cechę istotną.

- uznanie, że jest wiele czynników,

- czynniki te mają zróżnicowany wpływ,

- daje się hipotetycznie założyć i badawczo potwierdzić (wykluczyć) uznanie jednego za czynnik szczególnie istotny,

- pozostałe uboczne (akcydentalne) nie mają znaczącego wpływu na badane zjawisko i układają się niżej w hierarchii wpływu,

- politykę charakteryzują cechy niebędące ze sobą w logicznej zależności np. konflikt.

Przykłady esencjonalnych ujęć teoretycznych

1. Podejście idealistyczne - wysunięcie na plan pierwszy czynników świadomościowych jak idee, wartości, normy

2. Podejście instytucjonalne- najważniejsze są wzory działań społecznych,

3. Podejście materialistyczne- na pierwszym planie materialne czynniki działań,

4. Podejście funkcjonalne-

Wnioski:

1. Polityka jest obszarem działań jednostek i zbiorowości:

• Podejście indywidualistyczne,

• Podejście holistyczne.

2. Polityka jest obszarem rozstrzygania konfliktów -rozstrzyganie konfliktów wiąże się z osiąganiem celów zawartych w interesach,

• tzw. dobro ogólne - wspólne cele (konsensualizm),

• sprzecznych interesów (konfliktowość).

3. Rozstrzyganie konfliktów zależy od posiadanych zasobów:

• materialnej siły - podejście materialistyczne,

• przyzwolenia społecznych wartości- legalności (idealistyczne),

• wzorców instytucji społecznych (instytucjonalne).

Różnice w podejściach teoretycznych polegają na przeciwstawnym pojmowaniu:

-konfliktu w procesach społecznych

-usytuowania w hierarchii czynnika istotnego.

NAUKA O POLITYCE - jedna z nauk społecznych, zajmująca się funkcjonowaniem i charakterem państwa, teorią organizacji i władzy państwowej.

5 działów nauki o polityce:

1. -teoria polityki,

2. -systemy polityczne i ich funkcjonowanie,

3. -historia i współczesne ruchy i doktryny polityczne,

4. -współczesne stosunki międzynarodowe,

5. -polityki szczególne (gospodarcza, społeczne, ekologiczne).

Przedmiotem nauki o polityce są fakty z dziedziny polityki wewnętrznej i międzynarodowej, zjawiska i procesy polityczne, działania polityczne, ich rodzaje i następstwa oraz potrzeby i interesy polityczne.

1. Motywy (działań) poznania.

Wiedza dzieli się na:

1. Wiedzę dla wiedzy- to poznanie motywowane jedynie odkrywaniem świata dla rozwiązywania problemów z wyjaśnieniem zjawisk dotąd niewyjaśnionych lub wyjaśnianych dotąd fałszywie.

2. Wiedzę dla zastosowania- poznanie kierowane chęcią zmiany świata, wprowadzaniem w praktykę społ. poznawanych właściwości.

W praktyce motywy zawsze się przeplatają, choć jeśli przeważa drugi to wywołuje problemy z obiektywnością poznania.

2. Problemy obiektywności poznania.

1. Zaangażowanie badawcze - wartościowanie- badacz ocenia zjawiska przez własny system wartości, ocenia, co jest a co nie jest prawdziwe.

2. Zewnętrzne finansowanie badań.

3. Zmiana świata przez teorie- teorie same w sobie stają się elementami rzeczywistości, i zmieniają świat, wpływają na działalność człowieka, który zachowuje się inaczej po poznaniu teorii niż przed jej poznaniem.

4. Idiografizm a nomotetyzm

• idiografizm - (idios - szczególny, grafen- pisać.) Uznanie braku prawidłowości w życiu społecznym, które nie jest powtarzalne i zmienne.

• Nomotetyzm- (nom- prawo, thesis- teza)- wszystkie sfery rzeczywistości podlegają obiektywnym prawidłowościom, które dają się wykryć i sformować.

Dwie orientacje metodologiczne w politologii:

Pluralizm i monizm

• pluralizm - polityka to zjawisko wieloaspektowe, podmiot poznania jest trudny i ciągle otwarty. Potrzeba wielu różnych metod i korzystania z różnych dziedzin nauki. Potrzeba poznania wieloaspektowego.

• monizm - wieloaspektowość jest cechą rzeczywistości. Zdefiniowanie polityki jest trudne, ale nie niemożliwe. Różne metody badawcze, ale najlepsza własna.

Spór odnosi się do przedmiotu poznania. Pełnej racji nie maja ani moiści ani pluraliści. Kryterium przedmiotowe nie warunkuje teorii. Teoria jest po to by wyjaśniać fakty dotąd niewyjaśnione lub wyjaśnione niewystarczająco. W rozwiniętych naukach szuka się rozwiązywania problemu, jeżeli okaże się, że teoria wyjaśnia coś więcej to znaczy, że jej zakres przedmiotowy jest szerszy niż pierwotnie uważano. To nie przedmiot wyznacza teorię a teoria przedmiot swojego poznania.

Kryterium Cechy metodologiczne	POLITOLOGIA Preteoretyczna	POLITOLOGIA teoretyczna
Stopień spójności aparatury pojęciowej.	Zamęt z powodu braku jednoznaczności.	Związki definicyjne kategorii badawczych
Źródło dyrektyw metodologicznych	Potoczna wizja świata	Teoria polityki
Miejsce w szerszym systemie teorii	Stosunki interdyscyplinarne z prawem, ekonomią, socjologią itp.	Stosunki teoretyczne z teoriami tego samego poziomu i wyższego rzędu
Wewnętrzna logika rozwoju.	Dialektyczna negacja - jedna teoria zastępuje drugą	Relacja korespondencji
Wpływ wartościowań na proces badawczy	Bezpośredni	Pośredni, sterowany teorią

1. Ogólne pojęcie teorii

Wg WOLEŃSKIEGO „Teoria to uporządkowany zbiór zdań ogólnych (hipotez, praw) zinterpretowany w pewnej dziedzinie empirycznej, który umożliwia wyjaśnienie i przewidywanie faktów należących do tej dziedziny.”

TEORIA POLITYCZNA to:

- „usystematyzowana refleksja nad naturą i celem władzy, zawierającą zarówno wiedzę dotyczącą istniejących instytucji politycznych jak i pogląd na ich ewentualne zmiany” - stawia pytania o naturę władzy, suwerenności czy prawa, poszukuje ideału sprawiedliwości, wolności i równości, jak też wspólnoty politycznej, w której te ideały mogłyby współistnieć

Teoria zawiera perspektywę wartości, z której dokonuje się poznanie. Jest po to, aby wyjaśnić fakty dotąd niewyjaśnione. Staje się elementem rzeczywistości i zmienia świat powodując zmianę naszej świadomości. Teoria wyznacza przedmiot swego poznania.

Funkcje teorii

Teoria jest narzędziem systematyzacji poznania, przewodnikiem w prowadzeniu badań, modelem badanego fragmentu rzeczywistości.

Teoria realizuje podstawowe funkcje nauki:

1. DESKRYPTYWNA (opisowa)- udzielanie odpowiedzi na pytanie: -jaka była i jest rzeczywistość polityczna, badanie rzeczywistości politycznej ma ujawnić problemy polityczne

2. EKSPLANACYJNA (wyjaśniająca)- wskazuje na związki przyczynowo-skutkowe, szuka odpowiedzi na pytania:

1. dlaczego, z jakiej racji?

2. po co dane zjawisko zaistniało?

3. dlaczego ma takie a nie inne właściwości?

3. INSTRUMENTALNA - zastosowanie w praktyce, odpowiedź:, jakie należy podjąć działania, aby osiągnąć pożądany rezultat? Co należy zrobić?

4. PROGNOSTYCZNA (przewidująca)- odpowiedzi na pytanie: jak rzeczywistość polityczna będzie wyglądać w przyszłości? Albo, kiedy określone zjawisko nastąpi?

2. Cztery mity nauk społecznych

1. O zasadniczej odmienności świata społecznego a jego interpretatywności i konsekwencjach metodologicznych stąd wynikających. Świat społ. tworzą ludzie poprzez utrwalanie w instytucjach, ale te zmieniają się - nie możliwe jest, więc znalezienie żadnych prawidłowości.

2. O złożoności świata społecznego znacznie przekraczającej złożoność świata rzeczywistego. Świat człowieka jest rzekomo bardziej złożony od świata przyrody, tymczasem jest odwrotnie. Świat człowieka składa się tylko z niego samego i jego wytworów zaś świat przyrody nie jest do końca zbadany.

3. O czysto eksploracyjnym charakterze nauk empirycznych. - Nauka ma rzekomo poszukiwać „białych plam”, jednak podstawowym zadaniem nauki dziś jest odkrywanie wiedzy poprzez rozwiązywanie problemów.

4. O użyteczności wszechobejmujących teorii - teoria aspirująca do wyjaśnienia wszystkiego - nie wyjaśnia niczego.

Teorie pierwszej generacji- zbyt ogólne, teorie drugiej generacji- zbyt faktualne, a zatem należy doskonalić „narzędzia poznania” by w efekcie dać wiedzę wychodzącą poza fakty sprawdzalne (weryfikowalną empirycznie).

3. Błędne koncepcje teorii (wg prof. Stompki)

Nazbyt szerokie lub nazbyt wąskie teorie poznania świata:

• jako fałszywy obraz świata,

• niezrealizowane dyrektywy postępowania,

• nie doświadczalne metody badań, -wiedza nieempiryczna, każda wiedza abstrakcyjna, wiedza potoczna, historia poglądów na dany temat,

• metodologia badań,

• system dyrektyw heurystycznych,

• wiedza o rzeczach ostatecznych,

• interpretacja danych empirycznych.

• Podstawy teorii

1. ontologiczne - wyznacza kryteria wyodrębniania poznanych bytów (Car i Rasputin),

2. epistemologiczne - wyznacza zasady poznania, kryterium prawdy i model myślenia naukowego,

3. metodologiczne - zawiera procedury, metody badawcze i sposoby uzasadniania twierdzeń,

4. aksjologiczne - zawiera perspektywę wartości z której dokonuje proces poznawczy.

TYPY TEORII:

• Wg kryterium stosunku do wartościowania

1. t. normatywne (są zaangażowane)

2. t. empiryczne (nie moralizują)

• Wg aspektu poznania

1. t. aspektowe (badają z jakiej perspektywy)

2. t. ogólne (badają właściwości)

• Wg kryterium poziomu wyjaśniania

• teorie różnych rządów

2. teorie paradygmatyczne (nie wyjaśnia się ich dalej, nie da się, stanowią domknięcie teorii).

1. Metoda nauk społecznych wg. K. R. Poppera.

• zawsze mamy jakąś wiedzę, ale jest ona ograniczona,

• nasza niewiedza jest nieograniczona,

• logika poznania (a nie wiedza) nawiązuje do stanu napięcia między wiedzą a niewiedzą,

• poznanie nie zaczyna się od spostrzeżeń a od problemów,

• obserwacja jest ważna tylko, gdy pozwala na odkrywanie problemów,

• metoda nauk społecznych, to próba rozwiązywania problemów przez stawianie hipotez i poddawanie ich krytyce, (hipotetyzm falsyfikacyjny)

• tzw. obiektywność nauki to metoda krytyczna,

• specjalność naukowa jest ,,sztuczna”, problemy poznawania wykraczają poza te podziały,

• nie ma ,,socjologii wiedzy”, badacz może, a nawet powinien angażować się normatywnie,

• prawda to zgodność z faktami, jednak w społeczeństwie niema wzorca prawdy.

Wg Poppera prawda jest jak ,,szczyt we mgle” który badacz próbuje zdobyć

3. Metodologiczne wymogi teorii społecznej L. Nowaka.

• wymóg idealizacyjnej natury teorii- teoria nie ma być opisem, ani generalizacją zjawisk, lecz ich deformacją przypominającą karykaturę. Pomija, zatem pewne aspekty zjawisk przerysowując inne uznane za główne.

„Prawdę uzyskuje się nie poprzez zgodność ze skomplikowaną rzeczywistością, lecz poprzez taką jej deformację, która pomija elementy uboczne pozwalające wniknąć w jej istotę.”

+ potencjalizacja dodatnia


M-mitologizacja WIARA

redukcja transcendalizacja

(zmniejszenie liczby cech ) (namnożenie cech)

najbardziej obiektywne NIEWIARA

stanowisko

- potencjalizacja ujemna

• Wymóg wyjaśniania pozanormatywnego- Dopóki wartościowanie oceniane jest jako środek heurystyczny nie jest niczym nagannym metodologicznie. Jednak niedopuszczalne jest traktowanie wartościowania jako argumentu poznawczego uzasadniającego przyjęte hipotezy.

„Tylko fakty empiryczne a nie aksjologiczne życzenia badacza stanowią rację do przyjęcia lub odrzucenia hipotez istotnościowych leżących u podstaw teorii (…).Moralizowanie niema żadnej mocy uzasadniającej.”

• Wymóg jednorodności kategorialnej- pojęcia oddające obiekty jednorodne to takie, które oddają różnice gatunkowe, a te opierają się na odmiennych cechach istotnych i wynikających stąd różnych prawidłowościach funkcjonowania.

Język potoczny = pojęcia jednorodne (np. woda, ryby).

Język naukowy - wymaga precyzji, ścisłości i ostrości. (H₂O, konkretny gatunek ryb- rekin).

• Wymóg teorii rozwoju politycznego -Poprawna teoria powinna zawierać teorię rozwoju układu politycznego, a więc powinna być dynamiczna.

Dynamika teorii polega na ujęciu układu rządzący-rządzeni w prawa ruchu, dzięki czemu możliwe jest uchwycenie właściwości zmian politycznych.

6. Podmiotowość polityczna

Podmiotowość polit. to właściwość grup społecznych i jednostek polegająca na zdolności do podejmowania działań:- świadomych, -samodzielnych (suwerennych), -racjonalnych i celowych które realizują ich potrzeby i interesy poprzez udział i/lub wpływanie na procesy sprawowania władzy politycznej

Podmiotowość w polit. ozn. świadome i czynne kształtowanie istniejącej rzeczywistości:

- to trwałe i zobiektywizowane integrowanie związane z kultura ludzką,

- to trwała zdolność grup lub organizacji do świadomego podejmowania suwerennych i racjonalnych działań.

Podmioty polityki

To zbiorowy lub indywidualny uczestnik życia politycznego podejmujący, w sposób względnie trwały, świadome, suwerenne i zaplanowane działania związane z jego usytuowaniem w społecznej i politycznej strukturze społeczeństwa.

Wpływ na politykę może być:

-formalny lub nieformalny

Kto jest podmiotem polityki?

• Formalnie każdy, kto spełnia wymóg prawa,

• Realnie tylko ci, którzy mają wpływ i skutecznie oddziaływają.

• państwa z systemem organizacyjnym,

• partie polityczne,

• organizacja społeczne, które biorą udział w realizacji polityki państwa bądź starają się wpływać na nią.

Składniki i warunki podmiotowości:

1. Świadomość (samouświadomienie, świadomość samego siebie, świadome działania),

2. Moment aktywności (działania)

Nie sama świadomość działania decyduje o podmiotowości, ale działania świadome.

Poziomy podmiotowości politycznej:

- Wielkie grupy społeczne jako całości,

- Organizacje polityczne danej grupy społecznej,

- Organy organizacyjne wielkich grup społecznych (jednostki lub grupy kierownicze),

- Reprezentanci organów organizacji politycznej (osoby fizyczne).

7. Wymiary podmiotowości wg K.Pałeckiego i L. Nowaka

1. Wymiary podmiotowości wg K. Pałeckiego

1. Normatywny - potencjalny zakres podmiotowości wyznaczony jest prawem,

2. Świadomościowy - potencjalny zakres podmiotowości wyznaczony jest oczekiwaniem własnym wobec siebie i świata.

3. Realny - potencjalny zakres podmiotowości możliwy do rzeczywistej realizacji w świecie rzeczywistym.

2. Wymiary podmiotowości wg L. Nowaka

Dwa wymiary podmiotowości: wymiar egzystencjalny i wymiar istotnościowy.

1.Wymiar egzystencjalny - odpowiada na pytanie, kto istnieje, daje się zauważyć, że istnieją jednostki lub zbiorowości.

W tym wymiarze mamy dwa stanowiska:

-egzystencjalny indywidualizm, który stwierdza, że istnieją tylko jednostki,

-egzystencjalny holizm, który stwierdza, że istnieją jednostki oraz nadbudowane nad nimi byty zbiorowe np. klasy.

2. Wymiar esencjonalny (zwany istotnościowym), odpowiada na pytanie, czyje atrybuty w znaczący sposób wpływają na zjawiska społeczne, czy atrybuty jednostek czy atrybuty globalne.

Dwa podstawowe modele:

a) esencjonalny (istotnościowy) indywidualizm stanowi, że istotne dla procesów politycznych są atrybuty jednostek. Nie ma zmian politycznych bez wybitnych jednostek.

b) esencjonalny holizm zakłada, że istotne dla procesów politycznych są zbiorowości, jednostka nie pełni w polityce żadnej istotnej roli.

Wyróżniamy 4 modele podmiotowości:

Dwa modele radykalne:

1. indywidualizm radykalny, zakłada egzystencjalny i esencjonalny indywidualizm, zarazem istnieją w rzeczywistości jednostki i zbiorowości i jednostki się wyodrębniają

2. holizm radykalny, zakłada egzystencjalny i esencjonalny holizm, zarazem istnieją jednostki ale nad nimi byty zbiorowe, typowa jednostka nie wpływa na zjawiska polityczne.

Dwa modele mieszane:

1. egzystencjalny indywidualizm i istotnościowy holizm, zarazem. Istnieją tylko jednostki, ale istotne dla polityki są atrybuty zbiorowości. Jednostka typowa nie zaś jednostka wybitna może wpływać na kierunek działań podejmowanych przez zbiorowość. Wyjątek stanowią momenty politycznego przełomu.

2. egzystencjalny holizm i istotnościowy indywidualizm zakłada, że w sensie egzystencjalnym istnieją jednostki i zbiorowości, natomiast istotne dla procesów społecznych są atrybuty jednostkowe.

9. Prawda a opinia w polityce wg Hanny Arendt.

Prawda objawiona - czyli ta, której wierzymy. Prawda racjonalna - naukowa, filozoficzna, matematyczna. Prawda faktualna (rzeczowa)- odnosząca się do zdarzeń konkretnych, dających się postrzegać i weryfikować.

Prawda a opinia. Jeśli zdefiniować opinię jako mniemanie, pogląd, poczucie, wyobrażenie, przekonanie to opinia jest przeciwieństwem prawdy. Między prawdą a opinią występuje konflikt, co jest charakterystyczne tak dla demokracji jak i systemów tzw. kłamstwa zorganizowanego (kłamstwo to stanowi fundament systemu totalitarnego. Jego efektem jest powstanie fikcyjnej, propagandowej, ideologicznej, rzeczywistości, która istnieje obok tej rzeczywistości, której można dotknąć. Po pewnym czasie ta fikcja zaczyna górować nad rzeczywistością. Kłamstwo jest racjonalizującą podstawą, dzięki której można wspierać władzę totalitarną).

To polityka kształtuje poprzez opinię, wspartą interesem, wiedzę o rzeczywistości.

Opinia jest przeciwieństwem prawdy

Naprawdę w polityce wpływają interesy i wtedy przedstawiana jest jako opinia. Polityka poprzez opinię wynikającą z interesu tworzy wiedzą ogólną - popularną. Konflikt prawdy z opinią w systemach „zorganizowanego kłamstwa” -systemach totalitarnych. Opinia warunkuje skrzywienie prawdy w swoim (mniejszości) interesie. Konflikt prawdy z opinią w systemach demokratycznych - na prawdę w polityce wpływają interesy różnych grup, nawet, jeśli w interesie większości to ją wykrzywiają (np. brak potępienia hitleryzmu przez Watykan).

10. Racjonalność instrumentalna a aksjologiczna

Racjonalność instrumentalna - wtedy, gdy dokonane wybory są środkiem w realizacji celów:

• minimalistyczne

• jako środki do osiągania celów,

• służą do osiągania celów,

• są skuteczne w przekonaniu działającego.

• optymalistyczne

• jako środki,

• oparte na prawdziwych i uzasadnionych przesłankach,

• odnoszą się do hierarchii celów,

• dokonane wybory są optymalne potrzeby zwrócenia uwagi na związłość człowieka na opieraniu się analizie wartości wyboru.

Racjonalność aksjologiczna - nie branie pod uwagę środka, ale ważnym jest cel.

Działanie jest realne aksjologicznie, gdy jest zgodne z celami określonymi przez wartości.

Bycie racjonalnym ma znaczenie moralne.

Teoria cnót Arystotelesa:

Ludzie dążą do dobra, ale nie wszyscy wiedzą, na czym ono polega i nie zawsze postępują właściwie:

• osobnicy nieopanowani moralnie - wybiorą zło

• osobnicy opanowani moralnie - silni mimo pokus

• osobnicy w pełni chodliwi - o stałej dyspozycji

post. instrumentalnie - środek do celu

post. aksjologicznie - postępowanie moralne

11. Racjonalność a władza (ewangeliczny a nie ewangeliczny model racjonalności L.Nowaka)

1. EWANGELICZNY MODEL CZŁOWIEKA

Racjonalistyczna rekonstrukcja modelu ewangelicznego.

Dwa ograniczenia modelu racjonalnej koncepcji działań człowieka


wrogość

życzliwość

Wg. ewangelii na wrogość odpowiadamy wrogością aż do wrogości granicznej, na życzliwość odpowiadamy życzliwością też aż do granicy życzliwości.

2. NIEEWANGELICZNY MODEL CZŁOWIEKA




linia złoczyńcy

linia dobroczyńcy

Obszar buntu, który przechodzi w obszar zniewolenia,

Obszar miłości (życzliwości) - dopóki człowiek odpowiada życzliwością na życzliwość to postępuje racjonalnie, w momencie gdy odpowiada wrogością na życzliwość występuje rodzaj zbieszenia.

Zbieszenie - to stan, w którym skutkiem działania życzliwego jest zwrotna wrogość i kierowanie się kontrpreferencjami swego dobroczyńcy - działanie na przekór (kontrracjonalizm).

Zniewolenie- to stan, w którym skutkiem działania wrogiego jest zwrotna życzliwość i kierowanie się preferencjami swego oprawcy (irracjonalność)

Działanie interferentne - obojętne - człowiek na życzliwość odpowiada życzliwością, na wrogość - wrogością.

12. Władza, swoboda, wolność, przymus i zniewolenie wg L. Nowaka

WŁADZA jako zniewolenie - władza jest efektem przewagi siły, dzięki której osiąga stan zniewolenia powodując irracjonalność.

Formy władzy:

• terror - polega na eliminowaniu opornych,

• biurokracja- polega na utrwalaniu struktur etatyzacyjnych,

• etatyzacja - polega na włączaniu w pomiędzy układ jednostka -jednostka -instytucji.

PRZYMUS- to wymuszanie stosowania się do określonych wymagań za pomocą środków psychologicznych, emocjonalnych lub fizycznych. Posługiwanie się taką władzą w sytuacjach niebędących ekstremalnymi jest niewłaściwe - jednostki nie identyfikują się z osobą stosującą przymus => siła, perswazja, manipulacja, autorytet.

SWOBODA - zdolność wcielania własnych zamiarów.

ZNIEWOLENIE - to stan, w którym skutkiem działania wrogiego jest zwrotna życzliwości i kierowanie się preferencjami swego oprawcy (irracjonalność)

WOLNOŚĆ - zdolność kierowania się własnymi preferencjami i wcielanie ich w życie.

Wolność negatywna to brak zależności wyrażających się w zbieszeniu lub zniewoleniu.

Wolność pozytywna to zdolność wprowadzania w życie swoich zamiarów.

Pełna wolność = wolność negatywna + wolność pozytywna

„Człowiek wolny nie jest tedy zależny(poprzez zniewolenie lub zbieszenie) od preferencji innych ludzi, ale nie jest również zależny od obiektywnych warunków działania w tym znaczeniu, że krzyżowałyby one jego zamysły (...) To ostatnie zależy zaś od tego, czy wiedza podmiotu o warunkach działania jest prawdziwa. Wolny jest ten, kto w działaniu swym kieruje się własną miarą skuteczności i kto zna prawdę o warunkach swego działania”.

13. Władza w ujęciu konsensualnym a konfliktowym.

Definicje konfliktowe władzy - to władza jako możliwość podejmowania decyzji regulujących rozdział dóbr w sytuacjach konfliktowych.

Władza konsensualna - jest stosowana w formach przetargu lub decyzji podejmowanych wspólnie. Zdaniem K. Arrowa mamy wtedy do czynienia nie z władzą, lecz jej przeciwieństwem - consensusem. Przykładem władzy obustronnej jest sytuacja, w której każdy z podmiotów ma prawo veta, albo, kiedy jedna ze stron ma uprawnienia władcze, w danej sferze współżycia, a druga w innej i obydwie od siebie w ten sposób zależą.

14. Władza a władza społeczna.

Władza jest relacją z punktu widzenia strukturalnego (relacjonalnego). Pojęcie stosunku społecznego, mającego być definiens władzy jest wieloznaczne. Część autorów władzę pojmuje jako stale powtarzające się, wzajemne oddziaływanie ludzi na siebie, jako utrwalony w pewien sposób typ społecznych interakcji, jako wszelką sytuację, w której oddziaływanie jednego człowieka wpływa na położenie społeczne drugiego człowieka. Inni natomiast dodają, że owe wzajemne oddziaływanie między partnerami (podmiotami) stosunku społecznego muszą być regulowane przez normę społeczną (prawną obyczajową, moralną, religijną) na punkcie jakiejś platformy czy przedmiotu. Jeżeli zależność pomiędzy ludźmi nie pozostają pod kontrolą tych norm, to przybierają wówczas charakter indywidualny.

Z tak ukazanej niejednoznaczności pojęcie stosunku społecznego wynika kilka problemów.

Po pierwsze, czy z władzą możemy mieć do czynienia w momencie, kiedy jeden człowiek podporządkowuje się innemu jednorazowo i bez uczestnictwa osób trzecich jako obserwatorów, czy tylko wtedy, kiedy podporządkowanie dokonuje się pod kontrolą zbiorowości społecznej lub jej instytucji i jest zabezpieczona sankcją. Inaczej przedstawia się kwestia nadużycia czy przekroczenia władzy. Przy akceptacji pierwszego założenia problem tzn. w ogóle nie wystąpi, chyba, że władzę potraktuje się jako wyjątkowy stosunek społeczny, którego cechą jest regulacja normatywna, niekoniecznie towarzysząca innym rodzajom stosunków społecznych.

Po drugie, niektóre definicje pozwalają wnioskować, że władza może być jednorazowa, w pewien sposób dominacja kogoś nad kimś, gdy zdaniem innych niezbędna jest tutaj powtarzalność tej zależności. Innymi słowy rozszerzona interpretacja stosunku społecznego prowadzi do uznania władzy za jednorazowego lub przypadkowego wymuszenia na kimś uległości.

15. Władza a władza polityczna.

J.Locke- władza polityczna dla niego jest „uprawnieniem do tworzenia prawa włącznie z karą śmierci i w konsekwencji ze wszystkimi pomniejszonymi karami, w celu określenia i zachowania własności, a także użycia siły społeczności do wykonywania tych praw oraz w obronie wspólnoty przed zagrożeniem zewnętrznych, a wszystko to dla dobra publicznego.”

Natomiast cechą władzy politycznej wg Webera jest monopol stosowania legalnej zorganizowanej przemocy w celu wymuszenia danego zachowania.

S. Ossowski twierdził, że za władzę polityczną uważa się sytuacje, kiedy niemożliwa staje się inna władza np. ekonomiczna. We współczesnych demokracjach władza ekonomiczna nazywana bywa „złotą”, natomiast władza polityczna „żelazną”. Stąd założenie, że władza złota jest nierealna, jeżeli nie jest wzmocniona władzą żelaza.

18. Trzy wymiary poglądów na władzę.

Teorie władzy w dwóch typologiach:

1 Teoria wg A. Stevena Lukesa tzw. Typologia przestrzenna (trzy wymiary badań nad władzą).

2.Teoria wg Leszka Nowaka (rozwinął S.Lukesa poprzez nieewangeliczny model człowieka)

Typologia istotnościowa-sfera (gosp. polit. kult.), płaszczyzna (mterial. instyt. świadom.), konflikt.

Płaszczyzna / sfera	Gospodarka max. zysku	Polityka max. władzy	Kultura max. indoktrynacji
( m) materialna ( i ) instytucjonalna ( ś) świadomościowa	( mg) ( ig) (śg)	( mp) ( ip) ( śp)	( mk) ( ik) ( śk)

1. Pogląd jednowymiarowy- R. Dahl 1961 rok - przykład ujęcia władzy w jednym wymiarze. Pogląd jednowymiarowy kładzie nacisk na:

- zachowania,

- decyzje,

- roszczenia,

- obserwowalne konflikty,

- subiektywne interesy jako preferencje polityczne ujawnione w uczestnictwie w polityce.

2. Pogląd dwuwymiarowy - oparł się na pewnych różnicach już w aspekcie decyzji:

- decyzje i bezdecyzje,

- roszczenia i potencjalne roszczenia,

- obserwowalny (jawny i ukryty) konflikt,

- subiektywne interesy jako preferencje polityczne ujawnione w uczestnictwie w polityce.

Przykłady teorii dwuwymiarowych

1. P. Bachrach, P. Borotz - pojmowanie władzy w różnych jej formach. Władza przejawia się jako przymus, wpływ, legitymowane oczekiwanie (wiąże się z potrzebą podporządkowanie niewyrażalnej woli), przemoc, manipulacja (pojawiła się dopiero w ujęciu dwuwymiarowym).

2. Władza jako przymus D.H. Wrong - siła, perswazja, manipulacja, autorytet.

3. Władza jako funkcja T. Parsons -osiąganie celów, integracja wewnątrzsystemowa, efektywność polityczna, kontrola działania, mobilizowanie zobowiązań społecznych, mobilizowanie zasobów społecznych i materialnych wcelu stabilizacji systemu w obliczu zmian.

3. Trójwymiarowy pogląd na władzę, czyli z perspektywy przestrzennej, czyli nie tylko z perspektywy tego, co widać, ale i tego, czego nie widać.

Ten pogląd na władzę kładzie nacisk na:

- decyzje i kontrola ( niekoniecznie prze decyzje)

- roszczenia i potencjalne roszczenia

- obserwowalny (jawny lub ukryty) głęboki konflikt

- subiektywne i rzeczywiste interesy

O wyższości poglądu trójwymiarowego

Ujęcia jedno - i dwuwymiarowe można skrytykować za:

- indywidualizm metodologiczny - obserwowalny konflikt, z czego wcale nie wynika: manipulacja i legitymacja jako środki władzy, efektem władzy są nie tylko zmiany zachowań, ale i preferencji.

Przykłady ujęć trójwymiarowych

1. Michael Foucault -władza konstruktywna i destruktywna.

2. Teoria władzy n-Mmh Leszka Nowaka - władza jako zniewolenie.

19. Władza jako przymus a władza jako zniewolenie

Przymus- wymuszanie stosowania się do określonych wymagań za pomocą środków psychologicznych, emocjonalnych lub fizycznych. Posługiwanie się taką władzą w sytuacjach niebędących ekstremalnymi jest niewłaściwe - jednostki nie identyfikują się z osobą stosującą przymus => siła, perswazja, manipulacja, autorytet.

Przymus sprowadza się do wymierzenia pewnych sankcji za niepodporządkowanie się władczym decyzjom albo przynajmniej do zagrożenia takimi sankcjami, co ma skłonić do podporządkowania się przez stworzenie dyscypliny strachu. W ten sposób władza egzekwuje swoje prerogatywy. Gdy chodzi o władzę państwową i jej prerogatywy prawnie zagwarantowane, korzysta ona z przymusu państwowego, to znaczy wyspecjalizowanych organów wymiaru sprawiedliwości: policji, prokuratury, sądów, więzień. Ale nadmierna eksploatacja tego systemu wymuszania posłuszeństwa obywateli jest i kosztowna, i praktycznie trudna, i dla władzy państwowej niebezpieczna, bo antagonizująca i atomizująca społeczeństwo.

Zniewolenie to stan, w którym skutkiem działania wrogiego jest zwrotna życzliwość i kierowanie się preferencjami swego oprawcy (irracjonalność). Władzą w tym kontekście jest stosunek społeczny polegający na tym, że jeden jego podmiot narzuca swoją wolę drugiemu podmiotowi, ograniczając lub pozbawiając go jego własnej woli.

20. Istota a formy władzy

Władza to - według definicji - zdolność wpływania na zachowanie innych ludzi w celu wykonania rzeczy, których w innym wypadku osoby te by nie zrobiły.

- Max Weber: Władza to dowolna możliwość wykonywania własnej woli w ramach danych stosunków społecznych bez względu na sprzeciw i na to, na czym ta możliwość się opiera

- Robert Dahl: „A” ma władzę nad „ B” w takim stopniu, w jakim jest w stanie spowodować by „B” zrobił coś, czego inaczej by nie uczynił

- Steven Lukes: „Czyż nie jest krańcowym przejawem władzy powodowanie, by inni pożądali tego, czego ktoś chce, by pożądali - to znaczy zapewnienia posłuchu przez kontrolę myśli i pragnień?”

Formy władzy (wg Nowaka)

• etatyzacja - polega na łączeniu Obywatel-Władza-Obywatel -włączanie do autonomicznych obszarów władzy

• terror - eliminowanie opornych

• biurokracja - utrwalanie struktur etetyzacyjnych

21. Władza wg T. Parsonsa

Władza jest wytwarzana przez system polityczny, nie jest jednak jego wyłączną własnością - krąży na podobieństwo pieniądza. Funkcje władzy:

• osiągania celów

• integracji wewnątrzsystemowej

• efektywności politycznej, kontroli działania, mobilizowania zobowiązań społecznych,

• mobilizowania zasobów społecznych i materialnych, przeciwdziałania opozycji, stabilizacji systemu w obliczu zmian.

22. Władza w ujęciu M. Foucaulta.

Władza jest konstruktywna lub destruktywna- zawsze jednak podstępna i ukryta, tresuje nieświadomych ludzi, którzy stają się celem i środkiem władzy jednocześnie (ujęcie trójwymiarowe)

-hierarchiczny nadzór- uporządkowanie poziome,

-dyscyplinująca sankcja (środek wynika z regulaminów),

-egzamin- forma.

Władza jest bezosobowa przenikająca ludzi nieświadomie ją reprodukujących.

27. Władza a ideologia w ujęciu idealistycznym wg M. Webera

„Władza to dowolna możliwość wykonywania własnej woli w ramach danych stosunków społecznych bez względu na sprzeciw i na to, na czym ta możliwość się opiera” -Max Weber

Prawowitość (ze względu na treść) - klasyczny idealizm historyczny

Władza jest prawowita, gdy uzasadnienie dla swych działań (decyzji) znajduje w uznawanym i akceptowanym w danej społeczności systemie wartości skodyfikowanym w prawie, tradycji i charyzmie.

28. Władza a ideologia w ujęciu materialistycznym wg L.Nowaka

U Nowaka podstawą stosunków społecznych w odniesieniu do idei i wartości jest wiarygodność. Władza jest wiarygodna, gdy jej decyzje stają się powinnościami poddanych, a to zależy od stanu stosunków władza - społeczeństwo obywatelskie, a nie od wartości i zgody na nie.

 „... najbardziej wiarygodny jest dla nas ten , kto ma nas w garści i kto w dodatku czyni z tego użytek.(...) Lud kocha swoich tyranów dopóki jest słaby. Kiedy sam nabiera sił , zaczyna ich nienawidzić” ( L. Nowak).

 Materializm sytuuje wartości jako wtórne przewagi środków materialnych w sterowaniu poczynaniami ludzi. „…nie siła argumentu, lecz argument siły skłaniają ludzi do przyjmowania i uznawania racji rządzących….” ( L. Nowak).

29. Rządzenie, władza a panowanie

Rządzenie

Każda władza jest zarządzaniem, lecz nie każde zarządzanie jest wykonywaniem władzy. Można, bowiem sterować ludźmi ograniczając ich wolę, ale podporządkowanie się takiemu kierownictwu nie jest obligatoryjne - nie przewiduje się też żadnych sankcji za zachowania niezgodne z proponowanymi. Tak pojętym zarządzaniem jest np. dostarczanie informacji wyznaczającej człowiekowi drogę postępowania, lecz nieobowiązującej go. Ktoś może z niej skorzystać i w ten sposób ulegnie woli zawartej w sugestii informatora, ale nie będzie podlegał jego władzy.

Władza

Mówiąc, że władza należy do kogoś, że ktoś ma władzę bierzemy ją jako przedmiot stosunków społecznych. Jednocześnie uważamy, że jest ona i podmiotem, gdyż władza postanawia, realizuje, pozwala, daje. Władza może być zarówno celem rywalizacji lub współpracy (walczyć o władzę, sprawować władzę), jak i środkiem osiągania czegoś (za pomocą władzy).

Władza spełnia funkcje: integracyjną, dystrybucyjną, ochronną i strukturotwórczą.

 Panowanie

Wynika z przewagi, którą można wykorzystać do przeforsowania swojej woli, czyli zrealizowania władzy. Posiadanie jakiejś przewagi nie jest jednoznaczne z panowaniem, jeśli nie uda się wykorzystać jej do wymuszenia żądanego zachowania. Ktoś mający przewagę człowieka doświadczonego panuje nad innymi, jeśli stosują się oni do dyrektyw wynikających z jego doświadczenia. Jeśli natomiast nie uda mu się narzucić swojego zdania, to ma on jedynie przewagę, ale nie panuje.

30. Ideologia a utopia wg L.Nowaka

 Władza Ideologia to system przeświadczeń o charakterze solidarystycznym ukierunkowany na uzasadnienie władców.

 Obywatele Utopia to system przeświadczeń o charakterze antagonistycznym ukierunkowanym na zmianę rzeczywistości i niemożliwy do zrealizowania z braku środków władzy.

 Ideologia to system poglądów, idei i pojęć dotyczących życia, środków społecznych, systemu ustrojowego, politycznego, wychowawczego itp., wynikających z doświadczenia przekonań religijnych, politycznych, filozoficznych głoszonych w celu wyrażenia opinii, prezentacji, postaw i określenia dążeń.

Upowszechnianie się społeczno-politycznych doktryn ideowych zależy od tego na ile władza jest wiarygodna dla obywateli. Im bardziej jest wiarygodna, tym większy procent ludzi akceptuje ideologię, im miej wiarygodna tym wyższa jest akceptacja utopii. Rozpowszechnianie doktryn ideowych zależy pośrednio od obiektywnych stosunków władzy i społeczeństwa obywatelskiego. Kiedy władza dominuje nad życiem społecznym nie tylko działamy stosownie do jej poleceń, ale nawet myślimy o niej w sposób zgodny z ideologią jaką nam do wierzenia podaje. Odważymy się myśleć inaczej, wierzymy we własne utopie, dopiero wtedy, gdy władza osłabnie.

Kryteria typologii teorii władzy

Wg sfery życia społecznego jako źródła czynników głównych dla władzy:

1. Teorie allogeniczne - wywodzące władze z gospodarki lub kultury,

2. Teorie idiogeniczne - ukazują źródło poglądu na władzę w polityce,

Wg płaszczyzny życia jako źródła czynników głównych dla władzy:

1. T. materialistyczne - główny czynnik środek materialny,

2. T. instytucjonalne - instytucje,

3. T. idealistyczne - świadomość, wartości,

Wg wizji porządku społecznego:

1. T. solidarystyczne- sposoby pojmowania władzy oparte o wspólne dobro (gra o sumie niezerowej)

2. T. antagonicystyczne- teorie dotyczące niepodzielnej korzyści: przyrost władzy powoduje zmniejszenie autonomii obywatelskiej.

TEORIE ALLOGENICZNE (wywodzące władze z gospodarki lub kultury)

Ekonomicystyczne

1. M a r k s i s t o w s k a teoria władzy to teoria allogeniczna, typu ekonomicystycznego, materialistycznego, solidarystycznego. Źródłem władzy jest własność materialnych środków produkcji, która daje możliwość uzyskania korzyści i pozycji do sięgania po materialne środki przymusu w celu realizacji własnego interesu i utrwalenia porządku akceptowanego przez pozostałych członków społeczeństwa.

2. A n a r c h i s t y c z n a teoria władzy to też teoria materialistyczna, antagonicystyczna (konfliktowa w radykalnym ujęciu). Źródłem władzy jest własność materialnych środków produkcji dająca korzyści i pozycję do wykorzystywania materialnych środków przymusu do utrwalenia ładu sprzecznego z oczekiwaniem obywateli, którzy w efekcie terroru państwa stymulowanego wielkim kapitałem przekształcają obywateli w niewolników.

Kulturalistyczne

1. C h r z e ś c i j a ń s k a teoria władzy - allogeniczna typu kulturalistycznego to teoria idealistyczna opiera się na poszukiwaniu czynników głównych w płaszczyźnie świadomościowej. Świecka władza jest pośrednikiem między Bogiem a poddanymi. Swą legitymacje czerpie od Boga. Istotą działań władzy jest służba dobru społeczności wg wartości sankcjonowanych nadprzyrodzonym autorytetem.

TEORIE IDIOGENICZNE (skoncentrowane na źródle władzy w polityce)

1. Teoria władzy nMmh L. Nowaka

To teoria idiogeniczna, materialistyczna i antagonicystyczna zarazem. Źródłem władzy są materialne środki przymusu, dzięki którym proces realizacji interesu (maksymalizacja władzy) ma szanse powodzenia, zawsze jednak kosztem autonomii obywatelskiej. Stosunki władzy utrwalane są przez instytucje i tłumaczone ideologią, dzięki której tracący autonomię obywatele oraz elity władzy i aparat rozumieją potrzebę akceptacji władzy. Maksimum władzy osiąga się przez deklasację. Maksimum autonomii obywatelskiej przez brak władzy (anarchię).

Akceptowany przez obywateli ład daje im jednak zrównoważenie z władzą - demokracja

2. Liberalna teoria władzy

Teoria idiogeniczna, instytucjonalna, solidarystyczna zarazem. Władza realizuje się poprzez instytucje, które są podstawowym źródłem porządku - wzorców organizacji, działania, reguł rządzących, życiem społecznym w tym sięganie do publicznej przemocy, służy dążeniu do realizacji dobra wspólnego.

3. Maxa Webera teoria władzy.

Idiogeniczna ale idealistyczna i solidarystyczna zarazem. Źródłem czynników głównych dla władzy są wartości skodyfikowane w prawie, tradycji i charyzmie. Rządzący jest pośrednikiem między rządzonymi a wartościami nadrzędnymi wobec niego samego i akceptowanymi w społeczeństwie. Władca jest, więc heteronomiczny (zależny) i heterokefaliczny (rozproszenie władztwa) wobec obowiązujących także jego wartości społecznych: prawa, tradycji i charyzmy. To one wyznaczają zakres jego władczej mocy a obywatelom przymus podporządkowania.

16. Interes Polityczny.

Interes to świadome dążenie ludzi do realizacji określonego i wspólnego celu.

Interes Polityczny jest podstawowym motywem działań zbiorowych w polityce. Jego postrzeganie jednak, szczególnie w xx wieku, zdominowane zostało perspektywą Arystotelesowską, zakładającą naturalne dążenie do szczęścia poprzez budowę organizacji (państwa), w którym krzyżują się partykularyzmy w realizacji wspólnych dążeń.

Interes Polityczny to świadome pragnienie skierowania polityki publicznej jako całości lub poszczególnych decyzji dotyczących rozdziału wartości politycznych w konkretnym kierunku, postrzeganym przez zainteresowanego jako konieczny do osiągnięcia wcześniej uświadomionych i wyartykułowanych celów. Interes polityczny oznacza, więc wyrażenie zainteresowania określonym abstrakcyjnym lub materialnym celem oraz dążenie do jego osiągnięcia, co ma przynieść wymierne korzyści czy zadowolenie.

Grupa interesu wg H. Zieiglera i W. Peaka to grupa ludzi, która przez skoordynowaną aktywność dąży do wpływania na kierunki polityki systemu bez próby wprowadzenia swych członków w ramy formalnych struktur władzy. Y. Meny sugeruje, iż grupy interesów dążą do promowania swych własnych partykularnych interesów wobec władz politycznych, oddziałują w tej czy innej formie na instytucje państwa i partie polityczne uwikłane w walkę o zdobycie władzy.

Koncepcja grup interesów opiera się na dwóch czynnikach:

-organizacyjnym - formalna organizacja, oparta na członkostwie i hierarchii wewnętrznej

-funkcjonalnym - działań zmierzających do realizacji interesu.

Klasyfikacja grup interesu

1.Wg poziomu wewnętrznej organizacji:

grupy nie mające żadnych zasad postępowania (jak ruchy polityczne), grupy nie mające charakteru stowarzyszeń, instytucjonalne grupy interesu ( kościół, armia, administracja publiczna), stowarzyszenia (związki zawodowe, organizacje pracodawców, kombatantów, mniejszości wyznaniowych, etnicznych itp.).

2. Wg kryterium motywacji:

• promocyjne - reprezentują interesy promując wartość czy zasadę (feministki, ekolodzy itp.) promują, rozpowszechniają, głoszą itp.

• sekcjonalne - reprezentują określoną część społeczeństwa i jej interesy (np. związki, pracodawcy, chłopi, robotnicy) - selekcjonują, rozdzielają, oddzielają się od...

3. Wg kryterium strategii:

• wewnętrzne - to te uznane przez państwo za legitymowanych czyli prawowitych uczestników procesu decyzyjnego

• zewnętrzne - nie znajdują uznanie decydentów i tu wyróżniamy jeszcze:

-marginalne - to te, które nic nie znaczą

-wyalienowane (dysfunkcjonalne) nie akceptują reguł systemu politycznego.

17. Teorie grup interesu.

1.Klasyczna teoria pluralizmu

Twórcą tej teorii jest D.B. Truman 1951 - geniusz jego koncepcji leży w sposobie, w jaki istota władzy państwowej została zredukowana do roli jedynie formalnego mechanizmu rejestrującego wynik rywalizacji grup interesu o władze polityczną, dysponujących autonomicznymi uprawnieniami i kreatywnym potencjałem podporządkowanym ich roli jako reprezentantów interesów grupowych.. Truman powiedział „ Państwo i jego instytucje tylko reagują na zmiany zachodzące na arenie politycznej zdominowanej przez rywalizujące ze sobą grupy interesów”.

2.Teoria pluralizmu elit.

Przedstawicielem tej wersji pluralizmu jest M. Olson, który sugeruje, iż istotą procesu politycznego jest rywalizacja wielu elit, z których każda kontroluje określoną sferę aktywności państwa. W efekcie występuje rozproszenie i decentralizacja władzy w państwie oraz system wzajemnych hamulców, w którym nie całe grupy interesu a ich elity wpływają na siebie rywalizując o kontrolę nad określoną sfera aktywności.

W tym kontekście pojawia się pojecie blokady grup interesu. Te, które zdobyły wpływ polityczny i kontrolują proces decyzyjny, skutecznie blokują dojście innych grup interesu, co prowadzi do tzw. zastoju politycznego. Wg Olsona bardzo istotną role odgrywa czynnik wielkości grupy interesu jako determinanta stylu działań grupowych. Małe grupy interesu z reguły nie muszą brać pod uwagę społecznych kosztów swej działalności, nastawionej na korzystną dystrybucję dóbr politycznych. Natomiast duże grupy interesu muszą brać pod uwagę zarówno efekty płynące z rozdziału dóbr, jak i koszty społeczne związane z wywieraniem presji politycznej. W wypadku tych pierwszych koszty są mniejsze niż korzyści, drugich - odwrotnie.

3. Korporatywizm.

Większość badaczy traktuje korporatywizm jako system artykulacji i reprezentacji intersów grupowych, i to przede wszystkim w sferze dystrybucji dóbr ekonomicznych i polityki ekonomicznej. Właśnie, dlatego jest to koncepcja kładąca szczególny nacisk na powiązania między instytucjami państwa a ekonomicznymi grupami interesu.

Korporatywizm wg P.Schmittera to system artykulacji i reprezentacji interesów grup uznanych lub licencjonowanych przez państwo a zatem wyposażonych w monopol reprezentacji w zamian za stosowanie pewnych form kontroli w procesie selekcji liderów, artykulacji żądań i udzielania poparcia.

Można wyróżnić kilka cech korporatywistycznego typu polityki grup interesu:

1.Ekonomiczne grupy interesu (związki zawodowe i organizacje pracodawców) kooperują ze sobą oraz z instytucjami państwa.

2. Układ korporacyjny opiera się na formule koncentracji, co wiąże się z trzykierunkową strukturą powiązań między rządem, związkami zawodowymi i organizacją pracodawców.

3. Powiązania między grupami interesu a państwem przybierają scentralizowany charakter. Grupy interesu mają wysoce zhierarchizowaną strukturę.

4.System kooperacji opiera się na możliwości użycia przez każdego uczestnika instytucji weta.

5.Każda z grup interesu pozostaje autonomiczna i niezależna, jeżeli chodzi o wewnątrz organizacyjny proces decyzyjny.

6.Dystrybucja dóbr następuje na podstawie zasady proporcjonalności.

7.Następuje bardzo ścisła integracja grup interesu z systemem politycznym. W efekcie zostaje zatarta granica między sferą publicznych a prywatnych kwestii.

8. Przedmiotem przetargów i negocjacji staje się szerokie spektrum kwestii problemowych, np. rozwój ekonomiczny, polityka płacowa i cenowa itp.

23. Wartości a wartości polityczne.

Wartości to twory składające się z interesów, poglądów, potrzeb, związane z celami i ich hierarchią. Różne wartości rozwijają się i zmieniają jako reakcje na istniejące warunki społeczno-ekonomiczne, polityczne i kulturowe.

Wartości to preferowane stany rzeczy.

Problem wartości zajmuje szczególne miejsce w nauce o polityce. Sfera polityki jest jednak na tyle szeroka, że każde zjawisko społeczne, a także indywidualne może uzyskać status zjawiska politycznego i jako takie może być rozpatrywane również jako wartość polityczna.

2. Rola i miejsce wartości w teorii.

W teorii polityki wartości to pojęcie bardzo szerokie, są to twory składające się z poglądów, potrzeb, związane z celami, ich hierarchią oraz sposobami ich realizacji.

Wg Sartoriego „Historia jest zarówno cmentarzyskiem wartości jak i składowiskiem wartości sprzecznych.” Traktując wartości jako zjawisko historycznie zmienne podkreśla się również ich wpływ na rzeczywistość społeczną a także stymulacyjny wpływ na formy i charakter działań indywidualnych i zbiorowych.

Znaczenie wartości w teorii polit. można prześledzić poprzez funkcje jakie badacze im przypisują:

- integracyjna - wartości-standardy i wartości-wzorce normatywne tworzą systemy wspólnie podzielanych, realizowanych przez różne grupy społeczne treści,

- stabilizacyjna - podstawowe wartości demokracji przyjmują postać gwarancji konstytucyjnych: świętość własności prywatnej, bezpieczeństwo osobiste, wolność słowa, itp.

- regulacyjna - gdy system norm prawnych jest instrumentalnie wykorzystywany przez władzę dla swoich celów (np. w systemach totalitarnych) wtedy system wartości ideowopolitycznych może spełniać regulatora zachowań ludzkich.

- inspiracyjna - (motywacyjna) stymulowanie ludzi do pożądanych działań i zachowań,

- dyrektywna - wyznaczanie hierarchii celów politycznych wraz z doborem metod i środków do ich realizacji.

24. Typologie wartości.

1.Makrospołecze i mikrospołeczne.

Kryterium podziału jest ich zasięg oraz podmioty będące ich nosicielami, pierwszy typ wartości ma wymiar ogólnospołeczny, wartości mikrospołeczne natomiast dotyczą, w ujęciu podmiotowym, zorganizowanych grup i kolektywów, mających charakter sformalizowany lub niesformalizowany (jak np. partie i ruchy polityczne, stowarzyszenia, związki, organizacje społeczno-polityczne, elity) oraz jednostek.

2.Autoteliczne (same w sobie) i instrumentalne (wiodące do nich).

Podział ten jest konsekwencją hierarchizacji potrzeb, jednostkowych lub zbiorowych, przypisania niektórym przedmiotom warunkującym spełnienie tych potrzeb rangi pierwszorzędnej, absolutnej.

3.Pierwotne i wtórne (kryterium następstwa, czyli po osiągnięciu jednego możliwość osiągnięcia następnego)

4.Realizowane i deklarowane.

Podział ten nawiązuje do filozofii I. Kanta, a zawłaszcza do Kantowskiego podziału między tym, co istnieje i tym, co być powinno. Wartości, które ludzie realizują, należą do kategorii tego, co istnieje, natomiast wartości deklarowane do tego, co być powinno. Będąc wyrazem potrzeb jednostek i grup wartości realizowane stanowią przesłanki określonych działań tych podmiotów, motywują i stymulują ich decyzje oraz formy zachowań. Wartości deklarowane mają postać wyobrażeń zjawisk społecznych i politycznych, procesów i instytucji. Służą jako uzasadnienie stanowienia norm i wzorców politycznych, społecznych i kulturowych, są postulatami godnymi realizacji, wskutek czego często są utożsamiane z celami politycznymi.

5.Racjonalne(dające się wcielić w życie, opierające się na wiedzy) i nieracjonalne.

Działania, decyzje i zachowania podmiotów polityki zgodne (lub niezgodne) z istniejącym bądź możliwym stanem rzeczywistości politycznej.

6.Trwałe i efemeryczne.

Wartości trwałe to te, które pozostają wartościami uznanymi i pożądanymi przez rozmaite zbiorowości pomimo zmian warunków otoczenia politycznego, społecznego lub ekonomicznego. Zaliczamy do nich mit polityczny, stereotyp, symbole, standardy i wzory polityczne. Wartości efemeryczne mają charakter przejściowy i ulegają przeobrażeniom wewnętrznym pod wpływem bieżącej sytuacji społeczno-ekonomicznej, lub zmian w hierarchii potrzeb jednostkowych bądź zbiorowych.

7.Pozytywne i negatywne.

Podziału wartości można dokonać opierając się na formalnym kryterium ich dodatniego lub ujemnego znaczenia z punktu widzenia podmiotów. Rodzaj wartości determinuje charakter, formę i sposób działań podmiotu. Inne będą działania jednostek lub grup uznających państwo prawa za wartość pozytywną, inne natomiast tych, których celem

(wartością pozytywną) będzie rewolucja społeczna.

M. Misztal podzieliła wartości na dwa rodzaje:

1. jako przedmioty - (zawsze zewnętrzne wobec jednostki) naszych postaw, pragnień oraz środki zaspokojenia naszych potrzeb,

2. jako przekonania, idee, koncepcje (normatywne i nienormatywne), postawy, pragnienia oraz normy i wzorce kulturowe.

25. Ideologia i moralność w polityce.

Moralność polityczna - ogół norm i wzorców działania politycznego umożliwiających jego ocenę na podstawie kryterium dobra i zła. Kryteria ocen mają swe źródła w konkretnych warunkach społecznych- poziomie ekonomicznym, polityce i kulturze. Często też odwołują się do ogólno- humanistycznych wartości, bądź wartości grup, klas społecznych (o różnym podłożu, np. religijnym).

Ideologia to system poglądów, idei i pojęć dotyczących życia, stosunków społecznych, systemu ustrojowego, politycznego, wychowawczego itp., wynikających z doświadczenia, przekonań religijnych, politycznych, poglądów filozoficznych, głoszonych w celu wyrażenia opinii, prezentacji i postaw i określenia dążeń. Ideologia zawiera moralność, mamy do czynienia z kodyfikacją moralności i wartości.

26. Modele relacji polityki i moralności.

Modele polityki wobec moralności:

1. Deklarujące neutralność polityki wobec moralności (polityka wobec interesu):

• makiawelizm: natura człowieka w polityce sprowadza się do osiągnięcia własnego interesu,

• realizm: model ten oddaje oddzielenie polityki od moralności, tam gdzie kończy się moralność zaczyna się polityka, moralny punkt widzenia nie ma nic wspólnego z politycznym, moralność odnosi się do jednostek a polityka do zbiorowości, ocena polityki to ocena skuteczności a nie celów,

• cynizm: wykorzystywanie moralności do własnych celów, model ten nie opisuje świata jaki chcielibyśmy aby był tylko jaki jest „ wszystko w polityce jest brudne i wszyscy w polityce mają brudne ręce” (S. Lukes- twórca trójwymiarowego poglądu na władzę),

• pragmatyzm polityczny; zasady wynikające z potrzeby skuteczności przeważają nad wiernością zasadom moralnym, czym innym jest postępowanie wobec rodziny, znajomych niż wobec polityki, polityka wymaga rozstrzygnięcia między etyką przekonań a etyką odpowiedzialności (Max Werber,)

• Modele polityki z doniosłą rolą moralności (polityka według wartości):

• chrześcijańska moralność polityczna; moralne doskonalenie się człowieka, postępowanie oparte jest na społecznej doktrynie kościoła, personalistyczna wizja świata, zagrożeniem jest instrumentalizacja zasad etycznych dla doraźnych celów, ateizacja, redukcja chrystianizmu do tego co użyteczne,

• fundamentalizm: skrajny konserwatyzm, obrona starego porządku, obyczajowości, odrzuca demokracje często prowadzi przez terror i terroryzm do państwa teokratycznego

• działania bez przemocy (polityka non violence): opowiadanie dobrem na zło, ma dwa źródła: religijne -imperatyw moralny, -pragmatyczne- jako taktyka skuteczna przy dużej dysproporcji sił.

31. Makiawelizm

1. W znaczeniu ścisłym: myśl polityczna Niccolo Machiavellego oraz pokrewnych mu lub nawiązujących do niego autorów, zazwyczaj nazywających siebie lub nazywanych "politycznymi realistami", której istotą jest pojmowanie polityki przez pryzmat skuteczności, rozumianej jako konieczność (necessita) nieodzowna dla zachowania państwa oraz kierowanie się racją stanu, przy założeniu nieuchronności stosowania środków moralnie nagannych;

2. W znaczeniu potocznym: synonim politycznej niemoralności, hipokryzji i wiarołomstwa; wg słownikowej definicji Larousse`a - "postępowanie nielojalne i perfidne" (conduit déloyale et perfide).

M y ś l p o l i t y c z n a M a c h i a v e l l e g o.

Machiavelli był pierwszym w historii myślicielem, który nadał nowoczesny (i dziś obiegowy) sens pojęciu "r e p u b l i k a", które dotąd było nazwą rodzajową, oznaczającą państwo praworządne, będące "rzeczą wspólną" (res publica), bez względu na formę ustrojową, odtąd zaś stało się nazwą gatunkową, oznaczającą wyłącznie niemonarchiczny typ ustroju; o tej zmianie przesądził on już w pierwszym zdaniu rozdziału I Księcia, stwierdzając: Wszelkie państwa, wszelkie rządy, które miały lub mają władzę nad ludźmi, bywają republikami albo księstwami". Jednocześnie, w tym samym rozdziale Machiavelli wprowadził inne znaczące rozróżnienie pomiędzy "księstwami dziedzicznymi" a księstwami "nowymi"; ujawnia ono - a zarazem godzi pozorną sprzeczność poglądów autora - antytradycjonalistyczny i antylegitymistyczny styl jego myślenia: dla Machiavellego jest rzeczą obojętną prawowitość władzy - zarówno w sensie legitymizmu pochodzenia (dziedziczenia wg ustalonych zasad sukcesji lub obyczaju), jak legitymizmu celu (odnoszenia władzy do Boga i Jego prawa). Z przekonań Machiavelli był republikaninem, nawet dość (jak na "zimnego realistę") egzaltowanym, nie przeszkadzało mu to jednak wiązać swoich nadziei politycznych z "księstwem" oraz adresować ich do "księcia", właśnie dzięki obojętności na kwestię tradycji i prawowitości; Machiavelli nie pisze dla "księcia" uosabiającego monarchiczną formę władzy, lecz dla "k s i ę c i a n o w e g o" (il principe nuovo), który władzy nie odziedziczył, lecz pozyskał ją "obcym lub własnym orężem, przez szczęście lub osobistą dzielność" (tamże), czyli dyktatora pojawiającego się "znikąd". Właściwie, tytuł tego dzieła (Il principe) nie powinien być tłumaczony jako Książę, lecz Władca, a jeszcze lepiej - Rządzący, ponieważ jest adekwatny dla każdej spersonifikowanej władzy, bez względu na jej tytuł, charakter i czas trwania. W rządach "księcia nowego" upatrywał Machiavelli nadziei na realizację jego patriotycznego celu - zjednoczenia Włoch i wypędzenia z Italii najeźdźców (Niemców, Francuzów, Hiszpanów), zaś republika była dla niego idealnym stanem docelowym; innymi słowy, pryncypat tworzy, a republika utrwala. Pogląd Machiavellego, iż „republiki są (...) bardziej trwałe od monarchii i dłużej dopisuje im szczęście” (Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza, ks. III, r. 9), był zresztą w jego czasach ewenementem; nawet jeżeli republikanizm Machiavellego ugiął się przed nakazami politycznej konieczności, to w każdym razie był on zdecydowanym przeciwnikiem nieodpowiedzialnej autokracji, „władca bowiem, któremu wszystko wolno, postępuje jak szaleniec” (tamże, I, 58).

32. Pojęcie reżimu politycznego.

Reżim to normatywny podsystem polityczny jako składnik wartości i zasad ustrojowych - wolności, równości, podziału władzy, reguł gry politycznej, zależności między podmiotami polityki. (wg D. Eastona) funkcją reżimu jest wyznaczanie granic swobody działań politycznych.

Reżim = Treści norm + działania

Reżim polityczny w potocznej opinii kojarzy się z władzą niedemokratyczną, nakładającą na obywatela surowe rygory, oraz z ograniczeniem praw człowieka. Reżim polityczny jest najczęściej traktowany jako normatywny podsystem polityczny. Najogólniej rzecz biorąc, tworzą go wszystkie wartości i zasady ustrojowe (takie jak wolność, równość, suwerenność narodu, reprezentacja, podział władzy), struktura autorytetów, formalne i nieformalne reguły gry politycznej oraz wynikające z nich zależności pomiędzy podmiotami polityki. Funkcją tak określonego reżimu politycznego jest wyznaczenie granic swobody działania politycznego, które można podjąć bez narażenia się na ryzyko zastosowania sankcji za zachowanie antysystemowe, oraz ustanowienie pewnej hierarchii podmiotów polityki.

33. Demokracja jako forma reżimu.

Tradycja definiowania demokracji jako swoistego typu reżimu politycznego jest szeroko rozpowszechniona we współczesnej politologii. Zdaniem wielu autorów o demokratyzmie (bądź nie demokratyzmie) systemu politycznego decydują przede wszystkim procedury polityczne. W przypadku demokracji są nimi przede wszystkim rozwiązania zapewniające możność przeprowadzenia rywalizacyjnych wyborów. Zdaniem J. Schumpetera demokracja nie oznacza nic więcej niż instytucjonalny układ rywalizacji w walce o władzę, zabezpieczony przez wolne wybory i prawa obywatelskie. Inny znany teoretyk definiuję demokrację jako system polityczny, posiadający konstytucyjne gwarancje możliwości regularnej wymiany osób i władzy, co oznacza, że równolegle istnieje „zestaw przywódców” będących u władzy i co najmniej jeden „zestaw przywódców” dążących do jej przejęcia - w ramach rywalizacyjnych wyborów. To podejście zyskało w literaturze miano minimalistycznego. T.L. Karl i P.C. Schmitter uznają za demokrację taki typ ustroju, w którym sprawujący władzę odpowiedzialni są na forum publicznym przed obywatelami, działającymi za pośrednictwem wybieralnych przedstawicieli współzawodniczących i współpracujących zarazem ze sobą. W tym samym duchu wypowiada się G. Sartori, uznając demokrację za procedurę (mechanizm) nadawania władzy ludowi oraz uwrażliwiania przywódców na jego opinie, co oznacza zaakcentowanie wagi norm odnoszących się do kreowania rządzących, zapewniania zgodności ich decyzji z oczekiwaniami rządzonych oraz egzekwowanie odpowiedzialności politycznej.

Stwierdzenie, że demokracja jest cechą stopniowalną odnosi się przede wszystkim do kształtu reżimu politycznego, który stanowi jej ramy organizacyjne, oraz do stopnia, w jakim faktycznie jest on zdolny kształtować życie polityczne. Stwierdzenie, że w danym kraju obowiązuje powszechne prawo wyborcze, nie znaczy, bowiem że wszyscy obywatele z tego prawa korzystają. Zapewnienie wolności słowa nie jest równoznaczne z faktycznym brakiem cenzury. Zagwarantowanie dostępu do informacji nie musi oznaczać, że wszystkie kwestie interesujące opinię publiczną są rzeczywiście ujawnione.

Typologia demokracji

1. Normatywne,

2. Empiryczne,

1. Instytucjonalne

2. Materialistyczne (21)

34. Normatywne ujęcia demokracji

Istnieją dwa sposoby definiowania demokracji: normatywny i empiryczny.

Model normatywny konstruowany jest na podstawie zestawu wartości i reguł, za pomocą, których realizowana jest „władza ludu”.

W ramach modeli normatywnych wyróżniamy podział na:

1. demokrację bezpośrednią (partycypacyjną) - wywodzącą się z doświadczeń antycznych - ideał ludowładztwa jest realizowany poprzez zaangażowanie obywateli w życie publiczne np. referendum, inicjatywa ludowa - zwolennicy J. Rousseau, K. Marks;

2. demokrację pośrednią (przedstawicielską) - wywodzącą się z myśli liberalnej - oddanie pełni władzy w ręce obieralnych przedstawicieli i ograniczenie uczestnictwa politycznego do aktu wyborczego - są to tzw. rządy reprezentatywne, podstawowe instytucje polit. to parlament, partie polit., mandat wolny i powszechne prawo wyborcze - zwolennicy J. Mill, B. Constant, J.S. Mill;

3. demokrację komitetową - powstałą na bazie dwóch poprzednich - decyzje podejmowane są przez małe grupy dążące do wypracowania kompromisu. Grupy te kontaktują się bezpośrednio między sobą, mają trwałą i zinstytucjonalizowaną strukturę i działają stale, a nie tylko doraźnie.

Inne rozróżnienie normatywnych modeli demokracji to: demokracja protekcyjna i demokracja rozwojowa. Pierwsza z nich (d. protekcyjna) ma charakter indywidualistyczny, a jej celem jest ochrona obywateli przed polityką niezgodną z ich indywidualnymi interesami. Realizowana jest poprzez tajność głosowania, podział władz, polityczne prawa obywateli oraz separację państwa i społeczeństwa obywatelskiego na tle własności prywatnej i gospodarki rynkowej. Skłania się ku niej nurt liberalny.

Druga z nich (d. rozwojowa) stawia założenie, że podstawą demokracji jest równość obywateli umożliwiająca rozwój jednostki, ale i całego społeczeństwa. Realizowana jest przez aktywną rolę państwa przy rozbudowanej biurokracji i ograniczeniu wolności jednostek. Skłania się ku niej ruch socjalistyczny.

35. Demokracja w koncepcjach empirycznych

Modele empiryczne koncentrują się na tym, kto faktycznie sprawuje władzę w systemach demokratycznych i na czym polega ich zróżnicowanie.

Wśród koncepcji empirycznych wyróżniamy dwie grupy modeli: modele instytucjonalne i modele materialistyczne.

Modele instytucjonalne dzielimy na:

1. demokrację parlamentarną - władza wykonawcza (gabinet) wyłaniana jest na czas posiadania poparcia większości parlamentarnej, głowa państwa nie odpowiada politycznie ani przed parlamentem ani przed wyborcami;

2. demokrację prezydencką - stanowisko głowy państwa i szefa rządu powierzane są jednej osobie, która sprawuje swą władzę przez okres wskazany w Konstytucji, niezależnie od poparcia w parlamencie;

3. demokracja półprezydencka (semiprezydencjalizm) - forma mieszana;

4. demokrację większościową (westminsterską) - władza skoncentrowana jest w rękach gabinetu, występuje nierówność obu izb parlamentu, istnieje system dwupartyjny oraz większościowa formuła wyborcza;

5. demokrację konsensualną - cechuje ją podział władzy między parlament i gabinet, władza podzielona jest także pomiędzy obie izby parlamentu, istnieje system wielopartyjny oraz proporcjonalny system wyborczy.

Modele materialistyczne to modele demokracji jedno, dwu oraz trójskładnikowe.

36. Proceduralne wymogi demokracji

O`Donnell i Schmitter określając proceduralne minimum demokracji zaliczyli do niego:

- powszechne prawo wyborcze dla dorosłych,

- tajność wyborów,

- regularność elekcji,

- rywalizację międzypartyjną,

- swobodę zakładania i uczestnictwa w stowarzyszeniach,

- odpowiedzialność egzekutywy.

J. Schumpeter określił demokrację „jako instytucjonalne rozwiązanie dochodzenia do decyzji politycznych, w których jednostki uzyskują moc decydowania poprzez walkę konkurencyjną o głosy wyborców”. Podkreślił funkcję cyklicznie odbywanych rywalizacyjnych wyborów, w których zorganizowane na zasadzie dobrowolności grupy aktywnych politycznie obywateli, starają się uzyskać poparcie dla prezentowanych idei, stykając się z kontrakcją innych grup tego rodzaju.

CYKLICZNOŚĆ oznacza, że rządzący otrzymują legitymację do rządzenia na określony czas, po którym muszą ponownie poddać się weryfikacji wyborców.

RYWALIZACJA tworzy warunki dla istnienia opozycji politycznej i zakazu jej eliminowania poprzez zastosowanie środków przymusu państwowego.

Obie te cechy łącznie stanowią podstawowy wyróżnik demokracji - ułatwiają odpowiedzi na pytanie, które kraje zaliczyć można do grona demokratycznych.

Podejście proceduralne daje możliwość porównywania, inne cechy tylko te perspektywę wzbogacają.

Czym nie jest demokracja? (Wg T.Karla i P. Schmittera T. II str 13)

-Nie jest bardziej efektywna ekonomicznie niż inne ustroje.

-Nie musi być najbardziej skuteczną formą rządzenia.

-Wcale nie jest ustrojem większego ładu, bezpieczeństwa, porozumienia i stabilności.

Uwarunkowania stabilności demokracji (społeczeństwo obywatelskie)

Odniesienia proceduralne:

- ekonomiczne - wzrost gospodarczy i wzrost dobrobytu,

- społeczne - rola klasy średniej,

- kulturowe - poziom wykształcenia i typ kultury politycznej społeczeństwa i elit,

- polityczne - forma rządu, zdolności do reprezentacji podziałów i marginalizacji ekstremizmów.

Wg Sartoriego demokracja jest cechą stopniowalną. T.L. Karl i P.C. Schmitter sformułowali katalog 11 kryteriów zróżnicowania współczesnych demokracji (T. I str. 94)

37. Poliarchia wg Dala

Dla R. Dahla demokracja to niezrealizowana jeszcze nigdy wizja systemu politycznego „ którego członkowie skłonni są traktować się jako wzajemnie równi, kolektywnie suwerenni i wyposażeni we wszystkie możliwe zasoby i instytucje umożliwiające im rządzenie się samemu”.

Poliarchie to systemy polit. krajów, w których praktyka polityczna ewoluuje w takim właśnie kierunku. Występuje tam spluralizowana władza, która charakteryzuje następującymi procedurami:

1. wybieralność przedstawicieli,

2. kontrola wyb. przedstawicieli nad rządem,

3. rywalizacja i uczciwe wybory jako jedyna metoda pozyskiwania i pozbawiania władzy,

4. powszechność czynnego prawa wyborczego,

5. gwarancja biernego prawa wyborczego dla większości obywateli,

6. prawna i faktyczna wolność słowa w zakresie polityki, gospodarki i ideologii,

7. dostęp do alternatywnych źródeł informacji (brak monopolu inf.),

8. formalne i faktyczne prawo do stowarzyszenia się.

38. Materialistyczne modele demokracji wg Nowaka

Są one zależne od drożności kanałów oddolnej kontroli.

k- władza najwyższa kontrolowana jest przez SO

kk- elita przez aparat

kkk- władza n. przez elitę

Wyróżniamy typy demokracji:

- demokracja 1- składnikowa:

1. dem. Prezydencka- SO kontroluje władze;

2. dem. Rządowa- SO kontroluje rząd;

3. dem. Komitetowa- SO kontroluje aparat.

- demokracja 2-składnikowa:

4. dem. Prezydencko- komitetowa P- PPP;

5. dem. Prezydencko- rządowa P- PP;

6. dem. Rządowo- komitetowa PP- PPP.

- demokracja 3- składnikowa:

7) dem. Prezydencko- Rządowo- Komitetowa P- PP- PPP.

	K	kk	Kkk
Demokracja	+ 7	+ 7	+ 7	21 modeli
Autokracja	-	+ 2	+ 1	3 modele
Dyktatura	-	-	+ 1	1 model
Despotia	-	-	-	1 model

Siedem modeli demokracji może występować w trzech wariantach w zależności od stopnia demokratyzacji wewnętrznej, samej władzy (kk i kkk) a zatem siedem razy trzy (aparat - elita, aparat - władza, elita - władca najwyższy = 21, a oprócz tego:

3 warianty ustroju autokratycznego

1 wariant dyktatury

1 wariant despotii

Demokracja to stan przejściowy i wg L. Nowaka może zostać zastąpiony autokracją

Wg T. Banaszaka demokracja nie musi chylić się ku autokracji, jeśli system polit. będzie dwupartyjny. Spowoduje to, że obywatele będą stale kontrolować zmieniające się u władzy partie konkurencyjne niemogące zmonopolizować dostępu do materialnych środków przymusu.

39. Pojęcie społeczeństwa obywatelskiego

SO = instytucje + idee, wartości

1. Modele S.O. - konsensualne, - konfliktowe,

Dwa podejścia:

- neutralne aksjologicznie - jakie jest w rzeczywistości,

- wartościujące - jakie powinno być.



jednostka zbiorowość państwo

Różnice w podejściach wg kryteriów:

-podmiotowości,

-racjonalności

-konfliktu

SO- zespół instytucji, dobrowolnych i spontanicznych organizacji, związków i stowarzyszeń, będący podstawą samodzielnego, wolnego od ingerencji państwa rozwoju obywateli a zarazem stanowiący wyraz ich aktywności, inicjatyw i potrzeb.

40. Klasyczne modele społeczeństwa obywatelskiego.

Model Arystotelesa - wg Arystotelesa cały rozwój społeczny zmierzał do stworzenia państwa. Etapami tego rozwoju były: powstanie rodziny, gminy wiejskiej, a w końcu państwa, będącego przykładem wspólnoty doskonałej. Za najbardziej fundamentalne prawo naturalne uznawał on dążenie do szczęścia, które człowiek może osiągnąć tylko w państwie. Kto zaś żyje poza państwem - jest „albo nędznikiem, albo nadludzką istotą”. Pragnąc zaspokoić swoje najbardziej naturalne pragnienie, tj. szczęście, człowiek musi szukać państwa; jest on, więc „istotą polityczną”, a państwo stanowi cel jego naturalnych dążeń i najwyższą wartość. Arystotelowski ideał społeczeństwa obywatelskiego zakładał, że obywatele kształtują stosunki między sobą na podstawie istniejącego systemu oraz aktywnie uczestniczą w życiu publicznym. Uznawał rządzenie za rodzaj aktywności wymagający wysokich kwalifikacji moralnych (cnót obywatelskich), intelektualnych oraz społecznych (pochodzenie społeczne).

Model liberalny - formowanie się kapitalistycznego porządku społeczno-gospodarczego, a wraz z nim doktryny liberalizmu ekonomicznego i politycznego, głoszącej pochwałę wolnego rynku i własności prywatnej oraz prymat wolności jednostki nad instytucją polityczną, stanowiło przełomowy moment w dyskusjach nad społeczeństwem obywatelskim. Prekursorskie w tej dziedzinie okazały się prace angielskich i amerykańskich myślicieli, a przede wszystkim Johna Locke'a, Thomasa Paine,a, Adama Fergusona i Adama Smitha. Główną myślą liberalnego ideału społeczeństwa była konieczność oddzielenia sfery „państwa” od „społeczeństwa”. Uzupełnieniem tej tezy był postulat podporządkowania struktury i zasad funkcjonowania organizacji społeczeństwa specyficznie pojętemu szczęściu jednostki. Jednym z naczelnych założeń liberalizmu był paradygmat egoistycznej jednostki, dbającej o swoje własne interesy, przyczyniającej się do realizacji dobra ogólnego. Dla Smitha państwo nie stanowiło już podstawowej formy społecznej egzystencji, lecz było instytucją chroniącą własność i rynek przed wrogiem zewnętrznym i wewnętrzną destabilizacją. Mogło ono także podejmować inicjatywy gospodarcze, których skala wykraczała poza indywidualne możliwości samych przedsiębiorców. Generowany przez rynek porządek społeczny nie był dla liberałów obszarem anarchii i bezprawia. Wprost przeciwnie, odwołując się do jednostkowego egoizmu rynek przyczyniał się do realizacji dobra powszechnego. Warunkiem utrzymania wewnętrznej harmonii i spoistości społeczeństwa miało być jednak zapewnienie jednostkom swobody działania, nienaruszalność ich praw własnościowych oraz wolność wyboru.

Model heglowski - każda jednostka ma możliwość zaspokajania swoich potrzeb dzięki temu, że funkcjonuje w określony sposób w obrębie społeczeństwa obywatelskiego. W przeciwieństwie do A. Smitha Hegel uważał, że obywatel nie kieruje się wyłącznie wąskim, egoistycznym interesem, lecz także interesem ogólnospołecznym. Społeczeństwo obywatelskie oznaczało realną całość, rządzącą się własnymi prawami i wykluczającą element arbitralności i przypadkowości. Swoją funkcję regulacyjną wobec rynku społeczeństwo realizuje także za pośrednictwem instytucji państwa (policja, sądy), które chronią interes obywatelski. Korporacje pełnią rolę instytucji społeczeństwa obywatelskiego i spełniają funkcje mediacyjne między interesem szczegółowym (np. zawodowym) a interesem (celem) wspólnym. Hegel postrzega społeczeństwo obywatelskie jako „zjawisko występujące pośrodku między rodziną a państwem, chociaż rozwój społeczeństwa obywatelskiego następuje później niż państwa.” Nowoczesne społeczeństwo nie mogło istnieć poza państwem. Państwo jest podstawową formą społecznej egzystencji oraz instytucją niezbędną do opanowania żywiołowości rynku i samego społeczeństwa. Państwo i społeczeństwo nie są bytami niezależnymi. Społeczeństwo obywatelskie staje się państwem, zachowując zdolność do samoorganizacji. Zbytnia ingerencja państwa w pole działania społeczeństwa obywatelskiego może doprowadzić do spotęgowania się sprzeczności wytworzonych przez samo społeczeństwo. Tylko państwo może obronić społeczeństwo i jego prawa.

Model marksowski - z jednej strony rozwinął niektóre wątki filozofii heglowskiej, z drugiej zaś nakreślił wizję rozwoju społecznego, której urzeczywistnienie miało prowadzić do zniesienia ekonomicznych i społecznych źródeł rozdźwięku między właścicielem a obywatelem, jak i samego państwa. Dostrzegał determinanty społeczeństwa obywatelskiego przede wszystkim w sferze stosunków ekonomicznych. Podkreślał podporządkowanie wszystkich dziedzin życia społecznego i politycznego ekonomii oraz antagonistyczny układ sił społecznych. Pełniąc rolę służebną wobec rynku, państwo nie było zdolne do urzeczywistnienia swojej funkcji integracyjnej (jak u Hegla). Podstawowym zadaniem państwa było natomiast zachowanie sfery ekonomicznej, co na gruncie społecznym oznaczało realizację interesów klasy kapitalistycznej. Emancypacja polityczna jednostki i społeczeństwa, jaka dokonała się wskutek rewolucji burżuazyjnej była dla Marksa jednocześnie początkiem rozdzielenia społeczeństwa od państwa, a to z kolei prowadziło do rozdwojenia życia jednostki na konkretne - w społeczeństwie i abstrakcyjne - w państwie.

Model socjologiczny (Alexis de Tocqueville) - ujęcie socjologiczne charakteryzowało się pojmowaniem społeczeństwa obywatelskiego jako pola wsparcia działań jednostkowych, dzięki czemu jednostki mogą realizować swoje własne projekty w sposób umożliwiający im uniknięcie uzależnienia się od państwa. Tocqueville wyróżnił trzy dziedziny życia społecznego: państwo (ciała przedstawicielskie, sądy, biurokracja, policja, armia), społeczeństwo obywatelskie i społeczeństwo polityczne. Biorąc za przykład kształtowanie się życia publicznego w Ameryce formułował pogląd, iż: „Stowarzyszenia społeczne ułatwiają powstawanie stowarzyszeń politycznych, z drugiej strony stowarzyszenia polityczne rozwijają i udoskonalają stowarzyszenia społeczne.... Jeżeli społeczeństwo posiada życie polityczne, idea i pragnienie stowarzyszania się funkcjonują w sposobie myślenia obywateli...”. Stowarzyszenia obywatelskie były tworzone na podstawie prywatnych (głównie ekonomicznych) interesów obywateli, w przeciwieństwie do organizacji politycznych, których cele działania zostały określone zgodnie z zasadami określonej doktryny lub programu politycznego oraz powszechnie obowiązującymi regułami życia politycznego.

41. Współczesne modele społeczeństwa obywatelskiego.

Model neoliberalny - głosząc pochwałę indywidualizmu, praw wolnego rynku i „minimalnego państwa”, neoliberałowie rozpatrują ład społeczny jako skutek historycznie ukształtowanych reguł współżycia społecznego i tworzonych na ich podstawie instytucji. Celem ich programu „odrodzenia rynkowego” jest znaczne ograniczenie roli państwa jako głównego dystrybutora dóbr i usług dla społeczeństwa oraz równoczesne wzmocnienie tych jego funkcji, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania tego porządku. Postuluje się, aby struktury społeczeństwa obywatelskiego przejęły na siebie większość dotychczasowych zadań państwa, pozostawiając samemu państwu funkcję administratora spraw o znaczeniu ogólnospołecznym (obronność, bezpieczeństwo publiczne, łagodzenie ewentualnych „niedoskonałości” mechanizmów rynkowych) lub wykraczających poza możliwości finansowe i organizacyjne tych struktur. Ważnym dopełnieniem tego programu jest twierdzenie, że państwo (elita władzy) powinno być ostoją autorytetu i moralności.

Model komunitariański - zawiera duży ładunek krytycyzmu wobec liberalnego projektu ładu społecznego. Zasadniczym zarzutem wysuwanym wobec liberałów było twierdzenie, iż zastosowanie teorii skrajnego indywidualizmu prowadzi do powstania chaosu moralnego, zagubienia poczucia tożsamości członków danej wspólnoty, a w końcu przyczynia się do upadku wiary w siłę i efektywność demokratycznych instytucji. Komunitarianie domagali się zastąpienia liberalnego „metaspołeczeństwa” własnym modelem społeczeństwa - wspólnoty. Komunitarna wspólnota miała być czymś więcej niż tylko formą stowarzyszenia opartego na więzach „przyjaźni rynkowej”. Niezbędnym warunkiem jest aktywne członkostwo jednostki w różnych grupach społecznych. Dzięki niemu następuje rozwój kompetencji (cnót) obywatelskich.

42. Modele społeczeństwa obywatelskiego w konfliktowych teoriach polityki.

n-Mmh (Leszek Nowak) - społeczeństwo obywatelskie to zbiorowość ludzi wolnych realizujących swe dążenia (interesy) w zakresie zależnym od dostępu do materialnych środków przymusu - najpełniej w demokracji. W prawach rozwoju demokracja nieuchronnie prowadzi do autokracji.

Wg T Banaszaka: Demokracja nie musi chylić się ku autokracji, jeśli system polityczny będzie dwupartyjny. Spowoduje to, że obywatele będą stale kontrolować zmieniające się u władzy partie konkurencyjne niemogące przeważyć dostępu do materialnych środków przymusu.

Model anarchistyczny - jedynym warunkiem wyzwolenia ze zniewolenia jest pokonanie dominacji państwa, które w rękach międzynarodowych korporacji realizuje ich interesy, podbijając wolne społeczności i wysysa z nich wolność pod pretekstem niesienia instytucji demokratycznych. Współcześnie obywatelskość jest iluzją, jedyna szansa w walce!

44. Model ekonomiczny a racjonalność decyzji politycznych

Decyzja racjonalna to taka, która zapewnia osiągnięcie maksymalnej korzyści społecznej.

Można przez to rozumieć, że rząd powinien podejmować takie decyzje, które zapewniają optymalny stosunek zysków do kosztów, natomiast powinien unikać decyzji, których koszty są wyższe od spodziewanych korzyści. Istnieją w tym przypadku dwa założenia. - po pierwsze - nie powinno się podejmować decyzji, których koszty przewyższają korzyści; po drugie - pośród alternatywnych wariantów decyzji decydent powinien przyjąć taki, który zapewnia największą różnicę pomiędzy korzyściami a nakładami. Korzyści i nakłady niekoniecznie muszą być mierzalne w jednostkach finansowych.

43. Sposoby definiowania systemu politycznego:

aspektowe - instytucjonalne - bazują na XIX w. tradycji państwa i prawa i pojmują jako zespół statystycznych struktur wraz z ich zespołami normatywnymi.

normatywne - system tworzy relacje, ale oparte na potrzebie osiągania tego co nadrzędne - wartości norm, zasad i reguł danego społeczeństwa.

komunikacyjne - kładą nacisk na obieg informacji w ramach systemu

behawioralne - ujmują system jako zespół zachowań i ról społecznych, przetwarzający jedne działania ( impulsy społeczne) w inne (decyzje)

funkcjonalne -

45. Funkcje systemu politycznego:

Adaptacyjna:

• doskonalenie struktur org. i metod działania,

• likwidacja bądź ograniczanie cykli składowych,

• tworzenie nowych instytucji, reguł, norm i metod.

Regulacyjna:

• restryktywna - hamowanie niekorzystnych zmian,

• stymulująca - przyspieszanie zmian pożądanych,

• harmonizująca - ograniczanie nierównomiernych zmian.

Innowacyjna -inicjowanie korzystnych dla systemu zmian.

Otoczenie systemu





1. System polityczny

2. Sfera wewnętrzna - podsystem ekonomiczny i kulturowy:

- zmienne zależne (dorobek materialny narodu, duchowy, struktury społeczne, typy osobowości, instytucje odziedziczone z przeszłości),

- zmienne niezależne podsystemu.

3. Sfera zewnętrzna - środowisko międzynarodowe i przyrodnicze:

-zmienne niezależne,

-zależne znajdujące się poza systemem np. klimat, budowa geologiczna,

Przyczyny wyodrębnienia się systemu politycznego

- Podział pracy - podział na klasy - sprzeczności, panowanie klasowe (K. Marks),

- Żądania, które nie mogą być w pełni zaspokojone (D. Easton),

- Zbiorowe dążenie do realizacji zbiorowych celów (T. Parsons).

Spór o granice systemu politycznego

D. Easton: polityczne jest to, co pełni funkcje:

- alokacji wartości społecznie cenionych,

- pozyskiwania większości społeczeństwa do akceptacji doskonałego podziału.

T. Parsons: specyfikę podsystemu wyróżnia dominująca w działaniu funkcja:

- osiąganie celów (polityka),

- adaptacja,

- integracja,

- utrzymywanie wzorców (ogólna teoria działania).

System w otoczeniu




Działanie systemu

Wejścia Wg D. Eastona- wejścia to żądania i poparcia.

Wyjścia Wg D. Eastona- wyjścia to decyzje (oświadczenia i dokonania, autorytatywne i symboliczne)

Wg. Almonda wyróżniamy 4 typy wyjść:

- ekstrakcyjne - decyzje rozdzielające np. podatkowe,

- regulacyjne - wyroki, decyzje indywidualne,

- dystrybucyjne - rozdział dóbr i honorów,

- symboliczne - ideologia, wartości, itp.

Sprzężenie zwrotne -decyduje o skuteczności systemu politycznego

Wg K. Deutsch wyróżniamy 4 czynniki skuteczności

- ładunek - liczba nowych sytuacji,

- opóźnienie - czas od odchylenia do korekty,

- zysk - korzyść wynikająca z korygowania,

- antycypacja nowych sytuacji - zdolność przewidywania i przeciwdziałania,

Niewydolność systemu jest wynikiem błędnych wyjść z systemu.

8. Krytyka podejścia systemowego

• trudność w precyzyjnym oddzieleniu systemu od jego otoczenia,

• nie bierze się pod uwagę motywacji indywidualnych i treści interesów,

• wpływ otoczenia ujmowany jest na równi z mocą decyzyjną sytemu,

• niemożność uniknięcia wpływu wartościowań w opisie i wyjaśnianiu polityki,

• ignorowanie nieprzewidywalności ludzkich działań i zachowań, która nie pozwala na założenie sterowania bezpośredniego w mechanizmach samoregulacyjnych (homeostaza).

9. Nowe kierunki badań systemowych

a) Zawężonych alternatyw - konkretyzacji badań elementów systemów, poszukiwania uwarunkowań stabilności w systemach wysokorozwiniętych oraz komparatystyki (porównywania) systemów.

b) Poszukiwania kierunków rozwoju teorii np. konsensualista Niklas Luhmann uważa, że polityka polega na komunikacji. Cywilizacja to uwolnienie komunikacji od jej naturalnych uwarunkowań.

Trzy uwarunkowania komunikacji społecznej: - prawo, - władza, - prawda

Dwa środki polityki - prawo i pieniądz.

46. Prognozowanie a wyjaśnianie zjawisk politycznych

„Prognozowanie to efekt dedukcji twierdzeń o nieznanych jeszcze i niedoświadczonych faktów z ogólnych praw i informacji szczegółowych o warunkach początkowych.”

Prognozowanie naukowe, w odróżnieniu od proroctwa, kierując się racjonalnością naukową jako podstawę wykorzystuje sprawdzalną teorię, proroctwo natomiast budowane jest na podstawie racjonalności potocznej opierając się na tzw zdrowym rozsądku. Innym kryterium odróżnienia jest sprawdzalność- proroctwa przeważnie przewidują zjawiska, które wg głoszących je, mają nastąpić na pewno i bezwarunkowo, natomiast prognoza naukowa uzależniona jest zawsze od spełnienia warunków początkowych, inaczej prognoza z założenie nie potwierdza się.

Inaczej mówiąc prognoza budowana jest zgodnie z założeniami płynącymi z teorii naukowych przy założeniu, że zdarzenia będą przebiegać zgodnie z określonymi przez prognostę warunkami początkowymi.

Prognozy polityczne służą przewidywaniu przyszłych zachowań systemów, podsystemów, i innych podmiotów politycznych a wykorzystywane są przez praktykujących polityków dla maksymalizacji skuteczności ich działań, ale również w teorii polityki pozwalają na zweryfikowanie założeń teoretycznych, czyli sprawdzeniu na ile tezy i teorie formułowane przez teoretyków sprawdzają się w rzeczywistości politycznej.

47. Funkcje prognoz

Przewidywania wynikające miedzy innymi z prognoz politycznych pełnią dwie funkcje:

1. teoretyczną kiedy wykorzystywane są do sprawdzenia wiedzy zawartej w tezach i prawach formułowanych przez teoretyków polityki. (sprawdzanie hipotez)

2. praktyczną - kiedy prognozy przygotowywane na podstawie dotychczasowych doświadczeń służą praktykującym politykom dając wiedzę co do możliwych przyszłych zdarzeń by zapobiegać niechcianym stanom lub przygotować się na wykorzystanie stanów oczekiwanych.

48. Typy prognoz politycznych

Prognozy dzielimy wg następujących kryteriów:

1. prognozy n o m o l o g i c z n e -czyli oparte na poznanych wcześnie prawach i teorii wyróżniamy:

• prognozy ilościowe,

• taksonomiczne,

• statystyczne,

• prognozy f a k t u a l n e - odnoszące się do zdarzeń, konkretnych faktów, które zdarzą się w przyszłości, tu wyróżniamy:

• prognozy potestatywne - w których zakłada się, że człowiek zmienia warunki początkowe,

• prognozy niepotestatywne - gdzie z założenia człowiek nie ma wpływu na zachodzące zjawiska.

49. Kierunki przemian politycznych wg. A. Tofflera i S. Huntingtona

A. Toffler - W swoich książkach „Szok przyszłości”, „Trzecia fala”, Budowa nowej cywilizacji” rozwój społeczny podzielił na:

1. społeczeństwo I fali kiedy podstawą była gospodarka rolna, społeczeństwo stanowe z monarchią jako formą rządów,

2. społeczeństwo II fali kiedy podstawą była gospodarka industrialna a charakterystyczny rozwiązaniem społecznym demokracja większościowa,

3. społeczeństwo III fali oparte na dominującej technologii cybernetycznej pozwalającej na wzrost znaczenia i możliwości działania mniejszości, gdzie rozwiązania technologiczne umożliwiają powrót do demokracji bezpośredniej,

4. społeczeństwo IV fali - wyjście społeczności ludzkiej w kosmos na stacje orbitalne i zagospodarowanie innych planet.

S. Huntington - w „Zderzeniach cywilizacji” snuje prognozę ostrzegawczą, z której wynika, że narastające różnice cywilizacyjne w poszczególnych regionach na świecie wynikają z różnic kulturowych a przede wszystkim religijnych. Podział świata na kultury:

1. zachodnio europejską - obejmującą Amerykę płn., Australię, nową Zelandię.

2. prawosławną

3. latynoską -obejmującą Amerykę pd. i środkową .

4. indochińską - obejmującą Indie, Pakistan i państwa sąsiednie,

5. konfucjańską - Chiny

6. japońską

7. afrykańską -obejmującą Afrykę środkową i pd.

8. Islamską -wszystkie państwa z przewagą muzułmanów.

Huntington uważał, że takie zróżnicowanie kulturowe w połączeniu z różnicami interesów doprowadzi do konfliktu światowego, któremu początek może dać nawet niewielki i nieważny z pkt. widzenia globalnego konflikt regionalny.

Inkluzja polityczna- to objęcie wszystkich członków społeczeństwa skutkami polityki (pomoc, ale i uzależnienie)

Autopojetyczny system - samotworzący się samoutrzymujący się.

Jurydyzacja - nadmiar, prawo jako negatywny skutek inkluzji.

Inflacja - koszt finansowy inkluzji.

Homeostaza - zdolność systemu politycznego do zapewnienia i pozostawania w stanie równowagi między stanem wewnętrznym systemu a jego otoczeniem.

Pytania z Poznania, które zdobyła dla nas nasza Benia;

Pytania -długie

1. Jaką rolę w polityce pełni jednostka / Nowak/

2. Czy teoria jest zaprzeczeniem polityki?

3. Co daje wyjaśnieniu zachowań człowieka w polityce nieewangeliczny model człowieka?

4. Czy teoria w swej istocie deformująca, a nieodzwierciedlająca rzeczywistość nie jest bliższa bardziej mitologizowaniu niż obiektywnemu poznaniu?

5. Czy działania polityczne wyróżnia spośród innych rzeczy to kto czyni, czy raczej jak postępuje w dążeniu do osiągnięcia zakładanego celu?

6. Czy społeczeństwo obywatelskie to społeczeństwo wolne od władzy uosabianej przez państwo, czy raczej broniące się przed nią?

7. Czy historyczne przykłady wielkiego wpływu jednostek na życie zbiorowe zawsze potwierdza się w wymiarze uniwersalnym teorii?

8. Czy ideologia udziela więcej porad /dyrektyw postępowania/ rządzącym czy rządzonym?

9. Czy być w czyjejś władzy tz. zostać przekonanym, czy zmuszonym do jego racji?

10. Na czym polega mechanizm przekształcania się tego, co moje w to, co nasze? /chodzi o interes/

11. Jeżeli uznasz, że istotna cecha objawia w rzeczywistości zawsze w rzeczywistości cech akcydentalnych to, w jakich postaciach funkcjonuje władza w społeczeństwie?

12. Demokracja bywa uznawana za kres historii, ale i za jeden z etapów procesu politycznego nieuchronnie zmierzającego do autokracji. Jakie argumenty kryją się za tymi różniącymi się tezami?

Pytania z testu:

1. Racjonalność instrumentalna.

2. Kanały kontroli. /Nowak/

3. Wymogi metodologiczne teorii /3/.

4. Wymień 4 koncepcje błędnego rozumowania teorii.

5. Modele, w których największa rolę pełni moralność.

6. Komunitaryzm

7. Środki władzy wg. Wagnera

8. Osiem wymogów poliarchii

9. Prognozowanie wg Petrarzyckiego i Popera.

10. Czym jest demokracja wg Schmitera

11. Formy władzy wg Nowaka

12. Czym się różni wiarygodność od prawowitości.

13. Prawda wg A. Arendt

14. Sposoby pojmowania systemu politycznego

15. Jurdyzacja- nadmiar prawa

16. Inkluzja- włączenie

20

konwersja wewnątrzsystemowa

Sprzężenie zwrotne

wejścia wyjścia

3

2

1

Obszar zniewolenia

Przejęcie preferencji oddziaływującego za swoje,

działanie irracjonalne

Obszar zbieszenia przejęcie kontrpreferencji oddziaływującego

działanie kntrracjonalne

Obszar miłości M działania racjonalne

Obszar buntu B działania racjonalne

---