STRAŻACY RADZĄ 

PIERWSZA POMOC

Pierwsza Pomoc
czyli ABC Resuscytacji

Ocena stanu poszkodowanego

W celu dokonania oceny podstawowych funkcji życiowych pacjenta, należy sprawdzić czy poszkodowany:

1. Jest przytomny?

Ratownik powinien głośno odezwać się do pacjenta (np. Jak Pan/Pani się czuje) oraz sprawdzić reakcję na mocne dotknięcie (potrząsanie, klepnięcie w policzek) lub ból - uszczypnięcie płatka usznego.
W ten sposób można uniknąć przeprowadzania zabiegów resuscytacyjnych u przytomnego pacjenta. Należy pamiętać, że jeśli mamy do czynienia z urazami głowy lub szyi, podejrzewamy uszkodzenie kręgosłupa i pacjenta można poruszyć tylko wtedy, jeśli jest to absolutnie niezbędne! Nieprawidłowe poruszenie może doprowadzić do uszkodzenia rdzenia kręgowego, a tym samym do paraliżu.

2. Oddycha ?

Zatrzymanie oddechu stwierdza się w następujący sposób:
- objawem nasuwającym podejrzenie jest sinice zabarwienie skóry,
- przy dokładnej obserwacji nie widać ruchów oddechowych klatki piersiowej; ruchy te nie są wyczuwalne również po przyłożeniu dłoni ratownika do klatki piersiowej i brzucha ratowanego,
- niesłyszalny i niewyczuwalny jest strumień powietrza wydychanego z ust i nosa pacjenta,
- przy częściowej niedrożności dróg oddechowych słychać odgłosy chrapania i bulgotu.

3. Ma zachowane krążenie?

Objawy nagłego zatrzymania krążenia występują w następującym porządku czasowym:
- natychmiast: brak tętna na tętnicy szyjnej,
- po 10-20 sekundach: utrata przytomności,
- po 15-30 sekundach: zatrzymanie oddechu lub chwytanie powietrza,
- po 60-90 sekundach: szerokie źrenice, bez reakcji na światło (tzw. "sztywne")
Bladość lub sinica skóry oraz szerokie źrenice nie stanowią jednak pewnych objawów zatrzymania krążenia, gdyż mogą towarzyszyć innym stanom chorobowym.
Badanie tętna: tętno może być badane w trzech miejscach:
- na tętnicy szyjnej
- na tętnicy udowej
- na tętnicy promieniowej
(u dziecka poniżej 1 roku życia na tętnicy ramiennej)

Gdy u nieprzytomnego pacjenta nie ma bezpośredniego podejrzenia zatrzymania krążenia, można najpierw kontrolować tętno na tętnicy promieniowej. Przy niewyczuwalnym tętnie promieniowym, należy badać tętnicę szyjną. Wskazane jest badanie tętna najpierw po jednej, później po drugiej stronie szyi, ale nigdy jednocześnie. Z powodu np. obrzęku tętno może być niewyczuwalne po jednej stronie, dlatego więc sprawdzamy obustronnie.
Brak tętna na tętnicy szyjnej rozstrzyga o zatrzymaniu krążenia.

Kontrola czynności życiowych pacjenta musi przebiegać możliwie szybko.
Dlatego doświadczony ratownik sprawdza wszystkie kliniczne objawy życia jednocześnie:
- wezwanie pacjenta,
- obserwacja ruchów klatki piersiowej i zabarwienia skóry,
- badanie tętna na tętnicy szyjnej
Dzięki temu można w ciągu kilku sekund rozpoznać utratę przytomności, zatrzymanie krążenia i oddychania.

Resuscytacja

Jeśli pacjent nie oddycha, bardzo ważne jest szybkie rozpoczęcie resuscytacji. Już po 4 minutach w niedotlenionym mózgu poszkodowanego powstają nieodwracalne zmiany, które uniemożliwią późniejsze odratowanie pacjenta.

Reanimacja krążeniowo-oddechowa	Niemowlę do 1 roku życia	Dziecko 1 - 8 roku życia	Dorosły od 8 roku życia
Miejsce ucisku	jeden palec poniżej linii sutkowej	jeden palec powyżej dołu mostka	dwa palce powyżej dołu mostka
Głębokość ucisku (generalnie: 1/3 głębokości mostka)	1,5 - 2,5 cm	2,5 - 3,5 cm	4,5 - 5 cm
Częstotliwość ucisku mostka (nie ilość!!!)	>100 na minutę	>=100 na minutę	=100 na minutę
Proporcje wdech - ucisk	1 : 5	1 : 5	2 : 15 *) dla 1 lub 2 ratowników
Ilość cykli na minutę (wartości idealne, w praktyce trudne do osiągnięcia)	20/min	20/min	>4/min

*) Od ponad trzech lat ujednolicono proporcje oddechów do ucisków z powodu większej skuteczności metody 2 : 15 (lepsze dotlenienie). Poza tym jest to ułatwienie dla osób, które często myliły proporcje. Stara metoda nadal uważana jest za prawidłową, ale mniej skuteczną.

Udrożnienie dróg oddechowych.

U głęboko nieprzytomnego pacjenta język opada do części krtaniowej gardła, blokując wejście do krtani. Najczęściej drożność dróg oddechowych można odzyskać przez odgięcie głowy ratowanego ku tyłowi w następujący sposób:
Głowa odchylana jest do tyłu dłonią ułożoną na czole pacjenta, podczas gdy druga ręka ciągnie jego podbródek ku górze. Należy zwrócić uwagę, by nie uciskać miękkiej okolicy podżuchwowej. Ta metoda udrożnienia dróg oddechowych, jako bardzo skuteczna, jest godna polecenia nieprofesjonalnym ratownikom.
Poduszka lub zwinięty koc pod barkami utrzymuje głowę pacjenta w odgięciu.

W przypadku podejrzenia uszkodzenia kręgosłupa szyjnego głowa pacjenta nie powinna być odginana do tyłu. Wtedy drożność uzyskujemy w następujący sposób:
1. Ręce ratownika ułożone z boków głowy pacjenta
2. Cztery palce obu rąk obejmują kąt żuchwy i ciągną ją do przodu.
Zęby żuchwy wysuwają się przy tym przed zęby szczęki.
3. Kciuki odsuwają wargę dolną ku dołowi i aby otworzyć usta pacjenta naciskają brodę.
Głowę należy stabilizować ostrożnie!

Jeżeli pacjent nie może oddychać pomimo prawidłowego udrożnienia, należy przyjąć możliwość zatkania dróg oddechowych ciałem obcym. Trzeba wtedy otworzyć usta ratowanego i wydobyć ciała obce (krew, wymiociny, sztuczna szczęka, resztki pokarmowe) z jamy ustnej. Można tego dokonać wskazującym i środkowym palcem.
Jeżeli podejrzewane przez nas ciała obce znajdują się poza zasięgiem wzroku, wykonujemy rękoczyn Heimlicha (tak, jak u osoby nieprzytomnej) .

Resuscytacja oddechowa

Istnieją dwie metody sztucznego oddychania: usta- usta i usta- nos. Niezależnie jednak od rodzaju zastosowanej metody należy pamiętać o mocnym odchyleniu głowy ku tyłowi, co czyni drogi oddechowe drożnymi. Jeśli jednak podejrzewamy uraz odcinka szyjnego kręgosłupa (rany głowy lub szyi, upadek z wysokości, wypadek komunikacyjny) głowy odchylać nie wolno!
- metoda usta-usta
Głowa silnie odgięta. Dłoń oparta na czole chorego, kciuk i palec wskazujący szczelnie zaciskają nos. Usta ratowanego lekko rozchylone. Ratujący przyciska swoje szeroko rozwarte usta do ust chorego i robi wdech (nie za głęboki; nieco głębszy niż przy normalnym oddychaniu). Po wdmuchnięciu cofa szybko swoją głowę.

Patrząc kątem oka na klatkę piersiową ratowanego może po ruchach żeber ocenić skuteczność sztucznego oddychania. Słychać również szmer powietrza wydobywającego się z ust chorego i wyczuwa się jego przepływ.
Przy tej metodzie istnieje obawa, że powietrze zamiast do tchawicy trafia przez przełyk do żołądka. Przy rozdęciu żołądka łatwo może dojść do wymiotów (obawa zachłyśnięcia). Aby temu przeciwdziałać, należy powoli wdmuchiwać powietrze ratowanemu; wydech ratownika powinien trwać ok. 1,5-2 sekundy. W żadnym przypadku nie należy uciskaniem brzucha usiłować opróżnić żołądek z powietrza, jakie się do niego przypuszczalnie dostało. Stwarza to zagrożenie ostrego zachłyśnięcia.

 

- metoda usta- nos
Głowa jest odgięta, szyja wyprostowana. Ręka przytrzymująca żuchwę zamyka szczelnie usta chorego. Najlepiej jest jeszcze docisnąć kciukiem dolną wargę do górnej. Ratujący szeroko otwartymi ustami obejmuje szczelnie nos chorego i wydycha powietrze z płuc. Następnie należy wycofać swoją głowę i dokonać obserwacji powodzenia sztucznej wentylacji.

Obie metody są równorzędne. Wybór należy do ratownika, a także zależy od zaistniałej sytuacji - np. rany nosa, niemożliwe do usunięcia ciało obce w ustach.

 

Sztuczne oddychanie u niemowląt i małych dzieci.

Ze względu na małe wymiary twarzy niemowląt i małych dzieci, ratujący obejmuje swymi ustami zarówno usta jak i nos dziecka. Objętość wdmuchiwanego powietrza musi być znacznie mniejsza niż u dorosłych, często wystarczają "pełne usta". Główkę dziecka odchylamy umiarkowanie.

Częstość sztucznego oddychania jest następująca:
- u dorosłych co 5 sekund
- u dzieci co 4 sekundy
- u niemowląt i małych dzieci co 3 sekundy

Resuscytacja krążeniowa

Po ustaleniu rozpoznania zatrzymania krążenia należy ułożyć pacjenta płasko na twardym podłożu. Klatkę piersiową pacjenta należy odsłonić z odzieży. Punkt nacisku do masażu pośredniego serca znajduje się na dolnej trzeciej części mostka - w odległości 2 palców powyżej wyrostka mieczykowatego.

Technika masażu pośredniego serca u dorosłych
1. Jeden nadgarstek opiera się na punkcie ucisku w dolnej połowie mostka, w osi ciała.
2. Drugi nadgarstek ułożony jest na pierwszym. Palce obu rąk są uniesione lub splecione, tak, by uniknąć złamania żeber przy ucisku.
3. Faza ucisku - Ramiona wyprostowane, barki pionowo nad mostkiem, który jest wciskany
na głębokość 3-5 cm. Ratownik powinien używać ciężaru swego tułowia, przekazywanego przez wyprostowane ramiona.
4. Faza rozluźnienia - Odciążenie mostka bez odrywania nadgarstka od punktu uprzedniego nacisku; klatka piersiowa wraca do pozycji wyjściowej.

Fazy ucisku i rozluźnienia trwają mniej więcej równie długo. Ruchy powinny być płynne, nie "szarpane". W żadnym przypadku nie należy przerywać masażu na dłużej niż kilka sekund.
Podczas resuscytacji, zwłaszcza ludzi starszych, może dojść do złamań żeber lub mostka. Pomimo tego resuscytację należy prowadzić dalej!

Masaż pośredni serca u niemowląt i małych dzieci

Siła ucisku jest znacznie mniejsza, często wystarcza jedna ręka, a u niemowląt nawet uciskanie tylko dwoma palcami. Odszukanie punktu nacisku: u dzieci 2 palce powyżej wyrostka mieczykowatego, u niemowląt szerokość palca poniżej linii łączącej brodawki sutkowe.

 

Częstotliwość wykonywania pośredniego masażu serca:
- u dorosłych 80-100/min
- u dzieci 80-100/min
- u niemowląt i małych dzieci >100/min

Połączenie sztucznego oddychania i masażu pośredniego serca.

Od początku roku 2001 weszły w życie nowe standardy dotyczące resuscytacji krążeniowo - oddechowej. Nie ma już rozróżnienia na metody jednego i dwóch ratowników. W każdej sytuacji proporcje masażu i sztucznego oddychania mają się jak 15:2. Na każde dwa wdechy przypada 15 uciśnięć mostka. Kontrolujemy oddech i tętno po każdych 4 cyklach.

Akcję resuscytacyjną prowadzimy aż do przybycia lekarza. Wcześniejsze jej zakończenie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy ratownik z powodu wyczerpania nie jest zdolny do dalszego działania.

Należy zdawać sobie sprawę, że opisane powyżej działania przeważnie nie przywrócą pacjentowi podstawowych funkcji życiowych. Może to nastąpić dopiero po interwencji lekarza, który będzie mógł podać odpowiednie leki, a także zadecyduje o defibrylacji. Ale nawet najlepszy specjalista z najlepszym sprzętem będzie bezradny, jeśli od zatrzymania krążenia minęło kilka minut, podczas których resuscytacja bez przyrządowa nie była prowadzona. Dlatego tak bardzo liczy się czas i natychmiastowe rozpoczęcie czynności ratowniczych.

Reanimacja, zespół czynności ożywiających wykonywanych w stanach bezpośredniego zagrożenia życia. Zabiegi najczęściej stosowane: udrożnienie dróg oddechowych (niedrożność dróg oddechowych), sztuczna wentylacja płuc (ambu), masaż serca, farmakoterapia, defibrylacja. Celem reanimacji jest przywrócenie samodzielnych, wydolnych czynności życiowych oraz świadomości.

Resuscytacja, zespół czynności ożywiających wykonywanych w stanach bezpośredniego zagrożenia życia. Zabiegi najczęściej stosowane: udrożnienie dróg oddechowych (niedrożność dróg oddechowych), sztuczna wentylacja płuc (ambu), masaż serca. Celem resuscytacji jest przywrócenie samodzielnych, wydolnych czynności życiowych takich jak krążenie i oddychanie.

Nagłe ustanie czynności układu krążenia w krótkim czasie prowadzi do śmierci klinicznej z następczym, nieodwracalnym ustaniem czynności ośrodkowego układu nerwowego.

Najczęstszą przyczyną zatrzymania krążenia jest choroba niedokrwienna serca. Innymi częstszymi przyczynami są urazy szczególnie klatki piersiowej i ośrodkowego układu oddechowego, utonięcie, porażenie prądem, zatrucia, zaburzenia elektrolitowe, zaburzenia pracy serca spowodowane przedawkowaniem leków. W początkowym okresie zatrzymania krążenia najbardziej wrażliwa na niedotlenienie tkanka mózgowa wykorzystuje tlen zawarty we krwi. Jednak już po 3-4 minutach dochodzi do nieodwracalnych zmian w korze mózgowej.

Objawy

Aby rozpoznać zatrzymanie krążenia należy zbadać tętno na tętnicach szyjnych lub udowych. Podczas badania stwierdzamy brak tętna oraz utratę przytomności, która również może wystąpić w przypadku zatruć, urazów, krwawienia do mózgu, w napadzie padaczkowym. W ciągu kilkunastu sekund po zatrzymaniu krążenia dochodzi do zatrzymania oddechu. Aby to sprawdzić wystarczy przyłożyć swój policzek do nosa chorego tak, aby poczuć wydychane powietrze.

Udzielając pomoc potrzebującej osobie należy wykonać podstawowe czynności resuscytacyjne:
- A (ang. airway)- udrożnienie dróg oddechowych
- B (ang. breathing)- wentylacja płuc
- C (ang. circulation)- zewnętrzny masaż serca

Zanim jednak przystąpimy do udzielania pomocy powinniśmy upewnić się czy nic nam nie grozi np. niebezpieczne substancje chemiczne, zerwane przewody elektryczne. Jeżeli pomagamy ofiarom wypadku samochodowego powinniśmy odpowiednio zabezpieczyć miejsce, w którym doszło do wypadku, tak aby żaden samochód czy też inny środek lokomocji nie najechała na nas.

A: Udrożnienie dróg oddechowych

Aby nasze czynności były efektywne powinniśmy zapobiec niedrożności górnych dróg oddechowych do której najczęściej dochodzi w wyniku zapadania się języka blokującego wejście do krtani. Aby to zrobić należy:
- skontrolować jamę ustną usuwając z niej resztki pokarmu, protezy zębowe czy też muł ofiarom utonięć
- położyć chorego na wznak a następnie trzymając jedną dłoń na czole ofiary odchylić głowę do tyłu oraz jednocześnie dwoma palcami drugiej ręki unieść podbródek do góry
- przesunąć żuchwę ku przodowi tak, aby zęby dolne znalazły się przed górnymi

Jeśli podejrzewamy uszkodzenie kręgosłupa szyjnego nie powinniśmy odginać głowy do tyłu. Możemy jednak przesunąć żuchwę do przodu oraz powinniśmy unieruchomić kręgosłup. Po wykonaniu powyższych czynności możemy rozpocząć sztuczne wentylowanie.

B: Sztuczna wentylacja

Wykonując sztuczną wentylację metodą usta- usta, usta- nos, usta-rurka, usta- maska chory najczęściej wentylowany jest powietrzem wydechowym osoby udzielającej pomocy. Metody te najczęściej nie wymagają dodatkowego sprzętu np. worka Ambu, zapewniają dostateczne dostarczenie tlenu do ratowanej osoby i są wykonywane w warunkach poza szpitalnych przez osoby przygodne.
Wykonując sztuczną wentylację należy:
-ułożyć chorego na twardym podłożu z odchyloną do tyłu głową
- wdmuchiwać osobie dorosłej około 800-1200 ml powietrza
- wdmuchiwać powietrze z częstością 12/minutę u dorosłych oraz 20/minutę u dzieci
- w metodzie usta- usta po nabraniu wdechu objąć szczelnie swoimi ustami usta ratowanego, zacisnąć palcami nos poszkodowanego i po woli (1-1,5s) wdmuchiwać powietrze jednocześnie obserwując ruchy klatki piersiowej (unoszeniu przy wdmuchiwaniu oraz opadanie w czasie nabierania powietrza)
- w metodzie usta- nos usta zamyka się ręką ułożoną pod brodą a powietrze wdmuchuje się do nozdrzy ratowanego.
- w metodzie usta- maska stosując specjalną maskę nakładaną na usta i nos ratowanego unikami bezpośredniego kontaktu z jego ustami
- w metodzie usta - rurka powietrze wdmuchujemy do rurki , która jednocześnie zapobiega zapadaniu się języka.
- zachować ostrożność i nie nabierać zbyt dużo powietrza, które może dotrzeć do żołądka i spowodować wymioty
Jeżeli podczas wentylacji nie zauważymy ruchów klatki piersiowej, może to oznaczać alba niedrożność górnych dróg oddechowych lub też nieszczelność w czasie wtłaczania powietrza do ust chorego. Jeżeli nie wyczuwamy tętna na tętnicy szyjnej należy rozpocząć zewnętrzny masaż serca.

C: Zewnętrzny masaż serca

Wykonując masaż serca powinniśmy:
- ułożyć chorego na twardym podłożu z odchyloną do tyłu głową
- umieścić nałożone na siebie dłonie w 1/3 dolnej części mostka tak, aby palce były lekko uniesione do góry i nie uciskały żebra; ręce powinny być wyprostowane w stawach łokciowych, a barki prostopadle nad dłońmi.
- wywierać nacisk na mostek powodując jego uginanie się na głębokość 4-5 cm następnie zwalniać nacisk jednak bez odrywania dłoni od mostka
- prowadzić masaż serca z częstością 80/minutę
- prowadzić jednocześnie sztuczną wentylację
1 ratownik: na każde 15 uciśnięć mostka 2 wdmuchnięcia powietrza
2 ratowników: na każde 15 uciśnięć mostka 2 wdmuchnięcie powietrza
Powinniśmy pamiętać, aby uciśnięcia mostka oraz wdmuchnięcie powietrza nie były jednoczesne.

 

Błędy w czasie resuscytacji.

Aby przywrócić prawidłową pracę serca powinniśmy unikać błędów podczas jego wykonywania.
Najczęściej dochodzi do zbyt długiej przerwy podczas czynności resuscytacyjnych. Dopuszczalna przerwa to 5 sec. Oprócz tego często osoby udzielające pomocy uciskają mostek w jego górnej części zamiast 1/3 dolnej lub okolicę przed sercową na lewo od mostka lub też odrywają dłonie od klatki piersiowej. Do złamań żeber nie dochodzi zbyt często. Zawsze ważniejsze jest przywrócenie krążenia krwi i uratowanie Komuś życia niż złamane żebro, które po kilku tygodniach zrośnie się.

Nie bójmy się udzielić pierwszej pomocy!!!!!!!!!

---