1.Założenia behawioryzmu:
-człowiek jest układem zewnątrzsterownym, jego zachowanie jest całkowicie kontrolowane przez środowisko zewnętrzne,
-dzięki odpowiednim sposobom manipulacji środowiskiem można modyfikować reakcje ludzkie,
-system kar i nagród decyduje o tym czego człowiek unika i do czego dąży
-procesy psychiczne nie odgrywają żadnej roli w nawigowaniu ludzkim zachowaniem, w żaden sposób nie wpływają na człowieka.

2. Warunkowanie klasyczne lub warunkowanie pawłowowskie a odkąd J. Konorski i S. Miller odkryli warunkowanie instrumentalne (II typu) stosuje się także nazwę warunkowanie I typu. Eksperymenty nad warunkowaniem przeprowadził jako pierwszy l. P. Pawłow. Stwierdził on, że podanie psu pokarmu do pyska wywołuje u niego wydzielanie śliny. Reakcję tę Pawłow nazwał odruchem lub reakcją bezwarunkową, ponieważ występuje ona bez uczenia się, w sposób niezmienny, utrwalony dziedzicznie; pokarm zaś jest bezwarunkowym bodźcem dla tej reakcji. Dzięki warunkowaniu klasycznemu można uzyskać reakcję wydzielania śliny na dowolny sygnał obojętny, wystarczy tylko regularnie go powtarzać w towarzystwie bodźca bezwarunkowego.

Reakcje związane z warunkowaniem instrumentalnym pozwalają zwierzęciu dostosować się do warunków panujących w otoczeniu, a reakcje klasyczne pozwalają dostosować jego wnętrze głównie za pośrednictwem autonomicznego układu nerwowego. Między oboma warunkowaniami istnieje jeszcze jedna różnica, dobrze widoczna w czasie eksperymentów, mianowicie bodziec warunkowy klasyczny jest bezpośrednim sygnałem bodźca bezwarunkowego i jego wystąpienie wywołuje takie objawy jak sam bodziec bezwarunkowy. W przypadku warunkowania instrumentalnego bodziec warunkowy nie ma tej właściwości, jest zwykle sygnałem, że teraz można wykonać określony ruch, aby móc w dalszej kolejności uzyskać wzmocnienie.

Warunkowanie instrumentalne
Uczenie się znaczenia jakiejś pierwotnie obojętnej reakcji dzięki temu, ze po niej pojawia się jakiś pożądany stan rzeczy (wzmocnienie pozytywne, nagroda), albo unikamy czegoś niepożądanego(wzmocnienie negatywne, kara).

3. Zasadniczy wkład do badań nad warunkowaniem instrumentalnym wniósł Burrhus F. Skinner. Odkryte przez niego w latach trzydziestych dwudziestego wieku prawa uczenia się uznawane są w psychologii do dziś.
Skinner odkrył, że organizm uczy się wykonywania lub powstrzymywania się od wykonania danej reakcji w zależności od tego, jakie pojawiają się wraz z wykonaniem reakcji konsekwencje. Konsekwencje mogą być atrakcyjne, nazywane nagrodami lub awersyjne czyli kary.
Warunkowanie instrumentalne tworzy ścisły związek pomiędzy zachowaniem i jego skutkami. Skinner wyróżnił cztery podstawowe rodzaje relacji :
1. wzmacnianie pozytywne (R+), czyli każda konsekwencja zachowania, która powoduje zwiększenie się prawdopodobieństwa powtórzenia się tego zachowania w przyszłości [Ostaszewski 2001].np. pies dostaje nagrodę w chwili, gdy usiądzie - zwiększa to szansę na ponowne siadanie psa.
2. pozytywne wygaszanie (P+) nazywane potocznie karą, czyli każda konsekwencja zachowania, która zmniejsza prawdopodobieństwo pojawienia się tego zachowania w podobnych warunkach w przyszłości [Ostaszewski 2001].np. uderzenie psa w chwili, kiedy położy się na boku zmniejsza szansę jego ponownego położenia się na boku w podobnych warunkach.
3. negatywne wzmacniania (R-), czyli takie wykonanie reakcji, które pozwala uniknąć przykrych, awersyjnych konsekwencji, co powoduje zwiększenie się prawdopodobieństwa powtórzenia tej reakcji w przyszłości [Ostaszewski 2001].np. szarpanie psa na smyczy, gdy stoi, co powoduje jego siadanie w celu uniknięcia szarpania.
4. wygaszanie ujemne (P-) nazywane także pomijaniem, jeśli po wystąpieniu zachowania nie pojawiają się konsekwencje, które wystąpiłyby gdyby ta reakcja nie powstała. Z otoczenia zastaje usunięty czynnik, którego brak zmniejszy prawdopodobieństwo powtórzenia danego zachowania [Ostaszewski 2001],np. odwrócenie się i odejście od psa gdy ten skacze na właściciela, co zmniejsza prawdopodobieństwo ponownego skakania.

4. - wzmocnienie - konsekwencje zachowania instrumentalnego:
pozytywne - konsekwencje zachowania, które są pożądane i korzystne, nazywane nagrodami;
negatywne - bodźce - przymus, zagrożenie, porażka. Są to szeroko rozumiane kary.
wzmocnienia pierwotne lub wrodzone - pokarm, podniety seksualne
sterowanie pozytywne - pobudzanie, utrwalanie i modyfikacja zachowania za pomocą wzmocnień pozytywnych. Dobór odpowiednich wzmocnień pozytywnych jest sprawą skomplikowaną.
manipulacja zachowaniem instrumentalnym - zależna od doboru właściwych wzmocnień pozytywnych oraz od procedury stosowania nagród. Procedura to system reguł, które decydują o tym za jakie zachowania badacz wzmacnia reakcje człowieka
- procedura stałych odstępów czasowych: regularne nagradzanie po upływie określonego czasu
- procedura stałych proporcji - człowiek otrzymuje bodźce materialne lub moralne po wykonaniu określonej pracy. Procedura ta z reguły pobudza aktywność i zwiększa tempo działania- procedura zmiennych odstępów czasowych: nieregularne wzmocnienia, czas jaki upływa pomiędzy reakcją a nagrodą zmienia się losowo,
- procedura zmiennych proporcji - zmiana liczby reakcji,
Metody konstruowania reakcji człowieka:
- metoda kolejnych przybliżeń pozwala podejmować działania o najwyższym stopniu komplikacji
OPÓŹNIENIE WZMACNIANIA:
- odroczenie nagrody zmniejsza jej znaczenie, obniża poziom ludzkiego wysiłku

STEROWANIE NEGATYWNE
- inaczej punitywne, awersyjne
- stosowanie wzmocnień ujemnych np kar pieniężnych, przymusu
- kara - niepożądany skutek działania, który został wprowadzony po to, by wyeliminować zachowania dewiacyjne i aspołeczne. Stanowi główne narzędzie zmiany zachowania
- wzmocnienie negatywne - inaczej kara, z reguły nie eliminuje zachowań aspołecznych tylko je zahamowuje na pewien okres
- warunki zwiększające skuteczność karania - kara spełni swoje zadanie, gdy zostanie włączona w całościowy program modyfikacji zachowania. Skuteczność sterowania negatywnego zależy od tego, czy jednostka potragi wskazać człowiekowi nowe alternatywy działania, które zawierają źródła wzmocnień pozytywnych
Zjawiska wywołane przez wzmocnienia negatywne:
- generalizacja hamowania - kara tłumi reakcje niepożądane oraz zachowania o dużej doniosłości społecznej
- zaburzenia emocjonalne - konsekwencja silnych kar, reakcje lękowe, gniew, agresja
- unikanie źródła karania - unikanie osób oraz instytucji, które wymierzają kary
- dostarczenie negatywnych wzorców zachowania - "sztuka karania" przechodzi z pokolenia na pokoleniePozbawienie ludzi nagród które otrzymywali
- usunięcie nagrody działa podobnie jak normalna kara
- zaintersowanie źródłem, które odbiera nagrody
- pozbawienie nagrody nie wywołuje silnych reakcji emocjonalnych
Aspekty etyczne sterowania negatywnego
- wg Skinnera stosowanie kar ma małą wartość instrumentalną i nie jest uzasadnione z punktu widzenia etyki.

5. Procedury nagradzania:
-procedura stałych odstępów czasowych - zachowanie jest regularnie nagradzane po upływie określonego czasu. Procedura ta wywołuje jednak ujemne skutki. Skoro nie ma wyraźnej zależności pomiędzy osiągnięciami a wielkością wzmocnienia materialnego i moralnego ludzie często działają na zwolnionych obrotach, często pracują nierytmicznie; zwalniają tempo pracy po otrzymaniu wypłaty (nagrody) a jednocześnie zwiększają wysiłek tuz przed jej otrzymaniem. Np. pracownik otrzymuje wypłatę co miesiąc.
-procedura stałych proporcji - człowiek otrzymuje wzmocnienia po wykonaniu określonej pracy. W tej sytuacji człowiek otrzymuje wzmocnienie regularnie po każdej n-tej reakcji. Procedura ta pobudza aktywność i zwiększa tempo działania. Jego skuteczność w dużym stopniu zależy od tego czy umiemy prawidłowo określić, po ilu reakcjach człowieka należy podać wzmocnienie.
-procedura zmiennych odstępów czasowych - wzmocnienia są nieregularne. Czas upływający pomiędzy reakcją a nagrodą zmienia się losowo. Procedura ta nie pozwala na przewidywanie momentu otrzymania wzmocnienia
-procedura zmiennych proporcji - w tym przypadku zmienia się liczba reakcji, po których następuje wzmocnienie (w grze losowej przeciętnie co 10 los wygrywa jednak gracz może wygrać już za pierwszym razem albo dopiero za 100). Rozkład o zmiennych proporcjach jest najbardziej efektywny, gdyż ludzie pracują na wytężonych obrotach i żyją jakby „w nadziei” że wcześniej czy później zostaną nagrodzeni. Np. naukowiec pracujący nad projektem liczy na to, że pewnego dnia spotka go za to uznanie, nie wie dokładnie kiedy, ale ma nadzieje że tak się stanie i dlatego stara się pracować jak najlepiej
6. Kara - Zastosowanie czegoś, co jest nieprzyjemne dla dziecka lub odebranie mu czegoś, co jest dla niego przyjemne, po wystąpieniu pewnego zachowania. Prowadzi do redukcji tego zachowania.

7. Id jest strukturą osobowości odpowiedzialną za instynkty wrodzone kierujące zachowaniem dzieci. Struktura ta pojawia się więc jako pierwsza ze wszystkich części osobowości. Id tworzą elementy dziedziczne związane z podstawowymi popędami i instynktami odnoszącymi się do doznań sensorycznych. Motywacyjna rola id polega na skłanianiu jednostki ku dążeniu do przyjemności i zaspokajania własnych potrzeb a także unikania doznań nieprzyjemnych. Działaniem mechanizmu motywacyjnego id kieruje więc reguła hedonizmu (rozkoszy). Działanie id jest nieprzerwane i nieuświadomione a jego celem jest bezzwłoczne zaspokajanie wszelkich egoistycznych potrzeb i pragnień niezależnie od kosztów. Działanie motywowane przez id jest więc często nieracjonalne i destrukcyjne w skutkach. Według Freuda id jest mechanizmem odziedziczanym przez człowieka z pokolenia na pokolenie w trakcie rozwoju filogenetycznego naszego gatunku czyli spadkiem po naszych praprzodkach. Id jest głównym źródłem energii i siłą napędową osobowości jednostki.

Id oddziałuje również w dorosłym życiu jednostki, ponieważ jego aktywność jest ciągła. Jednak w miarę rozwoju i dojrzewania, jednostka zaczyna zdawać sobie sprawę z tego, że nie wszystkie jej pragnienia mogą być zaspokojone i że kierowanie się wyłącznie zasadą przyjemności w rzeczywistości nie jest przystosowawcze. Wówczas jednostka zaczyna bardziej realistycznie oceniać sens zaspokajania poszczególnych pragnień i dokonuje pierwszych wyborów między alternatywnymi możliwościami zysku. W wyniku tego wykształca się kolejna struktura osobowości czyli ego. Ego jest więc strukturą świadomą opartą na racjonalności i kontrolującą działanie id a jego głównym zadaniem jest wywoływanie zachowań przystosowawczych i samozachowawczych. Działanie ego wprowadza stan równowagi poprzez kierowanie wyborem potrzeb, które mają być zaspokajane i pierwotnych popędów, które mają zostać zahamowane. Ego ma za zadanie koordynowanie innych czynników motywacyjnych i wymogów rzeczywistości. Zachowania motywowane przez ego są odnoszone do rzeczywistości życia jednostki i jej związków z "ja". To właśnie ono stanowi najwierniejszy obraz "ja" jednostki, jest bowiem strukturą odpowiadającą nie za same motywy lecz za decyzje podejmowane po rozważeniu tych motywów. Ego jest też częścią osobowości eksponowaną na zewnątrz. Jest strukturą nabytą i skonstruowaną w oparciu o doświadczenie, co sprawia, że może się także wraz z nabywaniem doświadczenia rozwijać. Ego ma znaczenie pragmatyczne dla funkcjonowania jednostki, ponieważ jest zdolne do przewidywania konsekwencji działań. Funkcjonowanie ego jest podporządkowane zasadzie realizmu.

Istnieje jeszcze jedna struktura ludzkiej osobowości, składająca się według Freuda z nad-jaźni i sumienia. Struktura ta, o nazwie superego (nad "ja"), rozwija się najpóźniej w życiu jednostki wskutek nabywania przez nią zasad i norm społecznych. W wyniku działania mechanizmu identyfikacji jednostki ze społeczeństwem dochodzi do uwewnętrznienia owych reguł społecznych i włączenia ich w system własnych reguł jednostki. Superego jest częścią nieświadomości, podobnie jak id, i także wpływa na zachowania świadome, jego rola jest jednak inna. Superego stanowi rodzaj przeciwwagi dla motywacji wypływającej z id. Motywuje ono do postępowania zgodnie z zasadami moralnymi i kontroli egoistycznych pragnień jednostki. Superego kontroluje także bodźce napływające z zewnątrz pod kątem przystawalności do moralnych zasad i niejako cenzuruje nasze spostrzeganie zapobiegając przedostaniu się nieodpowiednich treści do świadomości. Superego nadzoruje działania ego, potępia je bądź aprobuje. Ego dokonuje więc wyborów między tym czego "chce" id a tym, co uważa za słuszne superego. Superego stymuluje proces nieustannego samodoskonalenia się ego. Część superego zwana sumieniem ma za zadanie rozważanie możliwych wyborów i decydowanie o ty, który z nich jest właściwy. Nad-jaźń jest wyidealizowanym obrazem jednostki, do którego dążenie motywuje ją do działań zgodnych z sumieniem. Silne superego oznacza więc zablokowanie wpływów prymitywnych popędów związanych z id.

Zgodnie z teorią psychoanalityczną Freuda walka superego z id ma głęboki sens dla egzystencji jednostki. W jej wyniku wyeliminowane zostają bowiem zachowania dla jednostki nienaturalne czyli skrajne w którąś ze stron (skrajnie biologiczne lub skrajnie kulturowe i sztuczne). Równowaga między wpływem czynników biologicznych i środowiskowych utrzymywana przez ego umożliwia harmonijne funkcjonowanie jednostki na granicy tych wpływów. Wyróżnione przez Freuda struktury osobowości mają więc dla jednostki ogromne znaczenie przystosowawcze. Ich rola jest jednak właściwie spełniana dopiero wówczas, gdy wszystkie trzy są odpowiednio wykształcone.

8. Mechanizmy obronne - pojęcie wprowadzone przez twórcę psychoanalizy, Zygmunta Freuda i przejęte przez współczesną psychologię. Oznacza metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami w celu ochrony osobowości (ego), zmniejszenia lęku, frustracji i poczucia winy. Na ogół są one nawykowe i nieuświadomione.

9.Cele i funkcje mechanizmów obronnych:

* Unikanie lub łagodzenie bólu psychicznego i przykrych emocji
* Obniżenie niepokoju i lęku, wzrost poczucia bezpieczeństwa
* Rozwiązywanie konfliktów emocjonalnych
* Zastąpienie czymś tolerowanym czegoś, co nie da się tolerować
* Znalezienie kompromisu w sytuacji, gdy cele, pragnienia, marzenia są sprzeczne
i nieadekwatne do rzeczywistości
* Zabezpieczenie równowagi psychicznej, uzyskanie stabilności emocjonalnej

10. a) wypieranie - tego co jest zabarwione uczuciowo nieprzyjemnie
b) projekcja - przypisuje różne własne cechy i pragnienia do
których nie chce się przyznać przed sobą, innym
osobom lub przedmiotom zewnętrznym

d) najbardziej znanym mechanizmem obronnym jest represja - usuwanie ze świadomości myśli o konfliktach, popędach, przykrych przeżyciach, celem represji jest wyeliminowanie lęku, nie rozwiązuje ona problemu
e) Projekcja - nieświadomy mechanizm rzutowania swoich niepożądanych cech czy wad na innych ludzi, wpływa to na wzrost samooceny
• zmienia ona zachowanie jednostki w stosunku do innych ludzi
• jest to rodzaj samoobrony - człowiek siebie widzi zbyt jasno, a innych zbyt słabo
f) Racjonalizacja - nieadekwatne wyjaśnianie przyczyn postępowania, często ma charakter podawania przyczyn prawdziwych, ale nie pełnych (półprawda)

g) substytucja - polega na zastępowaniu celów, których nie można osiągnąć, przez cele, które są łatwiejsze. Są dwie formy substytucji:
Kompensacja - aktywność skierowana na cele podobne do tych, których nie udało się osiągnąć (np. taniec dla kobiety, która boi się intymnych kontaktów z mężczyznami)
Sublimacja - człowiek wyraża swoje nieakceptowane popędy w formie, która zyskuje uznanie społeczne (np. nie zaspokojony popęd seksualny zastąpiony malarstwem)

11. Założenia koncepcji poznawczej:
- Człowiek jest samodzielnym podmiotem , który samodzielnie i celowo działa.
- Człowiek przyjmuje i interpretuje informacje, nadaje im także wartość, podejmuje działania sprawując nad nimi kontrolę.
- Człowiek posiada umiejętność generowania informacji oraz wiedzy, dzięki temu rozwija on kulturę. Ludzie „wychodzą poza posiadaną informację”.
- Umysł człowieka posiada inteligencję, pamięć, zdolność myślenia abstrakcyjnego, właściwości te są wrodzone i rozwijane przez środowisko i kulturę. Umysł jest zawodny i ma swoje granice, jego potencjał nie jest absolutny.

12. Struktury poznawcze
To systemy informacji wewnętrznych utrwalonych w pamięci (indywidualne doświadczenie i wiedza wytworzona samodzielnie dzięki twórczemu myśleniu). Ich całkowite wyłączenie odebrałoby człowiekowi umiejętność poruszania się po świecie, wiedzę o sobie, zamieniło w twór niezdolny do działania, kojarzenia faktów.

13. W procesie interakcji tworzą się przekonania i oczekiwania o tym, co jest prawdziwe w danej sytuacji. W konsekwencji tworzą się, dzięki percepcji jednostki, społeczne i kulturowe układy odniesienia, podtrzymywane w procesie interakcji i dzięki nim aktorzy społeczni wiedzą jak należy w danej sytuacji się zachować. Jednakże inaczej, niż w założeniach interakcjonistycznyh, nie zakłada się, że aktorzy renegocjują rzeczywistość i redefiniują sytuacje przez cały czas, lecz zakłada się, że procesy organizowania stanów oczekiwań pojawiają się tylko w szczególnych warunkach, które je uaktywniają.

Stany oczekiwań, jako centralne pojęcie teorii, są ustalonym zbiorem przewidywań zachowań aktora społecznego w relacji do innego aktora oraz wobec samego siebie. Stany oczekiwań mogą być wysokie, jak i niskie, ale zawsze względem innego aktora.

14. Dysonans poznawczy - stan nieprzyjemnego napięcia psychicznego, pojawiający się wtedy, gdy dana osoba posiada jednocześnie dwa elementy poznawcze (np. myśli lub sądy), które są niezgodne ze sobą. Dysonans może pojawić się także wtedy, gdy zachowania nie są zgodne z postawami. Stan dysonansu wywołuje napięcie motywacyjne i związane z nim zabiegi, mające na celu zredukowanie lub złagodzenie napięcia.

15. Układ nerwowy człowieka układ zbudowany z tkanki nerwowej oraz tkanki glejowej, integrujący działalność organizmu, rejestrujący bodźce, przetwarzający zawartą w nich informację oraz sterujący czynnościami organizmu: ruchem mięśni oraz wydzielaniem hormonów.

Czynności obwodowego układu nerwowego można umownie podzielić na dwie kategorie:

Układ nerwowy somatyczny (łac. soma — ciało) nastawiony na łączność ze światem zewnętrznym, odbiera z niego różnorodne informacje za pośrednictwem narządów zmysłów oraz zarządza aparatem ruchowym, umożliwiając poruszanie się w przestrzeni i reagowanie w sposób celowy na bodźce zewnętrzne.

Układ nerwowy autonomiczny lub wegetatywny (łac. autos — samo- i nomos — prawo, a więc "samorządzący się") - jego rolą jest sprawowanie kontroli nad przemianą materii oraz prawidłowym działaniem narządów wewnętrznych.

Podstawowym elementem układu nerwowego jest komórka nerwowa z odchodzącymi od niej wypustkami, zwana neuronem. Neuron składa się z bańkowatego ciała komórkowego z jądrem (perikarion) i odchodzących od ciała licznych wypustek. Wypustki te tworzą drzewkowate rozgałęzienia zwane dendrytami. Jedna z wypustek jest o wiele dłuższa od pozostałych, pokryta jasną otoczką mielinową i nosi ona nazwę neurytu lub aksonu. Neurony kontaktują się ze sobą za pośrednictwem łącz, zwanych synapsami. Ich liczba jest wielokrotnie większa niż liczba komórek nerwowych, ponieważ każda wypustka tworzy wiele kontaktów synaptycznych z innymi komórkami nerwowymi. Neurony tworzą synapsy nie tylko z komórkami nerwowymi, lecz także z innymi typami komórek (np. z komórkami mięśniowymi, komórkami narządów zmysłów).

Podział topograficzny

• Ośrodkowy (centralny) układ nerwowy

• Mózgowie (kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, móżdżek, rdzeń przedłużony)

• Rdzeń kręgowy

• Obwodowy układ nerwowy

• Nerwy czaszkowe

• Nerwy rdzeniowe

Podział czynnościowy

• Układ nerwowy somatyczny

• Układ piramidowy

• Układ pozapiramidowy

• Autonomiczny układ nerwowy

• Część współczulna (sympatyczny)

• Część przywspółczulna

Gruczoły wydzielania dokrewnego

• podwzgórze

• przysadka mózgowa

• szyszynka

• tarczyca

• przytarczyce

• grasica

nadnercza

gonady

komórki APUD

16. Główne funkcje pnia mózgu

W pniu mózgu znajdują się liczne pierwotne ośrodki odpowiedzialne za utrzymanie funkcji życiowych. Znajduje się tam ośrodek oddychania, ośrodek regulujący pracę serca, ośrodek regulujący ciśnienie tętnicze, ośrodek regulujący temperaturę organizmu, ośrodek regulujący metabolizm, przysadka będąca ważnym gruczołem dokrewnym, ośrodki odruchowe wzroku i słuchu, ośrodek integracji bodźców ruchowych i czuciowych i twór siatkowaty pnia mózgu, odpowiedzialny za zdolność do czuwania, za stan przytomności i zdolność do wybudzania: patrz śpiączka, sopor. Pień mózgu stanowi także skupienie ośrodków nerwowych dla następujących czynności odruchowych: ssanie, żucie, połykanie, wymioty, kichanie, kaszel, mruganie powiekami, wydzielanie potu, regulowanie przemiany materii (wszystkie te odruchy są wrodzone i występują już u noworodków).

Pień mózgu: śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony:

oddychanie (most);

kontrola rytmu serca (rdzeń przedłużony);

połykanie, kaszel i odruchy wymiotne (rdzeń przedłużony);

odruchy zaskoczenia, podskoku (śródmózgowie);

kontrola systemu autonomicznego: pocenia się, cisnienia krwi, temperatury i trawienia.

ogólny poziom przytomności;

sen

utrzymywanie równowagi.

17. Układ limbiczny jest pojęciem fizjologicznym. Budowa anatomiczna mózgu człowieka nie uzasadnia odrębności struktur wchodzących w jego skład od innych jego obszarów, ani również nie pozwala na wyodrębnienie jego elementów. Stąd też postuluje się porzucenie tego terminu. Układ limbiczny został wyodrębniony wyłącznie na podstawie badań klinicznych. Początkowo przypisywano mu rolę w odbiorze i interpretacji wrażeń węchowych. W rezultacie dokładniejszych badań ostało się jasne, że układ limbiczny pełni bardzo ważną funkcję w wyzwalaniu pewnych emocji oraz wpływa na zachowania popędowe. Większość jego struktur pełni wiele ról. Przykładowo zakręty oczodołowe pozwalają nie tylko na ocenę pokarmu na podstawie wyglądu, konsystencji czy zapachu, ale również na wyzwalanie uczucia strachu oraz agresji. Układ limbiczny wpływa również na popędy takie jak głód, pragnienie czy popęd seksualny. Uszkodzenie przyśrodkowej części ciała migdałowatego powoduje afagię (zaburzenie pobierania pokarmu). Układ limbiczny może być odpowiedzialny za pewne odmienne zachowania seksualne. Dzięki swoim licznym połączeniom z różnymi ośrodkami mózgu wpływa na wiele czynności wegetatywnych, w tym na ośrodki krążeniowe i oddechowe. Odbywa się to głównie za pośrednictwem podwzgórza, gdzie znajdują się liczne ośrodki wegetatywne, choć może oddziaływać na nie za pomocą bezpośrednich połączeń np. połączenia ciała migdałowatego z jądrem pasma samotnego i niektórymi jądrami nerwu błędnego. Układ limbiczny pełni pewną rolę w modyfikacji procesów sensorycznych na wczesnym etapie ich powstawania, poprzez oddziaływanie na obszary sensoryczne asocjacyjne oraz pierwotne.

Płat limbiczny i jego okolice:

analiza wrażeń węchowych;

analiza wrażenia bólu;

kontrola negatywnych emocji; współpraca z ciałem migdałowatym;

skupienie uwagi;

reprezentacja pojęć dotyczących "ja".

18. Móżdżek dostaje informacje z wielu ośrodków mózgu, szybko je analizuje i odpowiednio moduluje, aby ruchy były płynne i dokładne. Decyduje, które mięśnie mają się kurczyć, a których odruch rozciągania ma być zahamowany, z jaką siłą etc. Móżdżek także stale kontroluje przebieg ruchu i wprowadza do niego automatyczne poprawki. Aby to obrazowo wyjaśnić posłużmy się przykładem: widzimy walizkę, którą mamy podnieść. Nie wiemy jednak, że została ona wcześniej przez kogoś opróżniona i teraz jest bardzo lekka. Móżdżek podejmuje więc decyzję, że siła przyłożona ma być dość duża. Efektem jest, że walizka ta "wylatuje w powietrze", a my sami tracimy równowagę. W ułamku sekundy móżdżek redukuje przyłożoną siłę, a nawet każe przeciwstawnemu mięśniowi wyhamować walizkę, aby np. nie został on uszkodzony. Zmienia także napięcie innych mięśni szkieletowych, aby przywrócić równowagę.

koordynacja ruchowa

równowaga

tonus (napięcie) mięśni

uczenie się zachowań motorycznych (np. jazda na rowerze)

decyduje o płynności i precyzji ruchów dowolnych (współdziała z okolicą ruchową kory mózgowej)

Móżdżek otrzymuje informacje z:

narządów ruchu - mięśni, stawów i wiązadeł (z proprioreceptorów)

ze skóry, narządów wzroku, słuchu, równowagi, rąk, stóp

z okolicy ruchowej kory mózgu

z ośrodków ruchowych rdzenia kręgowego

Rodzaje informacji docierających do móżdżku:

o stanie narządów ruchu

o ruchu aktualnie wykonywanym

o stanie pobudzenia ośrodków ruchowych

o zakłóceniach równowagi ciała.

Móżdżek:

koordynacja ruchów celowych;

utrzymanie równowagi;

regulacja napięcia mięśni;

pamięć niektórych odruchów;

wpływ na ruchy oczu.

19. Trzy funkcje kory:

Analiza danych przychodzących ze zmysłów

Działania motoryczne

Wyższe czynności psychiczne: planowanie, myślenie, analiza emocji

20. Funkcje układu hormonalnego

Regulowanie i koordynowanie czynności narządów ruchu,

Utrzymywanie na odpowiednim poziomie składu środowiska wewnętrznego ustroju,

Poszczególne hormony oddziałują na określone narządy, tkanki czy procesy zachodzące w organizmie. Takie działanie hormonów nazwane jest działaniem swoistym.

21. Wrażenie - pierwotny i najbardziej podstawowy proces poznawczy człowieka. Powstaje na skutek bezpośredniego działania bodźców ze świata zewnętrznego lub z wnętrza organizmu na zakończenia nerwowe (receptory), wywołując reakcję psychiczną. Jeden obiekt może jednocześnie działać na kilka rodzajów narządów zmysłowych, przez co jednocześnie można odczuwać kilka rodzajów wrażeń.

22. U człowieka, a także u większości innych zwierząt występują następujące zmysły:

• wzrok - związany z okiem, umożliwia rozpoznawanie fal elektromagnetycznych w widzialnym zakresie (światła). Ponieważ jedne receptory odpowiedzialne są za rozpoznawanie koloru (częstotliwość fali), a inne za rozpoznawanie jasności, można wzrok uważać za zmysł składający się w dwóch osobnych zmysłów.

• słuch - związany z uchem.

• smak - związany z językiem i jamą ustną. Rejestruje cząsteczki chemiczne. Istnieją co najmniej cztery rodzaje receptorów na języku, dlatego czasam są uważane za cztery różne zmysły, zwłaszcza, że każdy z receptorów przekazuje informacje do innej części mózgu. Cztery znane receptory wykrywają smak słodki, słony, kwaśny i gorzki. Piąty receptor, "umami", został odkryty w 1908 i jego istnienie zostało potwierdzone w 2000. Receptor umami rozpoznaje kwas glutaminowy występujący w mięsie i będący przyprawą (jako glutaminian sodu). Istnieją także teorie, według których człowiek potrafi również rozpoznawać smak "metaliczny" i smak tłuszczu.

• węch - związany z nosem, rejestruje cząsteczki chemiczne. W przeciwieństwie do smaku, zapach rozpoznawany jest przez setki różnych receptorów, z których każdy rozpoznaje inne cząsteczki.

• zmysły somatyczne - związane z receptorami w skórze. Dawniej zaliczano je do dotyku. Dzisiaj wiadomo, że składają się z wielu różnych receptorów, toteż wyróżnia się osobne zmysły somatyczne:

• dotyk - bodźce czuciowe

• nocycepcja - zmysł bólu

• zmysł temperatury - odczucie zimna i ciepła

• inne

• zmysł równowagi - związany jest z błędnikiem w uchu

• propriocepcja - zmysł ułożenia części ciała względem siebie oraz napięcia mięśniowego.

23. Deprywacja sensoryczna polega na zamierzonej redukcji lub usunięciu bodźców działających na jeden lub kilka zmysłów. Takie proste rekwizyty jak opaski na oczy i worki czy nauszniki mogą czasowo pozbawić odpowiednio wzroku lub słuchu, natomiast bardziej złożone przyrządy mogą spowodować czasową utratę zmysłów węchu, dotyku i smaku, odczuwania ciepła i ciążenia. Deprywacja sensoryczna stosowana jest w medycynie alternatywnej i eksperymentach psychologicznych (patrz: komora deprywacyjna) Chociaż krótkotrwała deprywacja może być dla organizmu relaksująca, to jednak długotrwała może prowadzić do skrajnego niepokoju, halucynacji, natłoku myśli, depresji i zachowań aspołecznych.

24. Adaptacja zmysłowa to przystosowanie ( przyzwyczajenie się ) zmysłow do bodźców długotrwale na nie działających.

Jedynym zmysłem, który się nie adaptuje to słuch.

Adaptacja zmysłowa wiąże się z obniżeniem wrażliwości.

25. Transdukcja to przeniesienie jednego rodzaju bodźców na drugi. Kiedy wpatrujemy się w obraz, do siatkówki oka dociera określony zestaw plam, które są tam przekodowywane na impulsy nerwowe. Nasz system poznawczy przez ogromną ilość mechanizmów radzi sobie z interpretacją i przetwarzaniem docierających impulsów, co kończy się kolejną transdukcją. Tym razem impulsy nerwowe zostają przekształcone na odpowiednie pobudzanie na przykład włókien mięśniowych lub gruczołów, które sprawiają, że w odpowiedni sposób się zachowujemy.

26. Percepcja - organizacja i interpretacja wrażeń zmysłowych, w celu zrozumienia otoczenia. Percepcja to postrzeganie; uświadomiona reakcja narządu zmysłowego na bodziec zewnętrzny; sposób reagowania, odbierania wrażeń.

27. Percepcja, proces poznawczy polegający na subiektywnym odzwierciedleniu przez człowieka przedmiotów, zjawisk i procesów. Proces spostrzegania przebiega dwupoziomowo:
1) poziom sensoryczno-motoryczny - ma charakter automatyczny i dokonywany jest przez narządy zmysłowe, najważniejsze z nich (wzrok, słuch, dotyk) odbierają bodźce, dzięki czemu rozpoznawane są np. dźwięki, kolory, szorstkość, gładkość.
2) poziom znaczeniowo-czynnościowy - występuje jako prostszy i bardziej złożony. Na prostszym poziomie odbieranym bodźcom nadawane jest znaczenie, np. można spostrzec człowieka, jego uśmiech. Na najbardziej złożonym poziomie percepcji możliwe jest nadawanie spostrzeżeniu pogłębionego znaczenia, tj. dostrzeganie tego, co przeżywa człowiek - jego uczuć, pragnień, postaw w stosunku do zjawisk itp.

28. Ludzki mózg natychmiast rozpoznaje dowolny znajomy przedmiot, którego obraz dociera do oczu, niezależnie od kąta patrzenia i odległości, w jakiej ten przedmiot się znajduje. Przykładowo książka V wygląda jak książka, czy widzimy okładkę, grzbiet czy bok. Jednak kształt i wielkość obrazu, jaki tworzy się na siatkówce oka, są zmienne. Na przykład jeśli książka leży płasko i blisko naszych oczu, jej obraz jest bardzo skrócony i węższy z tyłu niż z przodu. Wiemy jednak, że książka jest prostokątna, ponieważ mózg automatycznie dostosowuje się do rozmaitych obrazów książki. To zjawisko nazywamy stałością percepcji. Nie wiemy dokładnie. w jaki sposób mózg osiąga stałość percepcji, jednak proces rozpoznawania znanych przedmiotów ma miejsce w dolnej części płatu skroniowego (części mózgu, która w wyniku stymulacji wywołuje u ludzi halucynacje).

29. ZRODLA EMOCJI
Istnieją trzy źródła emocji:
źródło wrodzone czyli uniwersalne:
-wszystkie bodźce zmysłowe
-zmiany intensywności bodźców
-bodźce bólowe
-procesy fizjologiczne organizmu
-procesy chorobowe w organizmie
-narkotyki, alkohol i inne używki

źródła wyuczone( ontogenetyczne -rozwój jednostki) W przypadku każdego człowieka mogą być rożne, i tylko w nim wywołują takie a nie inne emocje.
Cztery prawidłowości powstawania emocji w ontogenezie:
1. Jeżeli bodziec neutralny wyprzedza w czasie lub współwystępuje z bodźcem wywołującym emocje to po pewnym czasie sam nabiera właściwości tego bodźca emocjonalnego.
2. Warunkowanie to odbywa się zazwyczaj bardzo szybko, np.: w wypadku emocji leku wystarczy zazwyczaj jedno połączenie
3. Połączenie tych dwóch bodźców jest na ogól bardzo trwale przypadku emocji leku może trwać nawet do końca życia.
4. Bodźce podobne do bodźca emocjonalnego (nawet minimalnie)wywołują podobne reakcje jak bodziec emocjonalny. Jest to zjawisko generalizacji emocji.
Słowa - są szczególnym źródłem emocji. Dzięki nim człowiek może reagować emocjonalnie na przedmioty, z którymi nigdy dotąd się nie zetknął

Głównym źródłem emocji są wszelkie

BODŹCE odbierane przez nasze zmysły: ciepło słońca, zapach kwiatów, powiew wiatru, dźwięk muzyki, zapach siarkowodoru, dotknięcie czegoś

PRZEDMIOTY LUB OBIEKTY, które nie budziły wcześniej żadnych uczuć, np. kontakt z jeziorem jest emocjonalnie obojętny jesienią, ale w czasie letnich upałów jest źródłem przyjemności. Dla kogoś, kto tonął, jezioro może kojarzyć się z lękiem

POTRZEBY- dążenie do ich zaspokojenia może wywoływać emocje. Kiedy wydaje się, że potrzeba może być zaspokojona pojawia się radość, podekscytowanie, duma, natomiast gdy potrzeba napotyka blokadę- smutek, żal, lęk, złość

KONTAKT Z SAMYM SOBĄ- można siebie lubić, nienawidzić, być z siebie dumnym, złościć się na siebie. Przekonania żywione o sobie, stopień, w jakim jesteśmy bliscy tego, jakimi chcielibyśmy być- wszystko to jest ważnym źródłem emocji

SŁOWA- mogą działać podobnie jak czyny i wywoływać emocje (nie tylko w wypowiadającym je, ale tez w innych): radość, żal, wstyd, lęk, poczucie winy, słowo „nie” często jest sprawcą smutku, rozgoryczenia

30. FIZJOLOGICZNY ASPEKT EMOCJI POZNAWCZY ASPEKT EMOCJI

BEHAWIORALNY ASPEKT EMOCJI

31. Z doświadczenia znamy subiektywne przejawy emo­cji, które pozwalają je nazwać: gniew, lęk, smutek, radość. Emocje znajdują również swój wyraz w za­chowaniu: w ruchach, gestach, mimice. Wreszcie emocje mają swą składową trzewną (cielesną, we­getatywną). Niektóre przejawy tej ostatniej składo­wej dostrzegalne są nawet dla otoczenia, np. zbled­nięcie, zaczerwienienie, pocenie się, inne tylko dla przeżywającego, np. suchość w jamie ustnej ze stra­chu, prześpieszone bicie serca, jeszcze inne można wykazać dopiero za pomocą badań laboratoryjnych, np. zmiany w składzie krwi, w przemianie materii.

32. Emocje określane są przez wielu autorów jako procesy związane z czynnością ośrodków podkorowych mózgu, przy uwzględnieniu funkcji kory mózgowej jako funkcji kontrolującej i hamującej stany emocjonalne, a uczucia zgodnie z Pawłowem wiążemy z funkcją kory mózgowej. W określeniach bardzo precyzyjnych emocja to stan organizmu będący rezultatem czynności struktur mózgowych, mających na celu wyróżnienie bodźców pożytecznych lub szkodliwych i ukierunkowujący zachowanie.

33. Pierwsze prawo Yerkesa-Dodsona mówi, że istnieje krzywoliniowy związek między pobudzeniem emocjonalnym a wykonaniem zadania. Inaczej: dla wykonania każdego zadania istnieje optymalny poziom pobudzenia, przy którym zadanie to jest wykonywane najlepiej. Zarówno niższy jak i wyższy poziom pobudzenia upośledza sprawność wykonania.

Na przykład gdy jesteśmy słabo motywowani do znalezienia pracy, to szukamy jej nieskutecznie (niski poziom pobudzenia emocjonalnego i niski poziom wykonania). Jeśli jednak jesteśmy skrajnie motywowani, bardzo nam zależy i jesteśmy potężnie sfrustrowani, to nasze poszukiwania mogą być chaotyczne, a zachowanie na rozmowach kwalifikacyjnych nerwowe, co także zmniejsza szanse na powodzenie - czyli wykonanie zadania.

Drugie prawo Yerkesa-Dodsona mówi o tym, że im trudniejsze jest zadanie, przed którym stoimy, tym niższy jest poziom optymalnego pobudzenia. Zadania łatwe są dobrze wykonane nawet wtedy, gdy poziom pobudzenia emocjonalnego jest bardzo wysoki, wykonywania zadań trudnych jest szybko upośledzane przez wysoki poziom pobudzenia.

Przykład. Gdy goni mnie potężny pies, będę szybciej uciekał niż wtedy, gdy goni mnie średni pies. Bieganie jest łatwym zadaniem, wysoki poziom pobudzenia podnosi wykonanie tego zadania. Gdy mam do rozwiązania zadanie matematyczne, z którym się wcześniej nie zetknąłem (trudne zadanie), to lepiej jeśli będę rozluźniony (niski poziom pobudzenia), stres szybko zmniejszy szanse na to, że dobrze je rozwiążę.

Poprzez "sytuacje trudne" rozumie się tu zadania skomplikowane, nowe, nieprzetrenowane oraz wykonywane w sytuacjach wymagających także innego działania. Sytuacje trudne to także takie, które angażują wszystkie nasze zasoby poznawcze.

34. Pamięć- określana jest jako właściwość zachowawcza polegająca na gromadzeniu i przechowywaniu ubiegłego doświadczenia oraz wykorzystywaniu go w rożnych sytuacjach.

Pamięć jest to zdolność do rejestrowania i ponownego przywoływania wrażeń zmysłowych, skojarzeń czy informacji.

35. Przebieg aktu pamięciowego ma 3 fazy:

1. zapamiętywanie (konsolidowanie śladów pamięciowych w mózgu)

2. przechowywanie

3. odtwarzanie

36. Przyczyny skrajnego lub sporadycznego braku pamięci mogą mieć swoje źródła zarówno w zmianach organicznych, jak i w uwarunkowaniach psychicznych.

Przyczyny natury organicznej:

Arterioskleroza: zgrubienie ścianek tętnic

Miażdżyca naczyń mózgowych: niedokrwienie mózgu

Schorzenia tarczycy

Zaburzenia przemiany materii

Zaburzenia rytmu pracy serca

Wysokie ciśnienie krwi

Alkoholizm

Zatrucie organizmu (nikotyna!)

Niedobór witamin itp.

Przyczyny natury psychicznej:

Tłumienie wspomnień
„Zapominamy" to, co zanadto obciąża świadomość. „Zapominamy" to, co wywołuje niechęć.

Egocentryzm
Zapominamy przez nieuwagę i brak zainteresowania, ponieważ jesteśmy zajęci wyłącznie własną osobą.

Depresje
Także w tym przypadku przyczyna słabej pamięci jest głównie brak uwagi, tj. obojętność, apatia.

37. P A M I Ę Ć

PAMIĘĆ GATUNKOWA

Schematy niektórych zachowań i czynności wysoce przystosowawczy dla danego gatunku są w nim przekazywane z pokolenia na pokolenie za pośrednictwem genów. Jeśli spojrzymy na gatunek jako na pewnego rodzaju całość, możemy powiedzieć ich wzorzec zachowań realizowanych w każdym jego pokoleniu jest przechowywany w swoistym magazynie pamięciowym przynależnym do tego gatunku. Każdy członek danego gatunku realizuje takie wzorce już od urodzenia i nie wymagają one przykładu ze strony innych osobników danego gatunku, chociaż mogą być doskonalone poprzez trening. Informacją gatunkową mogą stać zachowania realizowane przez osobniki danego gatunku w wielu pokoleniach - pamięć gatunkowa jest podatna na dodawanie nowych informacji. Do informacji przechowywanych w pamięci gatunkowej należą na przykład schematy zachowań instynktownych i odruchów warunkowych.

Funkcje pamięci gatunkowej:

zapewnienie osobnikowi schematów zachowań umożliwiających przeżycie zanim nauczy się ich od innych osobników lub na podstawie własnego doświadczenia

zmniejszenie zakresu umiejętności, które jednostka musi opanować

ograniczenie strat energii poprzez brak konieczności treningu umiejętności wrodzonych

Charakterystyka pamięci gatunkowej:

mała podatność na modyfikacje

stałość kolejności elementów schematu zachowań

schematy rozciągniętych w czasie działań umożliwiających przeżycie (budowa gniazd, hibernacja, gromadzenie zapasów)

podatność na rozbudowę

RODZAJE PAMIĘCI OSOBNICZEJ

Pamięć osobnicza dotyczy jedynie informacji pochodzących z osobistego doświadczenia jednostki. Pamięć osobniczą dzielimy na wiele rodzajów, ze względu na jej przedmiot, cechy poszczególnych faz procesu pamięciowego, długość przechowywania informacji a także charakter przechowywanej wiedzy.

1. Ze względu na przedmiot, wyróżniamy następujące rodzaje pamięci osobniczej:

pamięć obrazowa - dotyczy zapisu informacji pochodzących nie tylko z modalności wzrokowej lecz także informacji słuchowych, smakowych, węchowych, dotykowych i motorycznych; często w fazie zapamiętywania wspomagana jest opisem słownym (werbalizacja). Wiąże się z przechowywaniem takich informacji jak nawyki motoryczne (np. charakterystyczne gesty). Jej pojemność i długość przechowywania informacji zależy od indywidualnych różnic w odniesieniu do poszczególnych modalności. Jakość pamięci obrazowej w zakresie jednej modalności nie wiąże się z jakością w zakresie pozostałych modalności, aczkolwiek niektóre anatomiczne struktury pamięci są zaangażowane we wszystkie procesy pamięciowe a ich uszkodzenie powoduje zaburzenia pamięci obrazowej w zakresie wszystkich modalności. W życiu jednostki cechy przedmiotów są początkowo zapamiętywane na podstawie informacji z jednej modalności lecz później zaczyna ona postrzegać i zapamiętywać polimodalnie.

* werbalizacja - proces ujmowania w słowa przedmiotu percepcji; umiejętność nabyta i rozwijana z wiekiem; wspomaga zapamiętanie obrazów pochodzących z różnych modalności

pamięć werbalna - przechowuje słowny zapis treści myśli; dotyczy jedynie treści niosących sens i jest właściwa jedynie człowiekowi; treść informacji przechowywanej w pamięci werbalnej może być uzupełniona o treść informacji w pamięci obrazowej (wizualizacja, wyobrażenie).

pamięć uczuć - dotyczy doświadczeń emocjonalnych; przechowuje zapis informacji pochodzących z różnych modalności. Może zachodzić interferencja treści przechowywanych w pamięci uczuć z zapisem w pamięci obrazowej lub/i werbalnej, co oznacza, że zapamiętane emocje mogą zmieniać sposób, w jaki pamiętamy zdarzenia oraz myśli.

Wyróżnia się trzy główne systemy pamięci przemijającej oraz trzy systemy pamięci trwałej.

Systemy pamięci przemijającej

pamięć sensoryczna

Przyjmuje się, że każda modalność zmysłowa posiada własny magazyn pamięciowy. Jednak badania przeprowadza się zazwyczaj tylko na magazynie pamięci ikonicznej (wzrok) i echoicznej (słuch). Badania nad pamięcią ikoniczną prowadził Sperling zaś w zakresie badań nad pamięcią echoiczną pionierem była Treisman. Informacja w pamięci sensorycznej jest przechowywana przez bardzo krótki czas: 2 s w pamięci ikonicznej i do 10 s w pamięci echoicznej.

pamięć krótkotrwała (STM - short term memory)

Informacja jest kodowana w pamięci krótkotrwałej poprzez wewnętrzne powtarzanie (powtarzanie w myślach). Czas jej przechowywania również jest związany z powtarzaniem, dzięki któremu można podtrzymać informację w pamięci; bardzo długie powtarzanie prowadzi do przeniesienia informacji do magazynu pamięci długotrwałej. Badania nad pamięcią krótkotrwałą zaczął prowadzić Saul Sternberg. Wykazano istnienie charakterystycznych dla pamięci krótkotrwałej efektów towarzyszących odpamiętywaniu: efekt pierwszeństwa - lepiej pamiętane są elementy, które pojawiły się na początku materiału do zapamiętania; efekt świeżości - lepiej pamiętane są elementy, które pojawiły się na końcu materiału do zapamiętania.

Przyczynę zapominania informacji z pamięci krótkotrwałej może stanowić samoistne zanikanie informacji wraz z upływem czasu, przekierowanie uwagi czyli zaniechanie powtarzania informacji na rzecz innego zadania a także interferencja między informacjami czyli zacieranie jednej informacji przez drugą.

pamięć robocza (WM - working memory)

Pamięć robocza jest częścią pamięci krótkotrwałej, która nie ma za zadanie tylko biernego przechowywania informacji lecz pozwala także na przetwarzanie, nadzorowanie i koordynację przechowywanych informacji. Tę ideę pamięci roboczej sformułowali Baddeley i Hitch. W obrębie pamięci roboczej badacze ci wyróżnili cztery podsystemy:

a) centralny system wykonawczy - pełni on trzy główne funkcje: na bieżąco przetwarza informacje, nadzoruje to przetwarzanie oraz koordynuje pracę podległych mu buforów pamięci

b) pętla artykulacyjno-fonologiczna - składa się z dwóch mechanizmów: biernego (fonologicznego) odpowiedzialnego za krótkotrwałe przechowywanie informacji fonologicznych oraz czynnego (artykulacyjnego) odpowiedzialnego za bieżące przetwarzanie informacji fonologicznych

c) szkicownik wzrokowo-przestrzenny - składa się z dwóch mechanizmów: biernego magazynu wzrokowego odpowiedzialnego za krótkotrwałe przechowywanie informacji wizualnych oraz czynnego wewnętrznego "skryby" odpowiedzialnego za bieżące przetwarzanie informacji wizualnych

d) bufor epizodyczny - jest odpowiedzialny za krótkotrwałe przechowywanie informacji zapisanych jednocześnie w kodzie werbalnym i wizualnym

Istnieje konkurencyjny dla modelu Baddeleya i Hitcha model pamięci roboczej. Autorem tego modelu jest Cowan, według którego istotą pracy pamięci roboczej jest poziom aktywacji (pobudzenia). Zgodnie z tym modelem informacjom aktualnie przetwarzanym towarzyszy wysoki poziom pobudzenia i znajdują się one w ognisku uwagi, co oznacza, że są one dostępne świadomości. Pozostałe informacje znajdują się poza ogniskiem uwagi, ale mogą zostać do niego przeniesione jeśli uzyskają odpowiedni poziom aktywacji.

Systemy pamięci trwałej

pamięć semantyczna

Pamięć semantyczna obejmuje łatwą do zwerbalizowania wiedzę ogólną oderwaną od kontekstu autobiograficznego. Wiedza semantyczna ma strukturę sieci, w której poszczególne informacje stanowiące węzły łączą się między sobą za pośrednictwem nici skojarzeniowych. Struktura ta umożliwia odpamiętywanie cech i kontekstów informacji na zasadzie rozprzestrzeniającej się po sieci aktywacji. Pamięć semantyczna jest oderwana od kontekstu jej nabywania.

pamięć epizodyczna

Pamięć epizodyczna stanowi zapis informacji dotyczących wydarzeń charakteryzujących się określonym czasem i przestrzenią. Struktura informacji w pamięci epizodycznej opiera się na chronologii. Odpamiętywanie informacji o wydarzeniach ma zatem związek zarówno z określeniem czasu, w którym miały miejscem (datowaniem) jak również określeniem ich stosunku chronologicznego do innych wydarzeń, o których informacja znajduje się w magazynie pamięci epizodycznej. Datowanie wydarzeń z pamięci epizodycznej może odbywać się z różną precyzją. Pamięć epizodyczna jest związana z kontekstem jej nabywania.

pamięć autobiograficzna

Pamięć autobiograficzna jest specyficznym magazynem, w którym przechowywane są informacje dotyczące indywidualnej historii życia danej jednostki. Pamięć autobiograficzna, podobnie jak epizodyczna, dotyczy informacji o wydarzeniach. Odróżniającą te dwa magazyny pamięci cechą jest fakt, że informacje o wydarzeniach przechowywane w pamięci autobiograficznej pozostają w bezpośrednim odniesieniu do jednostki. Oznacza to, że do pamięci autobiograficznej trafiają jedynie te wydarzenia, w których jednostka osobiście brała udział. Dla większej precyzji można powiedzieć, że to właśnie doświadczenie jednostki udziału w jakimś zdarzeniu zostaje zapisane w pamięci autobiograficznej. Porządek informacji przechowywanych w pamięci autobiograficznej może odnosić się zarówno do chronologii wydarzeń jak i do ich tematyki. Zdaniem Conwaya zawartość pamięci autobiograficznej jest zorganizowana w trzy bloki: wiedzę na temat okresów życia, pamięć zdarzeń ogólnych (pojedynczych lub powtarzających się) oraz pamięć zdarzeń specyficznych (czyli jednorazowych i szczególnych). Niektórzy badacze twierdzą, że pamięć autobiograficzna może zawierać informacje zarówno epizodyczne jak i semantyczne, a co za tym idzie również informacje abstrakcyjne dotyczące danej jednostki.

38. MOTYWACJA

a). Procesy motywacyjne dynamizują, energetyzują, i ukierunkowują zachowanie człowieka.
b). Konkretne motywy działań ,mogą nimi być: potrzeby, popędy, pragnienia, marzenia, cele i zadania życiowe, emocje i aspiracje ( są to cele prezentestyczne i odlegle), wartości instrumentalne i autonomiczne.
39. Teoria umiejscowienia poczucia kontroli dotyczy subiektywnie odczuwanego ulokowania sprawstwa zdarzeń. Rotter twierdzi, że ludzie uczą się w ciągu życia wierzyć, że ich losem kierują oni sami, bądź też że kierują nim czynniki od nich samych niezależne. W związku z tym teoria ta umieszcza ludzi na (jednomodalnym) kontinuum z dwoma biegunami.

Osoby o wewnętrznym umiejscowieniu kontroli (internaliści) mają przekonanie, że ich życiem i ważnymi zdarzeniami sterują oni sami. Żywią przekonanie, że przede wszystkim od ich własnych wysiłków, pracy, osobistego wpływu zależy to, co ważnego przydarza się im w życiu.

Osoby o zewnętrznym umiejscowieniu kontroli (eksternaliści) żywią przekonanie, że życiem sterują czynniki niezależne od ich świadomego, celowego i zamierzonego wpływu (niekoniecznie muszą to być czynniki zewnętrzne!) - los, przeznaczenie, Bóg, nieświadomość, choroba, szczęście itd.

40. Motywacja osiągnięć dostarcza impetu w dążeniu do sukcesu, lecz to, co będzie przedmiotem sukcesu, zależy od systemu wartości danego człowieka. Z reguły motywacja osiągnięć jest związana z sukcesami w pracy.

41. i 42.Wzrost motywacji może wynikać ze wzrostu, do pewnego poziomu, prawdopodobieństwa sukcesu lub porażki w działaniu mającym na celu osiągnięcie wyniku. Motywacja będzie miała maksymalne natężenie, gdy prawdopodobieństwo sukcesu i porażki będzie równe. Poziom motywacji zależy też od wysiłku i ryzyka związanego z daną czynnością. Początkowy wzrost wysiłku i ryzyka zwiększa motywację jednostki, przy ich dalszym wzroście proces ten osiąga optymalny poziom, następnie malejąc aż do wartości ujemnych.

43. RODZAJE MYŚLENIA
a)SENSORYCZNO-MOTORYCZNE ( zmysłowo- ruchowe )
Przebiega na materiale konkretnym-zmysłowym, Ponadto musi być wykonane pewne działania na tym konkretnym materiale aby wogóle doszło do procesu myślenia.
b)KONKRETNO-WYOBRAŻENIOWE
Chodzi o konkretny rodzaj przedmiotów na których przebiega myślenie np. dla hydraulika będą to rury a dla dziecka zabawki itd.
c)SŁOWNO-LOGICZNE (symboliczne, pojęciowe, abstrakcyjne)
Oparte na języku, mowie. W wieku przedszkolnym tylko w postaci zalążkowej, a w wieku szkolnym rozwija się wraz z przyswajaniem nowych pojęć- nauki.

W zależności od wartości wyniku myślenia dzieli się ono na kilka rodzajów:
MYSLENIE PRODUKTYWNE-to tworzenie treści zupełnie nowych dla podmiotu. Wzbogaca wiedze człowieka o nieznane dotychczas tresci. Można podzielić je na:
-twórcze- wynik tego myślenia jest nie tylko nowy dla podmiotu ale jest on też obiektywnie nowy dla ludzkości. Wzbogaca dotychczasowa wiedze nagromadzona przez
pokolenia.
-nietwórcze- jest myśleniem w którym podmiot dochodzi do pewnych odkryć czy tez rozwiązań, które są dla niego nowe ale nie są nowe dla ludzkości.
MYSLENIE REPRODUKTYWNE- polega na zastosowaniu uprzednio zdobytej wiedzy
w nowych zadaniach .Na wykorzystaniu poznanych metod rozwiązywania zadań i problemów w nowych warunkach np.:
-zastosowanie wzoru do zadań
-przetłumaczenie tekstu z obcego języka

Operacje myślowe:
- analiza - oznacza myślowe rozdzielanie danych całości (przedmiotów , zjawisk) a przez to wykrywanie ich części składowych
- synteza - jest to myślowe scalanie rozdzielonych w analizie elementów, operacja ta jest uzależniona od dokonanej uprzednio analizy.
- porównywanie - zestawienie ze sobą przedmiotów, sytuacji, a następnie ujmowania podobieństw i różnic między nimi.
- abstrahowanie
- uogólnianie

44. POJECIE- treścią pojęć są ogólne właściwości wspólne dla jakiegoś zbioru rzeczy oraz stosunki pomiędzy elementami rzeczywistości. Można podzielić je na :
konkretne - przedmioty konkretne o rozmaitym stopniu ogólności (torba, lampa, koń)
abstrakcyjne - którym nie odpowiadają żadne realnie istniejące przedmioty, lecz ujmujemy ich sens i zakres. (liczba, sprawiedliwość, piękno, dobro, miłość, wiedza)

45. ?

46. Naturalne- kształtują się na bazie codziennych doświadczeń.

Sztuczne- muszą zostać zdefiniowane.

47.

Prób i błędów metoda, spontaniczny, oparty na intuicji sposób rozwiązywania zadań i problemów, polegający na wykonywaniu pozornie chaotycznych (dla tych, którzy przywykli do stosowania schematów i działań analogowych) czynności tak długo, aż uzyska się pożądany rezultat.

Algorytm- procedura kolejnych kroków prowadząca do rozwiązania problemu (np. instrukcja obsługi czy przepis kulinarny).

Heurystyki (z greckiego heuresis - odnalezienie) - czyli wskazówki (procedury) poszukiwania rozwiązań, których nie da się ściśle, z logicznego punktu widzenia, uzasadnić, ale które są wartościowe ze względu na przydatność w rozwiązywaniu problemu. Heurystyki mogą być zatem skuteczne, ale ta skuteczność nie jest wiadoma "z góry"- przekonujemy się o niej wtedy, gdy problem został (lub nie został) rozwiązany. Wiele procedur heurystycznych opiera się na analogii: poszukuje się podobieństw danego problemu z innymi problemami, których rozwiązanie jest już znane. Przykładowo, wiele konkretnych rozwiązań w ramach współczesnych teorii zarządzania uzyskano dzięki wyobrażeniu sobie organizacji jako organizmu: pod pewnymi względami organizacje zachowują się tak, jakby były organizmami biologicznymi. Dzięki tej analogii wykorzystuje się np. zdolność organizacji do samoregulacji, mechanizmy przystosowania subsystemów firmy itp.
Dobrze znane są dwie procedury heurystyczne umożliwiające twórcze rozwiązywanie problemów: burza mózgów oraz wykreślanie map umysłu.

Metoda Burzy Mózgów [brainstorming].
jest sposobem poszerzania pola analizowanych możliwości rozwiązywania problemów, w którym świadomie oddziela się proces tworzenia propozycji od ich oceny. Twórcy tej metody (J. Osborn i in., lata 1950-e) starali się:

• stworzyć środowisko stymulujące pracę twórczą nawet w sytuacji, gdy szanse na rozwiązanie wydają się niewielkie;

• umożliwić ludziom podejmującym decyzje uniknięcie negatywnych konsekwencji zjawiska syndromu "grupowego myślenia", które może prowadzić do pochopnych i nadmiernie ryzykownych decyzji.

W czasie "burzy mózgów" członkowie grupy wymyślają tak wiele możliwości jak tylko potrafią, a pojawiające się pomysły nie są od razu poddawane ocenie. Daje to uczestnikom poczucie nieskrępowania w wymyślaniu niestandardowych, czasami dziwacznych, rozwiązań. Jednakże może się zdarzyć, że nawet kompletnie nierealistyczny pomysł będzie stymulował wartościowe propozycje. Jak już wiemy, nie istnieje jedyna droga dochodzenia do rozwiązań i dlatego warto czasami wykorzystać metodę swobodnych skojarzeń.

Wykreślanie "Map Umysłu" [mind-mapping]
polega na bezpośrednim zapisywaniu wszelkich pomysłów i skojarzeń wywołanych problemem wyjściowym - tematem nadrzędnym. Temat ten zapisujemy na środku kartki i od tego momentu dajemy się ponieść myślom. Kolejne idee zapisujemy wokół tematu - gdy wiążą się one z sobą, łączymy je od razu liniami, jeśli nie - wykreślamy nowe odgałęzienie. Po pewnym czasie "mapa" staje się dość rozległa i zawiła. Gdy wyczerpie się nasza inwencja, analizujemy obraz. Dostrzeżone teraz związki oznaczamy dodatkowymi liniami. Jest bardzo prawdopodobne, że mapa:

• będzie zawierała znacznie więcej elementów, niż pomysły, które zapisalibyśmy tradycyjną metodą wyliczenia w "słupku" - niektóre zapomnielibyśmy, inne w ogóle nie przyszłyby nam do głowy;

• ukaże powiązania między pomysłami, których się nie spodziewaliśmy; te powiązania wywołają pojawienie się kolejnych elementów;

• ujrzymy przejrzysty obraz całości problemu, którego nie dostrzeglibyśmy myśląc sekwencyjnie.

Wgląd (zrozumienie) - odkrywanie organizacji materiału, nadawanie mu jakiejś struktury. Chodzi o wniknięcie w istotę rzeczy, zobaczenie powiązań między elementami, wniknięcie w terminy wchodzące w zakres działania.(Eureka!)

48. Przeszkody utrudniające rozwiązywanie problemów :
- sztywne nawyki postępowania przy określonej metodzie rozwiązywania problemów
- fiksacja funkcjonalna - trudności w wykorzystaniu przedmiotu do innego celu niż ten, do którego bywa zwykle przeznaczony.

49. Błędy w zachowaniu i podejmowaniu decyzji

• Efekt autorytetu - poleganie wyłącznie na autorytecie^[1].

• Efekt czystej ekspozycji - wytworzenie pozytywnej opinii czy oceny obiektu pod wpływem samego zwiększenia liczby kontaktów z tym obiektem.

• Efekt izolacji - tendencja do lepszego zapamiętywania obiektów, które w jakiś sposób wyróżniają się ze środowiska.

• Efekt kongruencji - tendencja do testowania hipotez wyłącznie bezpośrednio, bez szukania dowodów pośrednich.

• Efekt kontrastu - subiektywne zwiększenie lub zmniejszenie obserwowanych cech obiektu w zależności od porównania z wcześniej obserwowanym obiektem.

• Efekt niepotrzebnych informacji - tendencja do zbierania dodatkowych informacji nawet wtedy, gdy nie mogą one mieć wpływu na podejmowaną decyzję.

• Efekt Pollyanny - tendencja do myślenia o rzeczach przyjemnych i poszukiwania pozytywnych aspektów w każdej sytuacji, przy jednoczesnym ignorowaniu aspektów przykrych lub nieprzyjemnych

• Efekt pominięcia - tendencja do oceniania szkodliwych działań za gorsze i bardziej niemoralne niż równie szkodliwe: brak działania i bezczynność.

• Efekt posiadania - tendencja do oceniania posiadanych rzeczy za bardziej wartościowe niż identyczne nieposiadane.

• Błąd konfirmacji - (nazywany też efektem potwierdzania) tendencja do poszukiwania wyłącznie faktów potwierdzających posiadaną opinię, a nie weryfikujących ją^[1].

• Efekt przywiązania - korzystanie ze zbyt mało różnorodnych źródeł informacji^[1].

• Efekt pseudopewności - tendencja do unikania ryzyka przy dążeniu do pozytywnych rezultatów, a szukania ryzyka przy dążeniu do uniknięcia analogicznych negatywnych rezultatów.

• Efekt skupienia - błąd w ocenie wynikający ze zwracania nadmiernej uwagi na jeden aspekt i ignorowania innych aspektów.

• Efekt statusu quo - tendencja do akceptowania rzeczy takich, jakimi aktualnie są.

• Efekt ślepej plamki - tendencja do niezauważania błędów we własnej ocenie rzeczywistości.

• Efekt wspierania decyzji - tendencja do lepszego pamiętania argumentów przemawiających za podjętą już decyzją niż przeciwko niej.

• Efekt wyniku - tendencja do oceniania decyzji na podstawie znanych później ich rezultatów, zamiast na podstawie informacji znanych w momencie podejmowania tych decyzji.

• Efekt wyświadczonej przysługi - tendencja do zmiany postawy na bardziej przyjazną w stosunku do osób, dla których z własnej woli zrobiło się coś dobrego.

• Efekt wiarygodności - ocenianie wiarygodność argumentów na podstawie zgodności wniosków z wcześniejszymi założeniami^[1].

• Efekt zaprzeczania - tendencja do krytycznego weryfikowania informacji, które zaprzeczają dotychczasowym opiniom, przy jednoczesnym bezkrytycznym akceptowaniu informacji, które je potwierdzają.

• Efekt zerowego ryzyka - ocenianie redukcji ryzyka do zera za bardziej wartościową niż wynikałoby to z wyceny samego ryzyka.

• Hiperboliczne obniżenie wartości - tendencja do przedkładania wcześniejszych zysków nad późniejsze tym silniej, im oba zyski są bliżej obecnej chwili.

• Ignorowanie prawdopodobieństwa - tendencja do ignorowania zasad rachunku prawdopodobieństwa przy podejmowaniu decyzji w niepewnych sytuacjach.

• Iluzja kontroli - przekonanie o możliwości wpływania na sytuacje, na które w rzeczywistości żadnego wpływu się nie ma.

• Iluzja wstrząsu - tendencja do przeceniania długości lub intensywności swoich przyszłych stanów emocjonalnych.

• Niechęć do straty - tendencja do przykładania większego wysiłku do unikania strat niż do uzyskiwania analogicznych zysków.

• Racjonalizacja zakupu - tendencja do przekonywania post-factum samych siebie o wartości dokonanego zakupu.

• Selektywna percepcja - tendencja do zaburzania percepcji przez oczekiwania.

• Skrzywienie zawodowe - tendencja do oceniania rzeczy z punktu widzenia swojej profesji, z ignorowaniem szerszego punktu widzenia.

• Zasada podczepienia - tendencja do robienia czegoś (i wierzenia w coś) dlatego tylko, że wiele osób tak robi. Powiązany z zachowaniem stadnym i modą.

• Złudzenie planowania - tendencja do niedoceniania kosztów i czasu wykonania przyszłego zadania.

50. Rodzaje myślenia:

Sensoryczno - motoryczne - zwane myśleniem konkretnym. Zasadniczą rolę spełniają spostrzeżenia, które dostarczają informacji o aktualnej sytuacji. Dominuje u małych dzieci (do 2 lat) i zwierząt. Dzięki temu rozwojowi myślenia ludzie dorośli rozwiązują zadania praktyczne.

Pojęciowe - zwane abstrakcyjno - pojęciowym. W toku tego myślenia człowiek operuje pojęciami, które często są bardzo abstrakcyjne. W początkowych fazach tego myślenia znaczną rolę mogą odgrywać wyobrażenia.

Rodzaje myślenia:

• Produktywne - tworzenie nowych informacji potrzebnych dla podmiotu myślenia.

• Reproduktywne - polega na zastosowaniu uprzednio zdobytej wiedzy w nowych zadaniach, w rozwiązywaniu problemów.

51. Inteligencja- ogólna zdolność adaptacji do nowych warunków i wykonywania nowych zadań przez wykorzystanie środków myślenia. zdolność rozwiązywania problemów. zdolność uczenia się. zdolność do twórczego, a nie tylko mechanicznego przetwarzania informacji, czyli tworzenia zupełnie nowych pojęć i ich nieoczekiwanych połączeń. zdolność ogólna do celowego działania, racjonalnego myślenia i skutecznego radzenia sobie z trudnościami.

52.

W jaki sposób ocenia się (mierzy) inteligencję

Test inteligencji - test w założeniach mierzący poziom inteligencji. Rozkład wyników testu jest w przybliżeniu opisywany krzywą Gaussa (tzw. "krzywa dzwonowa").

Testy mierzące IQ (II - Iloraz Inteligencji) muszą być od czasu do czasu kalibrowane od nowa, ponieważ wykonanie różnych zadań zmienia się ze zmianami kulturowymi (np. zmianie ulega znajomość różnych słów), a nadto w krajach rozwiniętych istnieje stała tendencja do wzrastania średniego ilorazu inteligencji całej populacji (tzw. efekt Flynna).

53. Iloraz inteligencji (IQ - od intelligence quotient) - wartość liczbowa testu psychometrycznego, którego celem jest pomiar inteligencji. Wartość ta nie jest absolutną miarą inteligencji, lecz ma - jak każda jednostka miary używana do pomiaru - charakter relatywny. Wynik badania testowego obliczony według zaproponowanej przez siebie formuły Stern nazwał ilorazem inteligencji. Ostatecznie zatem wzór pozwalający na obliczenie wyniku testu inteligencji przedstawiał się następująco:

54. ?

smutek

Spadek ciśnienia krwi

Spadek tętna

Oddech płytszy i wolniejszy

Spadek napięcia mięśni

 

strach
radość

gniew

Wzrost EDA

Wzrost ciśnienia krwi

Wzrost tętna

Przyspieszony oddech

Wzrost napięcia mięśni

Emocja

Symptomy

smutek

Przekonanie o bezradności, beznadziejności

gniew

Frustracja lub poczucie krzywdy

radość

Poczucie przyjemności, zadowolenia, satysfakcji

strach

Przekonanie, że jest się w niebezpieczeństwie

Emocja

Symptomy

smutek

Bierność, autodestrukcja

gniew

Atak

radość

Dążenie ku czemuś

strach

Unikanie, ucieczka lub znieruchomienie

Emocja

Symptomy

---