Spis treści
Wstęp..........................................................................................................................................2
Wstęp
Podział zysku netto na dywidendę i zysk zatrzymany jest jednym z istotnych obszarów decyzji finansowych spółek, obok decyzji dotyczących inwestycji oraz kształtowania struktury kapitałów. Zależy on w głównej mierze od preferencji inwestorów co do dywidendy lub zysków kapitałowych, przewidywanego tempa rozwoju firmy, znajdującego swoje odzwierciedlenie w zwiększaniu wydatków przeznaczonych na przyrost jej majątku, docelowej struktury kapitałów oraz dostępności i kosztow kapitałów pozyskiwanych z rynków finansowych i kapitałowych.
Jeśli zostanie już podjęta przez firmę decyzja o przekazaniu części zysku akcjonariuszom, pojawiają się trzy kluczowe pytania: 1) Jaką część zysku należy wypłacić, 2) Czy wypłata powinna być przekazana akcjonariuszom w formie dywidendy czy w drodze odkupienia części akcji, które posiadają?, 3) Jak stabilny powinien być podział zysku, czyli czy wypłacana kwota powinna być względnie stała i łatwa do przewidzenia dla akcjonariuszy, czy też powinna ona zależeć od wielkości przepływów pieniężnych i podejmowanych w danym okresie decyzji inwestycyjnych?
W niniejszej pracy omówiliśmy wybrane zagadnienia związane z podziałem zysku i polityką dywidend. Składa się ona z dziesięciu rozdziałów. W pierwszym z nich zajęliśmy się istotą zysku w działalności przedsiębiorstwa.
Następnym rozdziale zaprezentowany jest podział zysku netto. Znajdziemy w nim również podział grup zainteresowanych tych podziałem.
Rozdział trzeci jest poświecony podziałowi zysku netto już w jednym z konkretnych rodzajów spółki, jakim jest spółka akcyjna.
Treść rozdziału czwartego zawiera informacje o idei i celach wypłaty dywidendy. Znajdziemy w nim także podział dywidendy na różne rodzaje, gdy weźmiemy pod uwagę częstotliwość wypłat dywidendy, rolę polityki dywidendy dla pozyskiwania kapitału akcyjnego na giełdzie oraz pozyskiwanie kapitału pożyczkowego dywidendy.
Czynniki kształtujące politykę dywidendy w spółkach przedstawiliśmy w rozdziale piątym. Zaliczamy do nich między innymi efekty sygnalizacji, efekt klienteli czy tez możliwości inwestycyjne.
Kolejny rozdział to opis możliwości form wypłaty dywidendy. Jak możemy się z niego dowiedzieć, dywidenda może być wypłacana gotówkowo, bezgotówkowo lub też w innej formie.
Następnie prezentujemy procedurę jej wypłaty i zestawienie dat występujących przy wypłacie dywidendy.
Natomiast rozdział ósmy jest poświecony kontrowersją jakie budzi dywidenda wśród osób zainteresowanych podziałem zysku i dywidendy. Po przedstawienia poszczególnych stanowisk wobec dywidendy próbowaliśmy ocenić, która z tych teorii jest najlepsza.
W rozdziale dziewiątym przedstawiliśmy poszczególne modele wypłat dywidendy. Scharakteryzowaliśmy modele najczęściej prezentowane w literaturze.
Ostatni rozdział to część empiryczna naszej pracy. Zawiera ona krótką analizę spółek na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie w latach 2002, 2003, 2004 i 2005. Po czym naszą uwagę skupiliśmy na jednej wybranej przez nas spółce, jaką jest Grupa Żywiec. Przy użyciu wybranych wskaźników oceniliśmy politykę dywidendy w tej spółce i zinterpretowaliśmy je.
Nasza praca kończy się krótkim podsumowaniem, w którym zawarliśmy kilka nasuwających się nam po analizie problemu podziału zysku i dywidendy spostrzeżeń.
Rozdział 1
Zysk w strukturze celów działalności przedsiębiorstwa. Znaczenie zysku netto.
Przeważnie celem działania przedsiębiorstwa jest przetrwanie na rynku i ciągły rozwój. W krótkim okresie cel działalności może być różny. Może on dotyczyć zysku, kosztów, sprzedaży czy też ogólnej sytuacji firmy na rynku.
W przypadku, gdy cel oparty jest na zysku można go wyrazić poprzez :
osiągnięcie „ satysfakcjonującego” poziomu zysku,
jego maksymalizacja,
osiągnięcie optymalnego zysku przy danym ryzyku,
wygospodarowanie racjonalnego zysku przy danych warunkach panujących na rynku, w gospodarce.
Natomiast cel zorientowany na przykład na sprzedaż to:
maksymalizacja sprzedaży,
stabilizacja przychodów ze sprzedaży,
osiągnięcie założonego wcześniej poziomu udziału w rynku.
Oczywiście i z tego punktu widzenia celu działalności przedsiębiorstwa zysk odgrywa istotną rolę, ponieważ jest on naturalnym rezultatem sprzedaży bądź pochodną zwiększenia udziału firmy w rynku.
Można zatem stwierdzić, że zysk odgrywa w przedsiębiorstwie rolę miernika stopnia realizacji wyznaczonego celu finansowego, ponieważ zawsze gdy chcemy ocenić osiągnięcia naszej firmy sięgamy do danych na temat wypracowanej wielkości zysku. Pozwala on nam określić w jakim stopniu zwróciły się nam nasze nakłady w procesie gospodarczym, jak również korzyści dla właścicieli wniesionego do przedsiębiorstwa kapitału.
Jest dla nas bardzo ważne tworzenie wyniku finansowego. Osoba odpowiedzialna za sprawy finansowego powinna na być świadoma tego jak wynik finansowy naszej firmy będzie wyglądał i jak może ona wpływać na jego kształtowanie. Powinna ona poznać możliwości przedsiębiorstwa do kreowania zysku i starać się jej wykorzystywać w dłuższym okresie czasu, a nie tylko za jednym razem, co może zagwarantować pewną stabilizację w firmie i w jej wyniku finansowym. Należy także poznać źródła działalności przedsiębiorstwa, które przyczyniają się do powstania przychodów finansowych jak i koszty, które zostają ponoszone do finansowania tej działalności i próbować je w jakiś sposób minimalizować.
W tym podejściu zysk jest miernikiem efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwie, który może być rozpatrywany w dwóch znaczeniach.
Może być on rozpatrywany jako miara efektywności przedsiębiorstwa jeśli chodzi o całokształt jego działania i odpowiedź na pytanie, czy nasza firma odniosła sukces na rynku. W takiej ocenie wykorzystujemy zysk księgowy, który obrazuje nam jaką zyskowność produktów zaakceptował rynek. Jest on również wykorzystywany przez akcjonariuszy firmy, którzy mogą w ten sposób ocenić trafność swojej inwestycji w daną firmę, porównując zysk księgowy w danym okresie do wielkości wniesionego przez nich kapitału.
W drugim znaczeniu zysk rozpatrywany jest w odniesieniu już do konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych. W przypadku tym dokonuje się pomiaru tempa pomnażania kapitału poprzez zaangażowane w dane przedsięwzięcie nakłady. Wtedy pomiaru zysku dokonuje się wykorzystując teraźniejsze wartości nakładów i efektów, które zależą od planowanego tempa pomnażania kapitału.
Zysk może mieć swoje znaczenie w wyznaczaniu zdolności kierownictwa do wykorzystywania środków gospodarczych i zasobów ludzkich dla realizacji celów firmy. Ocenia on wtedy pracę kierownictwa dążącego do jak największych dochodów właścicieli kapitału. W tym przypadku zysk musi być rozpatrywany w długim okresie czasu, ponieważ tylko wtedy może on we właściwy sposób zobrazować stopień realizacji celów firmy.
Rozdział 2
Proporcje podziału zysku netto
Firma odnosząc sukces osiąga dodatni wynik finansowy. Zawsze wtedy musi odpowiedzieć sobie na pytanie, co chce z nim zrobić. Zysk może być ponownie zainwestowany przez firmę w aktywa rzeczowe, przeznaczony na zakup papierów wartościowych, wykorzystany do spłaty zadłużenia lub wypłacony akcjonariuszom. W przypadku gdy firma decyduje się na tę ostatnią możliwość musi zastanowić się jak duża część wolnych środków pieniężnych powinna trafić do akcjonariuszy? Czy akcjonariuszy mieliby ją otrzymać w formie dywidendy, a może drogą odkupienia części akcji, które posiadają? Jeśli już w formie dywidendy, to czy firma powinna utrzymać niezmienna polityków dywidendy, czy też jej wysokość powinna zmieniać stosowanie do sytuacji?
Pozostawienie całego zysku w spółce z przeznaczeniem na rozwój powoduje tym samych rezygnację z dywidendy za ubiegły rok. Wybór tej możliwości jest bardzo często spowodowany posiadaną nadzieją właścicieli, że wzrost ceny rynkowej akcji czy wartości udziałów oraz ewentualne przyszłe dywidendy przyniosą im wyższy dochód.
Natomiast przeznaczenie całego zysku netto na wypłatę dywidend dla właścicieli kapitału jest rozwiązaniem mało popularnym, ponieważ ogranicza ono rozwój spółki.
Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest podział zysku na dwie części - jedna przeznaczona jest na szeroko pojęty rozwój przedsiębiorstwa oraz druga wypłacana różnym grupom zainteresowanym podziałem zysku.
Sposób podziału zysku w przedsiębiorstwie podyktowany jest wieloma czynnikami. Są to głównie zadania inwestycyjne spółki, potrzeby w zakresie zasilania kapitału obrotowego czy też zwrotu kapitału obcego (kredytów, obligacji), preferencje właścicieli kapitału oraz oczekiwania pracowników. Jak można zauważyć grup zainteresowanych podziałem zysku netto jest zawsze kilka, z których każda z nich wysuwa inne żądania. Niekiedy żądania te są wobec siebie konkurencyjne, sprzeczne. Wszystko zależy od formy organizacyjno-prawnej podmiotu gospodarczego, struktury własności kapitału, uwarunkowań rynkowych, rynku lokalnego i globalnego i od wielu jeszcze innych czynników.
Schemat 1.Grupy zainteresowane podziałem zysku netto
Źródło: M. Sierpińska, Polityka dywidend w spółkach kapitałowych
Rozdział 3
Podział zysku w spółce akcyjnej
W spółkach tych oprócz prawa do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, prawa do części majątku spółki w przypadku jej likwidacji czy też prawa poboru akcji nowej emisji, każdy akcjonariusz ma prawo uczestnictwa w podziale zysków spółki, który może być zupełny lub niezupełny.
Podział zupełny polega na tym, że poszczególne części zysku stosownie do obowiązujących przepisów podatkowych, uregulowań zawartych w kodeksie handlowym, postanowień wynikających ze statutu (umowy) spółki i decyzji zgromadzenia wspólników zostają przeznaczone i są przekazywane na określone kapilary (fundusze) bądź na dywidendę dla akcjonariuszy. Tak dokonany podział nie pozostawia żadnej niewykorzystanej kwoty zysku.
Schemat 2. Zupełny podział zysku netto
Źródło: M. Sierpińska, Polityka dywidend w spółkach kapitałowych
W tym przypadku podziału zysku netto jest on pożytkowany na różne cele stosownie do postanowień walnego zgromadzenia akcjonariuszy.
W spółce akcyjnej walne zgromadzenie akcjonariuszy ma pełną swobodę, jeśli chodzi o podział zysku netto. W pierwszej kolejności w spółce tej zostaje utworzony kapitał zapasowy na pokrycie ewentualnie powstałych w przyszłości strat bilansowych. Odpisy tworzone na ten kapitał wynoszą obligatoryjnie 8% rocznego zysku netto aż do momentu, gdy kapitał zapasowy osiągnie 1/3 wartości kapitału akcyjnego. Dalsze uzupełnianie tego kapitału jest dobrowolne, może np. wynikać z faktu podnoszenia kapitału akcyjnego.
Bardzo ważną częścią w podziale zysku netto jest dywidenda. W spółce akcyjnej jej wysokość przypadającą na jedną akcję uchwala walne zgromadzenie akcjonariuszy każdorazowo po zakończeniu roku obrachunkowego. Źródłem jej wypłaty mogą być nie tylko zyski wygospodarowane w danym roku, ale również zyski skumulowane z poprzednich okresów umieszczone w bilanse w pozycji zyski/straty niepodzielone. Wielkość wypłacanej dywidendy na akcje ustala się w relacji do wartości nominalnej akcji.
Kolejnym elementem podziału zysku w spółkach kapitałowych są tantiemy dla rad nadzorczych oraz zarządów. Ich wysokość ustalana jest corocznie na walnym zgromadzeniu lub w umowie spółki na okres obowiązywania kadencji tych organów. Łączna ich kwota przypadająca na całą radę nadzorczą i zarząd dzielona jest przez członków tych organów w różnej wysokości, w zależności od wkładu pracy dla spółki i rodzaju pełnionych funkcji.
Zasilanie funduszy świadczeń socjalnych oraz nagrody dla załogi to kolejne elementy podziału zysku netto. Wypłata nagród dla załogi następuje w spółkach, gdzie pracownicy w małym stopniu są udziałowcami, nie pobierają więc dywidend. Dzięki nim pracownicy mają dodatkowe źródło dochodu, a jednocześnie większą motywację do jeszcze lepszego wykonywania pracy. Natomiast zasilenie funduszy świadczeń socjalnych ma na celu pomoc przede wszystkim sfinansowanie podstawowych warunków bytowych pracownikom (np. mieszkanie). Pozwala to również na wzrost wydajności pracy i chęci dalszego pracowania w danej spółce.
Jeśli chodzi o inne cele transferu zysku ze spółki to są to głównie cele charytatywne, darowizny, które przyczyniają się równocześnie do promocji firmy.
Również pewna część zysku netto przeznaczana jest na różnego rodzaju fundusze, służące finansowaniu szeroko pojętego rozwoju.
Natomiast w przypadku podziału niezupełnego po naliczeniach na kapitały i fundusze tworzone zgodnie z przepisami kodeksu i statutu spółki akcjonariusze nie uczestniczą w dzieleniu zysku, mimo że mają do tego prawo lub, że uczestniczą w podziale tego zysku w stopniu mniejszym, niż byłoby to możliwe, gdyby taką wolę wyrazili na zgromadzeniu wspólników. Dobrowolnie rezygnują w danym roku z dzielenia zysku po to, aby niepodzielona kwota stanowiła źródło finansowania potrzeb spółki.
Schemat 3. Niezupełny podział zysku netto
Źródło: M. Sierpińska, Polityka dywidend w spółkach kapitałowych
Rozdział 4
Idea i cele wypłat dywidend
Def. Dywidendy
Dywidenda jest ceną, jaką spółka akcyjna płaci inwestorowi za to, że kupił wyemitowane przez nią akcje. Jest ona swoistego rodzaju kosztem korzystania z kapitału akcjonariuszy.
Oczywiście spółka nie zawsze musi dywidendę wypłacać, lecz wtedy musi przekonać inwestorów, że w ogólnym rachunku oni też na tym zyskają. Ich korzyści będą wynikać z trzech następujących powodów:
Spółka pozyskując kapitał na rozwój rezygnuje z zaciągania długu, czyli jej zobowiązania nie wzrosną, co poprawi strukturę kapitału;
Reinwestycja zysku zatrzymanego powiększy zdolność spółki do generowania zysku w przyszłości;
Spółka, mając potrzebny jej kapitał nie będzie emitowała nowych akcji, co spowoduje, że EPS, czyli zysk przypadający na jedną akcję zostanie na tym samym poziomie lub wzrośnie.
Takie rozwiązanie nie będzie na pewno zaakceptowane przez wszystkich. Inwestorzy, którzy nastawieni są na stały dochód najprawdopodobniej nie będą zainteresowani zakupem tych właśnie akcji. Natomiast, ci, których interesuje długi horyzont inwestowania będą w stanie zaczekać na wzrost majątku spółki i zysk.
Sprzeczności pomiędzy aktualnymi akcjonariuszami mogą wystąpić również wtedy, gdy część akcjonariuszy zamierza sprzedać akcje spółki w najbliższym czasie i dlatego są oni zainteresowani wypłatą dywidendy, ponieważ przyciągnie ona inwestorów giełdowych preferujących bieżące dochody z tytułu inwestowania w akcje. Z kolei, ci którzy traktują udział w spółce jako długotrwałą lokatę, będą w większym stopniu zainteresowani reinwestowaniem zysków. Wychodzą oni z założenia, że reinwestowanie w późniejszym okresie może pociągnąć za sobą wzrost ceny akcji i wyższe zyski przypadające na jedną akcję w przyszłości.
Przy podziale zysku i wypłacie dywidendy muszą być brani pod uwagę również potencjalni nabywcy akcji. Obraz spółki na rynku, jako takiej, która przynosi dochód w trakcie posiadania jej akcji jest ważnym elementem w momencie podejmowania decyzji przez potencjalnych nabywców akcji.
Gdy weźmiemy pod uwagę częstotliwość wypłat dywidendy, rolę polityki dywidendy dla pozyskiwania kapitału akcyjnego na giełdzie oraz pozyskiwanie kapitału pożyczkowego dywidendy możemy podzielić na:
- dywidendy zwykłe - są wypłacane akcjonariuszom z tytułu posiadania akcji,
- dywidendy regularne - są wypłacane, co pewien czas. Może to być raz w roku, co pół roku lub nawet, co kwartał czy miesiąc (firmy amerykańskie),
- dywidendy nieregularne- nie ma stałego określonego okresu, co który wypłacana jest dywidenda, ani też określonej kwoty. Nawet, gdy dywidenda wypłacana jest w stałych odstępach czas jest wartość za każdym razem się zmienia,
- dywidendy dodatkowe - wypłacane są w okresach wysokich zysków, które ze względu na swoja niestabilność nie mogą podwyższonej kwoty dywidendy zagwarantować w przyszłych okresach. Dlatego też firmy bardzo często wypłacają dywidendy na stabilnym poziomie, a dywidendy dodatkowe wykorzystują w podziale zysku z akcjonariuszami w momencie okresów lepszych. Ta dodatkowa dywidenda może mieć postać zarówno gotówkową jak i bezgotówkową - np. w papierach wartościowych,
- dywidendy specjalne - ich wypłata następuje w nadzwyczajnych okolicznościach, co powoduje, że inwestorzy nie mogą oczekiwać powtórzeń takiej dywidendy w przyszłości,
- dywidendy likwidacyjne - akcjonariusze uzyskują ten rodzaj dywidendy w momencie, w którym zmniejszane są kapitały podstawowe spółki, następuje likwidacja część działalności lub całkowita jej likwidacja.
W Polsce w Kodeksie Spółek Handlowych możemy znaleźć informacje o dwóch rodzajach dywidendy:
- od akcji zwykłych,
- od akcji uprzywilejowanych.
Wartość tej pierwszej dywidendy pozostaje w określonej relacji do wartości nominalnej akcji. Jej poziom określany jest na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy.
W artykule 192 Kodeksu Spółek Handlowych można znaleźć informacje, że uprawnionemu można przyznać w zakresie dywidendy uprzywilejowanej dywidendę, która przewyższa nie więcej niż połowę dywidendę przysługując udziałom nieuprzywilejowanym. Udziały uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przez pozostałymi udziałami, chyba, że umowa spółki stanowi inaczej.
Dywidendy od akcji uprzywilejowanych mogą być kumulowane w okresie, który nie będzie przekraczał pięciu lat. Sposób kumulowania i wypłat tych dywidend rozstrzyga status spółki. Musi w nim być w nim określona maksymalna liczba lat, za które dywidenda może być wypłacana. Statut w tej kwestii może stanowić, że zaległa dywidendę uprzywilejowaną wypłaca się w całości w pierwszym roku, w którym spółka wygospodaruje zysk lub, że zostanie ona wypłacona w ratach w ciągu kilku najbliższych lat. Wypłata dywidendy uprzywilejowanej nie może nastąpić z rezerw. Firma może jedyni utworzyć specjalny fundusz rezerwy z zysku na pokrycie dywidend uprzywilejowanych w latach, w których nie wykazała zysku bilansowego.
Rozdział 5
Czynniki kształtujące politykę dywidend w spółkach
Schemat 4. Czynniki determinujące politykę dywidend
Dostępność i koszt
alternatywnych źródeł kapitału
Efekt sygnalizacji
Możliwości
Inwestycyjne
Efekt klienteli
Bariery wypłaty
dywidend
Źródło: opracowanie własne.
Efekt klienteli
Tendencja firmy do przyciągania takiego typu inwestorów, którym podoba się polityka dywidend firmy. Jest to czynnik, który pokazuje jak różne upodobania w zakresie wypłaty dywidendy mają akcjonariusze. Jedni nabywają udziały i akcje z myślą o bieżących dochodach w formie dywidend gotówkowych, podczas gdy dla innych ważniejszy jest przyszły dochód w formie przyrostu wartości akcji. Na preferencje inwestorów dotyczące dochodów z akcja ma wpływ system podatkowy. Na przykład emeryci, fundusze emerytalne czy fundacje uniwersyteckie zwykle oczekują wpływów gotówki i preferują akcje spółek, które wypłacają znaczną część swojego zysku. Tego typu inwestorzy często plącą bardzo niskie podatki bądź są zwolnieni z tego obowiązku. Natomiast osoby młode, które osiągają duże dochody, mogą uważać za lepsze lokowanie posiadanej gotówki w akcje ponoszące niskie dywidendy, lecz wysokie zyski kapitałowe. Ich dochody obciążone są wysoką stopą podatkową, dlatego taki wybór ograniczenia dywidend, pozwolą uniknąć podwyższonego podatku dochodowego. W Polsce dochody z dywidend opodatkowane są ryczałtowo stawką 20%, czyli każdy inwestor obciążony jest tą stawka od otrzymanej dywidendy, dlatego też nie można u nas zaobserwować tego zjawiska.
Oczywiście może być tak, że firma w czasie swojej działalności na rynku zmieni przez siebie stosowaną politykę dywidend, wtedy inwestor, któremu nowa polityka się nie podoba, może dowolnie sprzedać posiadane akcje spółki innemu, który będzie z danej polityki bardziej zadowolony. Jednak zmiany takie nie są często pożądane, ponieważ inwestor musi ponieść wiele dodatkowych kosztów z tym związanych, m.in. prowizja maklerska, czy prawdopodobny podatek od zysku kapitałowego.
Dostępność i koszt alternatywnych źródeł kapitału
Należy rozpatrzeć tutaj między innymi koszt sprzedaży nowych akcji, zdolność do zastępowania kapitału własnego zwykłym kapitałem obcym lub kontrolę właścicieli kapitału nad spółką.
Jeżeli firma musi sfinansować dany poziom inwestycji, może pozyskać niezbędny do tego kapitał, zatrzymując zysk albo emitując nowe akcje zwykłe. Jeśli koszty emisji będą bardzo duże lepiej jest ustalić niski wskaźnik wypłaty i sfinansować inwestycje zyskiem zatrzymanym, a nie sprzedażą nowych akcji zwykłych. Natomiast na stosowanie wysokiego wskaźnika wypłaty dywidendy możemy dobie pozwolić spółka, która ponosi niewielkie koszty emisji. Generalnie można powiedzieć, że koszty emisji są wyższe w małych firmach które z tego powodu mają tendencje do niskich wypłat dywidend.
Dużo zależy też od tego jaki sposób finansowania budżetu inwestycyjnego wybierze firma. Ma ona do wyboru kapitał własny lub kapitał obcy. Niskie koszty publicznej sprzedaży akcji pozwalają na bardziej elastyczna politykę dywidend, ponieważ kapitał akcyjny może zostać pozyskany albo przez zatrzymani zysków, albo przez sprzedaż nowych akcji.
Natomiast w przypadku, gdy właściciele chcą zachować kontrolę nad spółka, nie będą oni skłonni do emisji nowych akcji, dlatego firma będzie zatrzymywać więcej zysków niż powinna. Politykę taką będzie stosowała do momentu aż akcjonariusze będą się na nią zgadzać.
Efekt sygnalizacji
Teoria zakładająca, że inwestorzy uważają zmiany dywidend za sygnały o przewidywanych przez zarząd dochodach. Wzrost dywidendy najczęściej jest odbierany jako pozytywny sygnał, natomiast jej spadek jako sygnał negatywny o kondycji spółki.
Wykres 1. Kształtowanie się cen akcji pod wpływem ogłoszeń o zmianie poziomu dywidend.
Źródło: M. Sierpińska, Polityka dywidend w spółkach kapitałowych
Zwiększenie dywidendy o wartość większą od oczekiwanej jest sygnałem dla inwestorów, że zarząd firmy prognozuje wysokie zyski w przyszłości. I odwrotnie, zmniejszenie wypłacanej dywidendy lub jej wzrost, ale w tempie niższym od spodziewanego, jest sygnałem, że zarząd przewiduje słabe wyniki w przyszłości.
Możliwości inwestycyjne
Czynniki należące do tej grupy to liczba atrakcyjnych możliwości inwestycyjnych i możliwości przyśpieszania lub opóźniania projektów. Jeżeli firma ma wiele atrakcyjnych możliwości inwestycyjnych to wskaźniki wypłaty dywidendy przez nią ustalane są niskie, natomiast w sytuacji przeciwnej przy niewielkiej liczbie tych możliwości, wskaźniki będą przyjmowały wysokie wartości.
Natomiast w związku z możliwością przyśpieszania lub odraczania projektów firma może skrupulatnie przestrzegać polityki stabilnej dywidend.
Bariery wypłaty dywidend
Bariery te mogą dotyczyć między innymi umowy obligacyjnej. Zawierając taka umowę z wierzycielami, ograniczamy wypłatę dywidend do zysków powstałych w okresie po udzieleniu pożyczki lub czasami musimy całkowicie zrezygnować z jej wypłaty. Taka sytuacja następuje gdy pewne wskaźniki uzyskiwane przez naszą firmę nie przekraczają uzgodnionych wartości minimalnych.
Kolejną barierą są ograniczenia związane z akcjami uprzywilejowanymi. Zwykle dywidendy nie mogą być wypłacone do czasu, zanim nie nastąpi wypłata dywidendy dla akcji uprzywilejowanych.
Zasada nienaruszalności kapitału stanowi kolejne ograniczenie. Mówi ona o tym, że wyplata dywidendy nie może przekroczyć wartości pozycji „niepodzielony wynik finansowy” w bilansie. Jest to prawne ograniczenie chroniące wierzycieli.
Barierą w wypłacie dywidendy jest na pewno fakt, że dywidendy pieniężne mogą być wypłacane tylko i wyłącznie w gotówce. W związku z tym brak potrzebnych środków na rachunku bankowym może ograniczyć lub uniemożliwić wypłatę dywidend. Tylko możliwość zaciągnięcia w takiej sytuacji kredytu może tutaj pomóc.
Rozdział 6
Formy wypłat dywidend
Dywidenda może być wypłacana:
- gotówką,
- bezgotówkowo,
- w innej formie.
Większość spółek wypłaca dywidendę w postaci gotówki. Wiąże się to niekiedy z koniecznością zaciągnięcia pożyczek czy kredytów zewnętrznych źródeł zasilania. Sytuacja taka występuje, gdy spółce bardzo zależy na korzystnej sprzedaży kolejnej serii akcji na giełdzie. Wtedy nawet gdy nie ma pełnego na to uzasadnienia spółka wypłaca dywidendę gotówkową.
Wypłata dywidend może też nastąpić w akcjach lub przez podniesienie wartości nominalnej dotychczasowych akcji. W tym przypadku spółka rozprowadza dodatkowe akcje wśród wszystkich swoich udziałowców. Wygląda to w ten sposób, jakby udziałowcom wypłacono dywidendy gotówkowe i natychmiast nakłoniono ich do użycia tej gotówki do kupna dodatkowych akcji firmy. Firma nie wypłaca w ten sposób żadnej gotówki swoim akcjonariuszom, krok ten nie ma więc też konsekwencji podatkowych. Wypłacanie bezgotówkowej dywidendy następuje najczęściej w spółkach, które mają problemy z płynnością finansową. Dywidendy w postaci akcji mają wiele zalet:
mają prawie taką samą wartość informacyjną jak dywidendy gotówkowe,
pozwalają na utrzymanie stabilnej polityki dywidend oraz rynkowego wizerunku spółki,
umożliwiają akcjonariuszom zwiększenie swoich pakietów w spółce z pominięciem biur maklerskich i kosztow związanych z pozyskaniem akcji poprzez rynek kapitałowy, gdyby akcjonariusz chciał przeznaczyć dywidendę gotówkową na zakup akcji.
Inną formą wypłaty dywidendy jest między innymi wysyłanie przez spółkę swoich produktów do akcjonariuszy, co może być darmową formą reklamy.
W krajach wysoko rozwiniętych dość popularną formą jest program automatycznej reinwestycji dywidendy, który pozwala akcjonariuszom na automatyczne reinwestowanie otrzymanej dywidendy w akcje spółki, która ją wypłaciła. W ramach tego programu akcjonariusz ma do wyboru dwa rozwiązania. Pierwsze z nich dotyczy akcji, które już są w obrocie. W takim przypadku akcjonariusz wyraża zgodę na wykorzystanie swojej dywidendy przez spółkę na zakup akcji. Spółka poprzez bank gromadzi w ten sposób środki do późniejszej reinwestycji, następnie kupuje akcje spółki na wolnym rynku i dzieli je według odpowiedniej proporcji uczestnikom tego programu. Koszty związane z tym sposobem reinwestycji są stosunkowo małe ze względu na wielkość zakupu.
Drugie polega na tym, że uzyskane poprzez zbiórkę wśród akcjonariuszy środki są wykorzystywane do objęcia nowo wyemitowanych akcji. Następnie akcjonariusze mogą nabywać te nowo wyemitowane akcje z dyskontem wahającym się miedzy 2 a 5% ceny akcji. W tym przypadku akcjonariusze nie są obciążeni żadnymi kosztami. Spółka ponosi te koszty w ramach planu reinwestycji dywidend.
Z roku na rok przybywa zwolenników metody zastępowania dywidendy poprzez odkupywanie własnych akcji czy udziałów. Najczęściej jest ona wykorzystywana w Stanach Zjednoczonych, gdzie z takiej formy skorzystało wiele firm w różnych okresach swojej działalności.
Na rynku amerykańskim spółki mogą odkupywać własne akcje trzema sposobami:
Bezpośrednio na otwartym, wolnym rynku. Jednak działalność tego rodzaju jest ograniczona przez SEC - Securities and Exchange Commission, która wymaga, by zakupy nie zbiegały się w czasie z emisja akcji lub negocjacjami dotyczącymi skupu akcji. Najczęściej nie wolno skupować akcji własnych na 3 miesiące przed nowa emisją. Ponadto wykupywanie własnych akcji nie może przewyższać pewnej ustalonej części obrotu akcjami danej spółki.
Poprzez złożenie oferty przetargowej wszystkim lub wybranym, najczęściej drobnym akcjonariuszom. Korzyścią tej metody jest zmniejszenie liczby akcjonariuszy, a tym samym ograniczenie kosztow drukowania oraz rozsyłania rocznych raportów i czeków z dywidenda, które dla dużych i małych inwestorów są takie same.
W drodze bezpośrednich negocjacji z największymi akcjonariuszami. Najczęstszym przykładem jest tu transakcja greenmail. Polega ona na wypłaceniu wrogich oferentów, którzy, dążąc do przejęcie firmy, gromadzili jej akcje. Akcje te są wykupywanie przez spółkę po cenie, która powoduje, że oferenci zrezygnują z jej przejęcia.
Alternatywą dla wypłat dywidendy dopuszczaną przez polskie prawo formą jest skupywanie akcji własnych spółki i następnie umarzanie ich. W statucie powinny być zawarte wszystkie szczegóły dotyczące umarzania akcji, a więc m.in. postanowienia co do tego, w jakich okresach ma się umorzenie odbywać czy też w jaki sposób wypłaca się z zysku kwoty potrzebne na umorzenie akcji. W sprawach nierozstrzygniętych w statucie walne zgromadzenie uchwala warunki. Artykuły 359 i 360 KSH dotycząc umorzenia akcji i trybu w jakim to następuje. Umorzenie akcji wymaga uchwały walnego zgromadzenia. Uchwała powinna określać szczególności podstawę prawna umorzenia, wysokość wynagrodzenia przysługującego akcjonariuszowi akcji umorzonych bądź uzasadnienie umorzenia akcji bez wynagrodzenia oraz sposób obniżenia kapitału zakładowego. Uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego powinna być powzięta na walnym zgromadzeniu, na którym powzięto uchwałę o umorzeniu akcji .
Rozdział 7
Procedura wypłat dywidend
Schemat 5. Zestawienie dat przy wypłacie dywidend
Data uchwalania Data nabycia praw Data wypłaty
Wypłaty dywidendy od dywidendy dywidendy akcjonariuszom
Z D W
Źródło: opracowanie własne
Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy decyduje o tym, komu będzie przysługiwać prawo do dywidendy i kiedy będzie ona płacona. Określa ono wysokość dywidendy, dzień ustalenia praw do dywidendy „D” oraz dzień wypłaty dywidendy „W”.
Spółka ma obowiązek bezzwłocznego powiadomienia giełdy o podjęciu uchwały o przeznaczeniu zysku na wypłatę dywidendy dla akcjonariuszy, wysokości dywidendy oraz dniach D i W, jeśli tylko wcześniej terminy te uzgodniła z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych.
Dzień zadeklarowania jest dniem, w którym zarząd firmy ogłasza oświadczenie o wypłacie dywidendy, podobne do tego „ Dnia 8 listopada 2002r. Zarząd spółki X spotkał się i zdecydował o wypłacie rocznej dywidendy w wysokości 5 złotych na 1 akcję. Płatność będzie realizowana 2 stycznia 2003r. I będą do niej uprawnieni akcjonariusze, którzy w dniu 6 grudnia będą posiadali akcje spółki”.
Dzień ustalania praw do dywidendy jest dniem, w którym spółka zamyka księgę akcyjną i spisuje listę bieżących akcjonariuszy (w naszym przykładzie powyżej odbywa się to dnia 6 grudnia). Dlatego jeśli w tym dniu akcjonariusz był posiadaczem akcji, staje się uprawniony do otrzymania dywidendy. Musi on przypadać co najmniej dwa tygodnie po zgromadzeniu. Miedzy dniem D a W musi upłynąć co najmniej 10dni.
Dzień utraty praw do dywidendy jest dniem, w którym prawo do dywidendy przestaje towarzyszyć akcji; wypada na trzy dni robocze przed dniem ustalenia prawa do dywidendy. W przedstawionym przykładzie dniem tym jest 3 grudnia, który wypada trzy dni przed dniem 6 grudnia. Zatem gdyby ktoś chciał kupić akcje spółki X musiałby to zrobić przed lub najpóźniej w dniu 2 grudnia.
Dzień wypłaty dywidendy jest to dzień, w którym dywidenda trafia do rąk inwestorów (nasz przykład- 2 stycznia).
Rozdział 8
Kontrowersje wokół dywidendy
Zdania co do wpływu polityki dywidendy na wartość spółki są wśród zainteresowanych tematyką podziału zysku i dywidendy bardzo zróżnicowane. Najogólniej można te zdania podzielić na trzy grupy, z których każda ma swoją teorię na ten temat:
grupa konserwatywna ( prodywidendowa)- Teoria „Wróbla w garści”, mówiąca o tym, że wartość spółki zostanie maksymalizowana przez wysoką stopę wypłat dywidend,
grupa radykalna (antydywidendowa)- Teoria preferencji podatkowych. Grupa ta uważa, że wzrost wypłat dywidend obniża wartość spółki,
grupa środkowa (neutralna)- Teoria nieistotności polityki dywidend, która głosi tezę, że polityka dywidend nie ma wpływu ani na cenę akcji, ani na koszt kapitału firmy.
Pierwsza z tych grup uważa, że dywidenda zawsze była i jest najbardziej pożądaną form otrzymywania dochodów z zainwestowanego w akcje kapitału. Przekonanie to wynikało stąd, że jak zauważono akcjonariusze większą wagę przywiązywali do wypłaty dywidendy niż do zysków, jakie mogliby osiągnąć sprzedając swoje akcje. W grupie tej zaczęto nawet wykorzystywać popularne powiedzenie „lepszy wróbel w garści niż gołąbek na dachu”, gdzie ptaszkiem na dachu była dywidenda, a gołębiem zysk, który akcjonariusz mógłby osiągnąć. Teoria ta znalazła swoje potwierdzenie w wynikach z obserwacji na rynku kapitałowym, które pozwoliły zauważyć, że akcje odznaczające się dużymi wypłatami dywidend cieszyły się większym popytem wśród inwestorów niż akcje z małymi wypłatami. Duże zasługi w utrwaleniu szkoły prodywidendowej mieli M.J. Gordon i J. Lintners, którzy po przeprowadzeniu wielu badań uznali, że inwestorzy naprawdę bardziej sobie cenią dolara z oczekiwanej dywidendy niż tego, który miałby pochodzić z zysku kapitałowego, ponieważ w równaniu całkowitej stopy zwrotu z inwestycji w akcje, ks=D1/P0+g, stopa dochodu z dywidendy D1/P0 jest obarczona mniejszym ryzykiem niż składnik g .
Grupa radykalna uważa, że akcjonariusze przywiązują dużą wagę do podatków. Dlatego akcjonariusze będą preferowali zyski kapitałowe do czasu aż opodatkowanie zysków ze sprzedaży akcji będzie mniejsze od opodatkowania dywidendy. Inwestorzy, którzy posiadają akcje danej spółki będą chcieli aby spółka zatrzymała swój zysk i przeznaczyła go na swoją działalność, co w przyszłości doprowadzi do tego, że ceny akcji wzrosną i wtedy dywidenda zostanie zastąpiona zyskiem kapitałowym, który jest niżej opodatkowany. Drugim argumentem wysuwanym przez przedstawicieli tej teorii jest fakt, że obowiązek podatkowy nie powstaje tak długo, aż akcje nie zostaną sprzedane. Ostatnia podatkowa zaleta jest fakt, że po śmierci inwestora, spadkobiercy przejmujący jego akcje w spółce nie muszą płacić podatku od zysku kapitałowego. Opierając się na tej argumentacji inwestorzy, dla których wysokość podatków jest istotna będą skłonni zapłacić wyższą cenę za akcje spółek o niskim wskaźniku dywidendy niż za akcje podobnych spółek, ale już wypłacających większą część swoje zysku.
Teoria nieistotności polityki dywidend głoszona jest przez osoby należące do grupy neutralnej. Uważają oni, że polityka dywidendy nie ma żadnego wpływu na cenie akcji spółki ani też na koszt kapitału. Do najważniejszych zwolenników tej teorii należą M. Miller i F. Modigliani (MM). Według nich wartość firmy zależy tylko i wyłącznie od wielkości zysku jaki wypracują jej aktywa, co nie ma żadnego znaczenia z podziałem zysku na dywidendę lub jego zatrzymanie.
Która z tych teorii jest najlepsza?
Przedstawione powyżej trzy teorie zawierają sprzeczne ze sobą założenia, w których tok rozumowania i wyciągane wnioski nie zawsze są poprawne.
Na przykład w przypadku teorii MM zasuwa się wiele pytań, które podważają wyciągniętą przez nich tezę. Owszem, teoretycznie każdy inwestor może wprowadzić własną politykę dywidendy. Nie otrzymując jej od spółki, której akcje posiada, może ją sobie sam stworzyć sprzedając odpowiedni procent swoich akcji, które przyniosą mu zadowalającą go ilość gotówki. Natomiast, gdy otrzymane przez tego inwestora wielkość dywidendy jest zbyt duża, zawsze może część tej sumy przeznaczyć na zakup dodatkowych akcji spółki. Jednak wszystko to nie jest w rzeczywistości takie łatwe jak zostało opisane. Każda z tych transakcji wiąże się z kosztami, m.in. prowizje maklerskie czy podatki, które sprawiają, że teoria nieistotności polityki dywidend może być nieprawdziwa.
Jeśli chodzi natomiast o teorię preferencji podatkowej, tutaj również można się doszukać pewnych sprzeczności, niewyjaśnionych problemów. Rozwiązania podatkowe na całym świecie są bardzo zróżnicowane, a tok rozumowania przedstawiony przez przedstawicieli tej grupy został ograniczony do sytuacji panującej w Stanach Zjednoczonych. Mamy więc do czynienia z brakiem możliwości przeniesienia założeń tej teorii na rozwiązania podatkowe w jednym z innych konkretnych krajów.
Badania przeprowadzone przez M.J. Gordon i J. Lintnersa również zawierają wiele nieprawidłowości, ponieważ dotyczą one bardziej zmian w polityce inwestycyjnej spółki niż poziomu dywidend. Jak się okazało uczestnicy rynku wyżej oceniali spółki płacące dużą dywidendę, nie z powodu jej wielkości, ale dlatego, że dzięki temu mogli mieć pewność, że spółka przez nich wybrana prowadzi działalność obciążoną mniejszym ryzykiem. Decyzje podejmowane przez inwestorów były wynikiem analizy polityki inwestycyjnej danej firmy, a nie jej polityki dywidend.
Na każdym rynku istnieją różni inwestorzy. Jedni zawsze będą wybierali spółki wypłacające dużą dywidendę i wtedy można by było ich nazwać zwolennikami „teorii wróbla w garści”. Inni znowu, którzy podlegają wyższe opodatkowani będą poszukiwać spółek z małymi wskaźnikami dywidendy, co sprawia, że możemy zaklasyfikować ich do grupy radykalnej. Oczywiście na naszym rynku znajda się i tacy, dla których jest w zasadzie wszystko jedno. Dla nich wtedy zalety i wady polityki dywidend są po prostu obojętne i nie spowodują żadnych zmian w prowadzonych przez nich inwestycjach.
Rozdział 9
Modele wypłat dywidend
Dotychczasowe rozważania wskazują, iż polityka dywidendy budzi wiele kontrowersji i trudno na tej podstawie wyciągnąć uniwersalne wnioski, które byłyby użyteczne dla praktyków gospodarczych. W literaturze można znaleźć wiele modeli wypłat dywidendy przez spółki, wśród których najczęściej stosowane to: polityka stałych lub zwiększających się wypłat dywidend, polityka stałej stopy wypłat dywidend, polityka stałej dywidendy z „dywidendą extra”, polityka rezydualna (nadwyżkowa), czy też inne, które ze względu na skrajne ujęcie polityki dywidendy nie cieszące się zbytnia popularnością wśród praktyków, do których należy polityka 100% stopy wypłat dywidend lub polityka 100% zysku zatrzymanego. Modele te przestawimy teraz poniżej.
Polityka stałej wysokości dywidendy na akcję
Polityka jest oparta na płaceniu regularnych dywidend, co ma sprawić, że akcjonariusze danej spółki mogą się czuć bezpiecznie, ponieważ zawsze wiedzą czego mogą oczekiwać od niej w kolejnych latach. Spółki stosujące ten rodzaj polityki kierują się następującymi zasadami:
wypłata przez nich dywidendy będzie występowała co roku,
wielkość jej ma stały poziom, który jest ustalony według możliwości gospodarczych danej spółki,
chwilowe wahania w wielkości zysku nie mają żadnego wpływu na przyjęty poziom wypłaty dywidendy,
tylko długookresowy, wyższy poziom zysku może powodować nowy wyższy poziom dywidendy,
tylko długookresowy spadek osiąganego zysku może spowodować zmianę dotychczasowego poziomu dywidendy, ale musi być pewne, że obecny poziom będzie niemożliwy do utrzymania w przyszłości.
Właściciele spółek stosujących ten rodzaj polityki wypłaty dywidendy są przekonani, że wpływają na wzrost cen rynkowych akcji swojej firmy, ponieważ nie obniżając dywidendy, nie wysyłają sygnału na rynek, że kondycja finansowa spółki pogorszyła się, co nie wpływa negatywnie na działania akcjonariuszy jak i potencjalnych przyszłych inwestorów.
Jednak polityka ta czasami ma również pewne negatywne skutki, do których zaliczamy między innymi konieczność emisji nowych akcji lub odłożenia realizacji planowanych przedsięwzięć inwestycyjny na późniejszy okres czy też spadek zysku na jedna akcję.
Wykres 2. Polityka stałych lub zwiększających się wypłat dywidend
zysk
zysk na akcję
dywidenda na akcje
lata
Źródło: M. Sierpińska, Polityka dywidend w spółkach kapitałowych
Polityka stałej dywidendy z „dywidendą extra”
Ten rodzaj polityki wypłaty dywidend jest pewnego rodzaju modyfikacją zaprezentowanej wcześniej polityki. Stosowana jest przez firmy, które wypłacają niskie stałe kwoty dywidendy. Natomiast w okresach, gdy ich zyski są wyższe niż zazwyczaj płacą tzw. „dywidendy extra”. Dzięki tej polityce spółki mogą być pewne, że w okresach w których będzie im się wiodło trochę gorzej zawsze będą w stanie wypłacić tę niską dywidendę. Kolejną zaletą z jej stosowania jest fakt, że przedsiębiorstwa nie muszą odkładać realizacji swoich inwestycji na późniejsze okresy, gdy nastąpią spadki koniunktury. Również w przypadku wyższych zysków, spółka może je wypłacić stosując „dywidendę extra” dzięki czemu nie będzie to dla niej oznaczało, że wysokość wypłacanej dywidendy wzrosła na stałe, że w następnym okresie będzie spółka musiała też więcej wypłacić.
Dla akcjonariuszy też jest bardziej korzystne, gdy dywidendy wypłacane przez pewien okres są niskie i czasem połączone z ekstra wypłatami, niż by wysokość dywidendy w okresach słabszej koniunktury musiałaby być redukowana. Należy tylko uważać, aby wyplata dywidendy extra nie była zbyt częsta, ponieważ akcjonariusze mogą się do niej przyzwyczaić i w momencie, w którym jej zabraknie będzie to dla nich bardzo wyraźny sygnał, że w spółce sytuacja finansowa uległa pogorszeniu.
Polityka stałej stopy wypłat dywidendy
Polityka ta polega na wypłacie stałej, wyrażonej procentowo wielkości zysku uzyskanego w danym roku obrotowym. W praktyce wygląda to tak, że spółka przeznacza np. 45% wygospodarowanego zysku na dywidendy, pozostałe 55% przeznaczone jest na różne cele ze strategii podziału zysku, m.in. na rozwój czy inwestycje. Wielkość wypłacanej dywidendy na jedną akcję będzie zatem zależał od wielkość zysku przypadającego na jedną akcję.
Zaletą ze stosowania tego rodzaju polityki jest na pewno fakt, że akcjonariusze mogą zawsze odczuć to, że zyski są wyższe niż w poprzednim okresie. Niestety polityka ta ma też pewne minusy, ponieważ w sytuacji słabszego okresu dla spółki jest ona zmuszona do znacznej redukcji poziomu dywidendy. Sytuacja ta sprawia, że akcjonariusze zawsze będą odczuwali pewną niepewność co do przyszłej dywidendy.
Polityka stałej stopy wypłat dywidendy nie jest chętnie stosowana przez spółki, ze względu na fakt, że akcjonariusze i przyszli inwestorzy nie lubią wahań w poziomie wypłat dywidendy, co zawsze wpływa na spadek cen akcji.
Wykres 3. Polityka stałej stopy wypłat dywidendy
zysk
zysk
dywidenda
Źródło: M. Sierpińska, Polityka dywidend w spółkach kapitałowych lata
Rezydualna (nadwyżkowa) polityka dywidend
W przypadku tej polityki decyzja o wysokości wypłaty dywidend podporządkowana jest decyzjom związanym w planami inwestycyjnymi spółki, które uważane są za nadrzędne w stosunku do wielkości dywidendy. Sytuacja, w której bieżący zysk będzie musiał być w całości przeznaczony na realizację zamierzonych inwestycji może spowodować, że w ogóle nie nastąpi wypłata dywidendy. Dlatego firmy, które dopiero co się rozwijają nie będą wypłacać dywidendy, natomiast u tych, które mają silną pozycję na rynku może być ona bardzo wysoka.
Firma chcąca stosować taki rodzaj polityki dywidend musi najpierw wyznaczyć proporcje pomiędzy kapitałem własnym a kapitałem obcym w spółce (optymalna struktura: 60% kapitał własny, 40% kapitał obcy), w celu określenia, jaka część otrzymanego zysku musi być przeznaczona na realizację inwestycji zapewniając tym samym racjonalną strukturę kapitału firmy, a jaka część może być z firmy wytransferowana.
Wykres 4. Polityka dywidendy rezydualnej
zysk
zysk
brak dywidendy
nowa emisji dywidendy
akcji
dywidenda
lata
Źródło: M. Sierpińska, Polityka dywidend w spółkach kapitałowych
Polityka 100% stopy wypłat dywidend
Zdaniem zwolenników tej polityki firmy powinny całość wypracowanych zysków przeznaczać na dywidendy. Uważają oni, że akcjonariusze wolą wypłatę dywidendy aniżeli zyski ze sprzedaży akcji, która uniemożliwi im uzyskanie dochodu w przyszłości. Jeśli chodzi o inwestycje, to powinny być one finansowane w całości z kapitałów obcych.
Polityka ta nie jest zbyt dobra dla kondycji firmy, w której już po krótkim okresie czasu następuje spowolnienie rozwoju.
Polityka 100% zysku zatrzymanego
Przyczyna stosowania tej polityki przez spółki jest system podatkowy, który sprzyja przychodom finansowym w postaci zysków ze sprzedaży. Dla nich wypłata dywidendy może być zbyt kosztowana, dlatego nie jest w ogóle stosowana. W takim przypadku zyski zatrzymane są w całości przeznaczane na rozwój firmy czy inwestycje. Taka polityka dywidend może być stosowana przez firmy, których jedynym potrzebnym środkiem na realizację zamierzeń inwestycyjnych jest kapitał własny. Zaletą jej stosowania jest duży przyrost cen akcji, natomiast wadą brak bieżących dochodów dla akcjonariuszy z tytułu posiadanych przez nich akcji, jakimi są dywidendy.
Rozdział 10
Spółki kapitałowe wypłacające dywidendy za lata 2002, 2003, 2004 i 2005. Grupa Żywiec S.A.
Początkowe lata funkcjonowania giełdy, czyli od roku 1991 do 1993 nie należą do lat sprzyjających wypłacie dywidendy. Przyczyną tego był szybki wzrost cen akcji na giełdzie oraz wysoka stopa inflacji, prowadząca do deprecjacji kapitałów własnych. Dlatego spółki cały swój zysk zatrzymywały u siebie. Czynnikiem, który miał również duży wpływ na podział zysku był brak doświadczenia, jeśli chodzi o podział wypracowanego zysku przez spółkę z jej akcjonariuszami. Brak dywidendy w tych latach nie przeszkadzał akcjonariuszom, których w pełni satysfakcjonował wysoki przyrost cen posiadanych przez nich akcji.
Rok 1994 to pierwsze próby podziału wypracowanego zysku. Spółki zaczęły poszukiwać innych źródeł finansowania realizowanych inwestycji jak tylko drogą emisji nowych akcji. Również liczba spółek na giełdzie z roku na rok się zwiększała co przyczyniło się do powstania konkurencji między spółkami w zdobywaniu inwestorów. Dobrym sposobem na ich zdobywanie stała się właśnie wypłata dywidendy. W tych latach jej wysokość nie była zbyt duża, ze względu na kryzys finansowy wielu spółek na giełdzie, dlatego nie mogła ona w pełni zadowalać akcjonariuszy, którzy z roku na rok zdobywali coraz większą wiedzę i doświadczenie na temat podziału zysku i wypłaty dywidend. Dla nich bieżący dochód w postaci dywidendy był znacznie łatwiejszy do przewidzenia niż zyski kapitałowe, ponieważ akcjonariusz znając prognozy dotyczące zysku spółki i politykę wypłaty dywidend stosowana przez dana spółkę, wiedział czego może oczekiwać. Również menedżerowie spółek zaczynają doceniać rolę dywidendy w kształtowaniu cen akcji na giełdzie i możliwości dopływu środków do spółki z rynku kapitałowego. Przyczynia się to do tego, że ich spółki starają się o wypłatę względnie stabilnej dywidendy.
W tej części pracy chcielibyśmy się skupić na latach 2002, 2003, 2004 i 2005. Po przedstawieniu ogólnej charakterystyki tych lat naszą uwagę skupimy na jednej wybranej spółce, w której ocenimy politykę dywidend przez nią stosowaną. Dokonamy tego na podstawie następujących wskaźników:
dywidenda przypadająca na jedna akcję,
stopa dywidendy,
wskaźnik pokrycia dywidendy zyskiem netto,
stopa wypłat dywidendy.
W 2003 roku 56 spółek występujących na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie wypłaciło za rok 2002 dywidendę. Najmniejszą kwotę dywidendy - 0,04 zł wypłaciła spółka HOLDIKOM S.A. z Ostrowa Wielkopolskiego, która działa na zasadzie klasycznego holdingu. W jej skład wchodzi siedem spółek, pięć akcyjnych i trzy z o.o. Natomiast kwotę największa w tym roku wypłaciła spółka ŻYWIEC S.A. w wysokości 20 zł.
W kolejnym roku ilość spółek na giełdzie wzrosła do 63 spółek, czyli o 7 więcej niż w roku wcześniejszym. Najwyższą kwotę wypłaciła ponownie spółka ŻYWIEC S.A. Jej wysokość była taka sama jak rok wcześniej. Sytuacja w przypadku najniższej dywidendy również się nie zmieniła. Jedynie jej wysokość uległa zmianie. HOLDIKOM S.A. z Ostrowa Wielkopolskiego w roku 2004 wypłaciła kwotę dywidendy o wysokości 0,08 zł, z czego 0,05 zł zostało wypłacone 10.12.2003r. jako zaliczkowa, zaś 0,03 zł 09.09.2004. Tylko o 0,01 zł więcej wypłaciła spółka BOŚ S.A.
Natomiast w roku 2005 już 84 spółki wypłaciły dywidendy za rok 2004. Jeśli chodzi o kwotę dywidendy wypłaconą za ten roku to najwyższą miała podobnie jak w latach wcześniejszych spółka ŻYWIEC S.A., która tym razem wyniosła 30 zł. Również BANK BPH S.A. miał wysoka kwotę dywidendy w porównaniu z pozostałymi spółkami, bo aż 22,10 zł. Spółki BORYSZEW S.A. z 0,06 zł za akcję i spółka POLCOLORIT S.A. - 0,04 zł , to te które wypłaciły najniższe dywidendy. Spółka HODIKOM S.A. która we wcześniejszych latach wypłacała najniższą dywidendę, za rok 2004 już jej w ogóle nie wypłaciła.
W ostatnim roku przez nas analizowanym ilości, które wypłaciły dywidendy wzrosła do 93. Najniższą kwotę wypłaciła ponownie spółka POLCOLORIT S.A. - 0,04 zł. Niewiele więcej wypłaciły spółki WANDALEX S.A. z kwotą 0,05 zł, ABG STER-PROJEKT S.A. - 0,07 zł i spółka NORTH COAST S.A. - 0,08 zł. Natomiast najwyższa to spółki BANK BPH S.A. i ŻYWIEC S.A. z kwotą 30 zł. O podobnej wysokości kwotę dywidendy wypłacił ING BANK ŚLASKI S.A., gdzie dywidenda wyniosła 27,50 zł.
Grupa ŻYWIEC S.A.
Grupa Żywiec powstała w grudniu 1998 roku jako efekt połączenia Zakładów Piwowarskich w Żywcu S.A., których głównym akcjonariuszem był Heineken International BV z firmą Brewpole B.V. (browary w Elblągu, Leżajsku i Warce). Była to największa fuzja w branży spożywczej w Polsce. Łączono wtedy cztery firmy, zatrudniające ponad 5.000 pracowników. Obecnie Grupa Żywiec S.A., to jeden z najważniejszych graczy na polskim rynku piwa. Świadczą o tym wyniki. W 2004 roku roczna sprzedaż Grupy po raz pierwszy w historii całej branży piwowarskiej przekroczyła ilość 10 mln hl. Warto, też wspomnieć, że ponad 100 tysięcy hl piwa produkowanego w browarach Grupy, co roku wysyłane jest za granicę. Kojarzący się z polskością Żywiec jest jedną z najważniejszych marek eksportowych. Obecnie produkcja Żywieckiego Browaru stanowi blisko 58% całości eksportu polskich marek piwa.
Tabela 1. Kształtowanie się wypłat dywidend
Rok |
Zysk netto (w tys. zł) |
Dywidenda (w tys. zł) |
1996 |
8074,1 |
6000,0 |
1997 |
37 823 |
7500,0 |
1998 |
98 751 |
7500,0 |
1999 |
123 977 |
16017,0 |
2000 |
35 341 |
18500 |
2001 |
-105 284 |
- |
2002 |
78 592 |
226709 |
2003 |
206 219 |
226622 |
2004 |
276 854 |
340063 |
2005 |
332 981 |
340064 |
Źródło: opracowanie własne
Spółka prowadzi politykę stałej wysokości dywidendy na akcję (szczególnie widoczną po roku 2001, w którym większościowy pakiet akcji przejął Heineken International B.V.), która w myśl walnego zgromadzenia akcjonariuszy ma wpływać na wzrost cen akcji spółki. Właściciele, stosując taką politykę, nie wysyłają na rynek negatywnych sygnałów dotyczących kondycji finansowej przedsiębiorstwa.
Spółka po przejęciu pakietu większościowego akcji przez Heineken International B.V. nie wypłaciła dywidendy tylko za rok 2001, kiedy poniosła dużą stratę (m.in. w skutek likwidacji kilku podmiotów zależnych).
Tabela 2. Kształtowanie się cen akcji spółki na giełdzie w wybranych dniach
Data |
Kurs |
Kurs |
Kurs |
Kurs |
Wolumen |
23.04.2003r. |
330 |
339 |
330.5 |
335 |
114 |
24.04.2003r. |
326.5 |
335 |
326.5 |
335 |
145 |
25.04.2003r. |
328 |
335 |
329 |
335 |
160 |
12.05.2003r. |
340 |
345 |
341 |
344 |
216 |
13.05.2003r. |
335 |
345 |
335 |
345 |
2 |
14.05.2003r. |
340.5 |
348.5 |
340.5 |
347.5 |
166 |
11.05.2004r. |
415 |
420 |
418 |
415 |
62 |
12.05.2004r. |
416 |
425 |
425 |
423 |
45 |
13.05.2004r. |
415 |
415 |
415 |
415 |
9 |
26.05.2004r. |
415 |
415 |
415 |
415 |
35 |
27.05.2004r. |
415 |
415 |
415 |
415 |
135 |
28.05.2004r. |
415 |
415 |
415 |
415 |
40 |
19.04.2005r. |
525 |
529 |
529 |
525 |
22 |
20.04.2005r. |
511 |
527 |
526 |
511 |
83 |
21.04.2005r. |
506.5 |
525 |
525 |
522 |
146 |
05.05.2005r. |
500.5 |
505 |
505 |
500.5 |
9 |
06.05.2005r. |
500 |
501 |
501 |
500 |
34 |
09.05.2005r. |
500.5 |
508 |
500.5 |
508 |
16 |
20.04.2006r. |
513.5 |
515 |
515 |
513.5 |
75 |
21.04.2006r. |
509 |
515 |
509.5 |
515 |
401 |
24.04.2005r. |
490 |
513.5 |
513.5 |
492.5 |
456 |
09.05.2006r. |
499 |
500 |
500 |
499 |
573 |
10.05.2006r. |
484 |
500 |
500 |
490 |
245 |
11.05.2006r. |
490 |
498 |
490 |
498 |
47 |
Źródło: opracowanie własne
Ceny akcji spółki Żywiec nie wykazują wyraźnych wahań w okolicach dnia ustalenia prawa do dywidendy, jak i w okolicach dnia wypłaty dywidendy.
Może to być spowodowane rodzajem polityki dywidendy, ponieważ spółka stosuje stałą wysokość dywidendy na akcję (wahania cen są dużo mniejsze niż w innych przypadkach)
Kolejnym powodem jest posiadanie 98,02% akcji przez dużych inwestorów (mała liczba akcji zmienia swoich właścicieli na giełdzie).
Wybrane wskaźniki oceny polityki dywidendy dla spółki Żywiec S.A.
Dywidenda na jedną akcję
2002r.
Dywidendy ogółem 226709000
Dywidenda na jedną akcje = = ≈ 20,00 zł
Liczba akcji 11335454
2003r.
Dywidendy ogółem 226622000
Dywidenda na jedną akcje = = ≈ 20,00 zł
Liczba akcji 11335454
2004r.
Dywidendy ogółem 340063000
Dywidenda na jedną akcje = = ≈ 30,00 zł
Liczba akcji 11335454
2005r.
Dywidendy ogółem 340064000
Dywidenda na jedną akcje = = ≈ 30,00 zł
Liczba akcji 11335454
Wskaźnik ten pokazuje kwotę zysku przeznaczonego na dywidendy przypadającą na jedną akcję. Relacja ten jest wykorzystywany do obliczania dalszych wskaźników służących do pomiaru poziomu wypłat dywidend.
Stopa dywidendy
2002r.
Dywidenda na jedną akcje 20,00
stopa dywidendy = x 100% = x 100% ≈ 5,80 %
cena rynkowa akcji 345
2003r.
Dywidenda na jedną akcje 20,00
stopa dywidendy = x 100% = x 100% ≈ 4,82 %
cena rynkowa akcji 415
2004r.
Dywidenda na jedną akcje 30,00
stopa dywidendy = x 100% = x 100% ≈ 6,00 %
cena rynkowa akcji 500
2005r.
Dywidenda na jedną akcje 30,00
stopa dywidendy = x 100% = x 100% ≈ 6,12 %
cena rynkowa akcji 490
Wskaźnik ten określany jest często jako wydajność akcji. Dzięki temu, że podawany jest w procentach może być porównywany ze stopami procentowymi z innych inwestycji.
Najlepszy wśród analizowanych przez nas lat był w roku 2005. Jego wartość jest bardzo konkurencyjna wobec dochodowości obligacji czy lokat bankowych.
Wskaźnik pokrycia dywidendy
2002r.
Zysk netto na jedną akcję 6,933
Wskaźnik pokrycia dywidendy = = = 0,35
Dywidenda na jedną akcję 20,00
2003r.
Zysk netto na jedną akcję 18,192
Wskaźnik pokrycia dywidendy = = = 0,41
Dywidenda na jedną akcję 20,00
2004r.
Zysk netto na jedną akcję 24,424
Wskaźnik pokrycia dywidendy = = = 0,81
Dywidenda na jedną akcję 30,00
2005r.
Zysk netto na jedną akcję 29,375
Wskaźnik pokrycia dywidendy = = = 0,98
Dywidenda na jedną akcję 30,00
Wskaźnik ten informuje, ile zysku netto przypada na 1 zł zysku przeznaczonego na dywidendy. Mając do dyspozycji wyniki z kilku kolejnych lat można zorientować się, czy polityka dywidend stosowana przez spółkę jest jasno określona, czy też można zauważyć istotne wahania, świadczące o niestabilnej sytuacji ekonomicznej spółki.
Stopa wypłat dywidendy
2002r.
Dywidenda na jedną akcję 20,00
Stopa wypłat dywidendy = x 100% = x 100% = 288,45
Zysk netto na jedną akcję 6,933
2003r.
Dywidenda na jedną akcję 20,00
Stopa wypłat dywidendy = x 100% = x 100% = 109,94
Zysk netto na jedną akcję 18,192
2004r.
Dywidenda na jedną akcję 30,00
Stopa wypłat dywidendy = x 100% = x 100% =122,83
Zysk netto na jedną akcję 24,424
2005r.
Dywidenda na jedną akcję 30,00
Stopa wypłat dywidendy = x 100% = x 100% = 102,13
Zysk netto na jedną akcję 29,375
Stopa ta pokazuje jaki jest udział wypłacanych dywidendy w osiągniętym przez spółkę zysku. Wysoki wskaźnik stopy wypłat dywidendy świadczy o tym, że spółka znaczna część zysku przeznacza na wypłaty dla akcjonariuszy. Odwrotnie, niski wskaźnik jest rezultatem przeznaczenia dużej części zysku na cele rozwojowe, co umożliwia umocnienie pozycji spółki na rynku w przyszłości i zapewnia wzrost rynkowej ceny akcji.
Podsumowanie
Po analizie problemu podziału zysku i dywidendy może nasunąć się kilka spostrzeżeń.
Spółka podejmując decyzje o wypłacie dywidendy powinna kierować się poziomem wygospodarowanego zysku w długim okresie czasu. Jego poziom w krótkim okresie może nie odzwierciedlać rzeczywistej sytuacji spółki na rynku.
Polityka dywidend powinna być w danej spółce względnie stała.
Dopiero długookresowy wzrost zysku może być podstawą do podwyższenia wysokości wypłacanej dywidendy.
Kształtując politykę dywidend należy wziąć pod uwagę strukturę akcjonariatu spółki. Musimy uwzględnić zarówno oczekiwania inwestorów indywidualnych jak i instytucjonalnych. Należy zauważyć, że indywidualni akcjonariusze preferują wypłatę dywidendy, natomiast instytucje dochód kapitałowy.
Wypłata dywidendy jest zdeterminowana wieloma czynnikami, z których najważniejsze to płynność finansowa spółki, decyzje spółki o działalności inwestycyjnej czy dostępność spółki do niezbędnych kapitałów.
Wypłacając dywidendę należy pamiętać, że nie musi mieć ona postaci gotówkowej. Również dobrze może być ona wypłacona w formie bezgotówkowej. Np. dywidenda jako akcje nowej emisji lub w postaci podniesienia nominalnej wartości akcji posiadanych przez spółkę.
Należy pamiętać o wysokości wypłacanej dywidendy w momencie, gdy spółka chce wyemitować nowe akcje. Oczywiście nie można tuż przed emisją podnosić jej wysokości zachęcając tym nowych inwestorów do zakupu swoich akcji. Późniejszy spadek dywidendy może sprawić, że akcje naszej spółki nie będą dobrze notowane na giełdzie.
Bibliografia
Sierpińska M., Polityka dywidend w spółkach kapitałowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków 1999.
Brigham E.F., Podstawy zarządzania finansami, PWE, Warszawa 2005.
Krzemińska D., Finanse przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, 2000.
Pluta W., Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2000.
Gajdka J., Walińska E., Zarządzanie finansowe, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2000.
Śliwa J., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw w zarysie, Prywatna Wyższa Szkoła Handlowa, Warszawa 1997.
www.grupazywiec.pl
www.cdmpekao.com.pl
www.bankier.pl
www.gwp.com.pl
www.gielda.wp.pl
www.mojeinwestycje.interia.pl
Załącznik 1
M. Sierpińska, Polityka dywidend w spółkach kapitałowych, PWN, Warszawa - Kraków 1999.
M. Sierpińska, Polityka dywidend w spółkach akcyjnych, PWN, Warszawa - Kraków 1999.
E.F. Brigham, J.F. Houston, Podstawy zarządzania finansami, PWE, Warszawa 2005.
E.F. Brigham, J.F. Houston, Podstawy zarządzania finansami, PWE, Warszawa 2005.
M. Sierpińska, Polityka dywidend w spółkach akcyjnych, PWN, Warszawa - Kraków 1999.
Tamże...
Ustawa z 15.9.200r. - Kodeks Spółek Handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.). Weszła w życie 1.1.2001.
E.F. Brigham, J.F. Houston, Podstawy zarządzania finansami, PWE, Warszawa 2005.
Tamże...
M. Sierpińska, Polityka dywidend w spółkach akcyjnych, PWN, Warszawa - Kraków 1999.
E.F. Brigham, J.F. Houston, Podstawy zarządzania finansami, PWE, Warszawa 2005.
Dane wskazane poprzez pogrubienia dotyczą dnia ustalenia prawa do dywidendy
Dane wskazane kursywą oraz podkreślone dotyczą dnia wypłaty dywidendy
29
ZYSK NETTO
Kapitał zapasowy
Dywidendy dla akcjonariuszy
Tantiemy dla zarządu i rady nadzorczej
Zasilenie funduszy świadczeń socjalnych
Nagrody dla załogi
Inne cele transferu zysku ze spółki
Inna kapitały spółki
ZYSK NETTO
Kapitał zapasowy
Zysk niepodzielony
POLITYKA DYWIDENDY
Wyszukiwarka