1. Funkcje nauki o polityce.

• Opisowa (badanie rzeczywistości politycznej poprzez ujawnienie ważnych problemów politycznych; należy określić normę, czyli określonego stanu rzeczy, wskazanie zjawisk, które tych standardów nie spełniają oraz ukazanie ewentualnych środków zaradczych, wskazanie co jest dobre a co złe, krytykę tego co złe)

• Wyjaśniająca (wskazujemy związki przyczynowo - skutkowe, wyjaśniamy charakterystykę zjawisk i jak się przyczyniają do funkcjonowania społeczności)

• Przewidująca (posługując się wiedzą z zakresu historii działań społecznych przeprowadzamy analizę aktualnych procesów i formułujemy ekspertyzę)

• Instrumentalna (dysponując odpowiednią wiedzą możemy określić jakie podjąć działania aby polepszyć sytuację; dyrektywy postępowania formułuje socjotechnika w tzw. Przewidywaniu warunkowym, czyli takim, w jakim układzie warunków może zajść zjawisko przewidywane przez cel, i co trzeba zrobiłaby cel ten zrealizować)

• * * * * * *

• Ideologiczna (do jakich celów należy dążyć i jakie wartości realizować; trudna do określenia)

2.Standardowe zagadnienia przedmiotu wiedzy o polityce

W 1948r. UNESCO opracowało katalog spraw, którymi zajmuje się nauka o polityce :

1.teoria polityki

2.instytucje polityczne

3.partie, grupy i opinia publiczna

4.stosunki międzynarodowe

3. Geneza państwa w myśli politycznej

*Konfliktowe koncepcje pochodzenia państwa.

T. Hobbes - okres przedpaństwowy był zły, ludzie wyniszczali się wzajemnie, więc stworzyli umowę społeczną, która dała początek państwu (umowa ludu z władcą);

Człowiek z natury jest zły, egoistyczny, dąży do własnych pragnień. Umowa społeczna była jakby podporządkowaniem się suwerenowi (można ją jednak złamać, jeśli suweren nie zapewnia bezpieczeństwa). Państwo jest jak Lewiatan(1651r.), który wszystko wchłania, ale daje też bezpieczeństwo.

T. podboju i przemocy - państwo jest następstwem podboju jednych ludów przez inne, silniejsze grupy ludzi pokonują grupy słabsze organizacyjnie, jak twierdził w XIX w. Ludwik Gumplowicz. Twierdził on, że państwo jest ważnym tworem, bo służy zachowaniu gatunku, stwarza ludziom lepsze warunki do życia. Niezmienny jest w nim podział na rządzonych i rządzących. Wassel kampf - walka ras - silniejsza grupa zawsze podbija słabszą.

Teoria marksistowska - sformułowana głównie przez Engelsa - powstanie państwa dokonało się w szeregu przeobrażeń - państwo niewolnicze na drodze ewolucyjnej stało się państwem feudalnym, to przeobraziło się w kapitalistyczne. Kolejnym etapem ma być państwo komunistyczne bez granic, ze wspólną własnością. Koncepcja zakłada, że państwo jest organizacją przymusową, służącą władzy, w którym jedna klasa panuje nad drugą. Nierówny podział pracy doprowadził do podziału społeczeństwa na klasy, państwo zaś miało dać bezpieczeństwo w tej walce klas, ale dało je jedynie klasie posiadającej.

*Integracyjne koncepcje pochodzenia państwa

Arystoteles - koncepcja naturalistyczna; ludzie, nie mogąc samodzielnie uchronić się przed niebezpieczeństwami, zaczęli w sposób naturalny łączyć się w grupy, a ostatecznie w państwa, które jest jednym z etapów rozwoju człowieka, w którym może się realizować. Człowiek z natury stworzony jest do życia w grupie, bo nie jest samowystarczalny.

Patriarchalna - źródłem państwa jest rodzina, te łączą się w rody, plemiona, w końcu państwa plemienne, na czele których stał władca (jak ojciec w rodzinie). Teoria głoszona przez Roberta Filmera.

Umowy społecznej - głoszona w Oświeceniu - państwo powstało na skutek szczególnej umowy zawartej między członkami społeczeństwa lub między nimi a władcą:

- T. Hobbes - T. Hobbes - okres przedpaństwowy był zły, ludzie wyniszczali się wzajemnie, więc stworzyli umowę społeczną, która dała początek państwu (umowa ludu z władcą);

Człowiek z natury jest zły, egoistyczny, dąży do własnych pragnień. Umowa społeczna była jakby podporządkowaniem się suwerenowi (można ją jednak złamać, jeśli suweren nie zapewnia bezpieczeństwa). Państwo jest jak Lewiatan, który wszystko wchłania, ale daje też bezpieczeństwo. Homo homini lupus.

- J. Locke - państwo i społeczeństwo powstało w wyniku porozumienia się jednostek, które poprzednio żyły w stanie natury. Okres przedpaństwowy był epoką wolności i dobrobytu.

- J.J. Rousseau - w okresie przedpaństwowym istniały liczne nierówności społeczne - nierówny podział prac, klasowość, więc ludzi stworzyli państwo, w którym mogą bronić swych praw.

Społeczeństwo - czynnik pierwotny

Państwo - czynnik wtórny

Psychologiczna - jej prekursorem był Platon, a kontynuował Leon Petrażycki - ludzie z natury muszą być czemuś lub komuś podporządkowani, mieć zakazy i nakazy, a państwo jest pewnym przeżyciem.

*Ewolucja idei genezy państwa w myśli politycznej.

a)doktryna teologiczna zrodziła się w starożytności i przetrwała na Średniowiecza, gdzie się rozwinęła. Za jej twórców należy uważać b) św. Augustyna i św. Tomasza z Akwinu. Pierwszy z nich uważa państwo za dzieło samego Boga na ziemi, drugi zaś że jest ono wytworem ludzkim, ale władza pochodzi od Boga. Wg tych koncepcji panujący korzysta więc z boskiej charyzmy to właśnie nią legitymuje swoje działanie. Władzy tej należy się bezwzględne posłuszeństwo. Aby wyjaśnić c) w jakiej mierze władza pochodzi od boga św. Augustyn wymienia trzy momenty w których

- władza jest instytucja boską

- postacie mogą nie pochodzić od Boga, jeśli jest to władza źle nabyta

- ustalenie granic posłuszeństwa jest uzależnione od sposobu nabycia władzy, zatem możliwe jest nieposłuszeństwo

Władza ta dawała monarsze nadprzyrodzone cechy oraz nakazywała skupiać się wokół władcy co prowadziło do unifikacji, cementoania państwa.

b)doktryna patriarchalna - Robert Filmer twierdził iż państwo powstało z rodziny która stopniowo się rozrastała. Widziała więc źródło panowania królewskiego we władzy ojca nad członkami rodziny, i właśnie taką władzę posiada władca nad ludem jako spadkobierca biblijnego Adama.

c)doktryna patrymonialna wg Hallera zakłada, że u źródła władzy państwowej leży własność ziemi, zatem władza państwowa wywodzi z prawa własności do ziemi <patrimonium>. Tak więc panujący książę ma prawo do ziemi która obejmuje jego panowanie.Lud występuje tu w podwójnej roli: jest on poddany władzy ale i dzierżawcą ziemi.Wynika to z praw natury.

d)teoria umowy społecznej z XVII i XVIII wieku, jej twórcą jest J.J.Rousseau. Przedstawicielami tej koncepcji są także Hobbes, Locke, Spinoza, a w PL. - H.Kołłątaj. Teoria ta traktuje „lud” jako źródło wszelkich uprawnień władczych państwa. Państwo to wynik świadomie i racjonalnie zawartej umowy. Wg tej umowy „lud” i „naród” stają się podmiotem wszelkich uprawnień władczych państwa, które nabył w sposób niezbywalny, pierwotny i niepodzielny. Rożnie oceniany był stan „naturalny” przed powstaniem umowy społecznej. Jedni wychodzili z założenia,ze człowiek jest z natury zły(Hobbes, Spinoza) a stan pierwotny to okres chaosu- wojna wszystkich ze wszystkimi. Inni zaś wychodzili z założenia(Locke, Rousseau), że człowiek jest natury dobry i stan pierwotny to era pomyślności, wolności i równości. Różnie tez podchodzono do samej umowy społecznej. Jedni rozumieli ją jako umowę każdego z każdym, inni wyodrębnili dwa etapy: pactum unionis - umowa o zrzeszenie i pactum subiectionis - umowa o podporządkowanie się władzy. Zaletą tych poglądów była ich postępowa funkcja społeczna, która dawała ludowi miejsce suwerena i jedynie na mocy umowy zlecał monarsze wykonywanie władzy. W przypadku naruszenia umowy przez monarchę mógł on zostać usunięty ze stanowiska.

e)teoria podboju powstała w XIX wieku.Za jej twórców uważa się Duhringa i Gumplowicza. Założenia tych koncepcji opierają się na idealizmie historycznym, mówiącym o tym, że tylko działalność wybitnych jednostek, czy też grup, plemion, ras w sposób decydujący określa rozwój historyczny.

Duhring zakłada, ze teoria powstania państwa opiera się na przemocy z zewnątrz. Zastosowanie przemocy determinuje zatem rozwój ekonomiczny i powstanie państwa.

Gumplowicz twierdzi natomiast, że dla historii decydujące znaczenie ma walka ras. Powstanie państwa wyjaśnia on poprzez starcie odmiennych rasowo plemion, ujarzmienie jednego plemienia przez drugie. Plemię zwycięskie ustanawia władzę.

f)teoria procesu rozwarstwienia klasowego stworzona przez F. Engelsa zakładała, że decydujące znaczenie dla powstania państwa i jego rozwoju miały procesy zachodzące wew. społeczeństwa. Twierdził on, że historia społeczeństwa pierwotnego jest znacznie dłuższa niż tych pod panowanie władzy państwowej. Państwo pojawia się wtedy, kiedy zaczyna kształtować się własność Prywatna a z nią zróżnicowanie ekonomiczne i rozpad na klasy. Wspólnota pierwotna nie znała własności prywatnej, tak więc Korzeni organizacji państwowej dopatruje się on w okresie rozwoju zwanym rodowo - plemiennym.Ród jest to wspólnota społeczna i gospodarcza powstała na gruncie więzi krwi, cechą charakterystyczną tej organizacji jest zakaz zawierania małżeństw wew. rodu. Ród w odróżnieniu od org, państwowej jest związkiem czysto osobowym, nie zaś terytorialnym, nie ma tu aparatu przymusu. W wymiarze gospodarczym ród był org., gdzie członkowie zobowiązani byli pomagać sobie, wspólnie wytwarzali i związani byli wspólnym spożyciem. Na skutek społecznych podziałów pracy gdy następuje oddzielenie pasterstwa od rolnictwa a potem rolnictwa od rzemiosła, wyodrębnia się zawód kupca dotychczasowa forma org. staje się niewystarczająca. Starszyzna rodowo-plemienna zaczyna przywłaszczać sobie część dóbr wyprodukowanych przez innych członków co prowadzi do powstania własności prywatnej, która powoduje zróżnicowanie majątkowe równej ekonomicznie dotychczas społeczności, stanowiąc zalążki klas społecznych. Nierówności ekonomiczne prowadzą do różnego rodzaju sprzeczności i konfliktów. Wraz z rozwojem ekonomicznym traci na znaczeniu ustrój rodowo - plemienny a organy rodu zaczynają się przekształcać w narzędzia ucisku i przemocy. W ramach rodu powstają przeciwne interesy. Tak rodzi się org. państwowa.

g)teoria socjologiczna

• solidarystyczna Leona Duguit'a który uważał, że państwo to org. solidaryzująca różne interesy grup społecznych. Wywodził on swą genezę z podziału pracy. Uważał on, że podział pracy powoduje podział na rządzących i rządząnych, w ten sposób jedna grupa zyskuje przewage nad druga. Rządzący kierując państwem godzą interesy przeciwstawnych grup społecznych.

• organiczna A. Comte'a; H.Spencer'a; O. Gierke'a Zwolennicy tej teorii uważają zjawiska społeczne za najwyższy rodzaj zjawisk biologicznych, wysuwając wniosek o możliwości zastosowania pojęcia organizmu do państwa i społeczeństwa. Grupy społeczne spełniają w państwie taką role jak poszczególnie części ciała w ciele człowieka. Podział w społeczeństwie jest naturalny, uzasadniony prawami natury. Walka pomiędzy grupami jest patologią zaś rewolucja- nienormalną drogą rozwoju.

h)teoria psychologiczna

• Leon Petrażycki zjawiska państwa i prawa przenosił na sferę psychiki, wychodząc z założenia o uniwersalnej istocie państwa i prawa. Powstanie władzy państwowej usiłował wytłumaczyć przeżyciami, których wynikiem jest konieczność okazywania posłuszeństwa pewnym osobom w społeczeństwie. Działa to w obie strony: podporządkowanie się obywateli władzy i żądanie rządzących aby się im podporządkowano.

• Weber jest twórcą teorii akceptacji, która dzieli władzę państwową na trzy typy:

-charyzmatyczny  najstarsza; poddani tłumaczą swe posłuszeństwo tym, że cechy rządzących sa boskie, nadprzyrodzone.

-tradycyjny  akceptowana jest ta władza, którą rządzeni akceptują dlatego, że przemawia za nią tradycja, przeszłość. Sprawdzona w przeszłości zyskuje poparcie społeczeństwa.

-racjonalistyczny  władza, której akceptacja wynika z rozumnych argumentów, kiedy panowanie jest logicznie uzasadnione.

4.Przymusowy charakter organizacji państwowej

Z WYKŁADU: /i dotyczy współczesności/

Przymus państwa - wymuszanie posłuszeństwa, łagodzenie konfliktów społecznych, przestrzeganie reguł współżycia społecznego.

Każde państwo stosuje przymus, ale w mniej lub bardziej okrutny sposób. Również robi to państwo demokratyczne, tyle że w ramach prawa. Podstawowymi środkami przymusu jest przemoc i groźba, np. kodeks karny. W celu stosowania przymusu powołane są specjalne organy: policja, prokuratura, sądy, administracja publiczna (w dziedzinie stosunków wewnętrznych) , oddziały zbrojne (w stosunkach zewnętrznych). Organy państwowe mają wyłączność dysponowania środkami przymusu fizycznego, choć aktywnie zwalczają jego stosowanie.

Z PODRĘCZNIKA: /i jest to koncepcja historyczna/

Państwo przymusową organizacją społeczeństwa - Fryderyk Engels i W. Lenin:

- czynnikami państwotwórczymi są: władza publiczna, podatki, terytorium

- państwo powołuje aparat państwowy dla utrzymania ładu, bezpieczeństwa (machina biurokratyczna, policja, wymiar sprawiedliwości)

- aparat państwowy posługuje się przymusem i przemocą

- państwo tworzy prawo - wolę klasy panującej o randze ustawy

K. MARKS - podzielił państwa na polityczne i ekonomiczne:

- państwa polityczne trzeba jak najszybciej zniszczyć - rewolucja

- państwo ekonomiczne jest niezbędne - musi scentralizować to, co wcześniej było w rękach kapitalistów; kapitalistów dłuższej skali czasowej umrze i to państwo

Marks zakładał, że w drodze rewolucji socjalistycznej powstanie dyktatura proletariatu, ona miała użyć przemocy w dokonaniu przemian społecznych

LENIN - państwo to organizacja siły i przemocy w celu dławienia jakiejś klasy. Dyktatura proletariatu nie może być pogodzona z parlamentaryzmem, zasadą podziału władz, powszechnym prawem wyborczym i równością wobec prawa. Gdy proletariat stanie się klasą panującą, obali burżuazję; dyktatura proletariatu jest właściwą demokracją. Wg Lenina dyktatura proletariatu to dyktatura partii komunistycznej.

5. Terytorialny charakter organizacji państwowej.

WYKŁAD: /o terytorium państwa/

Terytorium państwa - obszar geograficzny, na którym rozciąga się suwerenne zwierzchnictwo państwa. Każde państwo od czasów powstania wykazywało chęć powiększania terytorium, co jednocześnie dawało rozszerzenie władztwa suwerennego. Składa się z przestrzeni lądowej, morskiej, powietrznej. Państwo obejmuje zwierzchnictwo nad terytorium, tj. sprawuje działania i funkcje właściwe państwu i zapobiega ingerencji innych podmiotów. Na określonym terytorium może istnieć tylko jedno państwo.

Z PODRĘCZNIKA:

Państwo korporacją terytorialną - Georg Jellinek („Ogólna nauka o państwie”)

- państwo jest złożone z wielu składników, m.in. stosunku woli między władcami a poddanymi - zapewnia jedność państwową

- zjawiska społeczne mają charakter psychiczny (religia, sztuka, nauka)

- wspólnota polityczna musi mieć samodzielną władzę pochodzącą od państwa, a jej władza obejmuje określone terytorium

- państwo jest korporacją terytorialną wyposażoną we władzę zwierzchnią. W tej definicji ujął też trzy elementy: terytorium, ludność, władzę zwierzchnią

- państwo jest organizacją suwerenną, to odróżnia ją od innych organizacji

- „Państwo jest to wyposażona we władzę samorodną jedność związkowa osiadłych ludzi”

6.Suwerenność państwa w aspekcie zewnętrznym i wewnętrznym.

Suwerenność państwa - jedna z cech przymiotnych państwa, jest to niezależność władzy państwowej od innych państw i organizacji międzynarodowych. Jest wyłącznie atrybutem państwa i obejmuje wszystkich członków społeczeństwa. Zapewnia niezależność od kogokolwiek z zewnątrz i pełną niezawisłość poddanych. Tylko władza państwowa w państwie suwerennym może tworzyć i znosić prawo. Oznacza wyższość władzy państwowej nad innymi ośrodkami władzy społecznej. Suwerenne państwo samodzielnie podejmuje decyzje. Może, na drodze umowy międzynarodowej, zobowiązać się do przyznania określonych praw i przywilejów. Państwa suwerenne coraz częściej tworzą związki integracyjne (np. Unia Europejska).

7.Koncepcja umowy społecznej:

• -Hobbes - wg niego początek ludzkości to żarłoczna, krwawa walka wszystkich ze wszystkimi (bellum omnium contra omnes). Bez żadnej władzy nad sobą ludzie pożarliby się, gdyż tylko silna władza państwowa, dysponująca różnymi środkami przymusu jest w stanie zapanować nad społeczeństwem. Poszczególni członkowie poprzez zawarcie umowy społecznej zrzekają się swej naturalnej wolności, w sposób całkowity i nieodwołalny. Władca zaś, nie będący formalnie stroną tej umowy, otrzymał pełnię władzy niejako w darze od ludzi. Głównym motywem jaki doprowadził do zawarcia umowy był strach przed niebezpieczeństwem anarchii. Absolutna władza suwerena miała gwarantować ład, bezpieczeństwo, ochronę własności oraz umożliwiała jednostkom zaspokojenie swych potrzeb i ambicji. Władza suwerena jest niepodzielna i niezbywalna, niezależnie czy jest nim jednostka czy zbiorowość. Tak powstaje nowe państwo zwane Lewiatanem, śmiertelnym bogiem, któremu wszyscy są bezwzględnie podporządkowani.

• Locke - uważał on, że epoka bezpaństwowa była okresem pokoju, wolności i dobrobytu. Jednostka była chroniona przed złem przez odwieczny system moralny, a prawo natury nadawało jej podstawowe prawa przedmiotowe. Powołane umową państwo miało te doskonałe stosunki międzyludzkie utrwalić. Umowa tworząca państwo była zawierana w dwóch etapach: w pierwszym jednostki umacniają się tworząc społeczeństwo( pactum unionis) i w drugim poprzez zawarcie umowy z władzą (pactum subiectionis). Społeczeństwo zachowywało w tym układzie podmiotowość, a umowa mogła zostać rozwiązana. Jednostka nie rezygnowała ze swoich naturalnych praw, dążyła jedynie do umocnienia ich autorytetem państwa.

• Rousseau - treścią umowy społecznej łączącej jednostki ze zbiorowością jest całkowite podporządkowanie każdego człowieka i jego uprawnień całej zbiorowości. Władza państwowa wywodzi się tylko z woli obywateli, nie ma zaś pochodzenia boskiego. Król nie rządzi z „Bożej łaski”, lecz z woli ludności, która go powołała. Obywatele mają bowiem swobodę, suwerenne postanowienie może ich skłonić do zawarcia umowy społecznej. W umowie tej wszyscy zrzekają się swej wolności na rzecz wszystkich, stąd możliwość uznania, że taka władza z woli wszystkich jest jednocześnie władzą każdego z nich.

8.Pojęcie państwa według Webera

Max Weber definiuje państwo jako organizację, która posiada monopol na użycie legalnych

środków przymusu na danym terytorium. Państwo jest aparatem sprawowania władzy, ma monopol na jej sprawowanie, a władza ma charakter prawomocny. Państwo jest organizacja opartą na zasadzie terytorialnej, a nie więzach rodowych czy krwi Cechy Weberowskiej koncepcji państwa: Weber traktował państwo jako instytucję o charakterze ponadklasowym, ogólnonarodowym, która służy wszystkim, reprezentuje wolę narodu - jest to strażnik dobra ogółu, bezstronny arbiter; nie jest instrumentem klasy panującej, jak twierdzili marksiści. Państwo jest jedyną instytucją, która ma monopol na legalne użycie siły i przymusu, może ich użyć w majestacie prawa; zwrócenie uwagi na biurokrację - państwo jest organizacją biurokratyczną, co jest specyficzne, biurokracja również jest grupą ponadklasową, która powinna służyć dobru ogółu.

9.Państwo i naród - wzajemne relacje.

Państwo może obejmować ludzi na określonym terytorium przynależnych do danego narodu. W państwie mogą również żyć członkowie wielu narodów i może ono być wspólnotą wielonarodową na określonym terytorium. Przykładem takich wspólnot może być niedawny Związek radziecki, Jugosławia, Czechosłowacja. Państwo może także obejmować część danego narodu, a pozostali jego członkowie mogą należeć do innej lub innych organizacji państwowych. Wspólnota państwowa pokrywająca się w większości ze wspólnotą narodową, to przeważający typ relacji między państwem a narodem. Do mniejszości należą narody posiadające państwo, których plemienców los rzucił poza jego granice.

W przeszłości naród w sensie politycznym oznaczał ogół obywateli państwa, złączonych wspólnotą praw i obowiązków, świadomych swojej wspólnej historii politycznej. Etniczmość i język nie były istotnym elementem, dopiero w 2 poł. XX nabrały one większego znaczenia.

Należy zauważyć, że zmiany terminu „naród” pociągnęły ze sobą konsekwencje polityczne, a wiec nie były akceptowane bez oporu.

W piśmiennictwie naukowym XIX i XX wieku dokonano rozróżnienia dwóch pojęć „naród” i „narodowość” narodowość służyła do określenia zbiorowości etniczno - językowej, naród zaś pojmowano jako produkt historii państwowości, zbiorowość zorganizowana politycznie, o granicach zależnych od swej wew. żywotności i zdolności cywilizacyjnej. Separatyzmy etnicznych narodowości oznaczają dążność do oddzielenia lub autonomii narodowej.

Odrodzenie sił nacjonalizmu na całym świecie w końcu XX wieku znalazło wyraz w dezintegracji państw w Europie, jak i dążeń separatystycznych Czeczeńców, Kurdów i innych narodowości.

Państwo jawi się więc, jako wspólnota ludzi, bliska i służebna dla zaspokojenia potrzeb ludzkich. W tym upatruje wielką wartość państwa, które obejmuje naród i spełnia wobec niego funkcje służebne we. Wspólnoty narodowej, jak i na zewnątrz. Naród stanowi trwalszą wspólnotę ludzka niż państwo, ale w dziejach ludzkości zmieniały się narody i ewoluowały także państwa. Zrozumienie wśród narodów czy narodowości, że posiadanie własnego państwa ma decydujące znaczenie dla istnienia i rozwoju, powoduje dążenie poszczególnych narodów do stworzenia i obrony swojej państwowości. Państwo tworzy strukturę administracyjno - terytorialną, stanowiącą ramy organizacyjno prawne dla życia jednostek i zbiorowego. Ramy te wyznacza przede wszystkim konstytucja i inne podstawowe akty prawne państwa. Akty te ukazują także normy zachowania obywateli.

Naród potrzebuje państwa, aby mógł swobodnie rozwijać się i doskonalić. Brak własnej państwowości sprawia trudności w określeniu własnej tożsamości narodowej i spełnienia aspiracji narodowych. Państwo jest nosicielem idei narodowych, tylko ono może stawić czoła potrzebom przyszłości. Każdy naród ma prawo do jedności i odrębności kulturowej, społecznej, gospodarczej i politycznej. Prawo to może zapewnić jedynie państwo narodowe (A. Giddens). Każdy naród ma także prawo do wolności narodowej, czyli samodzielności państwowej. Nurt ten znalazł wyraz w nacjonalizmie XIX wieku i jest podtrzymywany współcześnie. Państwo jest instrumentem sił nacjonalistyczny do kształtowania niezawisłego bytu narodowego i wyższego statusu cywilizacyjnego, podwyższenie poziomu gospodarczego i kulturalnego oraz przezwyciężenie uprzedzeń wobec innych narodów wynikających z przeszłości. Znamienne jest to, że żadne z państw, które wytworzyły wspólnotę narodową i znalazły w niej oparcie nie zostały wymazane z historii nawet jeśli była ona nieprzychylna istnieniu samego państwa w historii.

10. Koncepcja narodu u Gelnera

W dziele „Narody i nacjonalizm” Ernest Gelner (angielski politolog) mówi o dwóch koncepcjach narodu: (obie mieszczą się w koncepcji republikańskiej i etnicznej)

1) Kulturowa - rozwój społeczeństwa można podzielić na 3 etapy - przedagrarny, agrarny i industrialny - dopiero w tej trzeciej fazie można mówić o wytworzeniu narodu. W epoce industrialne mają miejsce takie zjawiska jak równość, uwolnienie, mobilność, upowszechnienie się pisma - to ono doprowadza do rozpowszechnienia edukacji - jest to powszechna, wręcz globalna edukacja historyczna, polityczna. Następuję identyfikacja całych rzesz zbiorowości, edukacja jest więc twórcą nowoczesnych narodów. Poczucie przynależności do pewnej grupy kulturowej. Etnos - udowodnienie przynależności.

2) Woluntarystyczna - przynależność do narodu poprzez wybór, poprzez wspólnotę kultury, obyczajów. Koncepcja ta jest wykorzystywana przez mniejszości narodowe w poszczególnych państwach. Przynależę, bo poczuwam się do przynależności. Szczególnie wiele odniesień w Europie. Jest to koncepcja obywatelska, republikańska np. we Francji.

11.Państwo i jednostka - wzajemne relacje.

Nowoczesne państwo wzięło na siebie odpowiedzialność za warunki, w ramach których przebiega życie jego obywateli. Rozwój w kierunku państwa socjalnego jest odp. na przykre historyczne doświadczenia z ery kapitalizmu i industrializacji. Ubezpieczenia stanowiły próbę rozwiązania wielkiej kwestii społecznej w zakresie chorób, wypadków inwalidztwa i podeszłego wieku. Polityka ubezpieczeniowa państwa poprzez instytucje ubezpieczeniowe jest znaczącym krokiem w drodze wiodącej do odparcia negatywnych skutków industrializacji. Rozwinięta działalność państwa wymaga olbrzymich nakładów finansowych i umocnienia organów państwowych do dalszej interwencji. W tej sytuacji na pewne straty narażone są tradycyjne prawa do wolności i ochrony własności. Idea „państwa minimum” jest skierowana na wyczulenie na ochronę jednostki ludzkiej i grup społecznych przed wszechwładnością aparatu państwowego. Z drugiej strony wielkie problemy nowoczesnych społeczeństw wymagają zajęcia się nimi przede wszystkim przez państwo. Idea państwa socjalnego jest wiec rozwijana z myślą o zapewnieniu wolności wszystkim obywatelom, zwłaszcza dla tych, którzy nie mogą poradzić sobie sami w życiu. Państw rozszerzając zakres interwencji może naruszać wolności ludzi. Prawa człowieka zrodziły się z oporu przeciw absolutyzmowi, z protestu przeciw starym i nowym formom kolonializmu, satelickiej zależności i centralistycznej władzy państwowej. Przybierają one współcześnie postać podmiotowych praw publicznych - są to roszczenia jakie jednostka ma prawo wysuwać wobec państwa. A miano praw człowieka zasługują tylko te prawa, które faktycznie przysługują każdemu człowiekowi niezależnie od jego rasy, pochodzenia, języka itp. Odrębną formą praw człowieka są jego prawa polityczne. Prawa te są częścią sprawiedliwości, są nienaruszalne i nieodwołalne. Mają na celu służebność , aby człowiek żył godnie i miał zapewnioną wolność. Wśród wielu praw człowieka wyróżnia się podstawowe prawa człowieka i wolności obywatelskie. Grupę rzeczowo i historycznie pierwszą stanowią prawa do osobistej wolności (nietykalność ciała i życia, ochrona przed samowolnym uwiezieniem i ukaraniem, wolność słowa, religii itp.).

Szczególnie ważne dla obywatelskiej aktywności są prawdo politycznego udziału w życiu publicznym.

W państwie współczesnym przyjęło się też wydzielać socjalne prawa podstawowe bądź socjalna odpowiedzialność państwa. Poprzednie kategorie paw człowieka wolność i współudział wiążą się ściśle z prawami socjalnymi. Jeśli jakieś państwo uznaje praw odo wolności i współudziału, to musi też liczyć się w warunkami socjalnymi, za pomocą których prawo do wolności i współudziału są urzeczywistniane. W ustroju państwa muszą znajdować się przesłanki troski o gospodarce, społeczne i kulturalne warunki praw do wolności. Państwo staje przed wymogiem usuwania nie sprzyjających warunków. Organy państwowe muszą wziąć na siebie odpowiedzialność za warunki socjalne obywateli. Z punkt widzenia praw człowieka zasadna jest rola praw socjalnych, która polega na tworzeniu warunków urzeczywistniania wolności i demokracji, nie zaś rola konkurencji wobec wolności i demokracji. Podstawowe prawa człowieka to: wolność, równość i własność

12.Państwo narodowe.

Państwo narodowe to państwo, którego prawie wszyscy mieszkańcy stanowią jeden naród i zdecydowana większość członków tego narodu zamieszkuje to właśnie państwo. Taka forma państwa wynika min. z postulowanego przez ONZ prawa narodów do samostanowienia zawartego w art. 1 Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.

Jeśli przyjąć etniczną definicję narodu, to państwa narodowe praktycznie nie istnieją. Z drugiej strony, jeśli przyjąć polityczną definicję narodu jako mieszkańców jednego państwa, to każde państwo jest państwem narodowym.W koloniach, które uzyskały później niepodległość, granice zależały w większym stopniu od struktury administracji kolonialnej niż od różnic etnicznych, językowych i innych między grupami ludności, napływowej czy też autochtonicznej. Narody tworzyły się dopiero w obrębie istniejących państw. O ile na terytoriach, gdzie przeważała ludność napływowa (Ameryki, Australia, itd.), procesy narodotwórcze były dość silne, to tam, gdzie przeważała ludność miejscowa (w szczególności w Afryce), a granice były prowadzone bez zwracania uwagi na związki etniczne i historię tych ziem, więzy narodowe są słabe.Największe państwa Azji, takie jak Chiny, Indie, Rosja, obejmują ziemie zamieszkałe przez wiele niespokrewnionych grup etnicznych. Jest tu jednak też wiele państw typowo narodowych, takich jak Japonia, obie Koree, itd.W Europie istnieją zarówno państwa narodowe, jak i wielonarodowe, jednak trudno wyznaczyć między nimi wyraźną granicę. Raczej jednonarodowy charakter ma większość państw Europy środkowej, północnej i wschodniej. Wiele z tych państw powstało w wyniku działań ruchów narodowyzwoleńczych w XX wieku, zwłaszcza po I wojnie światowej oraz po upadku komunizmu w Europie. Typowo wielonarodowe są takie państwa, jak Wielka Brytania czy Hiszpania. Wiele państw trudno jest jednoznacznie zakwalifikować - np. czy Belgia to państwo narodowe zamieszkiwane przez Belgów, czy raczej dwunarodowe państwo Walonów i Flamandów.

13. Pojęcie formy państwa

Forma państwa to struktura organizacyjna oraz całokształt sposobów i metod sprawowania władzy przez grupy społeczne, do których należy władza państwowa .Pierwszym filozofem który zapoczątkował ten termin był Arystoteles, który dokonał podziały na państwa:

A B

1. Monarchia 1. Tyrania

2. Arystokracja 2. Oligarchia

3. Politeja <forma mieszana> 3. Demokracja

Podział na formę państwa ze względu na legitymizację władzy politycznej:

• Reprezentanta najwyższej władzy w państwie <forma rządów>

- monarchia

- republika

• Charakter ustroju państwowego, tj. wew. podział państwa - <ustrój terytorialny>

- forma unitarna (scentralizowana)

- forma federalna (zdecentralizowana)

• Reżim polityczny - relacje zachodzące między parlamentem (legislatywą) a rządem (egzekutywą)

- forma demokratyczna

- forma autokratyczna/ niedemokratyczna

14. Państwo policyjne i prawa

w doktrynie politycznej w XVIII w. typ państwa opiekuńczego o rozbudowanym systemie nadzoru (policji) w zakresie przestrzegania porządku, ochrony zdrowia i higieny, szkolnictwa, opieki nad starcami i sierotami itp.

Od XIX w. nazwa państwa policyjnego nabrała pejoratywnego znaczenia, pod którym obecnie rozumie się państwo rządzone przy pomocy terroru policyjnego, w którym obywatel nie ma zapewnionych środków obrony przed aparatem przymusu państwowego. Państwo w sposób niekontrolowany może stosować represje wobec swoich obywateli. Taka organizacja organów państwowych jest charakterystyczna, ale nie wyłączna, dla państw o charakterze totalitarnym i dyktatorskim.

15. Państwo unitarne i złożone

Państwo unitarne

Mówiąc o formie państwa poruszamy się po takich obszarach jak relacje między naczelnymi instytucjami władzy, relacjach między państwem a społeczeństwem, relacjach między organami centralnymi a lokalnymi.

TERYTORIUM - na ogół państwa są zdecentralizowane lub scentralizowane, unitarne lub złożone:

unitarne - tu władze lokalne mają ograniczoną autonomię np. Polska, Szwecja

• zwartość strukturalna, organizacyjna i terytorialna wspólnoty państwowej

• centralizacja. ( występuje samorząd terytorialny o stosunkowo niewielkich kompetencjach )

w szczególnych przypadkach autonomia

Państwo złożone.

Państwo Federalne ( złożone ) - ( Niemcy, USA )

• złożoność organizmu państwowego składającego się z różnych jednostek państwowych.

• Podział władzy na władzę federalną i członków federacji ( strategiczne dziedziny polityki prowadzi jednak władza federalna )

• Autonomia regionalna i samorząd terytorialny

a) federacja, w której części składowe mają określone prawa - np. Niemcy składają z wielu landów, które mają własne organy przedstawicielskie, których reprezentanci mają swój udział w parlamencie (Bundesracie). Mają szeroką autonomię, ale sprawy zewnętrzne kraju czy obrony narodowej należą do władzy centralnej

b) jednostki terytorialne mają bardzo dużą samodzielność, federacja luźna - Szwajcaria, USA

c) federacja, której poszczególne części nie mają dużej autonomii (federacja wynika raczej z takiego podziału administracyjnego), np.: Austria(landy), Włochy, Hiszpania.

Federacja często nazywana jest `dyfuzją władzy', wpływa na decentralizację władzy w państwie. Oprócz monteskiuszowskiego podziału władzy pojawiła się władza lokalna, która ma duży wpływ na działania ustawodawcze. Federacja jest modelem państwa bardziej demokratycznego.

Konfederacje - forma doraźna, ale mniej trwała niż federacja np. Senegambia.

16.Reżimy totalitarne i autorytarne

REZIM POLITYCZNY - metody, techniki i zasady jakimi posługuje się władza państwowa wobec obywateli. Dużą rolę odgrywają tu stosunek do praw i wolności obywateli, działalności partii politycznych, a także relacje między poszczególnymi organami władzy. Podział reżimów na demokratyczne i niedemokratyczne jest bardzo trudny. Wśród tych niedemokratycznych wyróżniamy: autorytarne, totalitarne, policyjne i wojskowe. Do systemu niedemokratycznego może doprowadzić kryzys parlamentaryzmu i demagogia, która wprowadza plebiscytarną formę tworzenia komuś karier politycznych i wzrostu znaczenia populistów.Nazwę totalitaryzm wprowadził Benito Mussolini, od totus -cały - wszystko w państwie, nic poza państwem, nic przeciw panstwu.

TOTALITARYZM

1. ideologia

2.jedna partia

3.propaganda

4. brak opozycji

5.wymagana aktywność społeczeństwa

AUTORYTARYZM

1. jeden wódz

2.ograniczony pluralizm polityczny

3.semi-opozycja

4.pewna swoboda w dziedzinie gospodarki

5.mile widziana bierność społeczeństwa

(reżim hitlerowski 33-45, stalinowski 17-53) np. Pinochet - Chile, Peron - Argentyna,

Węgry- Miklosz, Salazar- Portugalia

17. Cechy totalitaryzmu

Carl J.Friedrich, wybitny politolog amerykański, charakteryzując reżim totalitarny stwierdza, iż stanowi on specyficzny system polityczny o swoistych cechach. Wspólnie ze Zbigniewem Brzezińskim wyróżniają pięć cech systemu totalitarnego

1.oficjalna ideologia

2.masowa partia kontrolowana przez oligarchię

3.monopol rządu na broń

4.rządowy monopol dysponowania środkami masowego przekazu

5.terrorystyczny system policyjny

6.(cecha opcjonalna, dodana później w wywiadach) scentralizowane zarządzanie

18. Modele państw federacyjnych

Federacje:

a) federacja, w której części składowe mają określone prawa - np. Niemcy składają z wielu landów, które mają własne organy przedstawicielskie, których reprezentanci mają swój udział w parlamencie (Bundesracie). Mają szeroką autonomię, ale sprawy zewnętrzne kraju czy obrony narodowej należą do władzy centralnej

b) federacja luźna - Szwajcaria, USA

c) federacja, której poszczególne części nie mają dużej autonomii (federacja wynika raczej z takiego podziału administracyjnego), np.: Austria, Włochy, Hiszpania.

19. Krytyka państwa narodowego

Najwcześniejsze pytania o sens państwa:

- Hegel - państwo jako organizacja społeczna musi być przezwyciężona

- Engels - zakładał upadek państwa, a powstanie komuny

- Fukuyama -„Czy koniec ideologii?”

O kryzysie, końcu czy przemianach państwa można mówić w koncepcjach:

a) anarchistycznej - państwo jest organizacją niepotrzebną, którą trzeba zwalczyć

b) konserwatywnej - Karl Schmidt (jurysta III Rzeszy) zakładał detronizację znakomitego dzieła europejskiego - państwa.

Kryzys państwa widziany po kryzysie 1929 roku

c) neomarksizm - nie mówi ani o kryzysie ani o jego końcu, ale o przemianach, które są dla niego groźne (?)

d) liberalne - po IIWŚ zarysował się dystans do państwa narodowego, którego tezy zostały pozbawione przez obie wojny światowe. Myślano o stworzeniu reżimu ponadnarodowego, który powinien regulować przyczyny konfliktu

W krytyce tej przodowali filozofowie niemieccy, m.in. Karl Jaspers (lata 40-50-te XXw.) - państwo narodowe jest niebezpieczne, jest siłą niszczycielską, trzeba je unicestwić, bo jest odpowiedzialne za wojnę i jej skutki.

W efekcie wzrosła rola obszaru ponadnarodowego (integracja), a także pojawiły się nowe, modernistyczne koncepcje państwa, takie jak autopojetyczna czy feministyczna - obie uważały, że państwo jest przeżytkiem, społeczeństwo może się rozwijać bez instytucji państwa, a także państwo nie jest jedynym nośnikiem stosunków międzynarodowych (takim nośnikiem mogą być same społeczeństwa).

Jednak w latach 70-tych zauważono, że obecność państwa jest niezbędna w procesie integracji, znaczenie państwa narodowego zostało przywrócone, a dotychczasowi krytycy tacy jak Karl Dench czy Urlich Beck stają się jego propagatorami.

20. Pojęcie rewolucji, reformy, transformacji

Pojęcie rewolucji.

Rewolucja to nagła i bezprawna zmiana ustroju państwa lub jedynie grupy rządzącej, niosąca za sobą szereg modyfikacji o charakterze prawno - instytucjonalnym

Słowo „rewolucja” pochodzi od łac. „revolutio” - obrót, przewrót, pierwotnie było terminem astrologicznych - prawidłowy, obrotowy ruch gwiazd. W sensie plitycznym po raz pierwszy użyto tego terminu w poł. XVII wieku. Termin ten może oznaczać:

• Szczególny okres historyczny

• Każde zbrojne i krwawe przejęcie władzy i zmianę ustroju

• Obalenie rządu od środka państwa

• Transformację systemu politycznego

• Proces polityczny, jako zespół zmian zachodzących po sobie stadiach rozwojowych

W ujęciu marksistowskim jest to zmiana w stosunkach własnościowych i klasowych umożliwiająca przejście od jednej formacji społeczno - ekonomicznej do drugiej.

Odmiany rewolucji to:

• Przewrót polityczny - gwałtowana zmiana polityczna, która zachodzi w formie zamachu stanu lub puczu, zamach stanu jest dziełem ludzi z aparatu władzy, zaś pucz dziełem ludzi aspirujących do osiągnięcia władzy, mimo iż do tej pory byli zazwyczaj dala od niej.

• Rewolta - brak realnego projektu rewolucyjnego, występuje zazwyczaj w obronie zagrożonego acz istniejącego porządku politycznego.

Pojęcie reformy.

Reforma jest to zmiana ulepszająca dotychczasowy stan rzeczy. Jest to przekształcenie jakiegoś systemu, instytucji państwowych, społecznych itp. bez naruszenia ich podstawy. Np. reforma ustroju państwa może być planowana i świadomie programowaną zmianą ustroju. W każdym przypadku pojęcie zmiany-reformy ustroju politycznego państwa powinno być kojarzone ze skoncentrowaną w czasie jakościową zmianą istotnych zasad(lub zasady) funkcjonowania państwa lub jego aparatu, organizacji terytorialnej bądź relacji w układzie między instytucjami państwa i ich zbiorowościami. Zmiana ustrojowa może być wynikiem zmiany elit rządzących, zajmujących pozycję oligarchiczną w systemie władzy państwowej. Zmiana ustrojowa może być też następstwem przewrotu politycznego lub stanowić rezultat porozumienia przeciwstawnych sił i opcji politycznych.

Pojęcie transformacji.

Pojawienie się tego pojęcia wiąże się z przeobrażeniami ustrojowo - politycznymi i społeczno - ekonomicznymi państw Europy Srodkowje i Wschodniej, a także republik byłego Związku Radzieckiego.

Pojęcie to można podzielic dwojako:

• Transformacja systemowa - przeobrażenia o charakterze globalnym, proces radykalnych zmian społeczeństw, odrzucenie modelu uniformistycznego, a przyjmowanie pluralistycznego. Wg Józefa Pajestki: „ Głownym sensem transformacji systemowej w krajach Europy Środkowej i wschodniej jest ich dostosowywanie do wzorców cywilizacji dominującej. To właśnie jest uzasadnieniem dwóch podstawowych linii tej transformacji :

a) wprowadzenie ekonomicznego systemu rynkowego

b) ustanowienie porządku demokratycznego.

• Transformacja ustrojowa - przejście od rządów autorytarnych do rządów demokratycznych. Skalają się na to następujące przemiany:

1) modelu władzy politycznej;

2)modelu systemu partyjnego;

3) powstania elit politycznych;

4)sposobu wyłonienia organów władzy publicznej;

5) zmiany podmiotu sprawowania władzy publicznej

21. Wojny współczesne

W ciągu naszej historii było 230 lat pokoju i 3130 lat wojny. Podpisano 8 tys. traktatów pokojowych, zawieranych na czas nieokreślony przy czym średni czas ich obowiązywania wynosił 2 lata. W historii powszechnej było 14,5 tys. zbrojnych.

I wojny przedpaństwowe, II wojny państwowe, III współczesne wojny

Państwo ma legitymizację na prowadzenie wojny - ius ad bellum. Państwa doprowadziły do kodyfikacji wojny : musi mieć określony początek, przebieg i koniec. Wprowadza to pewną racjonalizację wojny. Suwerenem w państwie jest ten, kto rozstrzyga o wojnie. Każda niewypowiedziana wojna jest nielegalna. Zakończenie wojny łączy się z podpisaniem traktatów pokojowych. Nie jest to już tylko sprawa państw walczących, dopuszcza się misje humanitarne np. Czerwonego Krzyża, ogranicza się stosowanie broni np. atomowej.

Apogeum monopolu państwa na wojnę skończyły się po zobaczeniu skutków wojny totalnej np. II WŚ. War lords budują wielkie instytucje biznesu wokół wojny : zaopatrują państwa w broń, rozwijają biznes dzięki wojnie.Są długotrwałe - nie mają początku, ani końca, strategia przetrzymania np. Irak, Palestyna, Sudan. Wojny współczesne doprowadzają do upadków państw. Lokalni przywódcy mogą prowadzić wojnę w nieskończoność. Nie uczestniczą już armie, angażuje się najemników, armie prywatne. Biorą udział dzieci do 14 lat, są skuteczniejsze i okrutniejsze od dorosłych. Układ sił między państwami jest nierówny. Prowadzi się albo wojnę partyzancką, gdzie nie trzeba wygrać, chodzi o to by nie przegrać - defensywna forma obrony albo terroryzm, który jest ofensywną formą odpowiedzi. Nie dochodzi do koncentracji sił w danym miejscu i czasie. Wojny współczesne:

- są długotrwałe, nie mają ani początku ani końca
- wojny są prowadzone wg strategii „na podtrzymanie”
- wojny przestały być właściwie wojnami państwowymi
- wojny prowadzą do rozbicia państw narodowych
- nastąpiła komercjalizacja i prywatyzacja działań wojennych
- do asymetrycznej strategii należą: partyzantka i terroryzm

22. Wojny państwowe

- wojna staje się stanem prawnym między państwami (właściwie od pokoju westfalskiego 1648)

- legitymizację do prowadzenie wojny ma państwo

- wojna ma swój początek i koniec uregulowany prawnie

23. Państwo a wojna - ewolucja związku

Można podzielić na 3 okresy:

• I okres wojen niepaństwowych kiedy to wojna postrzegana była ako najszybszyi najłatwiejszy sposób zdobycia bogactwa i poszerzenia terytorium. Ponieważ rolnictwo miało charakter ekstensywny co pociągało za soba powolny proces bogacenia się , strano się poprzez wojnę wzbogacać się. Wojny miała charakter głównie rabunkowy, prowadzone są głównie przez feudałów. Skutki wojny mają państwotwórczy charakter, bo przegrani lgną do władcy, który posiada wojsko, na którego outrzymanie trzeba podatki ściągać i tak to się kręci… ;)

• II okres wojen państwowych można początek tego okresu datować na rok 1648 kiedy to po wojnie 30-letniej i podpisaniu pokoju westfalskiego umocnione zostały organizacje państwowe, państwo zdobyło monopol na prowadzenie wojen, zaczyna się mówic o etapach wojen: początku, przebiegu i końcu - to panstwo ma mozliwosć modyfikowania tych etapów. Państwo poprzez określenie swoich granic racjonalizuje wojnę i ogranicza ją. Wojny niewypowiedziane są nielegalne. Kolejny etap można datować na rok 1899, 1907 kiedy to zostały podpisane konwencje haskie. Mówiły one o sposobie prowadzenia wojen, jak należy traktować jeńców, cywilów, itp. Sfera militarna państwa staje się ważnym elementem jego polityki.

• III okres wojen współczesnych panstwo staje się waznym ale nie jedynym podmiotem , znów traci monopol na prowadzenie wojen, nie mają one swojego końca ani początku, charakteryzują się strategią „ na przetrzymanie”, państwa zaczynają wojnę, wycofują się z niej ale wojna trwa nadal tylko z udziałem podmiotów prywatnych tzn. „lordowie wojny”. Często wojna prowadzi do upadku państwa.

24. Koncepcja państwa minimalnego

Państwo, którego wielkość aparatu rządowego i jego wpływ na wolne społeczeństwo powinny być jak najmniejsze - aczkolwiek wystarczające do obrony wolności i własności każdego obywatela.

(model państwa - "stróża nocnego"), realizującego funkcję wspomagania aparatu sądownictwa, policji, więziennictwa czy obrony kraju. Niektórzy dodają zarządzanie wspólnym dobrem publicznym, np. elementami infrastruktury w państwie czy pieniądzem.

Generalnie minarchiści przedkładają finansowanie zadań samorządu nad opłacanie aparatu rządowego twierdząc, że przeniesienie ciężaru machiny państwowej w kierunku jednostek lokalnych daje obywatelom lepsze możliwości wyboru bardziej odpowiadających im miejsc do życia i pracy. Minarchiści są niechętni rządowym programom redystrybucji dóbr oraz subwencji dla wybranych sektorów gospodarki, choć większość z nich dopuszcza pewien stopień finansowania budżetu przez możliwie najbardziej ograniczone opodatkowanie, które jednakże nie może naruszać wolności jednostki.

25. Państwo narodowe a globalizacja

Globalizacja - proces informatyczno-technologiczny, ale też ekonomiczny, którego państwo nie może kontrolować, jest niezależny. Globalizacja- wyznacza przebieg procesów transformacyjnych, jest globalną tendencją cywilizacyjną. Pojęcie „globalizacja” upowszechniło się w naukach społecznych w latach '90, stało się pojęciem-kluczem, pojęciem-wytrychem pozwalającym zrozumieć czasy ponowoczesne.
Globalizacja oznacza nową fazę w rozwoju kapitalizmu, w którą świat wkroczył z końcem lat '70. Faza na nazywana jest także megakapitalizmem i cechuje się rozwojem wielkich ponadnarodowych organizacji ekonomicznych i politycznych. Pojawiają się nowe tendencje w rozwoju kultury i komunikacji masowej, kultura również przestaje mieć wymiar wyłącznie narodowy, w coraz większym stopniu staje się globalna. Globalizacja to umiędzynarodowienie gospodarki,kultury. Globalizacja jest procesem bardzo złożonym, wieloaspektowym: aspekt ekonomiczny, polityczny, kulturowy, społeczny, militarny. W skutek procesów globalizacyjnych państwo jest nieuchronnie w nie włączone, co widać na przykładzie ponadnarodowych koncernów - państwo musi się liczyć z ich obecnością, stwarzać im dogodne warunki (podatki, etc.) W globalizującym się świecie identyfikacja narodowa przestaje być tak ważna i silna, traci dotychczasową wartość. Ludzie migrują, zmieniają kraje zamieszkania, zmieniają nawyki kulturowe, bardziej czują się kosmopolitami, problem tożsamości narodowej jest słabiej przezywany. W czasach globalizacji słabnie rola państw narodowych, to, co kiedyś było domeną państwa narodowego, stało się domeną decyzji różnych ponadnarodowych struktur, organizacji, dotyczy to szczególnie gospodarki i regulacji prawnych. Wyraźnie obserwowana jest tendencja, że rządy narodowe mają coraz mniej do powiedzenia we własnych krajach, nie mają wpływu na tworzenie miejsc pracy w swoich krajach, co zależy od międzynarodowych koncernów - rząd może tylko zachęcać i stwarzać warunki, ma ograniczony wpływ na rynek pracy. Władza odpływa ze struktur demokratycznych państwa w kierunku międzynarodowych megastruktur politycznych i gospodarczych. Trzeba na nowo sformułować pojęcie suwerenności i demokratycznej władzy. Generalnie proces globalizacji przynosi ze sobą przesuwanie się decyzji ze szczebla narodowego na instytucje międzynarodowe, które odgrywają coraz większą rolę. 1909r. - 176 organizacji międzynarodowych w1989r. już ponad 4.600 tys. takich organizacji. Poszczególne rządy narodowe w coraz mniejszym stopniu są zdolne regulować procesy gospodarcze we własnych krajach, coraz większa jest rola ponadnarodowych korporacji - to one wpływają na kierunek i charakter inwestycji w danym kraju, co daje im tam ogromne wpływy polityczne (około 40% światowych transakcji handlowych dokonuje się w obrębie korporacji ponadnarodowych). Państwo narodowe nie kontroluje ani produkcji ani przepływu towarów zgodnie ze swoimi interesami. Koncerny kierują się tylko logiką zysku i koncentrują produkcję w krajach o taniej sile roboczej i rynkach zbytu, skutkiem czego jest zamykanie fabryk i bezrobocie w macierzystych krajach - motyw zysku jest dominujący. Państwa narodowe maja coraz mniej do powiedzenia jeśli chodzi o sferę gospodarki, muszą rezygnować ze swojej suwerenności na rzecz działających w skali globalnej firm i organizacji - czy państwo narodowe traci więc racje bytu? Czy odchodzi w przeszłość? Daniel Bell twierdzi, że państwo jest dziś za duże do rozwiązywania pewnych problemów w skali regionalnej, ale jest również za małe do rozwiązywania problemów w skali globalnej.Socjologowie i ekonomiści mają różne wizje porządku globalnego. Jedna z prognoz przewiduje zanik państw narodowych, unifikację na poziomie regionalnym i globalnym pod egidą ponadnarodowego rządu światowego - jest to jednak wizja skrajna.W dyskusjach podkreśla się, że procesy globalizacji kulturowej wpływają na kształtowanie się ponadnarodowej sfery publicznej, w której funkcjonuje wielość konkurencyjnych treści kulturowych, alternatywnych idei, wartości, ideologii. Uważa się, że jedna tradycję narodową zastąpi wielość tradycji. Świat odejdzie od silnego zakorzenienia w tradycjach lokalnych w kierunku unifikacji. Wizje te wywołują reakcje obronne społeczeństw, jakby ludzie bali się życia w globalnym świecie. Zagrożenie poczucia tożsamości narodowej wzmacnia tendencje do samoobrony, renesans lokalizmu, odżywanie więzi lokalnych, nostalgię historyczną,rozkwit zainteresowania własną historią. U Giddensa mamy do czynienia z wizją światowego społeczeństwa obywatelskiego, ewolucją od wspólnot opartych na więziach etniczno-kulturowych do wspólnot opartych na solidarności obywatelskiej - naród kosmopolityczny. Propozycje takie traktuje się jednak jako pewną nową utopię. Po doświadczeniach XX w. i dwóch wojen światowych świat wyraźnie boi się erupcji etnicznych resentymentów, dlatego ucieka w stronę globalności świata bez granic i bez historii. Emanuel Castells stworzył pojęcie elektronicznego kosmopolityzmu, elektronicznej republiki, gdzie tożsamość narodowa nie będzie się liczyła, świat bez historii, przywiązania do miejsc, przodków, symboli narodowych, „świat bez historii, który jest pustynią” (Finkelkraut), który redukuje tożsamość człowieka do świadomości „turysty-cybernauty”. Świat ucieka w globalność, wspólną totalną przestrzeń - filozofowie ostrzegają przed perspektywą świata bez historii i bez granic.

26.Państwo narodowe a integracja europejska

Szczegółowa analiza zagadnienia pozwala stwierdzić, że państwo narodowe, jako takie, było siłą sprawczą integracji europejskiej. Nie od razu jednak dostrzeżono wszystkie skutki tego procesu dla państwa narodowego. Pojawiające się symptomy, świadczące o znacznych przemianach państwa narodowego w obliczu integracji pozwoliły stwierdzić:

m.in.

• Znaczne osłabienie funkcji kontrolnych państwa narodowego. Nie był on w stanie chronić swoich obywateli przed efektami decyzji instytucji zewnętrznych.

• Decyzje, obowiązujące w państwie były wynikiem procesu decyzyjnego przebiegającego poza państwem, co podważało ich legitymizację.

• Nastąpiło ograniczenie mechanizmów interwencyjnych państwa. Kapitał przestał być lojalny wobec gospodarki narodowej i poszukiwał najkorzystniejszych warunków do inwestowania.

Wszystkie przemiany państwa narodowego, którym stopniowo zaczęło podlegać w procesie integracji europejskiej przybrały nazwę europeizacji. W najogólniejszym rozumieniu to wpływ procesu integracji europejskiej na państwo narodowe, zwłaszcza na jego procesy, struktury, funkcjonowanie. Polega on na powstawaniu, zmianie, adaptacji struktur, procesów i funkcji państwa do wymagań stwarzanych przez integrację europejską. Europeizacja jest procesem dwustronnym. Państwa narodowe są nie tylko biernymi odbiorcami nacisków ze strony UE, ale starają się preferencje polityki krajowej i sposoby rozwiązywania problemów politycznych przenosić na szczebel wspólnotowy. Państwa w niejednakowym stopniu podlegają europeizacji. Każde z nich „europeizuje się” w specyficzny dla siebie sposób. Tempo i stopień tego procesu zależą od formy organizacji terytorialnej państwa narodowego, specyfiki systemu gospodarczego, tradycji i kultury politycznej oraz modeli rywalizacji partii politycznych. Przykładem państwa, które ze względu na swą organizację terytorialną oraz pewne rozwiązania ustrojowo-administracyjne dosyć szybko „europeizowało się” są Niemcy. W tym miejscu można nawet zastanowić się nad kwestią czy to mechanizmy Unii Europejskiej nie ulegają swoistej „germanizacji”, rozumianej jako przenoszenie pewnych mechanizmów podejmowania decyzji, zakorzenionych dość mocno w tradycji i praktyce państwa niemieckiego na szczebel wspólnotowy. Jednak szczegółowa analiza pozwala dostrzec, że jest to jedynie kolejny dowód na dwustronność procesu europeizacji. Proces swoistej „germanizacji struktur europejskich” uznać, można zatem za wybieranie i przyjmowanie najlepszych rozwiązań instytucjonalno-prawnych w celu usprawnienia działania samego procesu europeizacji.

Mimo dużej złożoności tego procesu można jednak dostrzec w nim pewną prawidłowość. Otóż, europeizacja powoduje zmiany wewnątrzpaństwowe tylko wówczas, jeżeli zaistnieje niezgodność pomiędzy normami, programami, wyznaczonymi standardami, które maja charakter europejski, a tymi, które obowiązują w państwach narodowych. Obszarami, które ulegają europeizacji są: porządek konstytucyjny, system rządowy i administracyjny, tożsamość narodowa elit i społeczeństwa oraz polityka zagraniczna i bezpieczeństwa. Pokrótce omówię teraz każdy z nich.

1. Porządek konstytucyjny.

Zasadnicze znaczenie mają tu trzy zasady prawa europejskiego: bezpośrednie stosowanie prawa europejskiego w stosunku do państwa narodowego, nadrzędność prawa europejskiego wobec prawa krajowego, jednolita interpretacja prawa europejskiego. Wpływ integracji europejskiej na ten obszar znakomicie obrazuje Traktat z Maastricht. Spowodował on dalsze zmiany w konstytucjach państwa członkowskich. Przykładem jest ustawa konstytucyjna we Francji z roku 1992, w której wprowadzono nowy rozdział zatytułowany Wspólnoty Europejskie i Unia Europejska. Wspomina on o wspólnym wykonywaniu kompetencji państwowych w ramach Unii. Zatem europeizacji podlega jedna z kluczowych materii państwa narodowego, sfera konstytucyjna określająca prawa i obowiązki obywateli oraz uprawnienia instytucji państwowych.

2. System rządowy

Zmiany w tej sferze polegają na wzmacnianiu egzekutywy i osłabienia parlamentów narodowych. Parlamenty nie radzą sobie z nadmiarem informacji, stosem dokumentów do przestudiowania. Uniemożliwia to sprawne, konstruktywne podejmowanie decyzji. Szala zatem przesuwa się w stronę egzekutywy. Centrum polityki europejskiej staje się rząd z naczelną rangą szefa rządu.

3. System administracyjny

W wyniku europeizacji zmieniają się poważnie relacje między centralnym rządem a instytucjami samorządowymi i regionalnymi. Polega to na tym, że Instytucje regionalne zostają włączone w wielopoziomowy system Unii Europejskiej, w którym są uzgadniane decyzje polityczne. Rządy narodowe tracą w ten sposób monopol na całokształt polityki. Czy zatem regionalizacja państwa narodowego oznacza jego osłabienie? Przeciwnie. Polityka prowadzona w ten sposób może być sprawniejsza. Same muszą zadbać o swoje interesy. Oddanie inicjatywy na szczebel lokalny umożliwia lepszą ocenę sytuacji oraz precyzyjne rozdysponowanie środków otrzymanych na realizację poszczególnych celów.

4.Europeizacja tożsamości narodowej.

<Jaki jest stopień identyfikacji społeczeństw narodowych z Unią Europejską. Mały? Duży?.> Wspólnie doszliśmy do wniosku, iż stopień ten jest niewielki. Obywatele w pierwszej kolejności identyfikują się ze swoją rodziną, państwem w którym żyją, a dopiero w następnej kolejności z instytucjami europejskimi. Wynika to przede wszystkim, z dużej złożoności procesów decyzyjnych na szczeblu wspólnotowym. Ich mechanizmy nie są zrozumiałe dla szarego obywatela, który będąc członkiem jednoczącej się Europy nie dostrzega możliwości wpływu na rozstrzygnięcia decydujące o jej kształcie. Wszystkie te zjawiska składają się na proces określany mianem deficytu demokracji struktur europejskich. Doskonale obrazuje go frekwencja podczas wyborów do Parlamentu Europejskiego oscylująca na poziomie dwudziestu-kilku procent.

5. Europeizacja a partie polityczne.

<W jaki sposób europeizacja może wpływać na działalność partii politycznych.?>. Jej oddziaływanie w tym zakresie skupia się na kwestii stosunku poszczególnych frakcji politycznych do samej idei integracji europejskiej. Stanowisko może być różne począwszy od polaryzacji występującej m.in. we Francji, Polsce, a skończywszy na względnej zgodności w tym temacie, która ma miejsce np. w Niemczech. Kwestia ta ma zasadnicze znaczenie i wpływa na zmniejszenie lub zwiększenie rywalizacji między partiami, które aspirują do władzy.

6. Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa.

Jest to niewątpliwie najmniej zeuropeizowany obszar państwa narodowego. Istnieją zapisy traktatowe, jednak realizacja ich na szczeblu wspólnotowym wciąż napotyka na przeszkody. O zmianach w tej funkcji państwa narodowego będzie mowa szczegółowo w dalszej części pracy, gdyż ukazanie problemu w sferze globalnej umożliwi wyjaśnienie trudności związanych z wcielaniem wspólnotowych koncepcji polityki bezpieczeństwa.

27.Koncepcja rozumienia polityki

Max Weber - polityka to dążenie do udziału we władzy lub wywierania wpływu na działania i podział władzy między państwami lub ludźmi w obrębie danego państwa. Według niego państwo ma monopol na stosowanie przymusu i przemocy, co doprowadziło do podjęcia rozważań polityki z moralnością i etyką. Okazuje się, że nie w każdej kwestii pokrywają się. Przyzwolenie na władzę w polityce pochodzi z przyzwolenia: racjonalnego, tradycjonalistycznego, charyzmatycznego.

F. Ryszka - polityka to planowe i zorganizowane dążenie do zdobycia bądź utrzymania władzy w konkretnych działaniach ludzi. Polityka występuje nie tylko we władzy, ale i między ludźmi.

28..Typy kultury politycznej.

I. Kultura polityczna to(wg Jana Garlickiego) zmienny w czasie, wytworzony głownie pod wpływem tradycji historycznej oraz struktury instytucji politycznych i zasad funkcjonowania danego systemu- całokształt orientacji społeczeństwa, grupy społecznej, jednostek wobec polityki. Jest to sfera subiektywna polityki (wewnętrzne przekonanie) znajdująca wyraz w zachowaniach konkretnych i werbalnych. Składają się na nią:

- Zainteresowanie polityka, wiedza o niej i znajomość faktów politycznych.

-wartości uznawane i pożądane dotyczące systemu politycznego i mechanizmów funkcjonowania jego instytucji

-ocena zjawisk politycznych i sądy wartościujące na temat instytucji politycznych

-uznane wzory zachowań w sferze polityki i wypróbowane typy działań politycznych

wg Almonda i Verby

1. zaściankowa- społeczeństwo nie uznaje systemu politycznego za centrum

brak żądań politycznych, nie uznawanie autorytetu władzy,brak samoświadomości politycznej, nie występują wyspecjalizowane role polityczne, np. afrykańska społeczność plemienna

2.poddańcza- świadomość systemu politycznego jako centrum, brak żądań politycznych,akceptacja pasywność np. systemy autorytarne, kształtujące się systemy demokratyczne

3. uczestnicząca-świadomość systemu politycznego i jego akceptacja, aktywność, realizacja własnych interesów i żądań, akceptacja decyzji, wysoki stopień wiedzy politycznej, w rzeczywistości najczęściej typy pośrednie, (typy mieszane: kultura polityczna zaściankowa i podporządkowania/ podporządkowania i uczestnictwa/ zaściankowości i uczestnictwa)

spójność/ niespójność systemu politycznego i kultury politycznej

29. Legitymizacja władzy politycznej

Almond i Powell:

Legitymizacja normatywna - uznanie, że dana grupa rządząca doszła do władzy i sprawuje ją zgodnie z zasadami i normami przyjętymi w konstytucji i aktach prawnych państwa. Dotyczy ona dwóch działań : 1) dojścia do władzy 2) sposobu sprawowania władzy

Legitymizacja społeczna - oparta na poparciu władzy przez społeczeństwo, dotyczy uznania dwóch działań : 1) grupy rządzącej 2) sposobu sprawowania władzy

David Easton:

Legitymizacja ideologiczna - oparta na akceptacji głównych zasad, według których władza funkcjonuje, składają się także na nią: a) określenie celów i podstawowych zasad systemu b) wyróżnienie tych ideałów, celów i zasad, które pomagają w interpretacji przeszłości, tworząc podstawę do ocen teraźniejszości i działań na przyszłość.

Legitymizacja strukturalna - oparta na prawowitości, legalności i praworządności reżimu; akceptacja społeczna dla panującego porządku prawnego.

Legitymizacja personalna - oparta na szacunku dla konkretnych osób sprawujących władzę; rolę podstawową spełniają zachowania osób sprawujących władzę.

Maks Weber:

Legitymizacja legalna - oparta na przeświadczeniu, że posłuszeństwo wynika z faktu istnienia prawa stanowionego i przestrzegania go przez reprezentantów władzy.

Legitymizacja charyzmatyczna - wynika z mocy uczuciowego oddania osobie władcy i uznania dla jego niezwykłych talentów <charyzmy>

Legitymizacja tradycyjna - oparta na tradycji, do której odwołuje się władza

30. Populizm

Zachowanie polityczne polegające na głoszeniu tych poglądów, które są aktualnie najbardziej popularne w danej grupie społecznej, w celu łatwego zdobycia popularności, bez analizowania sensu tych poglądów oraz zastanawiania się nad realnymi możliwościami i rzeczywistymi skutkami wprowadzenia głoszonych poglądów w czyn. Często populizm przybiera formę schlebiania masom poprzez krytykowanie ekipy rządzącej. Natomiast będąc u władzy populiści rządzą reagując na krótkotrwałe nastroje społeczne i nie czując się zobowiązanymi osiąganiu ponadrzędnych celów oraz realizacji programów politycznych. Tym samym odróżniają się od mężów stanu.

31. Demokratyczne państwo prawa

Demokratyczne państwo prawne: prawo reguluje i obowiązuje wszystkich ludzi i organy władzy (normy abstrakcyjne) + wola społeczeństwa. Tylko władza ustawodawcza kształtuje system prawny.

Organy Administracji nie mogą wykonywać innych czynności niż czynności prawne (polityczne). Wskazuje się na działalność reglamentacyjną (dzielenie dóbr) oraz świadczącą (regulowanie sposobu korzystania z tych dóbr). Administracja zajmuję się też konkretyzacją prawa(administracja decyzyjna). Jest skierowana na ochronę interesu publicznego lub konkretnej osoby. Pełni również funkcje właścicielskie - wykonuje uprawnienia skarbu państwa (s.p. jest osobą prawną - prawa prywatnego).

Zasada legalności działania administracji:

- administracja może działać tylko na podstawie przepisów prawa art. 7 Konstytucji RP.

- administracja może działać tylko w granicach prawa (w przepisach muszą się znaleźć środki pozwalające na osiągnięcie jej celu lub zadania).

Administracja mieści się w zasadzie legalizmu.

Dodatkowa cecha państwa prawnego: pojęcie publicznych praw podmiotowych:

Każda jednostka ma prawo oczekiwać i wiedzieć, jakie środki mogą zostać przedsięwzięte w określonej sytuacji.

Źródła prawa administracyjnego:

- nadrzędne źródło prawa: Ratyfikowane umowy międzynarodowe Konstytucja (muszą być wzajemnie zgodne).

- akty powszechnie obowiązujące: Ustawy, Rozporządzenia + Uchwały i Zarządzenia jako szczególne źródło prawa administracyjnego, interia administracji (prawo wewnętrzne), nie może być źródłem podejmowania czynności na zewnątrz. Np. Rządowe wiążą tylko adm. Rządową, nie wiążą samorządowej.

- akty prawa miejscowego: powszechnie obowiązujące na określonym terytorium art. 94 Konstytucji RP. Wydawane są przez organy:

gminne: Rada Gminy (organ stanowiący i kontrolny); wójt; - Rada Miejska; Prezydent(Burmistrz);

powiatowe: rada powiatu; zarząd powiatu(przewodniczący - starosta);

wojewódzkie: sejmik województwa, zarząd województwa

rządowe: np. wojewoda

- orzecznictwo NSA jako quasi-źródło prawa administracyjnego.

- normy branżowe - wtedy gry dopuszczają to przepisy;

32. Koncepcja polityczności wg. Schidtta

Schmidt - prawnik, myśliciel polityczy, zm. W 1985r. od maja 33 był w NSDAP. Wg Karla Schmidta nie można zdefiniować pojęcia polityka, natomiast można wyróżnić co jest polityczne, co to jest polityczność. Dla każdej dziedziny życia można wyodrębnić antynomię pojęć; dla moralności - dobro i zło; dla estetyki - piękno i brzydota; dla gospodarki - zysk i strata; dla polityki - wróg i przyjaciel. Schmidt kierował się antynomiami, próbował zdefiniować, co nie jest politycznością. Wprowadził antynomię WRÓG - PRZYJACIEL (sojusznik) - jest to wystarczające kryterium. Można ich inaczej określić „my” i „oni”. Kryterium to uzmysłowiło też, że polityka zawsze wiąże się z konfliktem, znalezieniem kompromisu, consensusu. Kryterium tego nie odnosimy do jednostek, osób prywatnych, ich działań, ale do spraw publicznych. Polityczne przeciwieństwo to największe z możliwych przeciwieństw. Wojna jest zjawiskiem czysto politycznym, nie ma wojen religijnych czy ekonomicznych. Żądanie poświęcenia krwi jest uzasadnione tylko przy walce politycznej. Liberalizm jest błędny, bo nie ma w nim dychotomicznego podziału, nie mam wroga, nie ma więc polityki. Polityki nie da się wyeliminować, będzie zawsze trwała.

33. Pojęcie wojny

WOJNA, zjawisko społ.-polit. stanowiące integralną część dziejów ludzkości od początków organizacji społ., o zasięgu rosnącym wraz z rozwojem technologii; od zbudowania broni jądr. (1945) i środków jej przenoszenia zagraża całkowitą zagładą człowieka i życia na Ziemi. Pojęciu wojna nadawano różne znaczenia; we współcz. języku pol. najczęściej jest określana jako zorganizowana walka zbrojna między państwami, narodami lub grupami społecznymi.

Wojna w prawie międzynarodowym. Współczesne prawo międzynar. odeszło od prób stworzenia definicji wojny, co wynika z niemożności ujęcia w jednej definicji różnorodnych sytuacji, zachowań, postaw i działań, składających się na to zjawisko; dawne określenie przez prawo międzynarodowe wojny, jako stanu walki orężnej między państwami i jako przeciwstawienie stanu pokoju, nie odpowiada współcz. tendencjom, zmierzającym do objęcia przepisami prawa międzynar. działań o charakterze zbrojnym także wówczas, gdy państwa z różnych przyczyn nie uważają tych działań za wojenne. Coraz częściej znajduje zastosowanie szersze określenie konflikt zbrojny. Konwencje genewskie (1949) o ochronie ofiar wojny stosuje się w razie wypowiedzenia wojny lub powstania jakiegokolwiek innego konfliktu zbrojnego między 2 lub więcej umawiającymi się stronami, nawet gdyby jedna z nich nie uznała stanu wojny (artykuł 2, wspólny dla 4 konwencji genewskich); ustanawiają one minimum obowiązków państw w odniesieniu do konfliktu nie mającego charakteru międzynar. i powstającego na terytorium jednej z umawiających się stron (art. 3). W 1974-77 pojęcie konflikt zbrojny rozszerzono także na konflikty zbrojne, w których narody walczą przeciwko panowaniu kolonialnemu, obcej okupacji oraz przeciwko reżimowi rasistowskiemu; sprecyzowano też zakres konfliktu zbrojnego nie mającego charakteru międzynarodowego. Określeniem jeszcze szerszym niż wojna i konflikt zbrojny, stosowanym w prawie międzynar., jest użycie siły, którym posługuje się Karta Narodów Zjednoczonych; obejmuje ono nie tylko przypadki, w których odbywa się starcie sił zbrojnych 2 lub więcej przeciwników, ale akcje zbrojne, które nie napotykają zbrojnego oporu, jak to zdarza się często przy interwencjach zbrojnych.

okres przedpaństwowy, państwowy, współczesny

Klausewitz deifniuje wojnę jako kontynuację polityki przy użyciu innych środków.

Karl Schmidt: Suwerenem jest ten kto rozstrzyga o wojnie.

Sun-Tsu: Wojna jest sprawą dla państwa najważniejszą, jednak państwo powinno robić wszystko aby wojny uniknąć.

Teorie powstania wojen:

• mikro- wojna jest wynikiem genetycznie uwarunkowanej agresywności człowieka

• makro- państwa gdy tylko mogą dokonują ekspansji w celu rozwijania się

Pokój zachodzi tylko w przypadku gdy:

1. istnieje równowaga sił między państwami

1. opozycjonalna do poprzedniej teorii hierarchizacja sił polega na niemożliwości istnienia pokoju, bowiem między państwami zawsze będą zachodzić różnice.

34. Politic, policy, politics.

Politics to jest kategoria nadrzędna, sztuka rządzenia państwem, stanowienia i realizacji decyzji politycznych, ekonomicznych, socjalnych i kulturowych obszarów systemu ogólnospołecznego, dotyczy zajmowania się państwem jako całością. Jeśli schodzimy na poziomy konkretnych dziedzin, zaczynamy mówić o policy -np. foreign policy, social policy - gdzie celem jest działanie doprowadzające do jakiegoś rezultatu, nie odnosi się to tylko do państwa, ale także np. polityka firmy wobec nowych wyzwań rynku to też policy.
Politic to przymiotnik oznaczający działanie wyważone, rozsądne, przemyślane.

polity - oznacza zbiorowość polityczną

policy - oznacza treści, programy polityczne, wywodzi się od zanotowanego w 1430 terminu polycye; problematyka zarządzania sprawami publicznymi

politics - oznacza działania polityczne; problematyka sprawowania władzy

35. Decyzje polityczne

Decyzja polityczna to nielosowy wybór działania lub zaniechania politycznego dokonywany przez ośrodek decyzyjny w polu polityk.

Podstawowe elementy definicji:

- procesowy (nielosowy wybór wynikający z analizy rzeczywistości)

- podmiotowy (ośrodek decyzyjny)

- przedmiotowy (pole polityki)

- wykonawczy (tj. decyzja polityczna: działanie lub zaniechanie)

Dla rozróżnienia „działania” od „zaniechania” Z. J. Pietraś dokonał podziału:

• decyzja polityczna sensu largo jako akt nielosowego wyboru działania lub zaniechania politycznego

• decyzja polityczna sensu stricto jako aktu nielosowego wyboru działania politycznego

• niedecyzja polityczna jako akt nielosowego wyboru zaniechania politycznego

Cechy charakterystyczne decyzji politycznych:

• istnienie decydenta

• pewien stopień poinformowania ośrodka decyzyjnego <rzadko decydenci mają pełna wiedzę>

• nastawienie na osiągnięcie więcej niż jednego celu (wybór jednego ogranicza wykonanie innych)

• wielowymiarowość (jeden cel osiągamy różnym metodami)

• wieloetapowość urzeczywistniania <czasochłonność wprowadzenia decyzji w życie)

Określenie decyzji politycznych wg siedmiu kryteriów:

• rangi i charakteru czasowego decyzji

-decyzje strategiczne <perspektywiczne> polegające na wyznaczaniu celów ogólnospołecznych, o dużej perspektywie czasowej

- decyzje taktyczne <bieżące> zmierzające do realizacji celów ogólnych, w sytuacjach względnie powtarzalnych

- operatywne <doraźne> dotyczą bieżącyh regulacji spraw drobnych.

• wiedzy dostępnej podmiotom decyzyjnym

- decyje podejmowane w warunkach pewności

- decyje podejmowane w warunkach niepewności

- decyje podejmowane w warunkach ryzyka

• adresata

- decyzje ogólnospołeczne

- partykularne (skierowane do niektórych grup społecznych)

- indywidualne

• szczebla, na jakim wydawana jest decyzja

- międzynarodowe

- narodowe

- lokalne

• stopnia doskonałości

- całościowo optymalizowane

- częściowo optymalizowane

- zadowalające

- niezadowalające

- nietrafne

• związku między potrzebami społeczeństwa a możliwościami decydenta

- decyzje przyczynowe, których gł. przesłanką jest konieczność uwzględnienia manifestowanych potrzeb społecznych

- celowościowe, których celem jest działanie na świadomość społeczną lub inne dziedziny życia społecznego.

• stopnia wiedzy dostępnej decydentom oraz zamiaru realizacji decyzji

- decyzje realne, oparte na dostępnej wiedzy dotyczące warunków koniecznych do ich urzeczywistnienia, podjęte z zamiarem realizacji

- symboliczne, oparte na odstępnej wiedzy, bez zamiaru ich realizacji

- decyzje pozorne nie oparte na dostępnej wiedzy, podjęte z zamiarem realizacji

- nonsensowne nie oparte na dostępnej wiedzy, podejmowane bez zamiaru ich realizacji

Proces decyzyjny jest to zespół powiązań przyczynowo skutkowych wewnątrz ośrodka decyzyjnego w związku ze stanem wejścia (sytuacja decyzyjną), strukturą ośrodka i celami decydentów.

Ośrodek decyzji politycznych(ośrodek decyzyjny) to mechanizm podejmowania decyzji politycznych, będący elementem systemu politycznego państwa lub elementem międzynarodowych struktur decyzyjnych.

Sytuacja decyzyjna:

- system zmiennych niezależnych skłaniających decydenta do podjęcia działań

- system zmiennych niezależnych od decydentów, ale zależnych od działań innego ośrodka decyzyjnego

Optymalizacja decyzji politycznych:

• kryterium aksjologiczne - warunkuje zgodność decyzji z systemem wartości charakterystycznych dla danego systemu społecznego, pozwala ustalić hierarchię celów i wybór trafnych decyzji, optymalne są te decyzje, które nie naruszają podstawowych wartości decydujących o tożsamości ideologicznej działającego podmiotu i systemu politycznego

• kryterium prakseologiczne - warunkuje podjęcie decyzji najbardziej efektywnych, zwraca się uwagę na zgodność podjętych decyzji z aktualnym stanem wiedzy.

• Kryterium społeczne - zakłada konieczność kojarzenia interesów perspektywicznych z interesami bieżącymi, jest to bowiem jeden z warunków społecznej akceptacji decyzji politycznych. Kryterium skuteczności decyzji jest to zgodność określonym stanem świadomości społecznej. Oznacza to możliwość zrozumienia - przez wykonawców jak i adresatów- celów jakie zakładane przez decydenta oraz sposobów, metod i środków działania co ma przynieść aprobatę społeczną.

Implementacja decyzji politycznych to proces urzeczywistniania(wprowadzania w życie) decyzji politycznej za pomocą określonych metod i środków.

36. Etyka odpowiedzialności i przekonań w polityce.

Weber porusza także kwestie etyki -na licznych porównaniach z etyka religijna pokazuje, ze nie zawsze jest miejsce dla etyki w polityce. Można wyróżnić w tej dziedzinie dwa typy etyki:

1. etyka przekonań - jej wyznawca czuje się odpowiedzialny jedynie za to, by nie zgasł płomień `czystych' przekonań

2. etyka odpowiedzialności - polityk potrafi zmienić swoje przekonania w obliczu sytuacji, umie ponieść odpowiedzialność za sytuacje i działania

Kto chce uprawiać politykę, musi być świadom paradoksów wynikających z różnic miedzy tymi etykami. Musi stawić czoła sytuacjom konfliktowym, musi umieć pogodzić te dwa rodzaje etyki, dopiero wtedy stworzy prawdziwego człowieka, który może mieć powołanie do polityki.

Etyka odpowiedzialności w ujęciu politycznym wg Maxa Webera:

- każdy polityk powinien kierować się odpowiedzialnością, a nie przekonaniami.

- cenić trzeba wyżej skutki niż wartości czy cele - podejmować decyzje w kryterium skutków

- polityk ponosi odpowiedzialność za swoje decyzje, jej skutki, co zawsze wiąże się z ryzykiem

- polityk musi być przewidujący i prognozujący

Weber potępia trzymanie władzy dla samej władzy

37. Reżim demokratyczny

O demokratyzmie systemu politycznego decydują przede wszystkim procedury polityczne

Reżim demokratyczny-procedury polityczne w tym przypadku to rozwiązania zapewniające możliwość przeprowadzenia rywalizacyjnych wyborów.

Wg. Cchumpetera demokracja to instytucjonalny układ rywalizacji w walce o władzę zabezpieczony przez wolne wybory i prawa obywatelskie.-minimalizm

Wg. Karla i Schmittera demokracja to taki typ ustroju, w którym sprawujący władzę odpowiedzialni są na forum publicznym przed obywatelami, działającymi za pośrednictwem obieralnych przedstawicieli, współzawodniczących i współpracujących ze sobą.

O'Donnel i Schmitter skonstruowali tzw. minimum proceduralne demokracji: powszechne prawo wyborcze dla dorosłych-tajność głosowania, regularność odbywanych elekcji, uznanie swobody zakładania i faktyczny dostęp do stowarzyszeń oraz odpowiedzialność egzekutywy przed innym podmiotem polityki(kryteria pomocnicze: odpowiedzialność administracji publicznej, instancyjność w postępowaniu sądowym, publiczne finansowanie partii, nieograniczony dostęp do informacji i rotacja władzy.

R.Dahl sformuoeał koncepcję poliarchii jako reżimu najpełniej dostosowanego do ideału demokracji. Wg. niego reżim ten tworzą:

-wybieralność prezydenta

-kontrola wybieralnych przedstawicieli nad rządem

-rywalizacyjne i uczciwe wybory

-powszechność czynnego prawa wyborczego

-zagwarantowanie biernego prawa wyborczego większości obywateli

-prawna i faktyczna wolność, słowa w zakresie polityki, systemu gospodarczego i ideologii

-dostęp do alternatywnych źródeł informacji

-prawna i faktyczna swoboda stowarzyszeń

38. Komercjalizacja wojny

39. Modele demokracji

Demokracja pośrednia - w praktyce ustrojowej najczęściej dziś stosowana i najlepiej znana czytelnikowi - czyli ustrój parlamentarny w którym uprawnieni do głosowania wybierają parlamentarzystów, jako swoich przedstawicieli (w Polsce poslów i senatorów). Ilość przyznanych mandatów, zależy od głosów oddanych na poszczególne partie w wyborach oraz od obowiązującej ordynacji wyborczejJednocześnie najczęściej poddawana refleksji krytycznej. Literatura na ten temat jest obszerna, głównie z grona jej praktyków i nie ma powodu teraz dokładniej tego omawiać, gdyż zwykle kończą się one stwierdzeniem, że... (np. W. Churchil - „najgorsza z form! - gdyby inne nie były gorsze.”)

Demokracja hierarchiczna - to koncepcja ustrojowa chcąca ograniczyć ilość i częstotliwość występowania zjawisk negatywnych, albo za takie uważanych, właściwych demokracji pośredniej, przy jednoczesnym uwzględnieniu dorobku tzw. „myśli demokratycznej”. Podstawowym celem koncepcji jest zwalczenie tzw. błędu egalitarystycznego, który polega, zdaniem „hierarchistów”, na traktowaniu z absolutną równością zarówno obywateli praworządnych, jak i nieprawożądnych. Aplikacją założeń teoretycznych miałoby być wprowadzenie struktury społecznej, składającej się z dwóch wyższych oraz dwóch niższych warstw - patrycjatu i pospólstwa oraz plebseu i podplebsu. Zakłada się w tym pomyśle przynależność wszystkich obywateli do warstwy najwyższej (patrycjatu) od momentu urodzenia (a zatem nie chodzi o zróżnicowanie miejsca w pozycji społecznej ze względu na pochodzenie, majątek, narodowość czy też inne kryteria), natomiast degradacja może nastąpić po dopuszczeniu się szkodliwego społecznie czynu, od którego szkodliwości zależy stopień owej "deprecjacji stratyfikacyjnej" - w takim wypadku jednostka dopuszczająca się go znajdzie się w grupie plebejskiej bądź też podplebejskiej. Z tej, niejako wtórnej, przynależności wynikałby brak części praw uczestnictwa w „demokracji”. Zwrócić należy uwagę, że w takim ujęciu konieczny byłby „idealny” system prawny, który wykluczałby możliwość błędu oceny postępowania osoby (osób) poddanych takiej ocenie, co wydaje się postulatem mało realnym. Zagrożenia egzymplifikowały już wszystkie systemy totalitarne, które również mieniły się „demokratycznymi”.

Demokracja bezpośrednia to system, w którym decyzje podejmuje się w formie referendum, w którym wziąć udział mogą wszyscy uprawnieni do głosowania. W praktyce jest to niemożliwe zawsze, więc o pełnej realizacji założeń trudno mówić, ale... System najbliższy demokracji bezpośredniej działa obecnie w Szwajcarii, gdzie wiele ustaw federalnych i lokalnych może zostać poddana pod referendum. Organizuje się tam więcej referendów niż we wszystkich pozostałych państwach świata łącznie. W Polsce są możliwe podobne referenda lokalne w sprawie np. odwołania samorządu oraz referenda ogólnopolskie w najważniejszych sprawach ustrojowych (np. Konstytucja). System demokracji bezpośredniej jest jednak systemem najdroższym, a jego zalety nie w każdej sytuacji społecznej równoważą wady. Z punktu widzenia zasad filozofii prawa konstytucyjnego nie w każdej strukturze typu państwowego dadzą się łatwo zastosować. Konieczna tu jest określona tradycja prawna, a także stosunkowo specyficzne warunki społeczne. Przeniesienie „modelu” szwajcarskiego gdziekolwiek wydaje się teoretyczne na tyle możliwe, co trudne. Jedną z podstaw sensowności tego modelu jest udział w głosowaniu zasadniczej liczby uprawnionych. W Szwajcarii w każdorazowym referendum uczestniczy ponad 97% uprawnionych. Najbliższa temu modelowi jest...

Demokracja uczestnicząca (ang. participatory democracy) Forma kolektywnego podejmowania decyzji, z wykorzystaniem kombinacji elementów demokrasacji bezpoœredniej i przedstawicielskiej. Stosowana jest jednak głównie w strukturach zamkniętych, jak rady pracownicze, związki zawodowe, kluby, związki akcjonariuszy itp. W strukturach większych niż środowiska lokalne trudna do zastosowania. Nie posiada również w odniesieni do większej skali koniecznych, opracowanych modeli prawnych i technicznych.

40. Modele podejmowania decyzji politycznych.

Hierarchiczny - decyzje polityczne podejmowane są przez tych co mają władzę, mogą oni podejmować pewne decyzje bez udziału obywateli. Oparty jest na hierarchiczności władzy w państwie. Kompetencje decydentów są tu wyraźnie określone, decyzje racjonalne, oparte na biurokracji. Wadą jest to, że wiedza decydentów jest ograniczona.

Większościowy - Model ten ma klarowne zasady formalnego podejmowania decyzji, które są skodyfikowane. Z założenia powinien gwarantować bardziej trafne decyzje jednak w praktyce wychodzi inaczej, bowiem zbiorowość ma różne wyobrażenia o danej decyzji, zaś jednostka jedno, bardziej rzeczowe. Decyzje zapadające w sposób większościowy mają wyraźną, szeroką prawomocność, legitymizację. Słabością ich jest to, że nie uwzględniają preferencji indywidualnych, nie odzwierciedlają potrzeb ogółu bo w ich podejmowaniu każdy kieruję się swoimi korzyściami jakie może wynieść. Mniejszość nie ma możliwości wypowiedzenia się, nie są uwzględniane jej potrzeby.
Konsensualny - model ten wynika ze słabości dwóch pierwszych. Ma on gwarantować uwzględnienie interesów zarówno większości jak i mniejszości; posiada on szeroką legitymizację. Wadą jest to, że jest on dość kosztowny i czasochłonny.

Dla ustrojów federalnych jest korzystny, bowiem uwzględnia zarówno interesy jednostki jak ii mniejszości. Powodzenie tego modelu zależy od tego czy:

- ustroje federalne wypracowały konstytucyjce zasady rozwiązywania problemów

- do rozwiązywania konkretnych problemów powołuje się specjalne instytucje

- sytuacja konfliktowa może zostać załatwiona pokojowo, przez zawarcie konsensu np. budżet

Konsensus można zawrzeć na dwa sposoby:

• wspólnotowy

• roszczeniowo - konfliktowy (mniejszość chce czegoś na co jeśli większość się zgodzi, będzie to dla niej porażka)

---