Skrypt z prawa administracyjnego - Ochendowski

DZIAŁ I - ZAGADNIENIA OGÓLNE

• ROZDZIAŁ I - ADMINISTRACJA PUBL. I PRAWO ADMINISTRACYJNE

Pojęcie administracji publicznej

• zorganizowana działalność, trwała, celowa i planowa, zmierzająca do osiągnięcia pewnych celów.

• słowo „administracja” oznacza służenie, zarządzanie, służbę.

Administracja publiczna jest sprawowana przez organy państwowe, związki publicznoprawne i inne podmioty administracji.

Pojęcie administracji publicznej jest szersze od pojęcia administracji państwowej, ponieważ obejmuje nie tylko państwowe podmioty administracji, ale również pozostałe podmioty spełniające funkcje administracji publicznej.

Trzy ujęcia administracji:

1. organizacyjny ( podmiotowy) - ogół podmiotów administracji, czyli organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej.

2. materialny (przedmiotowy) - działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne, zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej.

Istnieją dwie metody określania administracji w sensie materialnym. Pierwsza - negatywna - wyjaśnia czym administracja nie jest. Administracją jest każda działalność państwowa niebędąca działalnością ustawodawczą i sądowniczą.

Działalność ustawodawcza polega na stanowieniu norm generalnych i abstrakcyjnych, na wydawaniu ustaw, administracja na ich wykonywaniu. Od władzy sądowniczej administracja różni się tym, że pracownicy nie są niezawiśli, lecz podporządkowani swoim przełożonym. Ponadto sądy rozpatrują sprawy działając na wniosek, ale ich nie kreują. Druga - pozytywna - nie daje zadowalającego wyniku ze względu na różnorodność zadań i form działania. Niektórzy uważają, że nie można zdefiniować administracji, a jedynie ją opisać.

3. formalnym - cała działalność wykonywana przez podmioty administracji bez względu na to, czy ma ona charakter administracyjny.

W praktyce zakresy te zazębiają się.

Typowe cechy administracji publicznej:

• administracja jest zjawiskiem społecznym, administracja ukierunkowana jest na interes publiczny. Interes publiczny może całkowicie pokrywać się z interesami indywidualnymi albo może się im przeciwstawiać.

• Administrację cechuje aktywność, inicjatywa, działalność ukierunkowana na przyszłość. Administracja nie ogranicza się do wykonywania ustaw. Może podejmować swoją inicjatywę i działania według swoich wyobrażeń ( w przeciwieństwie do sądów)

• Administracja odejmuje konkretne środki do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistniania określonych przedsięwzięć (w przeciwieństwie do ustawodawstwa). Administracja może podejmować zarówno sprawy dość ogólne jak i konkretne, jednostkowe, czym różni się od ustawodawstwa nakierowanego na wydawanie norm generalnych i abstrakcyjnych.

Władztwo administracyjne

- prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy administracyjne dla zrealizowania ich jednostronnych zarządzeń.

Administracja publiczna dysponuje więc środkiem, który nie przysługuje innym rodzajom administracji.

Aktom prawnym wydawanym przez organy państwowe przysługuje moc obowiązującą, zaś możność użycia zorganizowanego przymusu państwowego jest sankcją tej mocy. Organy same, bez ingerencji sądów mogą stosować przymus dla przeprowadzenia swoich zarządzeń.

Z tej przyczyny można stwierdzić, że organy państwa posiadają władztwo. Państwo może udzielać władztwa innym podmiotom sprawującym administrację państwową.

Administracja może działać także przy pomocy środków dostępnych osobom fizycznym tj. zawarcie stosownej umowy - czynność cywilnoprawna różna od np.: wywłaszczenie - czynność administracyjnoprawna.

Postacie administracji publicznej

1. administracja władcza - administracja wydaje jednostronne akty prawne obowiązujące adresatów, w razie potrzeby używa przymusu do ich realizacji.

2. administracja niewładcza - administracja działa przy pomocy środków dostępnych osobom fizycznym.

Organ nie zawsze ma możliwość wyborów środków. Możliwość taka istnieje tylko wtedy, gdy przepisy ją przewidują.

1. administracja władcza - administracja ogranicza wolność bądź własność obywatela, nakłada na niego jakieś obowiązki, wprowadza nakazy i zakazy.

2. administracja świadcząca - zapewnie obywatelowi określone świadczenia lub inne korzyści np. pomoc społeczna, subwencje, dotacje.

Ten sam środek może stanowić jednocześnie świadczenie i działanie władcze administracji.

Mogą się uzupełniać lub być stosowane ambiwalentnie - ten sam cel można osiągnąć przez nakazy i zakazy, ale czasami znacznie skuteczniej przez np. ulgi podatkowe.

Rzeczowy podział administracji - wyróżnia się liczne działy jak np. budownictwa, oświaty, ochrony zdrowia itp.

Pojęcie prawa administracyjnego

Gałąź prawa, która reguluje działalność organów państwowych, podejmowaną w celu wykonania ustalonych prawem zadań organizatorskich wypełnianych w swoistych formach działania. Ważny jest fakt, że działalność organów administracyjnych jest regulowana nie tylko przez normy prawa administracyjnego, a także funkcje administracji wykonują nie tylko organy administracyjne.

Normy Pr. Administracyjnego ze względu na regulowaną tematykę dzielą się na 3 grupy:

• ustrojowe prawo administracyjne - normy bezpośrednio dotyczące organizacji aparatu państwowego

• procedurę administracyjną (postępowanie administracyjne) - normy dotyczące toku działania organów administracyjnych.

• Materialne prawo administracyjne - normy dotyczące konkretnych działów administracji publicznej.

Ze względu na stosunek łączący organ administracyjny i adresata normy:

• Normy dotyczące sfery zewnętrznej - regulują stosunki między organami i innymi podmiotami administracji, a obywatelami i osobami prawnymi.

• Normy dotyczące sfery wewnętrznej - normy regulujące stosunki między organami i instytucjami wzajemnie

Rozgraniczenie między prawem administracyjnym a innymi gałęziami

• Prawo konstytucyjne - należą do tej samej dziedziny prawa publicznego. Posługują się tymi samymi konstrukcjami, metodami, regułami. Konstytucja jest najwyższym źródłem ustroju. Prawo administracyjne jest skonkretyzowanym prawem konstytucyjnym. Normy prawa konstytucyjnego stanowią punkt wyjścia dla norm administracyjnych.

• Prawo cywilne - pojawia się problem jak odgraniczyć prawo publiczne od prywatnego. Pojawiły się różne teorie na ten temat:

teoria interesu - Pr. Publiczne służy interesowi publicznemu, Pr. Prywatne interesom prywatnym.

Teoria podporządkowania - bierze pod uwagę charakter stosunku prawnego, gdy występuje stosunek nadrzędności, podporządkowania obywatela państwu mamy do czynienia z prawem publicznym, jeżeli pozycja stron jest równa to z prawem prywatnym.

Teoria podmiotu (teoria praw specjalnych) - do prawa publicznego zaliczamy te normy, które uprawniają lub zobowiązują do czegoś podmioty dysponujące władztwem państwowym, zaś normy, które mogą uprawniać lub zobowiązywać każdego należą do prawa prywatnego.

Żadna z tych teorii nie jest wyczerpująca. Nie ma spraw z natury rzeczy cywilnych i administracyjnych, nie istnieje nieprzekraczalna granica.

• ROZDZIAŁ II - STOSUNEK ADMINISTRACYJNOPRAWNY

Stosunek administracyjnoprawny

Stosunek między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej, a obywatelami i innymi podmiotami oparty na normach prawa administracyjnego. Stosunek ten różni się od stosunku cywilnoprawnego tym, iż administracja działa władczo i może jednostronnie zadecydować o treści danego stosunku. Mamy do czynienia z nierównorzędnością podmiotów. Organ ma prawo orzekania, przesądzania w sprawie, która dotyczy jego samego.

Elementy stosunku administracyjnoprawnego:

• Przedmiot - leży zawsze w sferze prawem określonych zadań administracji publicznej

• Podmiot - podmiotem stosunku jest zawsze organ administracji upoważniony do żądania określonego zachowania bądź świadczenia i osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna, do której skierowany jest nakaz lub zakaz albo który rząda określonego zachowania się od organu administracji.

• Treść - uprawnienia i obowiązki polegające na działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu. Przesądzają o nich przepisy prawa materialnego. Nie może być tu dowolności. Mają charakter osobisty i nie mogą być przenoszone na inne osoby, wygasają z chwilą śmierci. Ważnym wyjątkiem podatki i roszczenie odszkodowawcze wobec państwa.

Nawiązanie stosunku administracyjnoprawnego:

Stosunki te mogą powstać na podstawie ustawowej jednak często sama ustawa nie wystarcza konieczna jest konkretyzacja w drodze aktu administracyjnego bądź przez zawarcie umowy.

Sposoby nawiązania ST.AD..:

• Sama ustawa np. sfera podatkowa

• Akt administracyjny np. przyznanie świadczeń pomocy społecznej

• Umowa administracyjna np. w Niemczech, u nas pochodną ugoda administracyjna

• Działanie faktyczne np. dopuszczenie do korzyst. z gminnego urządzenia publ.

Przykład: na mocy ustawy o systemie oświaty obowiązek szkolny rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko ukończyło lat 7, ale na podstawie aktu administracyjnego termin ten może zostać przesunięty.

W naszym systemie nie przewiduje się umowy administracyjnej zamiast wydania aktu administracyjnego. Strony o spornych interesach mogą jednak zawrzeć ugodę administracyjną.

Rodzaje stosunków administracyjnych

• Proceduralny stosunek administracyjnoprawny - ma charakter stosunku czasowego, przejściowego, podstawą prawną tego stosunku są normy proceduralne. Stosunek ten zostaje nawiązany z chwilą wszczęcia postępowania i wygasa z momentem wydania ostatecznej decyzji administracyjnej.

• Proceduralny stosunek spornoadministracyjny/sądowo-procesowy - podstawą prawną są przepisy dopuszczające zaskarżenie aktów ad. do sądu administracyjnego. Stosunek ten trwa od chwili zaskarżenia aktu do chwili wydania orzeczenia przez sąd. Cechą charakterystyczną jest zrównanie podmiotów.

Stosunki administracyjne możemy podzielić także na stosunki trwałe, mające większe znaczenie, a związane z prawami osobistymi np. obowiązek szkolny, obowiązek służby wojskowej, z prawami majątkowymi np. obowiązek podatkowy. Drugą grupę stanowią stosunki ad hoc odnoszące się do jednorazowego działania np. okazanie dokumentu.

• ROZDZIAŁ III - ROZWÓJ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

W Europie zachodniej:

• W państwie absolutnym administracja nie była związana normami prawnymi z wyjątkiem normy ogólnej, która mówiła, że administracja ma działać w interesie powszechnym. Aparat administracyjny podległy był władcy i oparty na ścisłej hierarchii. Najwyższy organ - monarcha jest jednocześnie organem ustawodawczym. Organy są związane instrukcjami władz wyższych i ponoszą odpow. dyscyplinarną. Obywatel nie miał żadnych praw wobec władzy, istniały normy jednostronnie wiążące.

Rozwinęła się jednak teoria fiskusa - jednostka mogła domagać się odszkodowania za naruszenie przez władcę i jego organy „praw dobrze nabytych”. Powództwo do sądu. Fiskusem nazywano samodzielną osobę prawną prawa prywatnego. Reperkusje tej teorii znajdujemy współcześnie w instytucji wywłaszczenia.

• W liberalnym państwie parlamentarnym w miejsce nieograniczonej władzy wprowadzono podział władz. Panujący przestał być władzą ustawodawczą. Administracja, zatem co prawda nadal realizuje dobro publiczne, ale w granicach, które stwarzają ustawy. W tych dziedzinach, których nie regulują przepisy ustawy administracja jest działalnością swobodną.

• W czasem nastąpiło przejście w fazę państwa praworządnego, które charakteryzuje się tym, że administracja podporządkowana została wyłącznie ustawom. Normy już przestały być jednostronnie wiążące, ale nakładały prawa i obowiązki zarówno na obywatela, jak i na władzę. Obywatele posiadają pełnię praw podmiotowych materialnych - możliwość uzyskania pewnych korzyści i formalnych - możliwość dochodzenia swych praw. Administracja może wkraczać w sferę praw i obowiązków tylko na podstawie upoważnienia ustawowego. Kolejną cechą jest rozbudowany system kontroli, powstanie sądów administracyjnych (najważniejszej gwarancji systemu państwa prawnego).

• Państwo prawne należy więc określić jako typ państwa w którym admin. jest podporządkowana ustawom zawierającym normy prawne dwustronnie obowiązujące i w którym obywatelowi służą formalne prawa do obrony jego prawa materialnego na drodze uporządkowanego postępowania admin., z możliwością poddania aktu admin. orzecznictwu sądów admin. badających legalność aktów admin.

W Polsce:

Początek samodzielnego aparatu administracji w Polsce sięga XVIIIw. I związany jest z kształtowaniem się krajowego rynku i gospodarki towarowo-pieniężnej. Pierwsze przepisy (prawo drogowe, żeglugowe, celne) prawa rozwijała Rada Nieustająca - kolegium rządowe, któremu przewodniczył król. Polskie prawo narastało stopniowo, nie ma żadnej przełomowej daty. Odmienność wynika także z rozwoju historycznego. Nie było w Polsce okresu państwa policyjnego. Interes państwa nie był określany przez króla, który związany był, co więcej prawem, ale przez sejm. Król stanowił jeden z trzech stanów.

Najważniejsze akty prawne dla administracji:

• Konstytucja z 1764 o powołaniu komisji skarbowych (ich działania: zarząd skarbowy, wprowadzenie jednolitego systemu miar i wag, opłat celnych)

• Reskrypt 1765 o powołaniu komicji dobrego porządku

• Konstytucja z 1773 o powołaniu Komisji Edukacji Narodowej - drugie w Europie ministerstwo oświaty, administracyjna władza oświatowa

• Konstytucja z 1775 o powołaniu Komisji nad Szpitalami - terenowe organy służby zdrowia.

• Konstytucja 3 Maja 1791

• Prawo z 1789 o komisjach porządkowych cywilno-wojskowych - porządkowanie spraw aparatu wykonawczego

• Prawo o samorządzie miejskim

• Uniwersał Połaniecki 1794 zapowiadający nowy podział administracyjny państwa na dozory, dozór stanowiłby gminę wiejską

• ROZDZIAŁ IV - NAUKA POLSKIEGO PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Okres przed rozbiorami:

• Hieronim Stroynowski „ Nauka prawa przyrodzonego i politycznego, ekonomii politycznej i prawa narodów” - przegląd całości wiedzy o funkcjonowaniu aparatu państwowego

• Hugon Kołłątaj „O poprawie Rzeczypospolitej” i „Prawo polityczne Narodu Polskiego” - podstawy polityczne przeprowadzanych wówczas reform i podstawy filozoficzne dalszych przekształceń

• Stanisław Staszic - „Przestrogi dla Polski”

Okres zaborów:

• Fryderyk Skarbek - „Gospodarstwo narodowe zastosowane czyli nauka administracji”

• Antoni Okolski - profesor prawa i administracji w Warszawskiej Szkole Głównej, doktoryzował się w Petersburgu na podstawie rozprawy „O stosunku państwa do oświaty publicznej”, inne prace „O sporach administracyjnych”, „Wykład prawa administracyjnego oraz prawa administracyjnego obowiązującego w Królestwie Polskim”.

• Józef Bohdan Oczapowski - doktor Uniwersytetu w Heidelbergu, do jego prac należą „Władza i układ państwa”,

• Franciszek Kasparek

• A. Rembowski - „O gminie, jej organizacji i stosunku do państwa”

• Józef Buzek - „Administracja gospodarstwa społecznego”, „Podstawy organizacji angielskiego samorządu”

• K. W. Kumaniecki - profesor prawa administracyjnego UJ, wydał monografię „Akt administracyjny”

Polscy uczeni propagowali koncepcję państwa interweniującego w sprawy społeczno-gospodarcze w interesie ogólnospołecznym, a więc koncepcję admin. świadczącej bezpośrednio usługi na rzecz obywateli.

Okres dwudziestolecia:

Odzyskanie niepodległości stworzyło podatny grunt pod rozwój polskiej nauki prawa administracyjnego. Jej dorobek większy niż w innych państwach. Epoka ta nie stworzyła jednak ogólnej teorii prawa admin.

• Feliks Ochimowski - autor podręcznika „Prawo administracyjne” opartego na prawie w b. zaborze rosyjskim.

• Wł. Leopold Jaworski - „Nauka prawa administracyjnego. Zagadnienia ogólne.

• K. W. Komaniecki - „Ustrój państwowy władz administracyjnych na ziemiach polskich”, „Ustrój władz samorządowych na ziemiach Polski w zarysie”

• Bohdan Wasiutyński - profesor prawa administracyjnego na Uniwersytecie w Poznaniu poźniej w Warszawie, autor pracy „Ustrój władz administracyjnych rządowych i samorządowych”

• Jerzy Panejka - „Geneza i podstawy samorządu europejskiego” dzieło zachowało swoją wartość do czasów obecnych, gdyż stanowi świetne źródło wiadomości o koncepcjach i organizacji samorządu.

• Tadeusz Bigo - profesor Uniwersytetu Wrocławskiego „Związki publicznoprawne w świetle ustawodawstwa polskiego”

Okres II wojny światowej:

Mimo zakazu i śmiertelnego niebezpieczeństwa przez cały okres okupacji starano się prowadzić zajęcia uniwersyteckie, rozwijać naukę.

• Stanisław Karsznic profesor uniwersytetu poznańskiego wydał książkę „Polskie prawo administracyjne. Pojęcia i instytucje zasadnicze.”

• Jerzy Stefan Langrod profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego wydał dzieło „Instytucje prawa administracyjnego. Zarys części ogólnej”

• DZIAŁ II - ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

• ROZDZIAŁ I - POJĘCIE ŹRÓDEŁ PRAWA I ICH KLASYFIKACJA

Źródła prawa

Źródłem prawa jest akt normatywny, w którym zawarte są normy prawne. W każdym państwie istnieje więcej niż jeden rodzaj źródeł prawa, dlatego pojawia się problem ich hierarchizacji.

System źródeł jest to całokształt źródeł w danym państwie w ich wzajemnym powiązaniu, ujmowanym z punktu widzenia tego, co jest im wspólne i co je różnicuje.

Źródła poznania to organy publikacyjne, w których ogłaszane są akty normatywne przede wszystkim Dziennik Ustaw i Monitor Polski oraz wojewódzkie dzienniki urzędowe.

Podział źródeł prawa administracyjnego

Kryterium: pozycja organu stanowiącego prawo:

1. źródła stanowione przez centralne organy państwa, (organy władzy ustawodawczej - Sejm i Senat oraz władzy wykonawczej Prezydent, Rada Ministrów, ministrowie)

2. źródła stanowione przez organy terenowe, (organy jednostek samorządu terytorialnego, oraz administracji rządowej ogólnej i specjalnej)

Z innego punktu widzenia źródła można podzielić na:

1. powszechnie obowiązujące (art.87 konst., akty zawierające generalne i abstrakcyjne normy, które tworzą, zmieniają lub uchylają prawa i obowiązki obywateli, krąg adresatów jest szeroki)

2. prawa wewnętrznego (art.93.konst., regulują stosunki wewnątrz danego aparatu administracyjnego, skierowane są do adresatów stanowiących ogniwa, części składowe danego aparatu, a nie do obywateli i osób prawnych).

Źródła prawa stanowione przez organy centralne

KONSTYTUCJA

Ustawa zasadnicza, zawierająca ogół norm regulujących ustrój danego państwa. Dla prawa administracyjnego istotne znaczenie mają przepisy zawarte w rozdziale „Rzeczpospolita” poświęcone podstawowym zasadom ustroju państwa, rozdział „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”, „Źródła prawa”, „Rada Ministrów i administracja rządowa”, „Samorząd terytorialny”.

Najważniejsze zasady:

• trójpodział władz,

• Rzeczpospolita jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

• Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

• Ustrój terytorialny zapewnia decentralizację władzy publicznej

Konstytucja określa kompetencje Prezydenta, Premiera, Rządu oraz ustala pozycję ministrów i innych członków rządu oraz wojewodów i samorządu terytorialnego.

Nie określa jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa. O przywróceniu trójstopniowego podziału terytorialnego państwa zadecydowała ustawa zwykła. Konstytucja przesądza natomiast o i istnieniu samorządu terytorialnego na każdym szczeblu podziału teryt. w art.16

USTAWA

Zajmuje po konstytucja kolejne miejsce w systemie źródeł prawa. Zwykła większość przy obecności połowy chyba że konstytucja przewiduje inaczej. Jedynym organem, który ma prawa uchwalania ustaw jest Sejm. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje Prezydentowi, 15 posłom, Senatowi i Radzie Ministrów oraz grupie, co najmniej 100.000 obywateli.

Projekt ustawy składany jest w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu przez komisję sejm ową lub 15 posłów podpisujących projekt.. Do projektu dołącza się skutki finansowe, społeczne, gospodarcze i prawne ustawy oraz uzasadnienie, zawierające potrzebę i cel wydania ustawy itd. Czasem tez oświadczenie zgodności ustawy z prawem UE gdy projekt wnosi prezydent, senat, RM lub komisja sejmowa. Marszałek zarządza doręczenie projektu posłom, Prezydentowi, Marszałkowi Senatu i Premierowi.

* RM ma obowiązek wnieść do sejmu projekt ustawy wykonującej prawo UE nie później niż na 3 mies. przed upływem terminu wykonania prawa UE, a jeżeli termin wykonania przekracza 6 mies. to projekt ustawy wykonującej należy wnieść nie później niż na 5 mies. przed upływem tego terminu. Wyjątki w szczególnych przypadkach.

Sejm rozpatruje projekt ustawy w 3 czytaniach. Prawo wnoszenia poprawek przysługuje wnioskodawcy, posłom i Radzie Ministrów. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy do czasu zakończenia drugiego czytania.

Pierwsze czytanie obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy oraz ogólną dyskusję nad całością projektu. Przeprowadza się je na posiedzeniu sejmu (ważniejsze ustawy) lub komisji. Czytanie na posiedzeniu sejmu kończy się skierowaniem projektu do właściwych komisji sejmowych, chyba że sejm w związku ze zgłoszonym wnioskiem odrzuci projekt w całości.

Komisje, do których skierowany został projekt ustawy, obradują nad nim wspólnie i przedstawiają sejmowi wspólne sprawozdanie o tym projekcie zawierające stanowisko komisji, wszystkie jej wnioski i propozycje. Komisja może wnioskować o: odrzucenie projektu, jego przyjęcie bez poprawek lub przyjęcie projektu z określonymi poprawkami w formie jednolitego tekstu.

Drugie czytanie obejmuje: przedstawienie sejmowi sprawozdania komisji o projekcie i przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków. Poprawki przedstawia się marszałkowi sejmu na piśmie w odpowiedniej formie do czasu zakończenia drugiego czytania.

Trzecie czytanie może odbyć się niezwłocznie jeśli w drugim projekt nie został skierowany ponownie do komisji. Obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub poprawek i wniosków zgłoszonych podczas drugiego czytania i głosowanie. Najpierw nad wnioskiem o odrzucenie projektu, potem nad poprawkami do poszczególnych artykułów, a potem nad całością projektu.

Uchwaloną ustawę marszałek sejmu przekazuje marszałkowi senatu i prezydentowi. Senat, który w ciągu 30 dni może ustawę przyjąć, uchwalić poprawki lub odrzucić w całości. Milczenie Senatu oznacza zgodę. Uchwałę Senatu o odrzuceniu ustawy Sejm może przegłosować bezwzględną większością głosów.

Uchwalona przez sejm i senat ustawa przedstawiona zostaje Prezydentowi., który może ustawę popisać w ciągu 21 dni i zarządzić jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw, lub wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego lub skorzystać z prawa weta. Jeżeli Trybunał uzna ustawę za zgodna z Konstytucją to Prezydent nie może odmówić jej podpisania. Jeżeli tylko niektóre przepisy ustawy są niezgodne z konst. i są nierozerwalnie związane z całą ustawą prezydent odmawia jej podpisania. Jeśli nie są nierozerwalnie związane może podpisać ustawę z pominięciem tych przepisów lub zwraca ustawę sejmowi w celu usunięcia niezgodności. Sejm może odrzucić weto prezydenckie większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy..

Ustawa budżetowa

Wyłączne prawo inicjatywy posiada Rada Ministrów. Składa ją najpóźniej 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego. Senat może uchwalić poprawki w ciągu 20 dni. Prezydent nir posiada prawa weta, może jednak zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego. Prezydent ma 7 dni a TK 2 miesiące. Jeżeli w ciągu 4 mies. od dnia przedłożenia ustawy sejmowi prezydent nie otrzyma jej do podpisu może w ciągu 14 dni rozwiązać sejm.

Referendum ogólnokrajowe

Referendum ma prawo zarządzić Sejm lub Prezydent za zgoda Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy. Jeżeli w referendum udział wzięła, co najmniej połowa uprawnionych to wynik jest wiążący.

Rola ustawy w procesie administrowania

Ustawa stanowi formę i środek realizacji suwerennego rozstrzygania przez naród spraw państwa za pośrednictwem swoich przedstawicieli.

Dwie ważne dla administracji zasady:

1. zasada nadrzędności ustawy - wszystkie inne źródła prawa muszą być zgodne z ustawami. Administracja może działać tylko wówczas legalnie o ile jej działanie znajduje podstawy w obowiązujących ustawach

2. zasada wyłączności ustawy - zgodnie, z którą najważniejsze sprawy dotyczące funkcjonowania państwa, jego organów, życia obywateli powinny być rozstrzygane w ustawach.

Adolf Merkl - teoria stopniowej budowy prawa - budowa prawa jest budową stopniową. Na samej górze znajduje się konstytucja, która reguluje prawa podstawowe, wyznacza granice dla ustawodawstwa. Ustawy wykonywane są przez rozporządzenia.

Akty normatywne z mocą ustawy

Droga legislacyjna jest długa, stąd też organy władzy wykonawczej mogą posiadać prawo wydawania aktów normatywnych zastępujących ustawę. Zgodnie z konstytucja z 1921 roku Prezydent mógł wydawać rozporządzenia z mocą ustawy na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie. Konstytucja z 1935 upoważniła Prezydenta do wydawania dekretów, które w trzech kwestiach - organizacja sił zbrojnych, rządu i administracji rządowej miały wyłączność. Po II wojnie dekrety miał prawo wydawać wyłącznie rząd, ale wymagały one zatwierdzenia przez Krajowa Rade Narodowa. Od 22 lipca 1952 roku dekrety mogła wydawać Rada Państwa. Dekret regulował te materie co ustawa, ale miał być źródłem zastępczym. Mała konstytucja z 1992 roku przewidywała, że Sejm może upoważnić Radę Ministrów do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy.

Obecnie konstytucja z 1997 roku przewiduje instytucje rozporządzeń z mocą ustawy tylko w stanie nadzwyczajnym, w czasie staniu wojennego, gdy sejm nie może się zebrać. Wydaje prezydent na wniosek prezesa RM. Podlegają zatwierdzeniu przez sejm na najbliższym posiedzeniu inaczej tracą moc obowiązującą. Muszą być proporcjonalne do zagrożenia. Prawo powszechnie obowiązujące. Mogą dotyczyć ograniczania praw i wolności człowieka i obywatela.

Umowa międzynarodowa

Konstytucja zalicza ratyfikowane umowy międzynarodowe do źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Ratyfikowana i ogłoszona w Dzienniku Ustaw umowa jest częścią prawa krajowego i jest bezpośrednio stosowana. Ratyfikacji umów dokonuje Prezydent, niektóre umowy wymagają zgody wyrażonej w ustawie. Umowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą. Umowy międzynarodowe możemy podzielić na te , które podlegają ratyfikacji (ogłaszane w Dzienniku Ustaw) oraz na te, które ratyfikacji nie podlegają (ogłaszane w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”) i są zatwierdzane przez Radę Ministrów. Ustawa z 14 kwietnia 200r. o umowach międzynarodowych.

Umowa międzynarodowa, której ratyfikacja wymaga szczególnego trybu - przekazanie organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej. Tryb wybiera sejm. Może to być referendum lub przez parlament (sejm - 2/3 w obecności polowy i senat - 2/3 w obecności połowy)

Rozporządzenia

Rozporządzenie jest źródłem prawa będącym formą działania administracji. Rozporządzenie jest aktem normatywnym wydawanym na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie przez organy władzy wykonawczej. Zajmują pozycję niższą niż ustawa, ale zawierają także normy prawne powszechnie obowiązujące. Upoważnienie do wydawania rozporządzeń ma na celu odciążenie władzy ustawodawczej. Rozporządzenie nie ma zastępować ustawy, ale odciążać ją od szczegółów, uregulowań zmiennych w czasie.

Czym różnią się rozporządzenia od uchwał i zarządzeń?

Rozporządzenie stanowi prawo powszechnie obowiązujące, natomiast uchwała (wydaje rząd) i zarządzenie (organy monokratyczne) prawo wewnętrzne - adresowane do podległych organów innych podmiotów administracji.

Rozporządzenie może być wydawane przez kilka podmiotów w porozumieniu.

Rozporządzenia podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

Podmioty uprawnione do wydawania rozporządzeń

• Prezydent RP

• Rada Ministrów

• Premier

• Minister kierujący resortem

• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

• Przewodniczący komitetu wchodzącego w skład Rady Ministrów

Upoważnienie do wydawania rozporządzeń

Upoważnienie musi być szczegółowe, zawarte w ustawie, a rozporządzenie ma służyć wyłącznie wykonaniu ustawy i nie może przekraczać jej granic. Nie ma więc możliwości wydania generalnego upoważnienia do wydawania rozporządzeń.

1. szczegółowość podmiotowa - upoważnienie musi określać organ właściwy do wydania rozporządzenia pełną jego nazwą( Konstytucja zawiera zakaz subdelegacji)

2. szczegółowość przedmiotowa - upoważnienie musi określać w sposób precyzyjny zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu - kierunki wyznaczające treść, eliminujące pewne rozwiązania, dotyczą materialnego a nie merytorycznego kształtu regulacji

Upoważnienie może mieć charakter obligatoryjny, gdy podmiot jest zobowiązany do wydania rozporządzenia, gdy bez rozporządzenia niemożliwe byłoby wykonanie ustawy lub fakultatywny gdy przepis zapewnia swobodę korzystania z upoważnienia.

Rozporządzenie może być wydawane przez kilka podmiotów współuczestniczących w jego wydaniu (wspólne wydanie, w porozumieniu, za uprzednią zgodą, zainicjowanie wydania). Musi być wskazany organ upoważniony do współuczestnictwa.

Może być wydane tylko, gdy ustawa upoważnia do regulacji danej materii w drodze rozporządzenia.

Utrata mocy obowiązującej rozporządzenia

Rozporządzenia mogą być wydawane na czas określony lub nieokreślony. Rozporządzenie przestaje obowiązywać także, gdy zostanie uchylone w sposób wyraźny oraz gdy moc obowiązująca traci ustawa zawierająca upoważnienie do jego wydania. Rozporządzenia dzielą los ustawy. Wyjątkiem jest sytuacja gdy nowa ustawa zawiera przepis mówiący że dotychczasowe przepisy wykonawcze pozostają nadal w mocy.

Kontrola legalności rozporządzeń

Rodzaje kontroli:

• wewnątrzadministracyjna - sprawowana przez Radę Ministrów, która może rozporządzenie uchylić, dotyczy legalności i celowości rozporządzenia.

• Sądowa - abstrakcyjna kontrola Trybunału Konstytucyjnego rozstrzygająca o zgodności przepisów stanowionych przez organy centralne z konstytucja, umowami międzynarodowymi i ustawami, mające moc powszechnie obowiązującą i ostateczną.

Kontrola może nastąpić przez wniesienie skargi konstytucyjnej przez każdego kogo prawa zostały naruszone, po wyczerpaniu toku instancyjnego w postaci pisma procesowego.

Inne akty normatywne stanowione przez organy centralne

Zarządzenia - wydawane przez Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów i ministrów (organy monokratyczne), na podstawie ustawy mają charakter wewnętrzny czyli obowiązują tylko jednostki podległe organowi wydającemu akty. Zarządzenia Prezydenta nie wymagają kontrasygnaty premiera. Zarządzenia mogą mieć charakter normatywny lub indywidualny gdy dotyczą indywidualnie wskazanego adresata.

Uchwały - wydawane przez Radę Ministrów , Sejm (organy kolegialne) na podstawie konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, mające charakter wewnętrzny.

Muszą być zgodne z prawem powszechnie obowiązującym. Organy NBP - nie mogą wydawać rozporządzeń, ale Rada Polityki Pieniężnej, Zarząd NBP podejmują uchwały, a Prezes NBP zarządzenia.

Uchwały Rady Ministrów i zarządzenia Prezydenta i Premiera ogłaszane są w „Monitorze”. Akty ministrów i kierowników urzędów centralnych ogłasza się w dziennikach tych organów.

Powołanie w uchwale podstawy prawnej jej wydania nie jest warunkiem ważności tego aktu.

Podsumowanie - uchwały RM podejmuje w zakresie swoich kompetencji konstytucyjnych i ustawowych, a rozporządzenia wydaje na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Uchwały innych niż RM organów kolegialnych oraz zarządzenia wydawane są na podstawie ustawy.

ROZDZIAŁ III - TERENOWE ŹRÓDŁA PRAWA - AKTY PRAWA MIEJSC.

Akty prawa miejscowego

Akty prawa miejscowego są to akty zawierające przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa, a nie na całym obszarze, wydawane przez organy samorządu terytorialnego lub terenowe organy administracji rządowej. Do aktów prawa miejscowego nie są zaliczane przepisy prawne wydawane przez centralne organy państwowe, które obowiązują tylko na określonej części terytorium i przepisy wewnętrzne organów teren.

Cechy:

1. możliwość normowania zachowania wszystkich kategorii adresatów (obywateli, organów państwowych, osób prawnych, organizacji społecznych)

2. lokalny zasięg obowiązywania

3. niezbędność upoważnienia ustawowego

4. obowiązek zgodnego z prawem ogłoszenia

Podział terenowych przepisów prawnych

1. przepisy wydawane przez organy samorządu terytorialnego

2. przepisy wydawane przez organy administracji rządowej

oraz (podziały te mogą się krzyżować)

1. przepisy mające charakter samoistnych norm w ramach upoważnień ustawowych

2. przepisy wyłącznie wykonawcze,

Uzasadnienie wyposażenia organów terenowych w prawo stanowienia przepisów

• konieczność uwzględniania terenowych i lokalnych warunków w działalności prawotwórczej, uwzględnienie tych warunków przez władze centralne jest utrudnione,

• nie wszystkie materie mogą być regulowane przez władze centralne

• nie jest możliwe czekanie na regulację przez władze centralne

Rozwój instytucji terenowych przepisów prawnych

Zabór pruski - powstały 3 ordynacje: miejska, gminna, powiatowa i wojewódzka. Ordynacje zezwalały na wydawanie statutów w takich sprawach, w jakich przewidywały to ustawy jak również wówczas, gdy przedmiot nie był uregulowany ustawowo. Organy administracji państwowej miały prawo wydawać także przepisy policyjne.

Zabór austriacki - organy samorządu terytorialnego nie uchwalały statutów, lecz mogły wydawać przepisy dotyczące policji miejscowej. Wydawanie przepisów miejscowych było mniej rozwinięte niż w zaborze pruskim.

Zabór rosyjski - w miastach były wydawane lokalne przepisy przez samorząd miejski, natomiast samorząd gmin wiejskich był bardzo ograniczony.

Konstytucja z 1921 - samorząd miał uzyskać kompetencje w dziedzinie administracji, kultury i gospodarstwa. Faktycznie wydawał jedynie akty o charakterze wykonawczym.

Ustawa z 1983 - do stanowienia przepisów terenowych upoważnione były Rady Narodowe wszystkich stopni.

Lata 1990-98 - kompetencje do stanowienia prawa miejscowego posiadali wojewodowie, organy administracji rządowej oraz organy gminnego samorządu terytorialnego.

Obecna regulacja - Konstytucja zawiera przepisy dotyczące terenowych źródeł prawa, które konstytucja nazywa aktami prawa miejscowego. Art. 94 mówi, że organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązującego na obszarze działania tych organów. Warunkiem koniecznym wejścia w życie aktów jest ich ogłoszenie. Według konstytucji samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej, część władzy wykonuje we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność.

Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego regulują ustawy:

• o administracji rządowej w województwie z 1998r

• o samorządzie województwa z 1998r.

• o samorządzie powiatowym z 1998r.

• o samorządzie gminnym z 1990r.

Rodzaje aktów prawa miejscowego:

• akty zawierające statuty (największe znaczenie mają statuty jednostek zasadniczego podziału terytorialnego, których mieszkańcy tworzą wspólnoty samorządowe - województwo - wspólnota regionalna, powiat - lokalna wspólnota samorządowa, gmina - wspólnota samorządowa)

• akty zawierające przepisy wykonawcze

• przepisy porządkowe, wydawane na podstawie upoważnień generalnych,

WOJEWÓDZTWO

Statut województwa określa jego ustrój jako jednostki samorządu terytorialnego. Statut uchwala sejmik województwa po uzgodnieniu z Premierem. Statut podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Statut zawiera informacje dotyczące trybu pracy organów wojewódzkich, przepisy określające stosunki z innymi podmiotami.

POWIAT

Statut powiatu stanowi o ustroju powiatu. Wzorcowy statut określany jest przez ministra do spraw administracji, stanowiący pomoc przy tworzeniu statutów. Statut uchwala rada powiatu. Starosta przekazuje uchwalony statut w ciągu 7 dni wojewodzie. Statut reguluje organizację wewnętrzną, tryb pracy rady, zasady tworzenie klubów radnych, organizacja i tryb pracy zarządu.

GMINA

Statut określa organizację wewnętrzną oraz tryb pracy rady i jej organów. Ponadto w statucie mogą znaleźć się przepisy określające zasady tworzenia jednostek pomocniczych (sołectw, dzielnic, osiedli i innych), organizacja urzędów i instytucji gminnych, zasada zarządu mieniem gminy. Uchwala rada gminy.

Charakter prawny statutów

W drodze statutowej jednostki samorządu terytorialnego mogą normować wszystkie zagadnienia ustrojowe danej jednostki nie uregulowane w ustawie. Z tym, że statut nie może pozostawać w sprzeczności z ustawą. Statuty różnią się od rozporządzeń tym, że nie pochodzą od organów państwowych, lecz od prawnie samodzielnych podmiotów, które są jednak włączone do organizmu państwa.

Uprawnienie do wydawania statutów jest oparte na generalnym upoważnieniu ustawowym. Stanowienie statutów nazywane jest autonomią statutową. Polegającą na wykorzystaniu kompetencji do samodzielnej regulacji. Podlegają one jednak pewnym ograniczeniom:

• uprawnienie to ogranicza zakres ustawowo określonych zadań i kompetencji,

• uprawnienia te ograniczone są do członków danej wspólnoty,

• zasada wyłączności ustawy wymaga aby ustawodawca podejmował istotne sprawy w formie ustawy

Akty wykonawcze

W przypadku przepisów wykonawczych musi istnieć upoważnienie ustawowe do wydania przepisów prawa o takim charakterze. Ustawa określa przedmiot, zakres i sposób regulacji oraz organ właściwy do wydania aktu.

Przepisy porządkowe

Wydawane są na podstawie generalnego upoważnienia zawartego w ustawach. Mogą być wydawane tylko w zakresie nie uregulowanym w odrębnych ustawach.

Wojewoda wydaje przepisy porządkowe w formie rozporządzeń porządkowych.

Przepisy porządkowe stanowi także Rada Powiatu w formie uchwały, a w przypadkach nie cierpiących zwłoki powiatowe przepisy porządkowe wydaje zarząd powiatu, które następnie przedstawiane są Radzie. W przypadku odmowy ich zatwierdzenia tracą moc obowiązującą. Gminne przepisy porządkowe stanowi Rada Gminy w formie uchwały lub w przypadku niecierpiącym zwłoki zarząd w formie zarządzenia.

Przepisy porządkowe nie mogą być wydawane, gdy dana materia jest uregulowana w ustawach. W przypadku uregulowania danej materii w rozporządzeniu wojewody nie można tej samej materii regulować powiatowymi bądź gminnymi przepisami porządkowymi. Podobnie jest w przypadku powiatowych przepisów, z tym, ze te mogą być wydawane tylko wtedy gdy przyczyny ich wydania występują na obszarze większym niż jedna gmina. W sytuacji, gdy organy centralne uregulują daną materię tracą moc przepisy wydane przez jednostki niższego rzędu. Przyczyna uzasadniającą wydanie przepisów porządkowych jest stan chociażby potencjalnie będący zagrożeniem dla dóbr określonych w ustawach i konieczność wprowadzenia w życie norm prawnych służących do ochrony tych dóbr (zdrowia, życia, bezpieczeństwa publicznego, spokoju, mienia, ochrony środowiska)

Porządek i spokój publiczny to pewien stan zewnętrzny polegający na przestrzeganiu przez ludność zasad współżycia społecznego.

W przeciwieństwie do przepisów wykonawczych, przepisy porządkowe mogą przewidywać karę grzywny za ich naruszenie.

Nadzór na stanowieniem aktów prawa miejscowego

Nadzór polega na dokonywaniu przez organy nadzoru czynności kontrolnych oraz korygujących działania nieprawidłowe i wadliwe. Nadzór nad aktami stanowionymi przez wojewodę oraz organy rządowej administracji terenowej sprawuje Prezes Rady Ministrów, który uchyla dany akt w przypadku niezgodności z prawem lub może go uchylić w przypadku niezgodności z polityką rządu lub z powodu naruszenia zasad rzetelności i gospodarności. Prezes określa także tryb kontroli w drodze rozporządzenia.

Ponadto każdy obywatel, którego interes prawny lub uprawnienia zostały naruszone przepisem aktu prawa miejscowego może zaskarżyć przepis do sądu administracyjnego, co może nastąpić dopiero po bezskutecznym wezwaniu organy do usunięcia naruszenia. Sąd może stwierdzić nieważność aktu. Wyroki sądu podlegają ogłoszeniu wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Działalność samorządu terytorialnego podlega kontroli tylko z punktu widzenia legalności.

ROZDZIAŁ IV - SWOISTE ŹRÓDŁA PRAWA

Akty wewnętrzne

Do niedawna uważano, że akty te nie zawierają przepisów prawa. Akty te różnią się od aktów powszechnie obowiązującym tym, że dotyczą wyłącznie podmiotów podporządkowanych organowi wydającemu akt organizacyjnie bądź służbowo (jednostki organizacyjne, ich pracownicy, także użytkownicy zakładów publicznych np. pacjenci).

Źródłami prawa wewnętrznego są uchwały stanowione przez organy kolegialne i zarządzenia stanowione przez organy monokratyczne. Akty te mogą nosić różną nazwę np. statut, regulamin, instrukcja, pismo itd. W zakładach publicznych występują akty zawierające przepisy prawa zakładowego np. statut szkoły wyższej i regulamin studiów. Akty wewnętrzne poddawane są kontroli organu nadzorującego, mogą wymagać także jego zatwierdzenia. Nie muszą być publikowane w organach publikacyjnych. Wystarczy, że dotrą do wiadomości adresatów. Wydawane są na podstawie przepisów kompetencyjnych lub szczegółowych upoważnień ustawowych.

Akty planowania

Nie do końca odpowiadają określeniu aktu normatywnego. Normy planu mogą mieć charakter informacyjny, imperatywny, oddziaływujący. Normy o charakterze informacyjnym zawierają pewne dane i prognozy, maja ułatwić podejmowanie decyzji. Normy imperatywne wiążą prawnie adresatów, a normy oddziaływujące zajmują miejsce pośrednie. Plany mogą przybierać różna formę np. ustawa budżetowa, uchwała rady gminy określająca plan zagospodarowania przestrzennego. Normy te wskazują w sposób konkretny pewne zadania, określając wielkości i termin realizacji.

Normy techniczne

Nadanie pewnym wskazaniom technicznym charakteru norm prawnych chroni przed dowolnością, która mogłaby prowadzić do niekorzystnych zjawisk. Normy te maja szczególne znaczenie dla ochrony środowiska, a także dla ochrony człowieka przed uciążliwościami takimi jak hałas, promieniowanie. Polskie Normy określają wymagania, metody badań, w zakresie bezpieczeństwa pracy, ochrony zdrowia, życia, mienia, środowiska, podstawowych cech jakościowych, głównych parametrów, projektowania obiektów budowlanych, dokumentacji technicznej. Polskie Normy są podstawą oceny wyrobów krajowych i importowanych. Normy te ustanawia Polski Komitet Normalizacyjny podległy premierowi.

Zwyczaj i znaczenie orzecznictwa dla administracji publicznej

Prawo zwyczajowe powstało przez jednakowe i długotrwałe stosowanie oraz przekonanie, że to stosowanie jest prawnie nakazane. Nie jest zaliczane do źródeł prawa.

Zwyczaj - przepis prawa może czasami odwoływać się do zwyczajów, w tej sytuacji mają one znaczenie prawne.

Orzeczenia sądowe i organów administracji nie są źródłami prawa. Mają jednak znaczenie dla wykładni przepisów prawa i stosowania tych przepisów w praktyce. Orzeczenia NSA dotyczą konkretnych spraw i nie są wiążące dla spraw podobnych.

• ROZDZIAŁ V - OGŁASZANIE AKTÓW NORMATYWNYCH

Publikowanie aktów będących źródłami prawa powszechnie obowiązującego jest niezbędnym warunkiem dla uznania państwa za państwo prawne. Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa, aby ten obowiązek mógł być wykonywany koniecznie jest ogłoszenie aktów. Zasady i tryb ogłaszania aktów reguluje ustawa z 2000r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych.

Rodzaje dzienników urzędowych:

• Dziennik Ustaw RP

• Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”

• Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski B”

• Dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej

• Dzienniki urzędowe urzędów centralnych

• Wojewódzkie dzienniki urzędowe

Dzienniki 1-3 wydaje Prezes Rady Ministrów. 4 i 5 wydają ministrowie kierujący działami admin. rządowej oraz kierownicy urzędów centralnych. Zasadą jest, że każdy minister może wydawać tylko jeden dziennik. Wojewódzki dziennik urzędowy wydaje wojewoda.

Ponadto na podstawie odrębnych ustaw wydawane są inne dzienniki: Dziennik Urzędowy Komitetu Badań Naukowych, Prezes NBP wydaje Dziennik Urzędowy NBP

Zasady ogłaszania aktów normatywnych

• Ogłaszanie aktów jest obowiązkowe,

• Akty ogłasza się niezwłocznie,

• Przepisy wchodzą w życie po 14 dniach od ogłoszenia, chyba, że akt stanowi inaczej

• Przepisy porządkowe wchodzą w Zycie po upływie 3 dni lub wcześniej

• Przy obliczaniu terminu wejścia w życie nie bierze się pod uwagę dnia ogłoszenia.

• Akt wykonawczy może być ogłoszony w okresie od dnia ogłoszenia ustawy do jej wejścia w życie

Akty podlegające ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw:

• Konstytucja

• Ustawy

• Rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta

• Rozporządzenia wydane przez Prezydenta, Radę Ministrów, Premiera,, ministrów, Krajową Radę Radiofonii i Telewizji,

• Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów ogłoszonych w Dzienniku

• Uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenia ministra

• I inne dot. np. wyborów do sejmu senatu, prezydenta, referendum, stanu wojny, zawarcia pokoju, stanów nadzwyczajnych itd.

W Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”

• Zarządzenia Prezydenta wydane na podstawie ustawy,

• Uchwały Rady Ministrów i zarządzenia Premiera

• Orzeczenia Trybunału Konstyt. dotyczących aktów ogłoszonych w Monitorze.

• Uchwały Zgromadzenia Narodowego, Sejmu, Senatu

• Postanowienia Trybunału Konstyt. o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu Prezydenta oraz w sprawie sporów kompetencyjnych między centralnymi organami

W Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski B:

• Sprawozdania finansowe

• Ogłoszenia i obwieszczenia przedsiębiorców

• Informacje, komunikaty, ogłoszenia organów, instytucji, osób

W Dziennikach Urzędowych ministrów:

• Akty organu wydającego dziennik i nadzorowanych przez niego urzędów centralnych,

• Uchwały Rady uchylające zarządzenia ministra

• Orzeczenia Trybunału dotyczące tych aktów

W Wojewódzkim dzienniku urzędowym:

• Akty prawa miejscowego,

• Statuty gminy, powiatu, województwa,

• Akty Premiera uchylające akty prawa miejscowego,

• Wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego

• Porozumienia w sprawie wykonywania zadań między jednostkami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej

• Uchwały budżetowe województwa oraz sprawozdania z wykonania budżetu

• Obwieszczenia o wygaśnięciu mandatu wójta, rozwiązaniu sejmiku województwa, rady powiatu, rady gminy

Teksty jednolite i sprostowanie błędów

Akt późniejszy zmieniający treść aktu wcześniejszego nazywa się nowelą. W przypadku, gdy pojawia się bardzo obszerna nowelizacja albo, gdy jest kilka lub kilkanaście nowelizacji wydawany zostaje tekst jednolity. Tekst jednolity ogłasza Marszałek Sejmu. Tekst jednolity ogłasza się w formie obwieszczenia w dzienniku urzędowym, w którym dany akt ogłoszono. Jeżeli w tekście aktu pojawiły się błędy dokonuje się w formie obwieszczenia sprostowania, którego dokonuje marszałek sejmu (w tekście ustaw), minister właściwy do spraw zagranicznych (w umowach międzynarodowych), premier (w pozostałych aktach ogłoszonych w 1, 2 i 3)

Redagowanie i rozpowszechnianie

Dzienniki urzędowe wychodzą numerami. Każdy akt ma swoja pozycję. Dzień wydania dziennika jest dniem ogłoszenia aktu. Organy ustalają cenę, warunki wydawania, rozpowszechniania w taki sposób, aby mógł on być powszechnie dostępny. Organy wydające dziennik prowadzą zbiory i są zobowiązane do udostępnienia ich w godzinach pracy urzędu bezpłatnie.

• Dziennik urzędowy UE

Wydawany przez Urząd Oficjalnych Publikacji Komisji Europejskiej. W serii L (legislacja) ogłasza się prawo wtórne. Seria C przeznaczona jest do publikacji komunikatów, informacji o zawiadomień, w tym np. streszczenia wyroków ETS, raporty TO, protokoły z posiedzeń PE. W serii S (suplement) różne umowy publiczne dot. państw, instytucji UE itd.

Monitor Sądowy i Gospodarczy

Jest to ogólnokrajowy dziennik urzędowy przeznaczony do zamieszczania obwieszczeń lub ogłoszeń. Ogłasza się m.in. Wpisy do rejestru handlowego, ogłoszenia wymagane przez Kodeks handlowy. Wydawanie Monitora należy do zadań Ministra Sprawiedliwości.

Sądy rejonowe są zobowiązane udostępnić nieodpłatnie wgląd do Monitora.

ROZDZIAŁ VI - PRZYGOTOWANIE PROJEKTÓW AKTÓW NORMATYWNYCH PRZEZ ORGANY ADMIN. CENTRALNEJ

Przygotowywania projektów aktów przez organy administracji centralnej

Obecnie obowiązują „Zasady techniki prawodawczej” z 1991r. stanowiące załącznik do uchwały Rady Ministrów. Jest to akt prawny, który zawiera zasady dotyczące opracowywania projektów ustaw, zmian, nowelizacji, tekstów jednolitych, aktów wykonawczych. Opiniowanie projektów aktów, co do ich zgodności z prawem UE należy do zadań Komisji Integracji Europejskiej.

Rządowe Centrum Legislacji

Działa od 2000r. przy Prezesie Rady Ministrów. Centrum koordynuje działalność legislacyjną rządu, premiera i innych organów admin. rządowej.

• Centrum opracowuje stanowiska prawno-legislacyjne do rządowych projektów,

• opracowuje pod względem legislacyjnym rządowe projekty aktów,

• redaguje Dziennik Ustaw i Monitor,

• współdziała z Komitetem Integracji Europejskiej i z Radą Legislacyjną.

Premier powołuje i odwołuje prezesa Centrum. Premier nadaje także statut i regulamin organizacyjny Centrum.

Rada Legislacyjna

Jest organem opiniodawczo-doradczym działającym przy Premierze od 1972r. Premier powołuje jej członków. On też określa zadania oraz tryb funkcjonowania Rady.

Do zadań Rady należy

• dokonywanie okresowych ocen stanu prawa,

• opiniowanie ustaw rządowych,

• opiniowanie ustaw w sprawach szczególnej doniosłości opracowywanych przez posłów, Senat i Prezydenta,

• formułowanie propozycji, opinii i wniosków dot. procesu stosowania prawa,

• ocena stosowania ustaw w celu oceny skuteczności rozwiązań prawnych

Kadencja Rady trwa 4 lata. Wykonuje ona zadania z własnej inicjatywy lub na wniosek Premiera. Skład nie może przekraczać 15 osób. Są to głownie ludzie pochodzący ze środowiska prawniczego. Organami Rady są przewodniczący oraz prezydium. Przewodniczący kieruje obradami, zaś prezydium planuje prace Rady. Rada wykonuje swoje zadania przez stałe zespoły, którymi kierują przewodniczący zespołów powoływani przez prezydium. Mogą być też powoływane zespoły doraźne. Obsługę prac rady zapewnia kancelaria premiera.

Przyczyny powstawania złych ustaw:

• Upadek sztuki prawodawczej.

• Zły dobór personelu ministerstw sprawiedliwości

• Ustawodawca zajmuje się szczegółami

• Skomplikowane uregulowania, niezrozumiałość,

• DZIAŁ III -FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

ROZDZIAŁ I - PODZIAŁ FORM DZIAŁANIA ADMIN. PUBL.

Formy działania administracji publicznej

Działania organów administracji muszą być oparte na prawie. Prawo kontroluje środki działania i sposób postępowania podmiotów administracji.

Podział form działania na:

• Czynności prawne (uzewnętrzenie woli organu w celu wywołania określonych skutków prawnych). Rozróżniamy dwie grupy czynności prawnych:

1. gdy administracja działa władczo to wtedy mamy do czynienia z czynnościami administracyjnoprawnymi ( czynności te mogą być egzekwowane w drodze egzekucji administracyjnej bez potrzeby występowania do sądu)

2. gdy administracja nie działa władczo, lecz posługuje się czynnościami prawa cywilnego, regulowanymi przez prawo cywilne. (dla wyegzekwowania przymusu wymagają orzeczenia sądu)

Inne działania administracji (w przypadku innych działań skutek następuje tylko czasem, nie jest on bezpośrednim celem działania). Zaliczamy do nich:

1. Działania społeczno-organizatorskie, (organizowania akcji społecznych, społeczne formy działania nie poparte przymusem państwowym)

2. Działania faktyczne/ czynności materialno-techniczne (prowadzenie rejestrów, ewidencji, kartotek, działania w urzędach)

3. Zwykłe poświadczenia (nie tworzą, nie zmieniają ani nie znoszą stosunków prawnych, ich znaczenie polega na tym, że służy im szczególna moc dowodowa. Stwierdzają one tylko określony stan faktyczny.

Niektóre poświadczenia mogą być także aktami administracyjnymi np. dyplom ukończenia studiów wyższych.

ROZDZIAŁ II - CZYNNOŚCI ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Można je podzielić na:

1. akty zewnętrzne, które mogą być skierowane do wszystkich obywateli i podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie ani niepozostających w szczególnych stosunkach zależności.

2. akty wewnętrzne, skierowane są do podmiotów pozostających w szczególnym stosunku zależności i podporządkowania. Akty skierowane przez organy nadrzędne do organów podporządkowanych.

Czynności administracyjnoprawne można podzielić na akty generalne, skierowane do określonego bądź dającego się określić kręgu osób i akty indywidualne.

Aktami generalnymi w układzie zewnętrznym są rozporządzenia zaś w układzie wewnętrznym instrukcje, zarządzenia.

Aktami indywidualnymi w układzie zewnętrznym są decyzje administracyjne, w układzie wewnętrznym polecenia służbowe.

Stopień konkretności oznaczenia adresata aktu:

1. najbardziej generalnymi aktami są rozporządzenia, określają metody postępowania np. każdy kto - to…

2. następną pozycję zajmują akty planowania, norma prawna nakłada obowiązek wykonania pewnego złożonego, ale określonego i jednorazowego zadania. Moc wiążąca takiego aktu kończy się z chwilą wykonania zadania bądź z upływem okresu na jaki plan został ustalony

3. akty tworzące sytuacje prawne dla obywateli, akty te regulują konkretne, indywidualne sytuacje, ale nie są skierowane do określonego adresata. Stwarzają obiektywne, ale konkretne sytuacje np. prawo korzystania z urządzeń publicznych dla publiczności, a nie oznaczonej osoby, zakaz kąpieli,

4. akty tworzące sytuacje prawne dla oznaczonego adresata, tworzą normę indywidualna. Stwarzają trwały status określonej osoby np. nadania obywatelstwa lub regulują jedna konkretną sprawę.

Decyzje są tworzone przy współudziale ich adresatów, zgodnie z zasadą przewidzianą w kpa - zasadą czynnego udziału strony w postępowaniu. Strona ma prawo zgłaszania dowodów, wypowiadania się, zaskarżania decyzji.

5. akty egzekucyjne, zaliczane do aktów administracyjnych o ile są czynnościami prawnymi. Zadaniem tych aktów jest doprowadzenia do wykonania prawa, wykonania aktu bądź obowiązku wynikającego wprost z normy ustawowej.

• ROZDZIAŁ III - AKT ADMINISTRACYJNY

• Pojęcie

Aktem administracyjnym jest władcze działanie prawne organu administracji skierowane na wywołanie konkretnych, indywidualnie oznaczonych skutków prawnych.

Akt administracyjny musi pochodzić od organu uprawnionego do wydawania takich aktów, musi mieć podstawę prawną oraz musi spełniać warunki przewidziane przez prawo, co do formy, wydania itd. Skutek aktu powoduje, ze akt ten tworzy, zmienia lub znosi prawa i obowiązki. Prawo administracyjne reguluje akty adm. Jako działania jednostronne i władcze, a więc takie, które posiadają wobec adresata moc obowiązującą i których wykonania zapewnie szereg środków, którymi administracja dysponuje.

Jest szczególną formą czynności prawnych organów admin. regulowaną przez przepisy prawa admin.

• Podział aktów administracyjnych

Różne kryteria podziału:

1. Akty deklaratoryjne i konstytutywne ze względu na kryterium zdeterminowania aktu przez podstawę prawną.

Deklaratoryjny, stwierdza ze pewien stosunek zaistniał. Akt taki podciąga dany stan faktyczny pod normy prawne w sposób wiążący. Ustala, że w danej sytuacji wynikają z mocy prawa dla adresata określone obowiązki lub uprawnienia. Akt ten działa ex tunc, czyli z mocą wsteczną. Akt ten stwierdza, że zaszły wszystkie przesłanki warunkujące nabycie prawa, dopiero od chwili wydania takiego aktu można skutecznie powoływać się na swoje prawo.

Konstytutywny, ma charakter twórczy, tworzy, zmienia lub znosi stosunek prawny, skutek następuje nie z mocy prawa, ale z mocy aktu, stąd działa ex nunc - stosunek prawny powstaje z chwilą wydania aktu.

2. Akty formalne i nieformalne:

Niektóre akty administracyjne są bardzo sformalizowane np. decyzje administracyjne, które pod względem formy nie wykazują istotnych różnic w porównaniu z wyrokiem sądowym. Niektóre wymagają tylko minimum formy.

3. Akty zewnętrzne i wewnętrzne - patrz wyżej

4. Akty pozytywne i negatywne - aktami pozytywnymi są akty, które w całości uwzględniają żądanie adresata, zaś akty negatywne uważa się za akty nieuwzględniające choćby w części żądania strony i nakładające na stronę obowiązek prawny. Wymagają formy pisemnej z uzasadnieniem.

Milczenie organu może oznaczać czasami akt pozytywny. Brak wymogu faktycznego i prawnego uzasadniania aktu pozytywnego.

5. Jednostronne i dwustronne - jednostronne wydawane są niezależnie od woli adresata aktu, a dwustronne za zgodą adresata np. akt mianowania urzędnika.

6. Nakazujące, kształtujące, ustalające - podział przyjęty jest w doktrynie niemieckiej, oparty na treści rozstrzygnięcia.

Akty nakazujące, zawierają nakazy i zakazy, zobowiązują do określonego zachowania.

Akty kształtujące prawo ustanawiają, zmieniają lub znoszą konkretny stosunek prawny.

Akty ustalające, ustalają prawo np. akt stwierdzający obywatelstwo. Jest odpowiednikiem aktu deklaratoryjnego. Ustala sytuacje w sposób wiążący i przez to ma charakter regulujący.

7. akty administracyjne wywołujące skutki prawne w sferze prawa cywilnego bezpośrednio - np. decyzja administracyjna o wywłaszczeniu nieruchomości

Akt administracyjny a wyrok sądowy

Akt administracyjny podobnie jak wyrok sądowy jest aktem stosowania prawa.

Różnice:

• Wyrok rozstrzyga w sposób wiążący i ostateczny spór prawny, akt jest przede wszystkim skierowana na przyszłość formą działania administracji publicznej

• Sąd rozstrzyga jako bezstronny i neutralny organ, organ administracji rozstrzyga i jednocześnie jest jedną ze stron,

• Wyrok jest tylko rozstrzygnięciem prawnym, akt jest zdeterminowany przez celowość działania, konieczność osiągnięcia założonych celów.

• Sąd działa tylko na wniosek, organ administracji może działać również z urzędu

• Postępowanie administracyjne nie jest tak sformalizowane jak postępowanie sadowe.

Prawidłowość aktu admin.

Akt jest prawidłowy, jeżeli odpowiada wszelkim przesłankom stawianym mu przez prawo. Wadliwy, gdy jest sprzeczny z prawem, jeśli narusza jakikolwiek przepis obowiązującego prawa.

Wadliwość może wynikać z niewłaściwej wykładni lub niewłaściwego zastosowania norm prawnych, ale przede wszystkim z niewłaściwego stanu faktycznego, błędnej oceny istotnych okoliczności.

Akt jest prawidłowy jeżeli:

• Został wydany przez właściwy organ

• Gdy został wydany zgodnie z przepisami prawa

• Gdy akt jest treściowo zgodny z obowiązującym prawem materialnym

Konieczne jest także przestrzeganie przepisów prawa gwarantujących bezstronność urzędnika lub pracownika.

Skutkiem wydania aktu jest przede wszystkim to, że stwarza on stosunek prawny między organem wydającym, a adresatem. Taki akt wiąże organ od chwili wydania, a adresata, jeżeli przysługuje mu odwołanie od upłynięcia tego terminu lub jeżeli adresat wniósł odwołanie z chwila ogłoszenia. Gdy odwołanie nie przysługuje, akt wiąże z chwilą doręczenia.

Wadliwość aktu

Ustawodawca rozróżnia wadliwość nieistotną i wadliwość istotną. Wadliwość istotna może powodować uchylenie lub zmianę aktu. Przyjmuje się rozwiązania zgodnie z teorią gradacji wad - wyróżnia się wady nieistotne aktu, oraz te które powodują wzruszalność aktu (jego uchylenie lub zmianę) i istotne, które powodują nieważność aktu.

Akt dotknięty wadą nieistotną wiąże adresata, jest ważny. Można do konać jego sprostowania, usunięcia omyłki lub uzupełnienia.

W naszym porządku prawnym wzruszalność dotyczy tylko aktów ostatecznych. Dokonuje organ nadzorczy z urzędu lub na wniosek adresata.

Akt dotknięty szczególnie ciężkimi wadami w istocie nie jest aktem administracyjnym, nie ma mocy wiążącej, zachodzi bezwzględna nieważność aktu. Deklaracja stwierdzająca nieważność aktu ma moc wsteczna ex tunc.

Katalog przyczyn powodujących bezwzględną nieważność jest trudny do ustalenia. KPA zakłada 7 przyczyn nieważności.

Problem kto ma oceniać i według czego czy akt jest ważny. Doktryna przyjmuje domniemanie ważności aktu!!! Akt jest ważny dopóki nie zostanie uchylony.

Zagadnienie trwałości aktu

Czy akt niewadliwy ma moc trwania czasowo nieograniczoną czy może być cofnięty lub zniesiony jednostronnie przez administrację publ.?

Ustawodawca musi brać pod uwagę interesy osób, postulat stabilizacji stosunków prawnych i jednolitej wykładni prawa. Ustawodawca więc wprowadził granicę, zezwalając w pewnych przypadkach na cofanie lub zmianę aktów a w innych nie, wprowadzając instytucję niewzruszalności aktów admin.

Trwałość aktu lub jego odwołalność może być określana w przepisach prawa, które stanowią o wydaniu aktów. Pytanie czy akt prawomocny jest trwały, gdy nie jest dotknięty wadami powodującymi wzruszalność lub nieważność.

Przez wyrażenie prawomocność nauka rozumie dwie instytucje: prawomocność formalną i materialną. Prawomocność formalna to inaczej niezaskarżalność aktu polegająca na tym, że strona nie może spowodować uchylenia lub zmiany aktu przez wniesienie zwyczajnego środka prawnego.

Prawomocność materialna polega na tym, że akt nie może być zniesiony ani zmieniony zarówno na wniosek strony ani przez organ z urzędu aktem równorzędnym. Akt wiąże zarówno strony jak i organy. Jest to pojęcie szersze od prawomocności formalnej. Każdy akt prawomocny materialnie jest też prawomocny formalnie, ale nie odwrotnie.

Prawomocność dotyczy wyłącznie zewnętrznych aktów prawotwórczych adresowanych do strony, kształtujących konkretną sytuację prawną adresatów. Oznacza niemożność uchylenia lub zmiany przez równorzędne akty, ale nie oznacza odporności na akty prawne wyższej rangi. Ustawy mogą powodować nieważność aktów.

Ponadto naczelny organ administracji może uchylić lub zmienić akt , jeżeli w inny sposób nie można usunąć zagrożenia dla życia i zdrowia ludzkiego lub zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej.

Klauzule dodatkowe

Akt może zawierać klauzule dodatkowe np. oznaczenie okresu obowiązywania aktu, akt taki obowiązuje do wyznaczonej daty.

Może znaleźć się klauzula o warunku zawieszającym lub rozwiązującym. Skuteczność aktu (rozpoczęcie obowiązywania) zależy od ziszczenia się warunku - warunek zawieszający bądź utratę mocy obowiązującej -warunek rozwiązujący.

Warunek to zdarzenie przyszłe i niepewne. Akt z warunkiem jest także aktem czasowym, ale różnica polega na tym, że nie wiadomo kiedy warunek się ziści.

Zlecenie jest to odrębny, dodatkowy akt zobowiązujący adresata do określonego zachowania. Niespełnienie zlecenie nie ma wpływu na skuteczność aktu głównego, może jednak spowodować sankcję przewidziane w akcie. Stanowi więc samodzielny akt admin. który wiąże z uprawnieniami przyznanymi przez akt główny pewne dodatkowe obowiązki.

Utrata mocy obowiązującej:

• Zrzeczenie się ( w przypadku aktów nadających uprawnienia, nie może zrzec się obowiązków)

• Zasadnicza zmiana okoliczności faktycznych,

• Uchylenie przez własowcy organ

• Uchylenie całej grupy aktów przez ustawę

• Z innej przyczyny przewidzianej prawem.

Uznanie administracyjne (swobodne uznanie)

Przypadek, gdy ustawodawca nie wiąże organu w zakresie orzekania w określonej sprawie. Jest to instytucja zwolnienia organu z mocy prawa od związania ustawowego.

• Geneza instytucji

W państwie absolutnym administracja nie była związana ustawami, w państwie parlamentarnym ustawy ograniczały administrację początkowo w niewielkim stopniu. Nie wszystkie dziedziny objęte były ustawami, więc obowiązywała zasada niezależności administracji jeżeli przepis wyraźnie nie mówił, że jest inaczej. Administracja mogła działać swobodnie, wedle subiektywnego uznania. W państwie prawnym przyjmuje się, że organy mogą działać tylko na podstawie prawa. Organ może działać wówczas gdy ustawa przyznaje mu kompetencje. Instytucja swobodnego uznania znika w swojej pierwotnej postaci. Administracja może działać tylko na podstawie prawa, wyjątkiem jest swobodne uznanie, które przysługuje tylko wtedy, gdy zostanie wyraźnie przyznane przez przepis prawny. Aktu pozostawionego do swobodnego uznania nie podlegały kontroli sądowej.

• Teoria interesu - wszędzie tam gdzie mamy pojecie „interesu publicznego” mamy do czynienia z udzieleniem prawa decydowania według swobodnego uznania.

• Teoria pojęć nieoznaczonych - oprała pojęcie swobodnego uznania na możliwościach różnej interpretacji normy prawnej przy stosowaniu ustawy. Jeżeli ustawodawca używa pojęć nieostrych, dopuszczających różną interpretację to chce pozostawić organowi możliwość wyboru.

Swobodne uznanie było więc zwolnieniem admin. w określonych przypadkach od związania ustawowego, a w konsekwencji również zwolnieniem jej spod kontroli sądownictwa admin.

Współcześnie - administracja to wykonywanie ustaw. Przy wykonywaniu ustaw ważne są dwie instytucje: uznanie administracyjne i pojęcia nieokreślone. Gdy konkretna sytuacja prawna odpowiada stanowi przewidzianemu przez ustawę to powinien nastąpić skutek prawny przewidziany przez ten akt. Prawidłowość stosowania ustawy podlega kontroli zewnętrznej (sąd admin)

Pojęcie - uznanie istnieje wówczas gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego może wybierać między różnymi rozwiązaniami. Norma prawna nie determinuje jednoznacznie skutku prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie wyboru organowi. Uznanie może polegać na tym, że administracja może zdecydować który ze środków zastosować. Uznanie wynika jasno z ustawy. Ustawodawca posługuje się takimi pojęciami jak: może, jest upoważniony. Uznanie służy przede wszystkim dla rozwiązania spraw indywidualnych. Admin. musi wtedy dokładnie zbadać i rozważyć okoliczności sprawy. NSA sprawuje nadzór - bada czy organ nie przekroczył granic uznania.

Można wyodrębnić akty wydane na podstawie ścisłego związania ustawowego lub oparte na uznaniu administracyjnym. Nie należy mylić ze swobodną oceną dowodów.

• ROZDZIAŁ V - INNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI

Umowa - regulowana przepisami prawa cywilnego, akt dochodzi do skutku w wyniku zgodnego oświadczenia przynajmniej dwóch podmiotów. Ma zastosowanie zwłaszcza w sferze majątkowej. Kontrahentem może być osoba fizyczna jak i prawna.

Umowa administracyjna - może być zawarta z osobą, w stosunku do której w innym przypadku musiałby być wydany akt administracyjny. Umowa może powodować powstanie, zmianę bądź zniesienie stosunku prawnego. W naszym porządku prawnym nie jest przewidziana, występuje np. w Niemczech.

Ugoda administracyjna - ugoda miedzy stronami postępowania administracyjnego, zawierana przed organem przed którym toczy się postępowanie. Może być zawarta tylko w indywidualnej sprawie. Po zatwierdzeniu przez organ zastępuje decyzje w sprawie.

Porozumienie administracyjne - jest instrumentem organizowania działalności podmiotów w sferze przydzielonych im zadań. Porozumienie może zawierać gmina z organami administracji rządowej, dwa województwa,

Przyrzeczenie - szczególny rodzaj oświadczenia organu, w którym zobowiązuje się on do podjęcia określonego działania albo do dopuszczenia do pewnego działania.

• DZIAŁ IV - USTROJOWE PRAWO ADMINISTRACYJNE

ROZDZIAŁ I - POJĘCIE I ZASADY USTROJOWEGO PRAWA ADMIN.

• Pojęcie

Zagadnienia ustroju admin. publ. obejmują ustrój urządzeń społecznych spełniających funkcje administracji oraz cały system organów, ich kompetencje wszystko prawnie unormowane).

Dzięki organom i prawu ustrojowemu możliwe jest urzeczywistnienie norm prawa materialnego i prawa o postępowaniu administracyjnym (ogólnym i egzekucyjnym).

Do zagadnień prawa ustrojowego należą zagadnienie dotyczące organów, urzędów, klasyfikacji organów, władztwa organizacyjnego, oraz zasad powiązań organów.

Wykonywania administracji nie należy jednak łączyć tylko z organami, gdyż administrację mogą wykonać również zakłady administracyjne, przedsiębiorstwa państwowe, fundacje, korporacje, upoważnione osoby prywatne itd.

Aparat państwowy - określenie zbiorcze dla oznaczenia różnych jednostek organizacyjnych wykonujących funkcje administracji. Aparat tworzą więc podmioty o różnym charakterze (wymienione wyżej)

Przyczyny podziału aparatu na różne jednostki:

• Funkcjonalne - różne dziedziny wymagają różnych kwalifikacji, inne są np. w służbie zdrowia, inne w administracji obrony kraju.

• Terytorialne - ze względu na podział terytorialny, inną wagę spraw występujących np. w gminie czy w skali całego kraju

• Organizacyjne - inne są powiązania między organami samorządowymi, inne między samorządem a administracja rządową, inne między organami administracji rządowej wzajemnie.

Zasady powiązań podmiotów administracji

Koncentracja - punkt ciężkości administrowania spoczywa w rękach organów naczelnych, centralnych. Ciężar administrowania znajduje się w rękach nielicznych organów. Organy niższe są silnie skrępowane, niesamodzielne

Dekoncentracja - punkt ciężkości administrowania leży w organach terenowych, które wykonują przeważającą większość zadań administracji. Następuje przekazanie kompetencji do wykonywania spraw w dół, przy zachowaniu prawa organów wyższych do udzielania wytycznych, poleceń. Organy te mogą być jednak podporządkowane organom wyższym, mogą być uzależnione.

Decentralizacja - trwałe przesunięcie ciężaru administrowania na organy niższych szczebli, połączone z wyposażeniem tych organów w prawnie zagwarantowaną samodzielność i niezależność. Jest to jakby rozszerzenie dekoncentracji i udzielenie organom samodzielności. W praktyce realizuje się poprzez zadania własne.

Centralizacja - system organów jest zorganizowany w ten sposób, że podejmowanie decyzji należy wyłącznie do organów wyższych szczebli. Organy niższe maja jedynie pozycję organów przygotowujących rozstrzygnięcia. Koncentracja zbiega się z centralizacją, mówi się wówczas o centralistycznym systemie organizacji.

Odmianą systemu centralistycznego może być tak system, iż rozstrzygnięcia pochodzą od organów niższych, ale są one podporządkowane poleceniom i dyspozycjom organu wyższego. Organy niższe nie mają niezależności i samodzielności zagwarantowanej przepisami prawa. W rzeczywistości organ wyższy może nawet nie ingerować w sferę działania organów niższych lub czynić to wyjątkowo. Istotne jest to że organowi przysługuje prawo takiej ingerencji.

Centralizacja łączy się nierozłącznie z hierarchicznym podporządkowaniem, jest to pełne podporządkowanie organów niższych organom centralnym w układzie pionowym. Może występować jako forma organizacyjna w admin. publ. W stosunkach pomiędzy poszczególnymi organami , jak i w wewnętrznej strukturze organów.

Zasada hierarchicznego podporządkowania przejawia się w dwóch zależnościach:

• Służbowej - nie ma prawnego ograniczenia wydawania poleceń służbowych, organ podporządkowany nie jest wyposażony w samodzielność, w każdej sprawie może otrzymać polecenie służbowe

• Osobistej - organ wyższy ma prawo obsadzenia stanowisk, zwolnień, awansów, nagradzania, pociągania do odpowiedzialności w organach mu podporządkowanych

Cechy hierarchizacji:

1. poszczególni członkowie maja w układzie stopniowym określoną rangę,

2. ranga związana jest z prawem wydawania zarządzeń albo obowiązkiem ich wykonania

3. stosunek nadrzędności obejmuje prawo kontroli, otrzymywania sprawozdań, informacji

4. występuje zależność służbowa i osobista

Zalety hierarchii:

• jednolitość działania aż do najniższego szczebla

• łatwe ustalenie, uzasadnienie i wyegzekwowania odpowiedzialności

• eliminowanie sporów kompetencyjnych

• jasny układ kompetencji

Zalety decentralizacji:

• zbliżenie podmiotu decydującego do załatwianej sprawy

• lepszą możliwość kierowania procesem decyzyjnym wskutek kierownictwa na podstawie mniej skomplikowanej organizacji

• większą przejrzystość, która prowadzi do szybszego i lepszego poznania wad

• mniejsze obciążenie pionowego przepływu informacji

• zwiększenie poczucia odpowiedzialności

• zwiększanie potencjału wprowadzania nowości

Decentralizację należy odróżnić od autonomii. Autonomia oznacza przyznanie organom zarządzającym określoną częścią terytorium kompetencji do stanowienia przepisów rangi ustawowej. Decentralizacja dotyczy nie tyle stanowienia prawa co jego wykonywania. Chodzi o wyposażenie organów w samodzielność w zakresie wykonywania prawa. Organ wyższego szczebla nie może wydawać poleceń organom niższego co do sposobu załatwienia spraw. Nie oznacza pełnej niezależności - np. konieczność jednolitego stosowania prawa w kraju.

Organy te podlegają nadzorowi.

Nadzór = kontrola + sankcja, kontrola oraz możność podjęcia prawem przewidzianych środków wiążących nadzorowanego lub możność uchylenie, stwierdzenia nieważności jego aktów.

Kontrola oznacza prawo organu kontrolującego jedynie do sprawdzania działalności innych organów i oceniania ich prawidłowości, zgodnie z zasada praworządności która wymaga eliminowania z obrotu aktów sprzecznych z prawem.

Przepisy prawa dopuszczają stosowanie tylko określonych środków nadzoru, w przewidzianych przez prawo przypadkach. Środki nadzoru można podzielić na środki represyjne i prewencyjne.

Do środków represyjnych zaliczamy:

• żądanie informacji

• uchylenie aktu prawnego

• zarządzenie wykonania określonego obowiązku

• zarządzenie zastępcze, jeżeli organ nadzorowany nie wykonuje obowiązku, organ nadzorczy może wydać zarządzenie o wykonaniu obowiązku na koszt nadzorowanego.

• Ustanowienie organu komisarycznego, środek ostateczny, który stosuje się w przypadku rozwiązania organu, zawieszenia go w czynnościach.

Do środków prewencyjnych zaliczamy:

• Uzgodnienie aktu organu nadzorowanego z organem nadzoru

• Zatwierdzenie aktu organu nadzorowanego przez organ nadzorczy

• Ustalenie budżetu jednostki nadzorowanej, jeśli nie uczyni tego w wyznaczonym terminie.

• ROZDZIAŁ II - PODMIOTY ADMINISTRACJI

Podmioty administracji

1. Państwo jest pierwotnym podmiotem administracji, który dysponuje własnym, pierwotnym władztwem. Państwo realizuje należące do niego zadania w części przez własne organy oraz samodzielne podmioty administracji.

Gdy podmioty są usamodzielnione nie tylko pod względem organizacyjnym ale też prawnym to są one osobami prawnymi prawa publicznego.

2. Do osób prawnych prawa publicznego zalicza się korporacje, zakłady i fundacje. Samodzielność umożliwia im wykonywanie administracji na własną odpowiedzialność. Podmioty te związane są jednak z państwem, gdyż swoje istnienie i zadania wywodzą od państwa. W swej działalności związane są ustawami i podlegają nadzorowi państwowemu. W przeciwieństwie do państwa nazywane są pochodnymi podmiotami.

3. W doktrynie niemieckiej wyróżnia się także podmioty niemające osobowości prawnej, ale mimo tego powołane są do realizacji zadań administracyjnych. Mają własną strukturę, uprawnienia i obowiązki np. wydział uniwersytecki

4. W pewnym zakresie państwo rezygnuje z wykonywania swoich zadań przez swoje organy i organizacje publicznoprawne, powierzając wykonywanie zadań osobom prywatnym i przyznaje im uprawnienia władcze. Są one upoważnione i działają samodzielnie oraz na własną odpowiedzialność.

5. Administracje można wykonywać w formach prawa cywilnego, które tworzy osoby prawne prawa prywatnego, mogą to być przede wszystkim spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wykorzystuje je się przede wszystkim do realizacji zadań komunalnych. Prawnie podmioty te sa samodzielne. Działają w formach właściwych dla prawa prywatnego. (tym się różnią od podmiotów upoważnionych)

Organ administracji publicznej

Organ administracji rządowej:

• stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji rządowej,

• działa w imieniu i na rachunek państwa,

• uprawniony jest do korzystania ze środków władczych,

• działa w zakresie przyznanych mu kompetencji.

Organ administracji jednostek samorządu terytorialnego:

• są wyodrębnione organizacyjnie

• działa w imieniu i na rachunek danej jednostki samorządu

• korzystają ze środków władczych

• działa w zakresie przyznanych mu kompetencji

Inne jednostki posiadają także swoje organy, które działają w ich imieniu np. rektor uniwersytetu.

Wyodrębnienie organizacyjne polega na tym, ze organ posiada określona przez prawo formę organizacyjną, która czyni z niego pewna jedność - organem gminy jest rada gminy jako całość, a nie poszczególni radni.

Uprawnienie do korzystania ze środków władczych wyróżnia organy administracji publicznej spośród organów innych osób prawnych. Posiadają one uprawnienie to tworzenia aktów posiadających moc obowiązującą, zagwarantowaną możliwością zastosowania środków przymusu państwowego.

Organ musi mieć też określony zakres kompetencji wyróżniających go od innych organów. Zakres ten musi być określony przez przepisy prawa.

Ministerstwo - jest zespołem pracowników państwowych, kierowanych przez ministra i powołanych do pomocy ministrowi w wykonywaniu jego zadań.

Ministerstwo - nie jest organem administracji. Jest zespołem pracowników państwowych, kierowanych przez ministra i powołanych do pomocy ministrowi w wykonywaniu jego zadań. Nie wykonuje swoich kompetencji, lecz ministra w jego imieniu. Tworzy je, znosi i przekształca RM w drodze rozporządzenia.

Urzędy centralne - są to aparaty pomocnicze, wyodrębnione organizacyjnie z ministerstwa i posiadają określone przez prawo własne kompetencje. Minister wykonuje jedynie ogólny nadzór nad działalnością tych organów, a nie kieruje nimi bezpośrednio.

Do kompetencji organu może należeć m.in. - podejmowanie decyzji, przygotowywanie rozstrzygnięć, wyrażanie opinii, przygotowywanie projektów, przeprowadzanie kontroli.

Władza, a urząd

Władza jest pojęciem ogólnym a nie organizacyjnym. Organ sprawuje władzę, ale sam nią nie jest.

Urząd ma wielorakie znaczenie np. urząd Prezesa Rady Ministrów, urząd Prezydenta dla oznaczenia stanowiska będącego jednocześnie organem administracji. Urząd wojewódzki, skarbowy - oznacza wyspecjalizowane biuro, o pewnym zespole pracowników.

Jest to zespół osobowy oraz zespół środków materialnych danych do pomocy organowi celem wykonywania jego zadań i kompetencji. Urząd wojewódzki stanowi aparat pomocniczy wojewody.

Klasyfikacja organów administracji publicznej

1. Organy naczelne i inne organy administracji - podział ten powstał w wyniku nazwy rozdziału Konstytucji „Naczelne organy administracji państwowej”. Obecnie nazwa została zmieniona, więc zachodzi pytanie czy taki podział jest jeszcze uzasadniony. Przepisy konstytucyjne nie wyróżniają obecnie naczelnych organów adm. Ale ustawy nazywają niektóre organy naczelnymi. Do naczelnych organów administracji rządowej zaliczyć należy Radę Ministrów, Prezesa Rady, ministrów, osoby powołane do składu rządu, a także Prezydenta.

2. Organy centralne i terenowe - kryterium stanowi terytorialny zasięg działania organu. Organem centralnym jest organ, którego zasięg działania rozciąga się na obszar całego państwa, a organem terenowym, organ który realizuje swoje kompetencje tylko na określonej części terytorium państwa np. w województwie, gminie. Obecnie w Polsce wszystkie organy naczelne sa zarazem organami centralnymi.

3. Organy decydujące i pomocnicze - kryterium podziału stanowi możność decydującego rozstrzygania spraw w drodze czynności prawnych organu. Organy decydujące to organy, które mogą rozstrzygać sprawy w drodze czynności prawnych, organy pomocnicze to organy, które mogą tylko występować z inicjatywą czy tez opiniować przedstawione im sprawy przez organy decydujące np. Rada Legislacyjna przy Premierze.

4. Organy jednoosobowe i kolegialne - kryterium podziału stanowi struktura, liczba osób tworzących organ. Kolegialność powoduje, ze wolę organu wyraża uchwała zespołu osób, pojawia się problem quorum. Z reguły organy jednoosobowe powoływane sa do załatwienia konkretnych spraw, wymagających szybkiego rozstrzygnięcia, gdy niezbędna jest wiedza fachowa. Organy kolegialne tworzy się po to, aby ustalały ogólne kierunki rozwoju, cele strategiczne, założenia polityki. Do wad kolegialności należy zaliczyć powolność działania, duże koszty, mniejsze poczucie odpowiedzialności.

5. Organy zawodowe i społeczne - organ zawodowy składa się z osób, które z tego tytułu otrzymują wynagrodzenie, będące źródłem utrzymania. Za organ społeczny uważa się organ, w skład którego wchodzą osoby traktujące swą pracę w organie honorowo. Nie otrzymują stałego wynagrodzenia, ale mogą otrzymywać diety jako ekwiwalent za utracony zarobek.

Zakres działania i kompetencja organu

Kompetencje jest to zespół uprawnień dotyczących określonego zakresu spraw, w których organ ma prawo działania. Przepisy prawa posługują się także pojęciem właściwość. Są to pojęcia synonimiczne, ponieważ organ właściwy to organ któremu przysługują kompetencje. Właściwość pozwala określić jaki podmiot administracji jest powołany do załatwienia spraw danego rodzaju. Dokładne określenie właściwości zapobiega sporom kompetencyjnym. Dokładne przestrzeganie właściwości stanowi obowiązek organu. Należy ją odróżnić od zakresu działania.

Zakres działania wskazuje jakimi sprawami ma się zajmować dany organ. Określa się je zwykle w przepisach stanowiących dany organ, co nie oznacza ze nie można ich potem zmienić. Do podejmowania działań władczych konieczne są jednak przepisy kompetencyjne, znajdujące się zwykle w ustawach regulujących daną dziedzinę administracji np. prawo budowlane. Przepisy o zakresie działania nie są do takich działań wystarczająca podstawą.

Rodzaje właściwości:

• Rzeczowa - dotyczy przydzielonych danemu organowi kategorii spraw. Rozstrzyga jaki organ załatwia sprawy np. z zakresu budownictwa, przemysłu

• Miejscowa - dotyczy przestrzeni działania organu czyli na jakim obszarze organ może realizować swoją właściwość rzeczowa

• Instancyjna - zakłada wielostopniowa organizację administracji i określa, którego stopnia organ jest właściwy do załatwienie sprawy.

• Funkcjonalna - który z wewnętrznych organów danego podmiotu właściwy jest do załatwienia danej sprawy

Przestrzeganie właściwości

Dla ustalenie właściwego organu należy uwzględniać wszystkie właściwości. Organ właściwy rzeczowo i instancyjnie nie może sprawy załatwić, jeżeli nie jest organem właściwym miejscowo. Właściwość stanowi podstawę i granice działalności organu.

• Przenoszenie właściwości

Ze względu na efektywność działania i pomniejszenie kosztów administrowania ustawodawca może zlecać określonemu podmiotowi wykonanie zadań zleconych z zakresu zadań innego podmiotu. Ustawy mogą np. nakładać na gminy obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Przenoszenie właściwości pociąga za sobą szereg konsekwencji m.in. przekazanie organowi przejmującemu zadania zlecone odpowiednich środków finansowych, obywatele musza także być poinformowani o zmianie właściwości w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Władztwo organizacyjne

Uprawnienie do tworzenia, zmiany i znoszenia podmiotów administracji. Utworzenie następuje przez wydanie aktu prawnego kreującego dany podmiot, w którym określa się jego zadania, kompetencje, nazwę. Takie władztwo przysługuje organom państwa w zakresie władzy ustawodawczej i wykonawczej. Tworzenie i znoszenie podmiotów powinno następować w drodze ustawy lub na podstawie upoważnień ustawowych (chyba że chodzi o wewnętrzne podziały czynności w ramach organów).

Samorząd

Określenie to służy oznaczeniu pewnego sposobu administrowania, chodzi tu o administrację sprawowaną samodzielnie obok administracji rządowej przez związki publicznoprawne. Administracja rządowa kierowana jest przez rząd, ma obowiązek wykonywać jego polecenia służbowe i inne akty rządowe, administracja samorządowa podlega jedynie nadzorowi. Samorząd istnieje wyłącznie na podstawie ustaw czyli można przyjąć że istnieje z woli państwa, które w drodze ustawowej decydują o powstaniu, organizacji i zakresie działania poszczególnych rodzajów samorządu.

Istotne cechy samorządu:

• Korporacyjny, zrzeszeniowy charakter - prawo do zarządzania swoimi sprawami grup społecznych i wyłonionych przez nie organów

• Członkiem samorządu staje się z mocy ustawy, obligatoryjnie, a nie z mocy własnego oświadczenia woli.

• Wykonują zadania należące do administracji publicznej

• Zarządzanie odbywa się na zasadach samodzielności, nadzór możliwy jest tylko w formach przewidzianych przez ustawę

Samorząd terytorialny - podstawą wyodrębnienia grupy społecznej tworzącej samorząd jest zamieszkanie na wspólnym terytorium.

Samorząd zawodowy - jednoczy grypy społeczne wykonujące ten sam zawód

Samorząd gospodarczy - łączy ludzi o wspólnych interesach gospodarczych

Samorząd wyznaniowy - elementem spajającym jest religia

Samorząd narodowościowy - łączący ludzi przynależących do tej samej narodowości

Zakład

Zakład jest podstawową jednostką realizującą zadania administracji świadczącej. Administracja świadcząca polega na zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa w sferze oświaty, szkolnictwa wyższego, ochrony zdrowia, opieki i pomocy społecznej.

Zakładem publicznym jest jednostka organizacyjna, niebędąca organem państwowym (urzędem), ani organem samorządu, która została powołana do wykonywania zadań publicznych i jest uprawniona do nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych. Realizuje zadania publiczne i korzysta z władztwa zakładowego.

Władztwo zakładowe jest częścią władztwa państwowego. Istotą jest to, że organy zakładu mają uprawnienia do jednostronnego kształtowania stosunków prawnych z użytkownikami zakładu, jak również osobami, które znajdują się na terenie zakładu. Zakładem jest np. szkoła, szpital, zakład opieki zdrowotnej, biblioteki publiczne, domy kultury.

W zakładzie proces realizacji zadań społecznych przebiega w obrębie jego organizacji, w organie administracji państwowej proces ten przebiega na zewnątrz jego struktury. Zakłady mogą być tworzone w drodze ustawy, aktów organów administracji rządowej, i organów administracji samorządowej, a także przez osoby fizyczne i prawne za zezwoleniem organu.

Użytkownicy zakładu

Użytkownicy są podmiotami w stosunku, do których ma zastosowanie władztwo zakładowe realizowane przez organy zakładu. Władztwo powinno być wykorzystywane tylko do osiągnięcia celów zakładu, dlatego też jego zakres jest zależny od rodzaju zakładu. Prawna regulacja dopuszczania obywateli do korzystania ze świadczeń zakładu może być różna. Może tworzyć uprawnienia do korzystania ze świadczeń np. prawo do korzystania z biblioteki publicznej bądź obowiązek np. obowiązek szkolny. Z niektórych świadczeń mogą korzystać wszyscy obywatele, z innych oznaczone ich kategorie.

Obowiązek może wynikać także z orzeczenia sądu np. zakłady leczenia odwykowego. Obywatele korzystają ze świadczeń na zasadzie równości i sprawiedliwego rozdziału zagwarantowanych w Konstytucji.

Z chwilą przyjęcia danej osoby w poczet użytkowników staje się ona podmiotem praw i obowiązków, które przysługują lub obciążają użytkowników zakładu. Prawo do korzystania ze świadczeń zakładowych realizowane jest tylko przez pewien krótszy lub dłuższy czas, a więc przejściowo. Prawo do świadczenia może wygasnąć wskutek: osiągnięcia przez użytkownika celu dla którego stał się użytkownikiem, rezygnację z korzystania ze świadczenia, zwolnienie z zakładu, skreślenie z listy użytkowników w wyniku kary dyscyplinarnej, likwidacji zakładu, śmierci użytkownika.

Fundacja

Fundacja jest instytucją opartą na majątku przeznaczonym przez jej założyciela na określone, niegospodarcze cele, zazwyczaj naukowe, kulturalne, oświatowe. W PRL-u zniesiono fundacje. Fundatorem może być osoba fizyczna niezależnie od obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoba prawna (powinna mieć siedzibę w Polsce).

Statut fundacji określa jej nazwę, siedzibę, majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności, skład i organizację zarządu. Fundacja uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania jej do rejestru, po stwierdzeniu przez Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego Warszawy, że cel i statut fundacji jest zgodny z przepisami prawa. Fundacja składa corocznie właściwemu ministrowi sprawozdanie ze swej działalności, które udostępnia do publicznej wiadomości. Minister i wojewoda mogą wstrzymać wykonanie uchwał zarządu, które są sprzeczne z jej celem albo postanowieniami statutu, żądać zmiany zarządu, ustanowić zarządcę przymusowego. W razie osiągnięcia celu, do którego została powołana fundacja lub wyczerpania środków finansowych fundacja ulega likwidacji. Fundacje zagraniczne mające siedzibę za granicą mogą tworzyć przedstawicielstwa w Polsce po uzyskaniu zezwolenia właściwego ministra.

Innym rodzajem fundacji są fundacje prawa publicznego. Uzyskują one kapitał i środki majątkowe w celu wykonywania zadań publicznych od państwa i są wyposażone we władztwo państwowe. Fundacja taka różni się od zakładu tym, że cel jest ustalony na trwałe w akcie ustanawiającym fundację, natomiast cel, organizacja zakładu zależne są od tworzącego zakład podmiotu, który może zakład przekształcać.

Jedną z fundacji jest CBOS - Centrum Badania Opinii Społecznej. Celem jest prowadzenie badań opinii społecznej na użytek publiczny itd. Siedzibą jest Warszawa. Organem jest Rada (11 osób) i Dyrektor (powoływany przez Radę na 5 lat). Źródłami dochodu są dotacje z budżetu państwa, dochody z majątku i działalności gospodarczej CBOS, subwencje, darowizny, zapisy. Statut nadaje Prezes RM, który sprawuje nadzór nad CBOS.

• Inne podmioty wykonujące zadania administracji publicznej

Funkcje administracji publicznej mogą być zlecane organizacjom społecznym, państwowym, komunalnym jednostkom organizacyjnym. Przepisy prawa pozwalają na powierzenia określonemu podmiotowi, nie będącemu organem administracji rządowej ani samorządowej wykonywania zadań administracji publicznej. Zlecenie funkcji może nastąpić w drodze ustawowej. Zlecenie nie zmienia charakteru organizacji. Realizuje ona zadania własne oraz zadania zlecone. Np. Ochotnicza straż pożarna, PCK.

• ROZDZIAŁ III - CENTRALNE ORGANY ADMINISTRACJI

Funkcje centralnych organów spełniają: Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie, Komitet Badań Naukowych, Komitet Integracji Europejskiej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz liczne organy administracji centralnej, nie będące organami naczelnymi.

• Prezydent RP

Konstytucja przyznaje liczne kompetencje z zakresu administracji prezydentowi.

• Jest on najwyższym przedstawicielem RP

• gwarantem ciągłości władzy państwowej

• czuwa nad przestrzeganiem konstytucji

• stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa

• ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe

• przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych

• jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców sił zbrojnych

• nadaje obywatelstwo polskie, ordery, odznaczenia

• stosuje prawo łaski

• powołuje: sędziów, prezesa i wiceprezesów SN, TK, NSA, członków Rady polityki Pieniężnej, członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego, członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

• posiada prawo inicjatywy ustawodawczej

• podpisuje ustawy, zarządza ich ogłoszenie

• wydaje rozporządzenia, zarządzenia

• nadaje statut Kancelarii Prezydenta RP i inne....

W zakresie administracji prezydent:

1. stanowi akty normatywne

2. obsadza podstawowe stanowiska w państwie

3. wydaje akty indywidualne (decyzje) w określonych dziedzinach

Rada Ministrów

W skład Rady Ministrów wchodzą: Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawach komitetów.

Powoływanie wiceprezesów nie jest obligatoryjne. Prezes Rady ministrów obok funkcji szefa rządu może także pełnić funkcję kierownika działu administracji.

Ministrów można podzielić na:

1. ministrów kierujących określonymi działami administracji

2. ministrów wypełniających zadania wyznaczone im przez prezesa - minister bez teki.

W razie niepowołania wiceprezesa obowiązki jego może pełnić jeden z ministrów. Powołanie Rady Ministrów wymaga współdziałania Prezydenta i Sejmu. Prezydent desygnuje Premiera, a na jego wniosek powołuje Radę Ministrów w składzie zaproponowanym przez Premiera, w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu. Premier przedstawia program działania rządu wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania w ciągi 14 dni od dnia powołania przez prezydenta. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów.

Premier składa dymisję Rady w razie nieuchwalenie przez Sejm wotum zaufania, wyrażenia Radzie wotum nieufności, rezygnacji premiera. Prezydent może odmówić przyjęcia dymisji. Ponadto Sejm może wyrazić wotum nieufności poszczególnym ministrom.

Kompetencje RM

Rada Ministrów kieruje administracja rządową, prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną.

Rada Ministrów posiada kompetencje w sferze legislacji:

• prawo inicjatywy ustawodawczej

• wydawanie rozporządzeń w celu wykonania ustaw i na podstawie udzielonych w nich upoważnień

• podejmowanie uchwał w celu wykonania swoich konstytucyjnych uprawnień

Do Rady należą sprawy polityki państwa, niezastrzeżone dla innych organów państwowych czy samorządu terytorialnego. Konstytucja ustala zasadę domniemania kompetencji Rady Ministrów w zakresie polityki państwa. Rada

• koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

• zapewnia wykonanie ustaw,

• uchwala projekt budżetu,

• kieruje wykonaniem budżetu,

• zapewnia bezpieczeństwo zewnętrze i wewnętrzne oraz porządek publiczny,

• sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków międzynarodowych,

• zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji,

• zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,

• sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju

Ministerstwo tworzy, znosi lub przekształca RM w drodze rozporządzenia. Inaczej mówiąc do Rady należy:

• Nadawanie kierunków działania administracji rządowej.

• Koordynacja międzyresortowa administracji rządowej

• Decydowanie w sprawach szczególnej wagi

Rada przedstawia Sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu w ciągu 5 mies. od zakończenia roku budżetowego, sejm podejmuje decyzję o udzieleniu absolutorium.

• Organy wewnętrzne Rady Ministrów

Prezes Rady z własnej inicjatywy lub na wniosek członka RM może w drodze zarządzenia tworzyć organy pomocnicze oraz określać ich skład, nazwę, zakres i tryb działania.. Organami takimi mogą być:

• stały komitet Rady Ministrów, tworzony w celu inicjowania, przygotowania, uzgadniania stanowisk, rozstrzygnięć RM lub premiera

• komitety do rozpatrywania określonych kategorii spraw lub określonej sprawy

• rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze

Rada może w drodze rozporządzenia tworzyć komisje do opracowania kodyfikacji określonych dziedzin prawa.

Może powoływać także komisje wspólne, składające się z przedstawicieli rządu oraz zainteresowanej instytucji lub środowiska społecznego. Ich celem jest wypracowanie wspólnego stanowiska w sprawach ważnych dla polityki rządu i interesu zainteresowanych. Przy Radzie Ministrów działa także Rada Legislacyjna, która stała się organem ustawowym, jej zadania, tryb i zasady funkcjonowania określa Prezes Rady Ministrów.

Przy Radzie działa także Kolegium do Spraw Służb Specjalnych, jest to jeden z organów opiniodawczych. Zajmuje się sprawami działania Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu i Wojskowych Służb Informacyjnych. W skład Kolegium wchodzi 7 osób - premier, sekretarz i członkowie: minister spraw wewnętrznych, minister spraw zagranicznych, minister obrony narodowej, minister finansów publicznych, szef biura bezpieczeństwa wewnętrznego.

• Posiedzenia Rady Ministrów

Posiedzenia zwołuje Prezes, on też ustala ich porządek oraz im przewodniczy.

W wyjątkowych sytuacjach Prezydent może zwołać Radę Gabinetową - RM obradująca pod przewodnictwem prezydenta, ma charakter konsultacyjny, nie posiada kompetencji RM. O uzasadnieniu jej zwołania decyduje prezydent.

Przygotowania i obsługa posiedzeń należą do sekretarza - przyjmuje od wnioskodawców projekty dokumentów i przekazuje je RM, przygotowuje dokumenty rozpatrywane przez RM i przedkłada je do podpisu Prezesowi RM.

Posiedzenia Rady Ministrów są niejawne.

Rada informuje opinię publiczną o przedmiocie posiedzenia i podjętych rozstrzygnięciach.

• Prezes Rady Ministrów

Kompetencje wynikające z konstytucji:

• reprezentuje RM

• kieruje pracami RM

• wydaje rozporządzenia

• zapewnia wykonanie polityki RM i określa sposoby jej wykonania

• koordynuje i kontroluje prace członków RM

• sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym (w granicach określonych przez konstytucję i ustawy)

• jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej

• jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej

Kompetencje wynikające z ustaw:

• powołuje i odwołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu

• powołuje i odwołuje kierowników i ich zastępców niektórych urzędów centralnych

• powołuje i odwołuje wojewodów, kieruje ich działalnością i sprawuje nad nią nadzór

• sprawowanie nadzoru nad działalnością jednostek sam. teryt.

• wzmocniona pozycja w stosunku do ministrów i pozostałych członków rządu, m.in. rozstrzyga spory kompetencyjne między ministrami

Przy Prezesie RM działa Rada Legislacyjna, Centralna Komisja do spraw stopni i tytułów oraz Rządowe Centrum Studiów Strategicznych - prowadzi prace służące Prezesowi RM, związane z pracami Rady do programowania strategicznego, prognozowania rozwoju gospodarczego i społecznego.

CBA - Centralne Biuro Antykorupcyjne jako służba specjalna do spraw zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa. Kieruje szef - centralny organ admin. rządowej nadzorowany przez premiera i przez niego wybierany na 4 lata po zasięgnięciu opinii prezydenta itd. CBA jest urzędem admin. rządowej służącym pomocą szefowi.

• Kancelaria Prezesa RM

Kancelaria jest urzędem obsługującym merytorycznie, prawnie, organizacyjnie, technicznie, i kancelaryjno-biurowo Radę, Prezesa, wiceprezesów, stałe komitety RM oraz Kolegium ds. Służb Specjalnych i inne jeśli wynika to z przepisów.

• Koordynuje współdziałania Rady z Sejmem, Senatem, Prezydentem i innymi organami

• Kontroluje realizację zadań wskazanych przez Prezesa i Radę oraz przedstawia wnioski z tej kontroli

• Zajmuje się obsługa prasową i informacyjną

• Wydaje Dziennik Ustaw RP i Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”

Na czele szef wybierany przez premiera. Kancelaria działa zgodnie z poleceniami i zarządzeniami premiera. W jej skład wchodzi 20 komórek organizacyjnych.

Członkowie RM

Członkowie ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność całego Rządu oraz odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji. Jest to odpowiedzialność parlamentarna/polityczna. Konsekwencją może być wotum nieufności.

Członek realizuje politykę ustaloną przez Rząd, w tym celu:

1. współdziała z innymi członkami RM

2. nadzoruje działalność terenowych organów adm. rządowej

3. współdziała z samorządem terytorialnym, organizacjami społecznymi

4. powołuje rady i zespoły, jako organy pomocnicze, w sprawach należących do jego działania, zawiadamiając o tym premiera

Członek RM ma obowiązek reprezentować w swoich wystąpieniach stanowisko zgodne z ustaleniami przyjętymi przez RM. Członek może zostać upoważniony przez Prezesa RM do reprezentowania Rządu. Rada może ustanowić pełnomocników Rządu do określonych spraw o charakterze czasowym. Pełnomocnikiem może być sekretarz lub podsekretarz stanu. Pełnomocników powołuje i odwołuje Prezes RM. RM określa zakres udzielonych pełnomocnikowi upoważnień, sposób nadzoru itd.

Najliczniejszą grupę członków stanowią ministrowie.

Możemy wyróżnić ministrów kierujących poszczególnymi działami administracji lub powołanych przez Prezesa RM do wypełniania wyznaczonych przez niego zadań.

Resort - wyodrębniony dział administracji, którym kieruje członek rządu, zwykle minister, a niekiedy przewodniczący komitetu będącego naczelnym organem administracji.

W skład resortu wchodzi minister jako kierownik, ministerstwo jako urząd, a ponadto mogą wchodzić organy rządowej administracji centralnej i terenowej, zakłady publiczne i inne jednostki organizacyjne.

Z dniem 31 grudnia 1998r. weszła w życie ustawa określająca właściwość ministra kierującego resortem, Ustawa dokonała klasyfikacji działów administracji, wymieniając 32 działu i określając kategorie spraw należących do poszczególnych działów. Tabela str.281

Minister jest obowiązany do inicjowania i opracowywania polityki RM w stosunku do działu, którym kieruje oraz do przedkładania w tym zakresie na posiedzeniach RM projektów aktów normatywnych.

Ministrowie są obowiązani do współpracy. Prezes RM określa szczegółowo zakres działania ministra w rozporządzeniu zaraz po powołaniu RM. Określa dział lub działy, którymi kieruje. Działami: budżet, finanse publiczne i instytucje finansowe kieruje jeden minister.

Minister kieruje, nadzoruje, i kontroluje działalność podporządkowanych organów, urzędów i jednostek organizacyjnych -

• tworzy i likwiduje jednostki organizacyjne (chyba że przepisy stanowią inaczej),

• powołuje i odwołuje ich kierowników (chyba że...),

• organizuję kontrolę sprawności i efektywności działania oraz przestrzegania prawa przez jednostki organizacyjne

• sprawuje nadzór nad działalnością organów i jednostek organizacyjnych poddanych jego nadzorowi

• wydaje im wiążące wytyczne i polecenia (nie mogą dot. istoty spraw załatwianych drogą admin. i zespolonej admin. rządowej)

Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu, których powołuje Prezes na wniosek ministra. Ich zakres czynności ustala właściwy minister. W razie dymisji rządu , dymisję składają również sekretarze i podsekretarze stanu oraz wojewodowie i wicewojewodowie.

Urzędem, który obsługuje ministra oraz sekretarzy jest ministerstwo. Ministerstwo tworzy, znosi lub przekształca Rada Ministrów. W skład ministerstwa wchodzą biura, sekretariaty, departamenty i wydziały.

Departamenty realizują merytoryczne zadania ministerstwa,

biura wykonują zadania z zakresu obsługi ministerstwa,

sekretariaty obsługują ministra, komitety, rady i zespoły

wydziały są komórkami organizacyjnymi wewnątrz departamentów i biur.

Szczegółową strukturę ministerstwa określa jego statut nadawany przez Prezesa RM.

Komitety i rady

Oprócz ministrów na szczeblu centralnym istnieją naczelne organy administracji noszące inne nazwy i zorganizowane według innych zasad. Podmioty te zorganizowane są jako komitety i rady.

Komitet Integracji Europejskiej

Została utworzony na podstawie ustawy z 1996r. Komitet ten jest naczelnym organem do spraw

• programowania i koordynowania procesów adaptacyjnych i integracyjnych Polski z UE oraz

• programowania i koordynowania prac dostosowawczych Polskę w zakresie instytucji prawnych

• opiniowanie projektów aktów prawnych co do ich zgodności z prawem UE

• koordynowania przedsięwzięć związanych z otrzymywaniem pomocy zagranicznej.

Komitet przedstawia RM założenia programów dostosowawczych i integracyjnych z UE, projekty aktów prawnych, rozstrzygnięcia związane z przeznaczenie otrzymanych środków finansowych.

W skład Komitetu wchodzą:

• przewodniczący (członek RM),

• sekretarz (powoływany i odwoływany przez Premiera)

• członkowie (ministrowie 8 resortów).

W razie rozpatrywania sprawy należącej do zakresu działania ministra niebędącego członkiem Komitetu, minister ten uczestniczy w posiedzeniach Komitetu z prawem głosu. Komitet wydaje Dziennik Urzędowy Komitetu Integracji Europejskiej.

Komitet Badań Naukowych

Został utworzony ustawą z 1991r. Jest to kolegialny organ do spraw polityki naukowej i naukowo-technicznej państwa. Komitet przedstawia RM projekty założeń polityki naukowej, kierunki badań naukowych, prac rozwojowych, opracowuje wnioski dotyczące zawierania umów międzynarodowych w zakresie współpracy naukowej, dokonuje podziału finansów pomiędzy jednostki naukowe. W skład Komitetu wchodzą: przewodniczący (minister właściwy do spraw nauki), dwóch zastępców, sekretarz, członkowie (w liczbie 5, powoływani przez Premiera spośród członków rządu). Członkami mogą być osoby posiadające tytuł naukowy, zatrudnione w jednostce naukowej. Członków wybiera się w bezpośrednich wyborach. W 2003 został zniesiony urząd Komitetu Badań Naukowych. Obecnie Komitet obsługuje Ministerstwo Nauki i Informatyzacji.

• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji, zapewnia otwarty, pluralistyczny charakter. Niezależna od RM

Członków powołuje Sejm(4), Senat(2) i Prezydent(3). Kadencja trwa 6 lat.

Przewodniczącego wybiera prezydent spośród członków rady. Członek nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego.

Projektuje kierunki polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji, wydaje koncesje na rozpowszechnianie programów, sprawuje kontrole nad działalnością nadawców, określa opłaty abonamentowe.

Posiada kompetencje prawodawcze. Wydaje rozporządzenia w celu wykonania ustaw, natomiast przewodniczący wydaje decyzje w sprawach koncesji.

KRRiT przedstawia corocznie sprawozdanie ze swojej działalności. Jeśli nie zostanie przyjęte przez Sejm i Senat to kadencja członków wygasa w ciągu 14 dni od dnia ostatniej uchwały (nie wygasa jeśli nie potwierdzi tego prezydent)

Urzędy centralne

Centralne organy administracji rządowej obok naczelnych organów. Można je podzielić na:

- organy podległe bezpośrednio Prezesowi RM :

1. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - organ antymonopolowy i ochrony konsumenta,

2. Komitet Normalizacyjny - kolegialny organ powołany do organizowania działalności normalizacyjnej, ustanawiania Polskich norm

3. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego - ochrona bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i porządku konstytucyjnego,

4. Agencja Wywiadu - ochrona bezpieczeństwa zewnętrznego

5. Główny Urząd Statystyczny

- organy podległe właściwemu ministrowi np. MSWiA:

1. Komendanci Główni Policji, Straży Granicznej, Straży Pożarnej

Agencje

Państwowe jednostki organizacyjne np. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencja Rynku Rolnego, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

• ROZDZIAŁ IV - PODZIAŁ TERYTORIALNY

Pojęcie i rodzaje podziałów terytorialnych

Podział terytorialny wprowadza się dla sprawnego wykonywania administracji publicznej, przy zastosowaniu systemu organów państwowych dzielących się na organy:

• centralne - których właściwość obejmuje obszar całego państwa

• terenowe, których właściwość obejmuje tylko określoną część terytorium państwa.

Podział terytorialny wprowadzony został także w celu wykonywania wymiaru sprawiedliw.

Można powiedzieć, że podział terytorialny to trwałe rozczłonkowanie przestrzeni państwa dokonywane dla pewnej grupy lub określonych jednostek organizacyjnych państwa lub jednostek niepaństwowych, ale wykonujących zadania państwa.

Wyróżnia się trzy rodzaje podziałów:

• zasadniczy - tworzony jest dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych, posiadających podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziału, a więc u nas dla terenowych organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego.

• pomocniczy - dokonywany dla organów o charakterze pomocniczym w stosunku do organów o podstawowym znaczeniu, np. podział gminy na sołectwa.

• specjalny - podział dokonywany dla takich zadań państwa, których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego jest mało celowe np. specjalny podział dla wykonywania administracji górniczej, uwzględniający intensywność występowania kopalin., administracji kolejnictwa itd.

Zjawiskiem korzystnym jest jak najmniejsza liczba podziałów specjalnych.

Ukształtowania podziału terytorialnego uzależnione jest od wielu czynników tj. właściwości fizjograficzne - niziny, góry, rzeki, wyspy, stosunki komunikacyjne, demograficzne, wyznaniowe itd.

Nie można administrować całym krajem z jednego miejsca, zaś wybór właściwej wielkości jednostki, ustalenie granic, siedzib władz stanowi kwestie trudne.

Tendencją jest tworzenie jednostek podziału zbliżonych co do wielkości pod względem obszaru i liczby ludności, ale nie można jednak nie uwzględniać warunków lokalnych. Podział odgrywa wpływ na rozwój miejscowości, w których mają siedziby organy władz. Z czasem siedziba organów staje się nie tylko centrum administracyjnym, ale także handlowym, kulturowym. Podział terytorialny ni jest podziałem stałym, jest to twór podlegający rozwojowi i zmianom.

Rys historyczny kształtowania się podziału terytorialnego

Okres zaborów

Ziemie polskie były objęte podziałami terytorialnymi państw zaborczych. Zabór rosyjski podzielony był na gubernie, w skład, którego wchodziły powiaty i większe miasta. Powiaty składały się z gmin wiejskich i mniejszych miast. Gmina wiejska była jednostką dużą pod względem obszaru. Miast było mało, bo po powstaniu styczniowym zniesiono ponad 300 miast.

W zaborze pruskim wprowadzono podział na: prowincje, rejencje, powiaty ziemskie i miejskie tzw. miasta wydzielone z powiatów. Powiaty ziemskie dzieliły się na gminy wiejskie. Gminy wiejskie były małe, jednowioskowe.

W zaborze austriackim ziemie dzieliły się na powiaty i dwa miasta niewchodzące w skład powiatów - Kraków i Lwów. Powiaty dzieliły się na miasta, gminy wiejskie i obszary dworskie. Gminy były małe , podobnie jak w zaborze pruskim.

Okres dwudziestolecia

Po odzyskaniu niepodległości podzielono terytorium państwa na 17 województw, w tym jedno grodzkie - Warszawa i jedno autonomiczne - śląskie. Konstytucja z 1921 ustaliła jednolity podział na województwa, powiaty, gminy miejskie i wiejskie. Na podstawie ustawy z 1933 wprowadzono na terenie państwa gminę zbiorową, zniesiono jednowioskowe gminy, zniesiono też pofeudalna jednostkę - obszar dworski. Przebieg terytorialny wykazywał szereg słabych punktów jak np. zachowania w zasadzie granic b. zaborów, co utrudniało integrację państwa.

Okres po II WŚ

W wyniku wojny powierzchnia kraju zmniejszyła się, odpadło 7 województw. Do 1975 roku istniał podział na 17 województw, 5 miast wyłączonych - Warszawa, Łódź, Kraków, Poznań i Wrocław. Do końca 1975 istniały w Polsce powiaty - 314. Do 1954 istniały gminy zbiorowe, w celu przybliżenia organów władzy ludowej do mas chłopskich, w celu przeprowadzenia kolektywizacji wsi w miejsce gminy zbiorowej wprowadzono trzykrotnie mniejszą jednostkę - gromadę zbiorową, OD 1973 przywrócono gminę jako podstawową jednostkę. W 1975 dokonano podziału państwa na 49 województw, zniesiono powiaty, stan ten utrzymał się do 1998r.

Obowiązująca regulacja prawna

Podział zasadniczy

W 1998 została wprowadzona ustawa o zasadniczym trójstopniowym podziale terytorialnym państwa. Jednostkami zasadniczego podziału terytorialnego są gminy, powiaty i województwa.

Ustawa wprowadziła podział na 16 województw ustalając ich nazwy, siedziby wojewodów i sejmików wojewódzkich. W dwóch województwach siedziba wojewody i sejmiku nie znajduje się w tych samych miastach - kujawsko-pomorskie(Bydgoszcz, Toruń) i lubuskie (Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra).

RM w drodze rozporządzeń dokonuje zmian granic województwa po zasięgnięciu opinii organów stanowiących jedn. sam ter.

Tworzenie, znoszenie, dzielenie i łączenie powiatów przebiega inaczej. Również zmian dokonuje RM w drodze rozporządzenia ale ustalenie granic powiatu następuje poprzez wskazanie gmin wchodzących w skład powiatu. Zmiana granic powinna być dokonywana w sposób zapewniający możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe.

Przez dzielenie powiatów należy rozumieć wyłączenie jednej lub więcej gmin z terytorium powiatu z jednoczesnym włączeniem tej gminy do innego powiatu lub utworzeniem powiatu z gmin wyłączonych. Zmiany granic mogą zostać wprowadzone po zasięgnięciu opinii rad powiatów, rad miasta na prawach powiatu, poprzedzonych konsultacjami z mieszkańcami.

Ustawa z 1998 przewiduje także miasta na prawach powiatu. Prawa powiatu przysługują miastom, którym nadano taki status i których liczba mieszkańców liczy więcej niż 100.000. Funkcje organów powiatu sprawuje rada miasta i zarząd miasta. Miasto na prawach powiatu różni się od powiatu tym, że powiat obejmuje kilka gmin, natomiast miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą również zadania powiatu. Szczególne uregulowania dotyczą dużych aglomeracji np. Warszawa podzielona jest na 11 gmin warszawskich. W gminach utworzono jednostki pomocnicze - dzielnice. W 2002 zlikwidowano podział na gminy warszawskie i wprowadzono podział na 18 dzielnic.

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Tworzone i zmieniane na podstawie rozporządzenia RM. Tak samo nadawany jest status miasta gminom i miejscowościom.

Podział pomocniczy

Jednostki zasadniczego podziału terytorialnego mogą być dzielone na mniejsze jednostki zwane jednostkami pomocniczymi. Jedynie w Warszawie utworzenie jednostek pomocniczych jest obowiązkowe. Tworzenie w gminie jednostek pomocniczych w postaci sołectw, dzielnic miejskich, osiedli jest pozostawione do decyzji rad gmin. Na wsi jednostki te noszą nazwę sołectw a w mieście dzielnic i osiedli. Zasady tworzenie jednostek pomocniczych określa statut gminy. Jednostki pomocnicze nie posiadają osobowości prawnej i własnego majątku. Mogą one korzystać i zarządzać mieniem komunalnym oraz rozporządzać dochodami w zakresie ustalonym w statucie.

Podział specjalny

Dla potrzeb określonych dziedzin administracji. W okresie, kiedy nie było podziału na powiaty liczba podziałów specjalnych była bardzo duża, tworzono podziały ponadwojewódzkie (okręgi) i ponadgminne (rejony). Przywrócenie trójstopniowego podziału pozwoliło na ograniczenie podziałów specjalnych. Ustawa z 1998 utworzono wojewódzką administrację zespoloną, w której skład wchodził wojewoda oraz kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży (działają pod zwierzchnictwem starosty).

• Urzędowe nazwy miejscowości, ulic, placów publicznych

Sprawę ustalania nazw uregulowało rozporządzenie Prezydenta RP z 1934r. Obecnie obowiązuje ustawa z 2003r. Zgodnie z ustawą o nazwach ulic i placów publicznych decyduje rada gminy. Zaś o numeracji porządkowej nieruchomości decyduje ustawa z 1989 - prawo geodezyjne i kartograficzne. Zgodnie z ustawą:

• Miejscowość to jednostka osadnicza odróżniająca się od innych miejscowości odrębną nazwą a przy jednakowej nazwie odmiennym określeniem ich rodzaju.

• Miasto to jednostka osadnicza o przewadze zwartej zabudowy i funkcjach nierolniczych, posiada prawa miejskie bądź status miasta

• Wieś to jednostka osadnicza o zwartej lub rozproszonej zabudowie i istniejących funkcjach rolniczych, nieposiadająca praw miejskich lub statusu miasta.

• Osiedle to zespół mieszkaniowy stanowiący integralną część miasta lub wsi

• Obiekt fizjograficzny - wyodrębniony składnik środowiska geograficznego np. nizina

Przy ustalaniu urzędowych nazw określa się również rodzaje danej miejscowości np. zdrój przy uzdrowiskach. Urzędowe nazwy ustala, zmienia i znosi w drodze rozporządzenia minister do spraw administracji publicznej. Urzędowa nazwa ustalana, zmieniana lub znoszona jest na wniosek rady gminy, na której obszarze jest położona miejscowość lub obiekt. Rada przedstawia ministrowi wniosek za pośrednictwem wojewody.

Komisja Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych jest organem opiniodawczo-doradczym w sprawach ustalania, dokonywania zmian i znoszenia nazw miejscowości i ich części przy ministrze ds. admin. publ. W skład Komisji wchodzi 13 członków. Przewodniczący jest przedstawicielem nauki z dziedziny językoznawstwa. Kadencja trwa 4 lata. Nazwy gmin i powiatów ustalane są w drodze rozporządzenia RM. Do gminy należy utrzymanie we właściwym porządku tabliczek z nazwami ulic i placów jak i ustalanie numerów porządkowych nieruchomości. Ustawa nakłada także obowiązek na właścicieli nieruchomości umieszczenia w widocznym miejscu tabliczek z numerem.

• ROZDZIAŁ V - ADMINISTRACJA TERENOWA

Terenowe organy administracji rządowej

W 1990 wprowadzono ustawę o terenowych organach rządowej administracji ogólnej. Przedstawicielem RM w województwie jest wojewoda. Administrację publiczną w województwie wykonują organy administracji rządowej oraz organy samorządu wojewódzkiego.

Administrację na obszarze województwa wykonują:

• Wojewoda

• Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży działający pod zwierzchnictwem wojewody

• Organy administracji niezespolonej

• Organy samorządu terytorialnego

• Kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży działający pod zwierzchnictwem starosty

Zespolenie bezpośrednie - kierownik służby, inspekcji lub straży wykonuje zadania i kompetencje w imieniu wojewody i służba, inspekcja czy straż włączona jest do urzędu wojewódzkiego.

Zespolenie pośrednie - jak wyżej, tylko kierownik posiada aparat pomocniczy w postaci komendy, inspektoratu nie wchodzącej w skład urzędu wojewódzkiego.

Zadania i kompetencje

Dlaczego istnieje dualizm w wykonywaniu administracji i podział zadań między administrację rządową a samorządową?

Samorząd nie jest w stanie wykonywać całokształtu zadań administracji w terenie.

Zadania samorządu dotyczą zaspokajania zbiorowych potrzeb lokalnej i regionalnej społeczn. Zadania nie mające takiego charakteru nie mogą obciążać samorządu.

Przesłanki przesądzające czemu pewne sprawy zaliczane są do zakresu admin. rządowej:

• Sprawy wykraczające poza zakres interesów lokalnej i regionalne społeczności: obronność kraju, statystyka, spisy powszechne, wybory

• Sprawy, których jednostki samorządu terytorialnego nie byłyby w stanie wykonać ze względów technicznych - energetyka, budowa autostrad, kolejnictwo

• Sprawy nie związane bezpośrednio z zaspokajaniem potrzeb wspólnoty np. administracja miar i pobiercza

Wojewoda jest:

1. przedstawicielem RM w województwie

2. zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej

3. organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego

4. reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie i na zasadach określonych w ustawach

Wojewoda jako przedstawiciel RM odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa:

• Kontroluje wykonywanie zadań przez organy zespolonej administracji rządowej wynikających z ustaleń RM,

• kontroluje wykonywanie zadań z zakresu admin. rządowej przez organy samorządu terytorialnego,

• dostosowuje do miejscowych warunków szczegółowe cele polityki rządu,

• zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia, mienia, środowiska, bezpieczeństwa, ochrony praw obywatelskich,

• współdziała z właściwymi organami innych państw oraz międzynarodowych organizacji rządowych,

• reprezentuje RM na uroczystościach państwowych w województwie

Wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej.

Organy administracji niezespolonej działające na obszarze województwa są obowiązane do:

• uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego

• zapewnienia zgodności swoich działać z poleceniami wojewody

• składania wojewodzie rocznych informacji

Wojewoda ma prawo wglądu w tok każdej sprawy prowadzonej na obszarze województwa. Wojewoda jest organem zespolonej administracji w województwie. Kieruje nią i koordynuje jej działalność, ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania. Ustawa ustaliła domniemanie kompetencji na rzecz wojewody w wszystkich sprawach z zakresu administracji rządowej.

Wojewoda sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego.

Jako reprezentant Skarbu Państwa:

• reprezentuje Skarb Państwa w odniesieniu do mienia powierzonego mu w celu wykonywania jego zadań

• wykonuje uprawnienia i obowiązki organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw państwowych

Organizacja wojewódzkiej administracji zespolonej

- Powoływanie i odwoływanie

Wojewodę powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Wicewojewodów powołuje Premier na wniosek wojewody. Kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży powołuje i odwołuje wojewoda, z wyjątkiem Komendanta Policji i Straży Pożarnej, którego powołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych. Do wojewody należy obsadzanie stanowisk dyrektorów wydziałów i innych pracowników urzędu wojewódzkiego.

- Statut urzędu wojewódzkiego

Organizację wojewódzkiej administracji zespolonej określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez wojewodę. Statut podlega zatwierdzeniu przez Premiera i jest ogłaszany w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

W statucie określa się nazwy

• wydziałów oraz innych komórek organizacyjnych,

• komend, inspektoratów i jednostek stanowiących aparat pomocniczy,

• delegatur urzędu wojewódzkiego,

• stanowisk dyrektorów, kierowników.

Zamieszcza się zakresy działania wydziałów i innych komórek organizacyjnych.

- Regulamin urzędu wojewódzkiego

Kolejnym aktem ważnym dla funkcjonowania urzędu jest regulamin. Składa się z dwóch części. Część pierwsza określa szczegółową organizację oraz tryb pracy. Część druga stanowią regulaminy komend, inspektoratów, i innych jednostek ustalone przez kierowników tych jednostek i zatwierdzone przez wojewodę.

- Wykonywanie zadań

Wojewoda wykonuje zadania przy pomocy I i II wicewojewody oraz kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży, dyrektora generalnego urzędu oraz dyrektorów wydziałów.

Ponadto może upoważnić na piśmie pracowników urzędu do załatwiania określonych spraw w jego imieniu i na jego odpowiedzialność.

Może powierzyć prowadzenie niektórych spraw jednostkom samorządu terytorialnego a także kierownikom państwowych osób prawnych.

Wojewoda może tworzyć delegatury - aparat pomocniczy zorganizowany poza siedzibą wojewody. Przy wojewodzie działa kolegium doradcze.

-Nadzór i kierownictwo

Prezes RM sprawuje nadzór nad działalnością wojewody o dokonuje okresowej oceny jego pracy. Prezes jest także organem kierującym działalnością wojewody wydając zarządzenia i polecenia.. Nadzór sprawowany jest nie tylko, co do legalności działania, ale również zgodności z polityką rządu oraz pod względem rzetelności i gospodarności.

• ROZDZIAŁ IV - SAMORZĄD TERYTORIALNY

Źródła prawa

Przywrócenie samorządu terytorialnego wymagało uregulowania prawnego ustroju terenowej administracji rządowej. Do najważniejszych aktów prawnych zaliczamy:

• ustawa o samorządzie gminnym

• ustawę z 1998r o samorządzie powiatowym

• ustawę o samorządzie województwa

• ordynację wyborczą do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw

• ustawę z 2003 o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

• ustawę z 1998 o finansach publicznych

26 kwietnia 1993 Polska ratyfikowała Europejska Kartę Samorządu Terytorialnego.

Pojęcie samorządu terytorialnego

Samorząd terytorialny to wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych nań zadań.

Związek samorządowy posiada względną niezależność od organów administracji rządowej, ma możliwość samodzielnego kształtowania własne organizacji, wyboru organów, uprawnień do stanowienia prawa miejscowego.

Trzy cechy samorządu - terytorium, mieszkańcy tworzący korporacje, władztwo polegające na tworzeniu prawa i wykonywaniu administracji.

• Pojęcie gminy, powiatu i województwa

Gmina stanowi wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium; mieszkańcy tworzą wspólnotę samorządową z mocy prawa. W miastach zamiast wójta działa burmistrz, a w miastach powyżej 100.000 mieszkańców prezydent. Gmina posiada osobowość prawną. Wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własna odpowiedzialność. Samodzielność gminy podlega ochronie sadowej.

Powiat stanowi lokalna wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Także posiada osobowość prawna, wykonuje zadania określone ustawami.

Województwo stanowi regionalną wspólnotę samorządową. Wykonuje zdania niezastrzeżone ustawami na rzecz organów administracji rządowej

Samodzielność samorządu obejmuje:

• samodzielność kształtowania ustroju wewnętrznego

• samodzielność finansową.

• Samodzielność podatkowa

• Samodzielność majątkową ( jednostki posiadają osobowość prawną, w związku z tym przysługuje im prawo własności i inne prawa majątkowe.)

• Samodzielność publicznoprawna, oznaczająca samodzielne wykonywania zadań publicznych

Spory między organami jednostek samorządu terytorialnego, a organami administracji rządowej rozstrzyga sąd administracyjny.

Zadania samorządu

Wyróżnia się zadania własne i zlecone.

Zadaniami własnymi są zadania służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Zaś zadania zlecone wynikają z uzasadnionych potrzeb państwa. Wszystkie zadania maja charakter publiczny z tym, że zadania własne dotyczą potrzeb społeczności lokalnych bądź regionalnych a zadania zlecone całego społeczeństwa. Wszystkie zadania zgodnie z zasada państwa prawa realizowane są na podstawie i w granicach prawa.

Gmina

Do zadań gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Do spraw publicznych należy stanowienie aktów prawa miejscowego, wybór i odwoływanie organów gminy oraz inne sprawy rozstrzygane w sposób władczy. Zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej należy do zadań gminy. Zadania własne gminy dzielą się na zadania obowiązkowe, czyli takie, przy których gmina tylko w pewnym sensie ma swobodę, co do formy załatwienia danej sprawy, ale załatwić ja musi i pozostałe, czyli takie, o których gmina sama decyduje. Zadania własne gmina finansuje z własnych dochodów oraz subwencji ogólnych i dotacji celowych. Można wyróżnić także zadania zlecone w drodze ustawowej z zakresu administracji rządowej oraz powierzone na drodze porozumienia z organami administracji rządowej. Gmina otrzymuje środki konieczne do wykonywania administracji zleconej. Przekazanie zadań na podstawie ustawy następuje w skali całego państwa, natomiast powierzenie na podstawie porozumienia w danej jednostce. Za wykonywanie zadań własnych odpowiedzialność ponosi gmina, za wykonywanie zadań zleconych administracja rządowa.

Powiat

Powiat wykonuje zadania o charakterze ponadgminnym w dziedzinach takich jak: edukacja publiczna, promocja, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, gospodarka nieruchomościami, gospodarka wodna, ochrona środowiska, porządek publiczny, ochrona przeciwpożarowa, przeciwpowodziowa. Do zadań powiatu należy także zapewnienie wykonywania zadań i kompetencji kierowników powiatowych służ inspekcji i straży. Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin. Do zadań gminy i powiaty należą podobne dziedziny, ale rozstrzygające kryterium stanowi charakter ponadgminny. Powiat może zawierać porozumienia w sprawie powierzenia zadań gminom lub wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej. Powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej, która nie miałaby na celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej.

Województwo

Do zakresu działania województwa należy wykonywanie zadań publicznych niezastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Do samorządu województwa należy określanie strategii rozwoju. Kontrakt wojewódzki określa zakres i tryb oraz warunki realizacji działań wynikających z regionalnych programów operacyjnych służących do realizacji Narodowego Planu Rozwoju. O przynależności danego zadania do zadań należących do samorządu województwa decyduje wojewódzki charakter oraz przepisy ustawowe. Organy samorządu województwa nie mogą stanowić organów nadzoru i kontroli wobec organów powiatu i gmin. Województwa mogą zawierać porozumienia, umowy z innymi podmiotami, stowarzyszenia. Może tworzyć spółki zoo i akcyjne.

Gospodarka komunalna (samorządowa)

Zasady i formy gospodarki komunalnej reguluje ustawa z 1996r o gospodarce komunalnej.

Zadaniami o charakterze użyteczności publicznej są zadania, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności. Do takich zadań należy np. zaopatrzenie w wodę, utrzymanie czystości, porządku, lokalny transport zbiorowy, zaopatrzenie w energię.

Jednostki samorządu terytorialnego mogą prowadzić gospodarkę komunalną w formie zakładu budżetowego lub spółek handlowych. Jednostki mogą także powierzyć wykonywanie zadań z zakresu gosp. komunalnej innym podmiotom. Rada gminy, powiatu lub sejmik woj. Decydują o formie gosp. komunalnej, o wysokości cen i opłat za usługi, za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

Gmina może tworzyć spółki handlowe i przystępować do nich poza sferą użyteczności publicznej, jeżeli istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej i występujące bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty, a zastosowanie innych działań nie przynosi rezultatów.

Powiat nie może prowadzić działalności gosp. poza sferą użyteczności publicznej. Województwo podobnie jak gmina może prowadzić działalność poza sferą użyteczności publicznej pod warunkiem, że działalność tych spółek polega na czynnościach promocyjnych, edukacyjnych i wydawniczych, służących rozwojowi województwa.

Referendum lokalne

Zgodnie z konstytucja członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum o sprawach dotyczących tej wspólnoty. Przedmiotem referendum lokalnego mogą być - sprawy o charakterze merytorycznym dotyczące danej wspólnoty oraz sprawy odwołania organu samorządu, który pochodzi z wyborów.

Referendum polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie albo dokonania wyboru między różnymi wariantami. W referendum maja prawo brać udział osoby stale zamieszkałe na obszarze danej jednostki, posiadające czynne prawo wyborcze. Referendum przeprowadza się z inicjatywy organu stanowiącego lub na wniosek uprawnionych do głosowania. Wniosek mieszkańców może dotyczyć odwołania rady gminy jak i wójta. Wniosek może zgłosić, co najmniej 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy lub powiatu lub 5% mieszkańców województwa.

- Referendum z inicjatywy organu stanowiącego

Rada gminy, powiatu lub sejmik województwa podejmują uchwałę o przeprowadzeniu referendum bezwzględną liczbą głosów. Uchwała musi zawierać pytania referendum, termin, kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem referendum oraz wzór karty do głosowania.

- Referendum na wniosek mieszkańców

Z inicjatywą może wystąpić grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje czynne prawo wyborcze lub statutowa struktura terenowa partii działająca w danej jednostce, organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną.

Inicjator referendum na własny koszt podaje do wiadomości mieszkańców przedmiot zamierzonego referendum. W gminie następuje to w sposób zwyczajowo przyjęty. Inicjator przekazuje pisemny wniosek przewodniczącemu zarządu, a w gminie wójtowi. Ci przekazują wniosek organowi stanowiącemu danej jednostki. Organ stanowiący podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum.

-Referendum w sprawie odwołania organu jednostki

Takie referendum nie może być przeprowadzone w dowolnym czasie. Zgodnie z ustawą referendum to należy przeprowadzić po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru organu lub 10 miesięcy od ostatniego referendum, ale nie później niż 8 miesięcy przed zakończeniem kadencji. Inicjator referendum przekazuje komisarzowi wyborczemu wniosek mieszkańców. Komisarz wydaje postanowienie w ciągu 30 dni o przeprowadzeniu referendum jeżeli wniosek spełnia wymogi formalne. Na postanowienie komisarza odrzucające wniosek służy skarga do sądu administracyjnego.

Uchwałę rady gminy o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania wójta przewodniczący rady przekazuje komisarzowi, który wydaje postanowienie w ciągu 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia o odrzuceniu lub oddaleniu przez sąd administracyjny na rozstrzygniecie nadzorcze wojewody unieważniające uchwałę.

Przeprowadzenie, ustalanie, i ogłaszanie wyników referendum

Referendum przeprowadzają i ustalają terytorialne komisje do spraw referendum oraz obwodowe komisje do spraw referendum. Terytorialne komisje powołują organy jednostek samorządu terytorialnego, a w przypadku referendum w sprawie odwołania organu komisarz wyborczy. Obwodowe komisje powołują terytorialne komisje lub komisarz wyborczy. Referendum przeprowadza się w stałych obwodach głosowania utworzonych w celu przeprowadzenia wyborów do organów stanowiących.

Referendum jest ważne jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. Wynik jest rozstrzygający jeżeli za jednym z rozwiązań opowiedziało się więcej niż połowa osób. Obwodowa komisja sporządza protokół wyników głosowania i przekazuje do terytorialnej komisji. Terytorialna komisja niezwłocznie podaje do publicznej wiadomości wyniki głosowania oraz wynik referendum. W terminie 7 dni od ogłoszenia wyników każdy uprawniony do głosowania może wnieść protest, jeżeli naruszono przepisy ustawy. Sąd okręgowy rozpatruje protest w ciągu 14 dni. W przypadku zakończenia działalności organów Prezes RM wyznacza osobę, która pełni funkcje organów do czasu wyboru nowych.

Organy gminy i jej jednostek pomocniczych

Organami gminy są rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent). Rada gminy jest organem uchwałodawczym i kontrolnym. Rada może powoływać stałe i doraźne komisje do określonych zadań. W posiedzeniach komisji mogą brać udział radni niebędący jej członkami. Mogą zabierać głos, zgłaszać wnioski, ale nie mogą glosować. Powołanie jednej komisji jest obowiązkowe - komisji rewizyjnej, która służy do kontroli działalności wójta i jednostek pomocniczych. Wójt jest organem wykonawczym. Oba organy wybierane są w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych. W jednostkach pomocniczych: sołectwo - działa zebranie wiejskie jako organ uchwałodawczy i sołtys jako organ wykonawczy. W dzielnicy lub osiedlu funkcjonuje rada i zarząd. Organizację i zakres działania sołectwa, dzielnicy określa rada gminy.

Rada gminy

Skład rady gminy uzależniony jest od liczby mieszk. (W skład rady m.st. Wawy wchodzi 60)

• Do 20.000 - 15

• Do 50.00 - 21

• Do 100.000 - 23

• Do 200.000 - 25 oraz po 3 na każde rozpoczęte kolejne 100.000 ale nie więcej niż 45.

Kadencja rady trwa 4 lata. Czynne prawo wyborcze przysługuje także obywatelom UE, niebędącymi obywatelami Polski, ale stale zamieszkującym na obszarze danej gminy.

W wyborach w gminach do 20.000 wyborca głosuje na określonych kandydatów, a powyżej 20.000 na jedną listę. Przed przystąpieniem do wykonywania mandatu radni składają ślubowanie. Radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. Rozwiązanie z radnym stosunku pracy wymaga zgody rady gminy. Radnemu przysługują diety i zwrot kosztów podróży służbowych. Radny nie może pracować w urzędzie gminy, której jest radnym. Radny nie może podejmować dodatkowych zajęć i przyjmować darowizn mogących podważyć jego zaufanie.

Mandatu radnego nie można łączyć z mandatem posła lub senatora, wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody, członkostwem w organie innej jednostki. Radni są obowiązani składać oświadczenie majątkowe w terminie 30 dni od dnia objęcia mandatu. Rada, której siedzibą jest miasto, nosi nazwę rady miasta. Rada działa w formie uchwał mających różny charakter - akty prawa miejscowego, budżet gminy, plan zagospodarowania przestrzennego. Uchwały zapadają przy określonym quorum. Z reguły musi to być 50% radnych. Rada działa na sesjach zwoływanych w razie potrzeby przez przewodniczącego, na wniosek wójta lub ¼ radych, ale nie rzadziej niż raz na kwartał. Do właściwości rady nalezą wszystkie sprawy będące w zakresie działania gminy. Organizacje wewnętrzną i tryb pracy określa statut gminy. Przewodniczący wybierany jest bezwzględną liczbą głosów spośród radnych.

Wójt i urząd gminy

Wójt jest monokratycznym organem wykonawczym. Wybierany jest w wyborach powszechnych, bezpośrednich, równych i w głosowaniu tajnym. Bierne prawo wyborcze posiada obywatel polski, który ukończył 25 lat. Wójtem nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Za wybranego na wójta uważa się kandydata, który otrzymał więcej niż połowę głosów, jeżeli takowego nie ma przeprowadza się II turę. Za wybranego w drugiej turze uważa się tego kandydata, który otrzymał większą liczbę głosów.

Wybór wójta przez rade gminy następuje, gdy: nie zostanie zgłoszony żaden kandydat lub zarejestrowany był tylko jeden kandydat, który jednak nie uzyskał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Mandat wójta wygasa, gdy - wójt odmówi złożenia ślubowania, zrzeknie się mandatu, utraci czynne prawo wyborcze, naruszy ustawowe zakazy łączenia funkcji wójta z wykonywaniem innych funkcji, orzeczenie trwałej niezdolności do pracy, śmierć, odwołanie w drodze referendum. Ponadto wójta może odwołać Prezes Rady Ministrów. Wójt powołuje i odwołuje swoich zastępców. Funkcji wójta nie można łączyć z tą funkcją w innej gminie, zatrudnieniem w administracji rządowej, mandatem posła lub senatora. Wójt może być odwołany w drodze referendum w związku z nieudzielaniem przez rade absolutorium bezwzględną liczbą głosów lub z innej przyczyny większością co najmniej 3/5 głosów. W przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji przeprowadza się przedterminowe wybory, które zarządza Premier. Do zadań wójta należy wykonywanie uchwał rady, przygotowywanie projektów uchwał, określenie sposobu wykonywania uchwał, gospodarowanie mieniem gminy, przygotowywanie projektu budżetu. Wójt ogłasza i odwołuje alarm przeciwpowodziowy. Wójt kieruje bieżącymi sprawami gminy i reprezentuje gminę na zewnątrz. Wydaje indywidualne decyzje.

Wójt wykonuje swoje zadania przy pomocy urzędu gminy. Urząd nie jest organem, lecz zespołem środków materialnych i osobowych, służących do wykonywania kompetencji i zadań organów. Wójt jest kierownikiem urzędu. W ramach urzędu gminy działa inny urząd - urząd stanu cywilnego. Skarbnik gminy. Pełni zadania księgowego budżetu.

Organy powiatu

Rada Powiatu

Organami powiatu jest rada powiatu i zarząd. W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach do 40.000 mieszkańców oraz po 2 na każde rozpoczęte 20.000, ale nie więcej niż 29 radnych. Rada powiatu jest organem stanowiącym i kontrolnym. Rada powołuje zarząd, wydaje akty prawa miejscowego, powołuje i odwołuje skarbnika i sekretarza, uchwala budżet, podejmuje uchwały w sprawie udzielenia absolutorium. Rada wybiera ze swojego grona przewodniczącego i jego zastępców. Przewodniczący zajmuje się organizowaniem pracy rady i prowadzi obrady. Rada może powoływać ze swego grona komisje stałe i doraźne. Rada powiatu kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych. Podobnie jak rada gminy powołuje w tym celu komisję rewizyjna. Rada obraduje na sesjach zwoływanych w miarę potrzeby, ale przynajmniej raz na kwartał. Uchwały rady i zarządu zapadają zwykłą większością głosów, w głosowaniu jawnym. Radni mogą tworzyć kluby radnych. Statut powiatu określa organizację wewnętrzną oraz tryb pracy.

Zarząd powiatu jest organem wykonawczym. W skład zarządu wchodzą starosta jako jego przewodniczący jego zastępca i pozostali członkowie. Rada wybiera zarząd w liczbie od 3 do 5 osób, Starostę wybiera się bezwzględną liczbą głosów, w głosowaniu tajnym. Członkiem zarządu nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Rada musi dokonać wyboru zarządu w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów. Jeżeli rada nie dokona w tym terminie wyboru ulega rozwiązaniu. Zarząd może być odwołany z powodu nie udzielenia mu absolutorium. Rada może odwołać także starostę na wniosek ¼ rady. Odwołanie następuje większością 3/5 głosów. Odwołanie starosty jest równoznaczne z odwołaniem całego zarządu. W ciągu 3 miesięcy rada wybiera nowy zarząd. Zarząd wykonuje uchwały rady powiatu i zadania powiatu m.in. gospodaruje mieniem powiatu, przygotowuje projekty uchwał, wykonuje budżet, zatrudnia i zwalnia kierowników jednostek organizacyjnych. Zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatu oraz jednostek organizacyjnych - komend, inspektoratów. Powiatową administrację zespoloną stanowią starostwo powiatowe, powiatowy urząd pracy, jednostki stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb inspekcji i straży. Do jednostek organizacyjnych należą także: domy pomocy społecznej, zakłady opieki zdrowotnej, szkoły ponadpodstawowe, instytucje kulturalne. W celu realizacji zadań starosty w zakresie zwierzchnictwa nad powiatowymi służbami, inspekcjami i strażami tworzy się komisję bezpieczeństwa i porządku - ocena zagrożeń porządku publicznego, opiniowanie pracy Policji. Przewodniczącym komisji jest starosta. Starosta organizuje pracę zarządu i starostwa powiatowego. Kieruje bieżącymi sprawami powiatu, reprezentuje powiat na zewnątrz.

Organy województwa

Sejmik województwa

Organami województwa jest sejmik i zarząd. Decyzje w indywidualnych sprawach tak jak wójt czy starosta wydaje marszałek województwa. Liczba radnych w sejmiku:

• 30 - do 2.000.000

• Oraz po 3 na każde rozpoczęte 500.000

Radni wybierani są w wyborach bezpośrednich. Kadencja sejmiku trwa 4 lata. Odwołanie może następie jedynie w drodze referendum. Sejmik jest organem stanowiącym i kontrolnym. Zadania sejmiku:

1. stanowienie aktów prawa miejscowego

2. uchwalanie strategii rozwoju województwa

3. uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego

4. uchwalanie budżetu województwa

5. uchwalanie podatków i opłat

6. uchwalanie zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości

7. uchwalanie emitowania obligacji

8. Zaciąganie długoterminowych pożyczek i kredytów

Do sejmiku należy wybór i odwoływanie zarządu oraz powoływanie i odwoływanie na wniosek marszałka skarbnika. Sejmik rozpatruje sprawozdania z działalności zarządu, wykonania budżetu, realizacji strategii rozwoju. Podejmuje uchwałę o udzielenie absolutorium. Sejmik wybiera ze swego grona przewodniczącego i jego zastępców. Funkcji tych nie można łączyć z członkowstwem w zarządzie. Przewodniczący organizuje pracę sejmiku i przewodniczy obradom. Sejmik obraduje na sesjach. Podobnie jak w gminie i w powiecie, sejmik może powołać komisje stałe i doraźne oraz obowiązany jest powołać komisję rewizyjną, w skład, której wchodzą radni, przedstawiciele wszystkich klubów. Uchwały sejmiku zapadają większością głosów, w głosowaniu jawnym.

Zarząd województwa

Zarząd jest organem wykonawczym. W skład zarządu wchodzi marszałek jako jego przewodniczący, jego zastępcy oraz pozostali członkowie. Członkiem nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Członkowstwa w zarządzie nie można łączyć z mandatem posła lub senatora, członkowstwem w organie innej jednostki, zatrudnieniem w administracji rządowej. Sejmik musi wybrać zarząd w ciągu 3 miesięcy od dnia wyników. Marszałka wybiera się bezwzględną większością głosów. Obecnie marszałek, jego zastępcy i pozostali członkowie zarządu, mogą być wybrani spoza składu sejmiku!. Jeżeli sejmik nie dokona wyboru to ulega rozwiązaniu z mocy prawa. Przeprowadza się w takim przypadku przedterminowe wybory w ciągu 60 dni. Nieudzielanie absolutorium równoznaczne jest ze złożeniem wniosku o rozwiązanie zarządu. Sejmik może odwołać zarząd większością 3/5 głosów. Sejmik może odwołać marszałka z przyczyny innej niż nieudzielanie absolutorium. Odwołanie marszałka jest równoznaczne z odwołaniem całego zarządu. Na wniosek marszałka sejmik może odwołać poszczególnych członków zarządu.

Zarząd wykonuje zdania niezastrzeżone dla sejmiku i wojewódzkich jednostek organizacyjnych. Zadania są podobne jak zadania zarządu powiatu.

Marszałek

Kieruje sprawami bieżącymi i reprezentuje województwo na zewnątrz. Należy do niego organizowanie pracy zarządu i urzędu marszałkowskiego. W sprawach niecierpiących zwłoki podejmuje czynności należące do właściwości zarządu. Zarząd wykonuje swoje zdania przy pomocy urzędu marszałkowskiego. Marszałek jest kierownikiem urzędu.

Mienie komunalne

Mienie komunalna należy rozumieć jako mienie gminy, powiatu i województwa.

Mieniem gminy jest własność i inne prawa majątkowe należące do gminy, ich związków oraz gminnych osób prawnych. Podmioty mienia gminnego samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania składników majątkowych. Gmina nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych gminnych osób prawnych a one nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania gminy.

Mieniem powiatu jest własność oraz inne prawa majątkowe nabyte przez powiat i powiatowe osoby prawne.

Mieniem województwa jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez województwo i wojewódzkie osoby prawne. Wojewódzkie osoby prawne samodzielnie decydują o sposobie wykonywania należących do nich praw majątkowych z wyjątkiem - gdy chodzi o bezpłatne rozporządzenie mieniem nieruchomości służącej do powszechnego użytku lub przedmiotów posiadających szczególną wartość naukową, historyczną, kulturalną.

• Finanse jednostek samorządu terytorialnego

Co do wszystkich jednostek samorządu terytorialnego można stwierdzić, że:

• prowadzą one samodzielną gospodarkę finansową,

• podstawą tej gospodarki jest budżet

• budżet uchwalany jest przez organ stanowiący i kontrolny danej jednostki

• nadzór w zakresie spraw finansowych sprawuje regionalna izba obrachunkowa

Samorządowe kolegia odwoławcze

W okresie od przywrócenia samorządu terytorialnego na szczeblu gminy do 1994 roku działały kolegia odwoławcze przy sejmikach samorządowych w 49 województwach. Były to organy odwoławcze od decyzji wydawanych przez organy gminy w zakresie zadań własnych. Członków kolegium powoływano na czas kadencji sejmiku. Obecnie samorządowe kolegium odwoławcze jest organem wyższego stopnia. W szczególności jest organem właściwym do rozpatrywania odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia. Kolegia są państwowymi jednostkami budżetowymi, ich działalność finansowana jest budżetu państwa. Organami kolegium są zgromadzenie ogólne oraz prezes. Prezesa powołuje premier. Kolegium ma charakter etatowy lub pozaetatowy. Etatowym członkiem może być obywatel polski, który posiada magisterskie studia prawnicze lub administracyjne. Pozaetatowi członkowie wybierani są na 6 lat. Kolegium orzeka w składzie 3-osobowym. Kontrolę nad orzecznictwem kolegium sprawuje sąd administracyjny. Kolegia są organami o charakterze quasi-sadowym.

Formy współdziałania jednostek samorządu

Samorząd może podejmować współdziałanie z innymi podmiotami. W formach prawa publicznego współdziałanie może polegać na tworzeniu związków i porozumień komunalnych jak i stowarzyszeń. Ustawa o samorządzie gminnym reguluje przepisy o związkach i porozumieniach międzygminnych oraz o stowarzyszeniach.

Związki i porozumienia międzygminne oraz stowarzyszenia gmin

W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki międzygminne. Rady zainteresowanych gmin podejmują uchwały o utworzeniu związku. Utworzenie związku wymaga przyjęcia przez rady jego statutu. Związek nabywa osobowość prawną po zarejestrowaniu. Związek wykonuje zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Organem stanowiącym i kontrolnym związku jest zgromadzenie związku zaś organem wykonawczym zarząd związku. W skład zgromadzenia wchodzą wójtowie gmin. Zarząd jest powoływany przez zgromadzenie.

Gminy mogą zawierać także porozumienia w sprawie powierzenia jednej z nich określonych zadań. Gmina przejmuje prawa i obowiązki pozostałych gmin, związane z powierzonymi jej zadaniami. Gminy powierzające wykonanie zadania mają obowiązek udziału w kosztach realizacji zadania. Porozumienia przypomina umowę między przynajmniej dwiema gminami.

Związki, stowarzyszenia, porozumienia powiatów

Podobnie jak gminy powiaty mogą tworzyć związki, stowarzyszenia, zawierać porozumienia. Związki tworzy się w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych. O utworzeniu i przystąpieniu do związki decydują rady. Związki powiatów obowiązują na tych samych zasadach co związki gmin. W skład zgromadzenia związki wchodzi po 2 reprezentantów powiatów. Uchwały podejmowane są bezwzględną większością głosów. Zarząd powoływany i odwoływany jest przez zgromadzenie. Powiaty mogą także zawierać porozumienia oraz tworzyć stowarzyszenia nie tylko z innymi powiatami, ale również z gminami i województwami.

Nadzór nad samorządem terytorialnym

Jednostkom konstytucja gwarantuje samodzielność podlegającą ochronie sądowej. Działalność ta podlega jednak nadzorowi z punktu widzenia legalności. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. Dodatkowo Sejm na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten narusza konstytucję lub ustawy. Dzięki nowelizacji z 2001 regulacja prawna dotycząca nadzoru nad samorządem gminnym i powiatowym jest zbliżona, pewne odrębności występują w stosunku do województwa. Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienia zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem organu gminy lub powiatu może domagać się usunięcia naruszenia, a po bezskutecznym wezwaniu wznieść skargę do sądu administracyjnego. Sąd admin. nie sprawuje funkcji nadzoru, a jedynie kontroli legalności działań organu nadzoru.

Przedmiot i kryterium nadzoru

Nadzór jest sprawowany nad działalnością gminy, powiatu i samorządem województwa. Ustawy nie różnicują przedmiotu nadzoru na nadzór nad działalnością z zakresie zadań własnych i zleconych. W drodze nowelizacji inne kryteria nadzoru niż legalność, takie jak celowość, gospodarność czy rzetelność nie mogą być stosowane.

Zakres podmiotowy

Czyli kto sprawuje nadzór i które organy podlegają nadzorowi. Nadzór wykonują Prezes Rady Ministrów, wojewodowie i regionalne izby obrachunkowe. W pewnych określonych przypadkach także Sejm. Funkcje nadzoru nad samorządem terytorialnym sprawują głownie organy administracji rządowej. Nadzorowi poddane są organy jednostek samorządu terytorialnego. Organy nadzoru maja prawo żądania informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania gminy, powiatu bądź województwa. Nad jednostkami pomocniczymi nadzór sprawowany jest zgodnie z statutem.

Środki nadzoru

Środki nadzoru mogą być bardziej lub mniej intensywne. Organ nadzoru może stosować środki nadzoru, które przewidują ustawy oraz stosować je wówczas gdy pozwalają na to ustawy. Określenie „akt nadzoru” obejmuje rozstrzygnięcia nadzorcze oraz inne akty nadzoru. Cechy rozstrzygnięcia nadzorczego posiadają następujące akty:

• orzeczenie o nieważności uchwały organu samorządu terytorialnego

• orzeczenie o niezgodności uchwały organu z prawem

• orzeczenie o podjęciu uchwały budżetowej z naruszeniem prawa

• uchwała regionalnej izby obrachunkowej w przedmiocie zastępczego ustalenia budżetu gminy w zakresie obowiązkowych zadań własnych i zleconych

• wstrzymanie wykonania uchwały organu samorządu terytorialnego dotyczącej wykonania zadań zleconych

• uchylenie uchwały organu w zakresie zadań zleconych i wydanie w to miejsce zarządzenia zastępczego

• zarządzenie ministra zmieniające zarządzenie zastępcze wojewody

• zarządzenie Prezesa RM zawieszające organy gminy i ustanawiające komisarza rządowego.

W ramach nadzoru można wyróżnić środki kontroli, które mają dostarczyć organom nadzoru informacji o działalności organów. Do środków korygujących należą: zatwierdzanie, uzgadnianie, wstrzymanie wykonania aktu, stwierdzenie nieważności oraz wykonanie zastępcze. Do środków kontroli zaliczamy: żądanie niezbędnych informacji i danych. Wójt, starosta i marszałek zobowiązani są do przedkładania wojewodzie w ciągu 7 dni od podjęcia uchwał. To samo dotyczy uchwał budżetowych przedkładanych regionalnej izbie obrachunkowej. Zajęcie stanowiska poprzez zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie przez właściwy organ powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni. Brak stanowiska, milczenie oznacza zajęcie stanowiska pozytywnego. W razie naruszenie prawa organ nadzoru musi stwierdzić czy to naruszenie jest istotne czy tez nie. Istotne naruszenie powoduje zastosowanie represyjnego środka nadzoru, jakim jest stwierdzenie nieważności. Ocena czy w konkretnym przypadku naruszenie prawa jest istotne czy tez nie należy do organu nadzoru. Wszczynając postępowanie o stwierdzenie nieważności organ nadzoru może postanowić o wstrzymaniu wykonania uchwały. O nieważności uchwały organ orzeka w ciągu 30 dni od dnia przedstawienia mu uchwały, po tym terminie możliwość taka mija, organ nadzoru może jedynie zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego. Rozstrzygnięcia powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne. Orzeczenie o stwierdzeniu nieważności ma charakter deklaratoryjny i działa ex tunc - uchwała jest nieważna z mocy prawa od chwili jej podjęcia.

W przypadku nieistotnego naruszenie, organ nadzoru nie stwierdza nieważności lecz wskazuje organowi, że uchwała została wydana z naruszeniem prawa. Do drastycznych środków represyjnych zaliczamy:

• zawieszenie organów

• rozwiązanie zarządu

• rozwiązanie rady

Ad.1 Ten środek zastrzeżony jest dla Prezesa RM. Może go stosować gdy mamy do czynienie z przedłużającym się brakiem skuteczności w wykonywaniu zadań i brak ten nie rokuje nadziei na szybką poprawę. Wykonywanie zadań publicznych jest obowiązkiem organów. W takim przypadku Prezes RM może zawiesić organ i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do 2 lat. Ustanowienie zarządu może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów i wezwaniu do niezwłocznej poprawy sytuacji. Komisarza powołuje Prezes RM na wniosek wojewody.

Ad.2 W przypadku, gdy powtarzającego się naruszenie konstytucji lub ustaw dopuszcza się tylko zarząd to wówczas wojewoda wzywa rade powiatu lub sejmik do zastosowania niezbędnych środków. Jeśli wezwanie nie przynosi rezultatów to wojewoda występuje z wnioskiem do Prezesa RM o rozwiązanie zarządu. Do czasu wyboru nowego zarządu jego funcie pełni osoba wyznaczona przez premiera. Tak sama procedura występuje w sytuacji, gdy naruszenia dopuszcza się wójt.

Ad.3 Najbardziej drastycznym środkiem jest rozwiązanie rady gminy, powiatu lub sejmiku. Rozwiązać taki organ może jedynie Sejm na wniosek Premiera. Rozwiązanie może nastąpić tylko w przypadku powtarzającego się naruszenia konstytucji lub ustaw. Rozwiązanie rady równoznaczne jest z rozwiązaniem wszystkich organów, w tym zarządu i komisji.

Prawo wnoszenia skarg do sądu administracyjnego mają:

• organy nadzoru (po upływie 30 dni przeznaczonych na podjęcie decyzji organ nadzoru nie może już we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały, ale może zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego. W zasadzie nie stwierdza się nieważności po upływie roku.)

• organy nadzorowane (mogą zaskarżyć rozstrzygnięcia organów nadzorczych, skarga służy także na akty premiera o rozwiązaniu zarządów lub zawieszeniu organów. Skargę można wnieść w ciągu 30 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia. W przypadku, gdy rozstrzygnięcie zostało dostarczone po upływie kadencji, skarga przysługuje radzie następnej kadencji.)

• Każdy czyj interes prawny lub uprawnienia zostały naruszone

Przed wniesieniem skargi należy najpierw wystąpić do właściwego organu o usunięcie naruszenia prawa.

Nadzór w zakresie spraw powierzonych

Wojewoda może powierzyć prowadzenie w jego imieniu niektórych spraw jednostkom samorządu terytorialnego lub organom innych samorządów z województwa, kierownikom państwowych osób prawnych. W tych sprawach wojewoda może także wstrzymać wykonanie uchwały i przekazać ją do ponownego rozpatrzenia. Jeżeli nowa uchwała nie uwzględnia wskazań wojewody, może on uchylić uchwałę i wydać w to miejsce zarządzenie.

Ochrona innych podmiotów przed działaniem samorządu terytorialnego

Organy jednostek mogą swoimi uchwałami naruszyć interes prawny lub uprawnienia określonego podmiotu. W związku z tym każdy może zwrócić się ze skargą do sądu administracyjnego. W przypadku gminy przedmiotem zaskarżenia może być również zarządzenie wójta. Zaskarżyć można jedynie uchwałę podjętą przez organ w sprawie z zakresu administracji publicznej, czyli uchwałę organów gminy będącą aktem normatywnym, który nie ma imiennie oznaczonego adresata. Skargę można wnieść w imieniu własnym lub zbiorowym. Warunkiem złożenia skargi jest uprzednie wezwanie do usunięcia naruszenia. Skargę można wnieść po upływie 2 miesięcy od doręczenia wezwania w przypadku braku odpowiedzi lub w terminie 30 dni od otrzymania odpowiedzi na wezwanie.

• DZIAŁ V - KONTROLA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

ROZDZIAŁ I - POJĘCIE KONTROLI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, JEJ ZADANIA, RODZAJE, CECHY I SYSTEM

Pojęcie kontroli administracji publicznej

Kontrolą jest obserwowanie, ustalanie czy wykrywanie staniu faktycznego, porównywanie rzeczywistości z zamierzeniami, występowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym oraz sygnalizowanie określonym jednostkom o dokonanych spostrzeżeniach.

Inaczej mówiąc, kontrola polega na:

• ustaleniu istniejącego stanu rzeczy,

• ustaleniu jak być powinno,

• zestawieniu tego, co istnieje z tym jak być powinno, co przewidują wzorce, normy.

Kontrola określana bywa za pomocą terminów takich jak: inspekcja, rewizja, wizytacja itp.

Inspekcja - jest kontrolą wykonywaną poprzez bezpośrednią obserwację zachowania się badanej jednostki i porównywania tego zachowania z odpowiednimi wzorcami zachowania poprawnego..

Lustracja - jest kontrolą skierowaną nie na zachowanie się podmiotu, ale zwykle na określony przedmiot, na jego rzeczywisty stan, jego cechy w porównaniu z odpowiednimi wzorcami określającymi stan pożądany.

Rewizja - łączy się z reguły z kontrolą w dziedzinie finansów, polegającą na konfrontacji stanu faktycznego środków finansowych i majątkowych jednostki kontrolowanej z odpowiednia dokumentacją i ocenie prawidłowości dysponowania tymi składnikami.

Wizytacja - kontrola mająca na celu bezpośredni wgląd w działalność jednostki kontrolowanej w jej całokształcie.

Nadzór jest pojęciem szerszym niż kontrola. Nadzór obejmuje zawsze kontrole oraz prawo do stosowania środków nadzorczych. O nadzorze mówi się wówczas, gdy wchodzi w grę prawo wydawania poleceń.

• Zadania kontroli administracji publicznej

Ze względu na różnorodność działalności administracyjnej konieczne jest istnienie pewnego systemu instytucji kontrolnych. Poszczególne instytucje musza być wzajemnie do siebie dostosowane i powiązane. Rolę kontroli można określić jako wtórną, ponieważ jej zadaniem jest zapobieganie błędom w działaniu administracji.

Kontrola zatem musi być proporcjonalna do rozmiarów działania administracji. Dobry system kontroli musi nie tylko wykrywać błędy, ale także określać ich przyczyny, a także musi zapobiegać powstawaniu nowych.

Kontrola ogarnia wszystkie czynniki wpływające na wyniki działalności, czyli legalność, celowość, szybkość, terminowość, gospodarność.

Kontrola nigdy nie obejmuje całego procesu administrowania, dotyczy jego fragmentu.

Rodzaje kontroli

Z punktu widzenia zakresu kontroli można wyróżnić kontrolę:

1. zupełna - obejmuje całość działania kontrolowanej jednostki, oznacza to objecie zarówno zakresu kompetencji organu, jak również ze wszystkich możliwych stron: od strony przestrzegania prawa, gospodarności, celowości itd.

2. ograniczona

Ze względu na etap działania, w który wkracza organ kontrolny wyróżniamy kontrolę:

1. wstępna - polega na możliwości badania samych zamierzeń organu. Organ ma obowiązek przedstawić organowi kontrolującemu dokumentację działania jeszcze przed jego rozpoczęciem. Taka kontrola ma duże zalety, bo zapobiega powstawaniu błędów i nadużyć, jednak powoduje duże komplikacje, opóźnia tok pracy, zmniejsza odpowiedzialność organu kontrolowanego za efekty działania. Organ kontrolujący staje się w rzeczywistości organem nadzorującym

2. faktyczna - wykonywana w czasie trwania działania, wpływa na dalszy bieg tego procesu, bowiem od prawidłowości przebiegu działania zależy wynik końcowy. Kontrole faktyczna sprawują dość liczne organy.

3. następna - jest najbardziej typową, najczęściej spotykaną i najbardziej efektywną forma kontroli. Wnioski kontroli dotyczą już zakończonych działań. Stwarza do możliwość wpływu na linię i sposób postępowania organu na przyszłość.

Ze względu na usytuowanie organu kontrolującego względem organu kontrolowanego wyróżniamy kontrolę: (określenie ma charakter względny, ten sam organ może być traktowany jako organ jednej lub drugiej kontroli)

1. wewnętrzną - taka kontrolą jest niewątpliwie sytuacja gdy organ kontrolujący i kontrolowany wchodzą w skład tej samej jednostki organizacyjnej. Każda kontrola wykonywana przez inną jednostkę może być określana jako zewnętrzna z punktu widzenia jednostki kontrolowanej, jednak z punktu widzenia innej jednostki, której podporządkowany jest organ kontrolowany i kontrolujący jest to kontrola wewnętrzna, bo jest wykonywana w systemie podległych tej jednostce podmiotów.

W najszerszym zakresie może być określana jako wewnętrzna kontrola wykonywana przez jakikolwiek organ administracji względem innej jednostki organizacyjnej administracji publicznej. Kontrolę taką można określić jako wewnątrzadministracyjną.

2. zewnętrzna - każda kontrola dokonywana przez organ strukturalnie nie włączony do systemu administracji publicznej, a skierowana na jej działalność np. kontrola NIK-u, kontrola sądowa, parlamentarna. Zawsze organem kontroli jest organ spoza systemu organów administracji, niezwiązany stosunkiem zależności. Jest to forma kontroli niezawisłej od administracji.

Inny podział:

1. z urzędu - na celu ochronę interesu społecznego, publicznego

2. na wniosek - ma na celu ochronę interesu indywidualnego.

Cechy kontroli

• bezstronna, ocena powinna być w pełni obiektywna, organ kontrolujący nie może ponosić odpowiedzialności za działalność organu kontrolowanego, tylko wtedy możemy mieć do czynienia z kontrolą obiektywną. Taka kontrolą jest np. kontrola NIK-u, sadowa, Rzecznika Praw Obywatelskich

• fachowa, kontroler powinien być wybitnym znawcą badanej działalności, musi znać dobrze kryteria, którymi ma się posługiwać, powinien zakresem wiedzy i doświadczenia przewyższać tych których kontroluje. Kontroler musi być specjalista w danej dziedzinie, inaczej naraża organ kontrolujący na utratę autorytetu.

• efektywna, zadaniem kontroli jest ocena prawidłowości działania organu, ujawnieni błędów, wad, wskazanie ich źródeł. Efektywność kontroli oznacza należyte wykorzystanie wyników kontroli dla poprawy działalności aparatu administracyjnego. Efektywność oznacza także możliwie najlepszy stosunek miedzy nakładami a wynikami. Możliwie najniższe nakłady przeznaczone na kontrole - oszczędność, możliwie najlepsze wyniki - skuteczność.

• System kontroli administracji publicznej

Kontrola sprawowana przez:

• organy państwowe, niezawisłe od administracji

• instytucje kontrolne usytuowane w systemie administracji

• inne instytucje i społeczeństwo.

ROZDZIAŁ II - KONTROLA ADMINISTRACJI SPRAWOWANA PRZEZ ORGANY PAŃSTWOWE NIEZAWISŁE OD ADMINISTRACJI (Z WYŁĄCZENIEM KONTROLI SĄDOWEJ)

1.Kontrola parlamentarna - parlament pełni także funkcje kontrolne wobec władzy wykonawczej czyli kontroluje administrację. Rząd odpowiada przed parlamentem za swoją działalność. Sejm na posiedzeniach plenarnych sprawuje funkcje kontrolne tylko w sprawach o zasadniczym znaczeniu np. w czasie debaty nad projektem ustawy budżetowej.

Sejm podejmuje uchwałę o udzieleniu absolutorium. Konstytucja nasza nie reguluje sytuacji odmowy udzielenia absolutorium, ale przyjmuje się, że w takiej sytuacji premier powinien złożyć dymisję RM na ręce prezydenta. Sejm może także wyrazić wotum nieufności.

W szerszym zakresie kontrolę sprawują komisje sejmowe. Komisje rozpatrują sprawozdania i informacje ministrów, a także kierowników naczelnych organów, urzędów i instytucji państwowych. Na żądanie komisji ministrowie i kierownicy obowiązani są przedstawić sprawozdanie i udzielić informacji oraz uczestniczyć w posiedzeniach komisji.

Posłowie mają prawo podejmować interwencje w organach administracji dla załatwienia spraw, które wnoszą we własnym imieniu wyborcy. Posłowie maja prawo składać interpelacje i zgłaszać pytania poselskie do członków rządu.

2.Kontrola Najwyższej Izby Kontroli - tzw. kontrola państwowa, została powołana w 1921, po wojnie nie została reaktywowana. Konstytucja z 1952 przewidywała w jej miejsce Ministerstwo Kontroli Państwowej, spowodowało to istotnie obniżenie obiektywizmu. W 1956 wprowadzono rozdział o NIK, jako organie podległym Sejmowi. Konstytucja z 1997 poświęca NIK 6 artykułów, określając ją jako organ naczelny.

Organy kontroli, rewizji, inspekcji mają obowiązek współpracy z NIK. NIK podlega sejmowi i działa na zasadzie kolegialności.

• Kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Jest to kontrola prowadzona z punktu widzenia 4 kryteriów, więc w najszerszym zakresie.

• NIK może kontrolować organy samorządu terytorialnego z punktu widzenia legalności, gospodarności, rzetelności, jest to kontrola o nieco ograniczonym zakresie.

• NIK może także kontrolować inne jednostki, ale tylko w zakresie w jakim wykorzystują majątek i środki państwowe oraz wywiązują się z zobowiązań na rzecz państwa. Kontrola jest jeszcze bardziej ograniczona, bo może być prowadzona z punktu widzenia legalności i gospodarności.

• NIK kontroluje wykonanie budżetu, gospodarkę finansową Kancelarii Prezydenta, Sejmu, Senatu, Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, KRRiT, Generalnego Inspektora Danych Osobowych, Sadu Najwyższego, NSA, IPN.

NIK wykonuje swoje zadania na podstawie okresowych planów pracy, które przedkłada Sejmowi. Może też przeprowadzać kontrole doraźne. NIK przeprowadza kontrole na zlecenie Sejmu, wniosek Prezydenta, premiera oraz z własnej inicjatywy.

NIK przedkłada Sejmowi:

• Analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,

• Opinię w przedmiocie absolutorium dla RM

• Informacje o wynikach kontroli zleconych przez Sejm lub jego organy, przeprowadzonych na wniosek Prezydenta lub premiera

• Wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publ.

• Coroczne sprawozdanie z działalności

O wynikach kontroli przeprowadzonych na wniosek Prezydenta i premiera NIK informuje te organy. Prezes NIK podaje do wiadomości publicznej, po przedłożeniu Sejmowi analizę wykonania budżetu oraz sprawozdanie z działalności NIK.

NIK kieruje prezes,

• powołany przez Sejm bezwzględna liczbą głosów za zgoda Senatu

• kadencja trwa 6 lat, z możliwością reelekcji

• nie może należeć do partii politycznej, zajmować innego stanowiska z wyjątkiem profesora szkoły wyższej

• korzysta z immunitetu.

• bierze udział w posiedzeniach Sejmu oraz ma prawo udziału w posiedzeniach RM.

Wiceprezesów powołuje Marszałek Sejmu.

Najważniejsze kompetencje przysługują Kolegium NIK.

• w jego skład wchodzą: prezes, wiceprezesi, dyrektor generalny, powoływany przez prezesa oraz 14 członków, powoływanych na wniosek prezesa przez sejm.

• członkowie są niezawiśli,

• ich kadencja trwa 3 lata.

NIK dzieli się na departamenty i delegatury. Są jednostkami organizacyjnymi NIK. Delegatury maja swoje siedziby w miastach będących siedzibami wojewodów.

Celem postępowania kontrolnego jest ustalenie stanu faktycznego, rzetelne jego udokumentowanie, dokonanie oceny działalności, dla realizacji tego celu kierownicy organów są zobowiązani przedkładać za zadanie NIK wszelkie niezbędne dokumenty i materiały. Upoważnieni pracownicy NIK maja prawo do:

• Swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostek kontrolowanych

• Wglądu do wszelkich dokumentów

• Pobierania i zabezpieczania dokumentów i innych materiałów dowodowych

• Przeprowadzania oględzin

• Wzywania i przesłuchiwania świadków

• Żądania od pracowników ustnych i pisemnych wyjaśnień

• Korzystania z pomocy biegłych

Wyniki kontroli przedstawiane są w protokole, podpisywanym przez kontrolera i kierownika jednostki kontrolowanej. Kierownik jednostki kontrolowanej może odmówić podpisania protokołu i złożyć pisemne wyjaśnienie. Kto uchyla się od kontroli, utrudnia ją, przedstawia nieprawdziwe dokumenty, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny.

3.Rzecznik Praw Obywatelskich - urząd RPO został w Polsce utworzony w 1987.

Stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych nie tylko w konstytucji, ale także w innych aktach normatywnych.

• powołuje Sejm za zgoda Senatu na 5 lat.

• nie może on zajmować żadnego innego stanowiska z wyjątkiem profesora szkoły wyższej,

• nie może także należeć do partii, związku zawodowego, ani prowadzić działalność publiczną

• może być obywatel polski, wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym, wysokim autorytetem.

• wniosek o powołanie rzecznika może zgłosić marszałek sejmu lub grupa 35 posłów.

• jest niezależny od innych organów, niezawisły, odpowiada jedynie przed sejmem.

• nie może być pociągn. do odpow. karnej, aresztowany, zatrzymany bez zgody Sejmu

RPO informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela. Sprawozdanie to podawane jest do publicznej wiadomości. Wniosek kierowany do RPO nie wymaga zachowania stosownej formy, jest też wolny od opłat. Po zapoznaniu się z wnioskiem RPO może:

• Podjąć sprawę

• Poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków

• Przekazać sprawę według właściwości

• Nie podjąć sprawy

RPO może samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające lub zwrócić się o zbadanie do właściwych organów. O zlecenie zbadania sprawy przez NIK RPO zwraca się do Sejmu. Po zbadaniu sprawy RPO może:

• Wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia

• Skierować wystąpienie do podmiotu, u którego stwierdził naruszenie, bądź zwrócić się do organu nadrzędnego nad tym podmiotem

• Żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych

• Żądać wszczęcia przez oskarżyciela postępowania z urzędu

• Zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnieść skargę administracyjną,

• Zwrócić się z wnioskiem o uchylenie prawomocnego orzeczenia

• Wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną

• RPO formułuje opinie i wnioski co do sposobu załatwienia sprawy.

Organ, do którego wystąpienie zostało skierowane musi w ciągu 30 dni poinformować RPO o podjętych działaniach. RPO może występować do Trybunału Konstytucyjnego, może występować z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej. Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura RPO mającego siedzibę w Warszawie.

4.Rzecznik Praw Dziecka - stoi na straży praw dziecka zawartych w konstytucji, konwencji o prawach dziecka i w innych aktach. Rzecznik podejmuje działania mające na celu

• zapewnienie dziecku pełnego i harmonijnego rozwoju z poszanowaniem jego godności i podmiotowości,

• ochronę praw dziecka, w szczególności prawa do życia i ochrony zdrowia, do wychowania w rodzinie, do godziwych warunków socjalnych i do nauki.

Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu, na wniosek Marszałka Sejmu lub Senatu, grupy 35 posłów lub 15 senatorów.

• kadencja trwa 5 lat z możliwością ponownego wyboru.

• niezależny od innych organów, odpowiada wyłącznie przed Sejmem.

• posiada immunitet, nie może być pociągnięty do odpowiedzialności, aresztowany czy zatrzymany bez zgody Sejmu.

Rzecznik podejmuje działania przewidziane w ustawie z własnej inicjatywy.

Może zwracać się do różnych organów o złożenie wyjaśnień, udzielenie informacji, udostępnienie akt i dokumentów.

Przedstawia Sejmowi i Senatowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.

5. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych - GI, którym może być tylko

• obywatel polski,

• posiadający wyższe wykształcenie prawnicze,

• odpowiednie doświadczenie zawodowe,

• wysoki autorytet moralny,

• podlega on tylko ustawie,

• korzysta z immunitetu podobnie jak RPO,

• nie może zajmować innego stanowiska z wyjątkiem profesora szkoły wyższej,

• nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego.

• powołuje Sejm za zgodą Senatu na 4 lata.

Składa Sejmowi raz w roku sprawozdanie ze swej działalności.

Konstytucja mówi, że nikt nie może być obowiązany do ujawniania swoich danych osobowych inaczej niż na podstawie ustawy. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić, udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie. Każdy ma prawo do ochrony dotyczących go danych osobowych. Przetwarzanie danych może mieć miejsce ze względu na dobro publiczne, dobro osoby lub osoby trzeciej. Do zadań GI należy:

• Kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych

• Wydawanie decyzji, rozpatrywanie skarg w sprawach wykonywania przepisów o ochronie danych

• Prowadzenie rejestru zbiorów danych i udzielanie o nich informacji

GI może dokonywać kontroli w miejscach zlokalizowania zbiorów danych osobowych, może żądać złożenia wyjaśnień, przesłuchiwać świadków, żądać udostępnienia akt, dokumentów, nośników informacji. W razie stwierdzenia naruszenia w drodze decyzji administracyjnej GI nakazuje przywrócenie stanu zgodnego z prawem.

6.Państwowa Inspekcja Pracy - PIP tworzą Główny Inspektorat Pracy i okręgowe inspektoraty pracy oraz działający w ramach terenowych inspektoratów - inspektorzy pracy. Okręgowy inspektorat obejmuje zakresem swej działalności jedno lub więcej województw. Siedziby i zakres właściwości ustala Marszałek Sejmu.

Ponadto działa Rada Ochrony Pracy jako organ nadzoru nad warunkami pracy i PIP.

PIP kieruje Główny Inspektor Pracy, powoływany przez Marszałka Sejmu po zaciągnięciu opinii Rady Ochrony Pracy.

PIP powołana jest do ochrony i przestrzegania zasad pracy, szczególnie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Do PIP należy nadzór i kontrola przestrzegania

• prawa pracy,

• zasad bezpieczeństwa i higieny,

• ochrony pracy kobiet,

• zatrudniania młodocianych, niepełnosprawnych,

• analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

• inicjuje prace legislacyjne w dziedzinie prawa pracy, przedsięwzięcia oraz prace badawcze w dziedzinie prawa pracy

• ściga wykroczenia przeciwko prawom pracownika.

Nadzorem i kontrolą objęci są wszyscy pracodawcy oraz podmioty na rzecz, których świadczona jest praca przez osoby fizyczne.

Pracownicy mogą bez uprzedzenia przeprowadzić kontrolę o każdej porze dnia i nocy. Nadzór nad PIP sprawuje Rada Ochrony Pracy. GI przedstawia Radzie sprawozdania z działalności PIP.

ROZDZIAŁ III - KONTROLA SĄDOWA

Sądownictwo administracyjne

Kontrola sądowa jest tradycyjną formą zagwarantowania zgodnego z prawem działania administracji. Postulat poddania czynności administracyjnych kontroli sądów zrodził się w okresie walki przeciwko nieskrępowanej administracji państwa absolutnego.

Sądownictwo administracyjne polega na orzekaniu o legalności aktów administracyjnych przez organy o charakterze sadowym. Organ sądowy kontroluje powstały akt z punktu widzenia legalności i orzeka o jego ważności. Kontrola polega na możności skasowania aktu. Nie można aktu wadliwego zastąpić nowym aktem.

Kontrola sądów administracyjnych jest kontrolą następną.

W sądownictwie administracyjnym można wyróżnić systemy:

• System klauzuli generalnej - polega na tym, że wszystkie akty administracyjne podlegają kontroli sądu administracyjnego. Mogą być wyjątki od tej zasady to znaczy, że pewne akty mogą być wyłączone od tej zasady.

• System enumeracji - kontroli poddane są jedynie akty wyraźne wyliczone w ustawie.

Można też wyróżnić systemy:

• System ochrony prawa podmiotowego - zbudowany z punktu widzenia ochrony praw jednostki, polega na tym, że sąd działa tylko na wniosek osoby, której prawo podmiotowe zostało naruszone. Prawo wniesienia skargi ogranicza się do pewnego kręgu osób, których akt dotyczy.

• System ochrony prawa przedmiotowego - zbudowany z punktu widzenia kontroli legalności aktów administracyjnych bez względu na ich stosunek do jednostek. Ma na celu zapewnienie przestrzegania prawa przedmiotowego. Skargę można wnieść nie tylko na nielegalny akt, ale także nielegalne rozporządzenie. Sąd może wkraczać z urzędu albo na wniosek. System ten jest doskonalszy, jednak hamuje funkcjonowanie administracji.

Jeśli minister wyda rozporządzenie niezgodne z ustawą, to w systemie ochrony prawa przedmiotowego można wnieść skargę na nielegalne rozporządzenie. Natomiast w systemie prawa podmiotowego, skargę może wnieść osoba, która otrzymała decyzję wydaną na podstawie nielegalnego aktu.

Rozwój sądownictwa administracyjnego we Francji, Austrii i Niemczech

Początków sądownictwa adm. można doszukać się w epoce napoleońskiej. We Francji Napoleon powołał rady prefekturalne w I instancji i Radę Stanu w II instancji nazywane sądami administracyjnymi. Pełniły rolę opiniodawczą w sporach administracyjnych. Rada Stanu będąca formalnie organem doradczym stała się sądem administracyjnym.

W Austrii i Niemczech sądownictwo administracyjne ukształtowało się w II poł XIXw.

• Model typu austriackiego - charakteryzuje się jednoinstancyjnym sądownictwem, istnieje tylko jeden Trybunał Administracyjny. Ma to duże znaczenia dla jednolitej wykładni ustaw. Sąd orzeka o legalności aktów i ma kompetencje wyłącznie kasacyjne.

• Model pruski (północnoniemiecki)- polegał na wieloinstancyjnym sądownictwie. Jeśli chodzi o niższe instancje sądownictwo działało jako kolegium urzędników, uzupełnione czynnikiem obywatelskim. Sądownictwo było trójinstancyjne. Pierwszą instancją był wydział powiatowy, drugą wydział obwodowy. Były to organy kolegialne, polegające na orzekaniu przez władze administracyjne, w którym władze mają charakter i przywileje sędziowskie. Trzecią instancją był sąd typu kasacyjnego, niezawisły i niezależny.

Współcześnie we Francji działają międzydepartamentalne trybunały administracyjne oraz apelacyjne sądy administracyjne, nadal działa Rada Stanu. Poza wymienionymi działają także wyspecjalizowane sądy administracyjne jak Izba Obrachunkowa, Sąd Dyscypliny Budżetowej i Finansowej.

W RFN istnieje ogólne sądownictwo administracyjne oraz dwa rodzaje szczególnego sądownictwa administracyjnego - socjalne i finansowe. W ogólnym sądownictwie występują sądy administracyjne, wyższe sądy administracyjne oraz Federalny Sąd Administracyjny. W zakresie spraw socjalnych istnieje trójinstancyjne, natomiast w sprawach finansowych dwuinstancyjne sądownictwo. Sądownictwo w RFN powołane jest w zasadzie dla ochrony prawa podmiotowego, do kontroli działania administracji tylko wówczas, gdy wpłynie skarga osoby, której prawo zostało naruszone.

W Austrii funkcjonuje nadal Trybunał Administracyjny. Obowiązuje zasada klauzuli generalnej. Kontrola ta obejmuje tylko indywidualne akty administracyjne, gdyż kontrola rozporządzeń należy do Trybunału Konstytucyjnego. Dominuje system ochrony prawa podmiotowego. Sąd wyposażony jest wyłącznie w kompetencje kasacyjne.

Sądownictwo administracyjne w Polsce

Okres drugiej Rzeczypospolitej

W II Rzeczypospolitej sądem administracyjnym był Najwyższy Trybunał Administracyjny. Istniały także dwa sądy specjalne: Inwalidzki Sąd Administracyjny i Sąd Ubezpieczeń Społecznych. NTA został powołany do życia w 1922r Było to sądownictwo typu kasacyjnego o kompetencjach określonych klauzulą generalną. Legitymację przyznano każdemu, kto twierdził, że naruszono jego prawa lub, że go obciążono obowiązkiem bez podstawy prawnej. Przyjęto, więc system ochrony prawa podmiotowego. W przypadku uznania skargi za uzasadnioną NTA uchylał zaskarżony akt w całości. Organ, którego akt uchylono był obowiązany do wydania nowego aktu.

• Po II Wojnie Światowej

Do 1980 nie istniało ogólne sądownictwo administracyjne. Natomiast działały Sądy Ubezpieczeń Społecznych, zniesione w 1976r. Obecnie od 1999 działają sądy ubezpieczeń społecznych bądź sądy pracy i ubezpieczeń społecznych w 25 sądach okręgowych. Ogólne sądownictwo administracyjne przywrócono w 1980r ustawą o NSA, działający na podstawie pozytywnej enumeracji. W 1990 wprowadzono zmianę ustawy wprowadzając klauzule generalną, ograniczoną enumeracją negatywną.

Konstytucja ustala prawo każdego do sądu i do rozpoznania jego sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Jest to prawo jednostki do dochodzenia swoich praw przed właściwym, niezależnym, bezstronnym i niezawisłym sądem, w tym także sądem administracyjnym.

Postępowanie sądowoadministracyjne jest dwuinstancyjne.

NSA oraz inne sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej, która obejmuje orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów administracji rządowej. Sądy administracyjne orzekają o zgodności z ustawami uchwał organów jednostek samorządu terytorialnego, terenowych organów administracji rządowej, rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego, a organami administracji rządowej.

O ustroju sądownictwa administracyjnego stanowi ustawa - Prawo o ustroju sądów administracyjnych. Zgodnie, z którą, sądami administracyjnymi są NSA oraz wojewódzkie sądy administracyjne.

Wojewódzki sąd administracyjny tworzy się dla jednego lub kilku województw.

Prezydent RP tworzy i znosi w. s. a. oraz ustala ich siedziby, obszar właściwości.

W skład w.s.a. wchodzą: prezes, wiceprezesi, sędziowie.

Liczbę sędziów i wiceprezesów określa Prezes NSA.

NSA. W jego skład wchodzą: prezes, wiceprezesi i sędziowie.

Liczbę stanowisk ustala Prezydent RP na wniosek Zgromadzenia Ogólnego Sędziów NSA. Organami NSA są: prezes, zgromadzenie ogólne, kolegium.

Kontrola działalności administracji przez sądy adm. obejmuje skargi na:

• Decyzje administracyjne

• Postanowienia wydawane w postępowaniu administracyjnym

• Postanowienia wydawane w postępowaniu egzekucyjnym

• Akty prawa miejscowego

• Akty organów jednostek samorządu terytorialnego inne niże akty prawa miejscowego,

• Bezczynność organów

Właściwość rzeczowa w.s.a.

• rozpatrują wszystkie sprawy sądowoadministracyjne z wyjątkiem spraw zastrzeżonych

Właściwość rzeczowa NSA:

• Rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń w.s.a.

• Podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie rozbieżności przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych

• Podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcia zagadnień budzących poważne wątpliwości

• Rozstrzyga spory o właściwość

Właściwość miejscowa - do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji, którego działalność lub bezczynność została zaskarżona.

Podsumowanie (cechy polskiego sądownictwa administracyjnego)

• W latach 1980-2003 było jednoinstancyjne, od 2004 jest dwuinstancyjne

• Od 1990 oparte jest na klauzuli generalnej ograniczonej klauzula enumeracji negatywnej

• Jest oparte o system ochrony prawa podmiotowego

• Sąd administracyjny sprawuje kontrolę legalności działania administracji publicznej

• Sprawuje kontrolę następną

• Sąd posiada jedynie kompetencje kasacyjne

• Dopuszczalna jest skarga na bezczynność administracji.

Pozostałe sądy

1.Sądy Ubezpieczeń społecznych

Obecnie obowiązująca ustawa z 1998 przewiduje, że ZUS wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących: zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, przebiegu ubezpieczeń, ustalania wymiaru składek, ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń. Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do właściwego sądu ubezpieczeń społecznych w terminie miesiąca od doręczenia decyzji. Odwołanie wnosi się do jednostki wydającej decyzję. Jeżeli uzna ona odwołanie a słuszne, zmienia lub uchyla decyzje w terminie 14 dni. Jeśli odwołanie nie zostało uwzględnione zakład przekazuje je sądowi.

Sad ubezpieczeń społecznych może orzekać merytorycznie.

2.Sąd Ochrony konkurencji i konsumentów

Sąd okręgowy w Warszawie - sąd ochrony konkurencji i konsumentów rozpatruje odwołania od decyzji Prezesów Urzędów: Regulacji Energetyki, Transportu Kolejowego, Regulacji Telekomunikacji i Poczty, oraz Ochrony konkurencji i konsumentów.

Oddala odwołanie, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia.

W razie uwzględnienia sąd zaskarżoną decyzję uchyla albo zmienia.

Zarówno w przypadku, gdy sprawę rozpatruje sąd ubezpieczeń społecznych jak i wówczas, gdy orzeka sąd ochrony konkurencji i konsumentów mamy do czynienia z taka regulacją, że najpierw sprawy te należą do właściwości organów administracji, a decyzje tych organów są prawomocne o ile nie zostaną zaskarżone do sadu.

3.Sądy powszechne i SN

Poza przypadkami omówionymi wyżej rozpatrują sprawy związane z działalnością administracji publicznej.

• W sprawach o sprostowanie, unieważnienie, ustalenie treści aktu stanu cywilnego orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym.

• W związku z postępowaniem egzekucyjnym, osoba, która nie jest zobowiązanym ma prawo wystąpić do sądu o zwolnienie spod egzekucji

• Zgodnie z prawem wodnym, stronie niezadowolonej z odszkodowania ustalonej w drodze decyzji administracyjnej przysługuje droga sądowa,

• Odpowiedzialność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego wykonującej władze publiczną za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie.

• Od decyzji przewodniczącego KRRiT przysługuje odwołanie do Okręgowego sądu w Warszawie - sądu gospodarczego. Chodzi o decyzję nakazujące zaniechanie przez nadawcę działań w zakresie tworzenia i rozpowszechniania programów które naruszają przepisy ustawy. , decyzje nakładające kary pieniężne,

• Rozpatrują skargi i protesty związane z ordynacją wyborczą do sejmu, senatu, rad gmin, powiatów i sejmików, wyborze Prezydenta

4.Trybunał Konstytucyjny

Trybunał orzeka o zgodności z konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych, rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi organami państwa.

Orzeczenia mają moc powszechnie obowiązującą i ostateczną. Orzeczenie o niezgodności z konstytucją stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji.

• ROZDZIAŁ IV - KONTROLA WEWNĄTRZADMINISTRACYJNA

Kontrola wewnątrzadministracyjna - pojęcie

To instytucje kontrolne usytuowane w systemie organów administracji publicznej. Wyróżniamy: kontrole resortową, instancyjną, między resortową, prokuratorską oraz kontrole sprawowana przed regionalne izby obrachunkowe.

1. Resortowa - wykonywania w ramach struktury organizacyjnej resortu, czyli organ kontrolny i organ kontrolowany podporządkowany jest temu samemu naczelnemu lub centralnemu organowi administracji rządowej. Kontrola ta wynika z zależności organów. Organ nadrzędny odpowiada za działalność organu podporządkowanego i stąd potrzebuje od niego informacji, które pozwalają na ocenę działalności organu. Taka kontrola zachodzi zawsze między organami zajmującymi w strukturze resortu pozycję nadrzędna a jednostkami działającymi na niższych szczeblach.

2. instancyjna - szczególna forma wykonywania kontroli resortowej, wiąże się często z wykonywaniem funkcji nadzoru, organ kontrolujący ma prawo do zmiany rozstrzygnięć organu niższego stopnia. Charakteryzuje ją niepełny obiektywizm, ponieważ organ kontrolujący jest zwykle współodpowiedzialny za działania organu kontrolowanego. Wymaga ona uzupełnienia innymi formami kontroli, zwłaszcza sądową. Dla zwiększenie bezstronności powołuje się organy odwoławcze np. samorządowe kolegium odwoławcze.

3. międzyresortowa - zadania administracji często nie mogą być zamknięte w ramach jednego resortu. Istnieją organy, które będąc podporządkowanymi jednemu określonemu naczelnemu organowi administracji rządowej, sprawują kontrolę działalności podmiotów pozostających poza strukturą danego resortu.

Wśród tego typu kontroli występują inspekcje specjalne - ich zadaniem jest czuwanie nad realizacji zadań administracji w sferze działania różnych resortów. Inspekcje dzielimy na dwie grupy: o pełnym zakresie i o ograniczonym. Do pierwszej należy:

• kontrola skarbowa - organami kontroli są minister finansów publicznych jako naczelny organ kontroli skarbowej, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej jako organ wyższy nad dyrektorami urzędów kontroli skarbowej oraz dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej.

Kontroli podlegają wszystkie podmioty zobowiązane do świadczeń na rzecz Skarbu Państwa, podmioty wydatkujące środki z budżetu państwa, oraz zarządzające mieniem państwowym, a także płatnicy i inkasenci podatków. Celem kontroli jest ochrona interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa oraz zapewnienie skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochód państwa.

• Państwowa inspekcja sanitarna - do 2002r zespolona była z wojewoda i samorządem powiatowym. Obecnie jest centralnym organem administracji rządowej podległym ministrowi do spraw zdrowia.

Organami państwowej inspekcji sanitarnej są: Główny Inspektor Sanitarny, państwowy wojewódzki inspektor sanit. (powołuje Główny Inspektor Sanitarny), państwowy powiatowy insp. sanit. (powołuje woj. Inspektor Sanitarny),

państwowy graniczny insp sanit (powołuje woj. Inspektor Sanitarny).

Powołanie następuje na okres 5 lat. Inspektorzy mają prawo wstępu o każdej porze dnia i nocy do zakładów pracy, obiektów użyteczności publicznej, obiektów handlowych i środków transportu

• Inspekcja Ochrony Środowiska - podlega ministrowi właściwemu do spraw środowiska. Jest to organ kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania stanu środowiska. Zadania Inspekcji wykonują:

-Główny Inspektor Ochrony Środowiska oraz

-wojewoda przy pomocy woj. inspektora ochrony środowiska jako kierownika wojewódzkiej inspekcji ochrony środowiska wchodzącej w skład zespolonej administracji wojewódzkiej.

Rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa przynajmniej raz w roku rozpatrują informacje woj. insp ochrony środ. o stanie środowiska na obszarze województwa. Przy wykonywaniu kontroli inspektor wraz z pracownikami jest uprawniony do wstępu przez cała dobę na teren nieruchomości, obiektu, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza.

Kontroli podlegają zarówno jednostki org jak i osoby fizyczne.

Woj. Inspektor może wydać zarządzenie pokontrolne albo decyzje administracyjna, bądź tez wszcząć egzekucje. Inspektor może w drodze decyzji nałożyć obowiązek podjęcia działań zmierzających do usunięcia szkodliwego oddziaływania na środowisko, wymierzyć karę pieniężną a nawet wstrzymać działalność.

• Inspekcja handlowa - powołana do ochrony interesów i praw konsumentów oraz interesów gospodarczych państwa. Zadania inspekcji wykonują:

-Główny Inspektor Inspekcji Handlowej oraz

-wojewoda przy pomocy woj. inspektora inspekcji handlowej jako kierownika wojewódzkiej inspekcji handlowej wchodzącej w skład zespolonej administracji handlowej.

Inspekcja handlowa podlega Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, on także powołuje Głównego Inspektora Inspekcji Handlowej. zaś woj. Inspektora powołuje za zgodą Głównego inspektora wojewoda.

Do zadań Inspekcji Handlowej należy:

- kontrola legalności i rzetelności działania przedsiębiorców prowadzących

działalność gospodarczą w zakresie produkcji, handlu i usług,

- kontrola produktów znajdujących się w obrocie,

- podejmowanie mediacji w celu ochrony interesów i praw konsumentów,

- organizowanie i prowadzenie sądów polubownych,

- prowadzenie poradnictwa konsumenckiego.

Kontrola ta nie obejmuje jakości artykułów rolno-spożywczych oraz jakości zdrowotnej - tę kontrolę wykonuje Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Zadania ochrony konsumentów sprawują także jednostki samorządu terytorialnego. Rada powiatu powołuje powiatowego rzecznika konsumentów.

Do inspekcji o ograniczonym zakresie zaliczamy:

• Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa - Główny Inspektor jest organem centralnym podległym ministrowi do spraw rolnictwa.

Utworzono także wojewódzkich inspektorów, jako kierowników wojewódzkiej inspekcji ochrony roślin i nasiennictwa, wchodzącej w skład zespolonej administracji wojewódzkiej.

• Inspekcja Farmaceutyczna - Głównego Inspektora powołuje i odwołuje premier na wniosek ministra właściwego do spraw zdrowia.

• Inspekcja Weterynaryjna - Inspekcją kieruje Główny Lekarz Weterynarii, który jest centralnym organem administracji rządowej, powoływanym i odwoływanym przez PRM na wniosek ministra właściwego do spraw rolnictwa.

• Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych - inspekcja dla podlega ministrowi właściwemu do spraw rynków rolnych. Zastąpiła istniejącą do 2002 Inspekcję Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych.

Zadania wymienionych 4 inspekcji sprawują także wojewodowie przy pomocy woj. Inspektorów, wchodzących w skład zespolonej administracji rządowej w woj.

Inne inspekcje:

• Inspekcja Celna - powołana do przeciwdziałania i zwalczania naruszeń prawa obowiązującego w dziedzinie obrotu towarowego z zagranicą i obrotu towarami pochodzącymi z zagranicy. Do zadań inspekcji należy rozpoznawanie, zapobieganie, wykrywanie i zwalczanie przestępstw i wykroczeń w zakresie obrotu towarami, kontrola legalności pochodzenia towarów.

Generalny Inspektor Celny jest centralnym organem administracji podległym ministrowi do spraw finansów, powoływany przez PRM.

Regionalnych inspektorów powołuje minister do spraw finansów na wniosek GI.

• Zakład ubezpieczeń społecznych - wykonuje kontrole z zakresu ubezpieczeń społecznych. Kontrola ZUS może obejmować:

- zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych,

- prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek,

- ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i ich wypłacanie,

- prawidłowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe,

- wystawianie zaświadczeń

W ramach ZUS działają: Gł Insp Kontroli Zakładu oraz inspektorzy kontroli ZUS. Inspektorem kontroli może być pracownik ZUS,

- obywatel polski,

- korzystający w pełni z praw cywilnych i obywatelskich,

- cieszący się nienaganną opinią,

- niekarany,

- posiadający wyższe wykształcenie.

Wymaga się także złożenia egzaminu kwalifikacyjnego na inspektora.

4.Kontrola prokuratorska

Do roku 1990 należała do kontroli niezawisłej od administracji państwowej.

Obecnie funkcję Prokuratora Generalnego sprawuje Minister Sprawiedliwości, a prokuratura włączona jest do resortu sprawiedliwości. Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw.

Podejmuje zadania dotyczące strzeżenia praworządności także w działaniach administracji. Prokuratura może zaskarżyć do sądu niezgodne z prawem decyzje administracyjne a także opiniuje projekty aktów normatywnych.

Prokurator Generalny może wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją. Jeżeli uchwała organu samorządu terytorialnego jest niezgodna z prawem, prokurator zwraca się do tego organu o zmianę lub uchylenie aktu bądź kieruje wniosek do właściwego organu nadzoru. Może także wystąpić o ich uchylenie do sądu administracyjnego. Prokurator ma prawo zwrócenia się do organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. Może brać udział w postępowaniu administracyjnym, przysługują mu prawa strony. Prokuratorowi przysługuje także skarga do sądu administracyjnego na rozstrzygnięcia organów administracji w sprawach indywidualnych. Postępowanie przed sadem administracyjnym toczy się przy udziale prokuratora, gdy wniósł on skargę albo zgłosił swój udział.

5.Regionalne Izby Obrachunkowe

Są organami nadzoru nad działalności samorządów terytorialnych w zakresie spraw finansowych. Istnieje 16 regionalnych izb, a zasięg każdej izby obejmuje jedno województwo. Siedziby RIO pokrywają się z siedzibami województw. Są to państwowe organy nadzoru i kontroli. Oprócz kontroli finansowej jednostek samorządu terytorialnego dokonują kontroli w zakresie gospodarki finansowej i zamówień publicznych takich podmiotów jak: związki międzygminne, stowarzyszenia gmin, związki powiatów, stowarzyszenia powiatów, samorządowe osoby prawne. Izby kontrolują gospodarkę finansową na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym. Kontrola finansów jednostek samorządu terytorialnego w zakresie zadań administracji rządowej, wykonywanej na podstawie ustaw lub zawieranych porozumień dokonywana jest także pod względem celowości, rzetelności i gospodarności. Izby przeprowadzają co najmniej raz na 4 lata kompleksową kontrolę finansów jednostek samorządu terytorialnego. Izby kontrolują kwartalne sprawozdania z wykonania budżetów jednostek sam. teryt. W przypadku nieuchwalenia budżetu przez organ stanowiący do dnia 31 marca, izba ustala budżet tej jednostki w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań z zakresu administracji rządowej. Do zadań Izby należy także wydawanie opinii o przedkładanych projektach budżetów jedn. sam. teryt., wraz z informacjami o stanie mienia tych jednostek, opinie o sprawozdaniach wykonania budżetu.

Organami Izby są: kolegium izby i komisja orzekająca w sprawach naruszenia dyscypliny budżetowej.

Kolegium składa się z przewodniczącego, którym jest prezes izby oraz członków powołanych przez premiera spośród kandydatów przedstawionych przez kolegium izby. Połowę składu stanowią osoby zgłoszone przez organy stanowiące jedn. sam. teryt.

Członkowie kolegium są niezawiśli i podlegają wyłącznie ustawom.

Prezesa powołuje i odwołuje premier. Prezes reprezentuje Izbę na zewnątrz, kieruje sprawami izby, wyznacza składy komisji orzekającej.

Składy orzekające złożone są z 3 członków kolegium. Od uchwał składów orzekających służy odwołanie do kolegium w terminie 14 dni.

W każdej RIO tworzy się dwa oddziały:

• Kontroli gospodarki finansowej

• Informacji, analiz, szkoleń

Wydział kontroli gospodarki finansowej przeprowadza kontrole:

• Kompleksowe, obejmujące gospodarkę finansową jednostek sam. teryt.

• Problemowe, obejmujące wybrane zagadnienia

• Doraźne, podejmowane w razie potrzeby

Wydział informacji, analiz i szkoleń zajmuje się planowaniem prac izby, doradztwem w zakresie stosowania przepisów, organizowaniem i prowadzeniem szkoleń.

Nadzór nad działalnością RIO sprawuje premier. W razie powtarzającego się naruszenia prawa premier na wniosek ministra do spraw administracji publicznej może rozwiązać kolegium, wyznaczając tymczasowego prezesa do czasu utworzenia nowego kolegium.

ROZDZIAŁ V I - INNE FORMY KONTROLI ADMINISTRACJI

Według konstytucji, każdy ma prawo składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym oraz innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej w związku z wykonywaniem przez nie zadań z zakresu administracji. Przedmiotem skargi może być przede wszystkim zaniedbane lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy, naruszenie praworządności, a także przewlekłe, biurokratyczne załatwienie spraw. Organami właściwymi do rozpatrzenia skarg są organy nadrzędne nad organami, których skarga dotyczy.

Istotna rola przypada także środkom masowego przekazu. Prasa i inne środki masowego przekazu ujawniają i krytykują negatywne zjawiska życia społecznego i gosp. oraz prowadzą działalność interwencyjną. W ten sposób środki te sprawują kontrolę społeczną. Artykuły, notatki opublikowane w prasie, które przesłane zostały przez redakcję do właściwego organu, podlegają rozpatrzeniu jako skargi. Organ zawiadamia redakcję o sposobie załatwienia sprawy, a także osoby, których skarga dotyczyła. Opinia publiczna ma duże znaczenie. W interesie administracji leży dostarczanie środkom masowego przekazu informacji o swej działalności. Informacje te służą nie tylko ocenie działalności administracji, ale umożliwiają realizację jej zadań. Zgodnie z ustawa każdemu przysługuje prawo dostępu do informacji publicznej. Organy administracji są obowiązane udzielać informacji w zakresie swej działalności w ciągu 24 godzin od zwrócenia się dziennikarza lub redakcji. W urzędach centralnych organów administracji rządowej oraz urzędów wojewódzkich działają rzecznicy prasowi tych organów. Rzecznik Prasowy Rządu podlega premierowi.

1

---