orzeczenia, Prawo Unii Europejskiej(2)

prof. dr hab. Anna Wyrozumska

Katedra Prawa Europejskiego

Uniwersytet Łódzki

tel. 42 6354038

awyrozum@uni.lodz.pl

Dochodzenie roszczeń indywidualnych opartych na prawie UE przed Trybunałem Sprawiedliwości

Skarga przeciwko państwu członkowskiemu (art. 226 i nast. TWE)
Skarga o stwierdzenie nieważności aktu wspólnotowego (art. 230 TWE)
Skarga na bezczynność instytucji (art. 232 TWE)
Incydentalne badanie legalności aktu prawnego (art. 241 TWE)
Skarga odszkodowawcza przeciwko Wspólnocie (art. 235 w zw. z art. 288 ust. 2 TWE)

I. Skarga przeciwko państwu członkowskiemu (art. 226 i nast. TWE)

Skarga Komisji na niewywiązanie się państwa członkowskiego ze zobowiązań wspólnotowych

Zgodnie z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226 TWE:

Jeżeli Komisja uzna, że państwo członkowskie nie wypełniło zobowiązań przyjętych na podstawie niniejszego Traktatu, wydaje w tej sprawie umotywowaną opinię, umożliwiając uprzednio temu państwu przedstawienie swych uwag.

Jeżeli odnośne państwo nie zastosuje się do powyższej opinii w terminie ustalonym przez Komisję, może ona skierować skargę do Trybunału Sprawiedliwości.

Komisja jako strażnik Traktatów jest odpowiedzialna za egzekwowanie od państw członkowskich przestrzegania prawa wspólnotowego (Traktatu oraz środków prawnych wydanych na jego podstawie). Przestrzeganie prawa wspólnotowego jest zobowiązaniem państwa członkowskiego UE. Naruszenia prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie mają różną postać. Mogą polegać zarówno na działaniu (np. wydanie przepisów krajowych naruszających zawarty w art. 28 TWE zakaz stosowania środków o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych, por. sprawa Cassis de Dijon), jak i na zaniechaniu (brak implementacji dyrektywy Rady w przepisanym terminie).

W przypadku, gdy Komisja stwierdzi, że państwo członkowskie nie wywiązuje się z obowiązku przestrzegania prawa wspólnotowego, może wszcząć postępowanie, które przebiega następująco:

Procedura wstępna (nieformalna) - polega na poinformowaniu państwa przez Komisję o tym, że zdaniem Komisji państwo dopuszcza się naruszenia prawa wspólnotowego oraz na poszukiwaniu rozwiązania tej sytuacji przez Komisję i zainteresowane państwo.
Procedura zasadnicza (formalna) - najpierw Komisja przesyła państwu pismo ostrzegawcze (formalne ostrzeżenie), informujące o zarzucanym państwu naruszeniu prawa WE i wyznaczające termin dla jego usunięcia. Po bezskutecznym upływie tego terminu, Komisja przekazuje państwu członkowskiemu umotywowaną (uzasadnioną) opinię, w sposób szczegółowy opisującą naruszenie, jakiego zdaniem Komisji dopuściło się państwo członkowskie oraz wskazującą termin (zwykle 2 miesiące) na usunięcie naruszenia.
Procedura sądowa - postępowanie przed ETS wszczynane na skutek skargi Komisji, którą ta może złożyć po bezskutecznym upływie terminu wskazanego w umotywowanej opinii. Kończy się wydaniem orzeczenia, w którym Trybunał odrzuci skargę jako niedopuszczalną (postanowieniem) bądź oddali ją (jako niezasadną) albo uwzględni, czyli stwierdzi naruszenie zobowiązania wspólnotowego przez państwo członkowskie.

Podkreślić należy, że na każdym z powyższych etapów uprawnienia Komisji mają charakter dyskrecjonalny - Komisja może, a nie musi kierować umotywowaną opinię czy skargę do Trybunału.

Jakie cele i znaczenie ma etap przedsądowy (admisnistracyjny) procedury?

Sprawa 1/00 Komisja v. Republika Francuska (brytyjska wołowina) orzeczenie z 13 grudnia 2001 r., Zb. Orz. 2001, s. I-9989

53. (...) Należy zauważyć, że [Author ID1: at Sun Oct 31 16:20:00 2004 ]funkcją [Author ID1: at Sun Oct 31 16:20:00 2004 ]etapu przed-sądowego postępowania [Author ID1: at Sun Oct 31 16:21:00 2004 ]([Author ID1: at Sun Oct 31 16:21:00 2004 ]ang. [Author ID1: at Sun Oct 31 16:21:00 2004 ]pre-litigation pr[Author ID1: at Sun Oct 31 16:21:00 2004 ]ocedure[Author ID1: at Sun Oct 31 16:21:00 2004 ]) określonego w [Author ID1: at Sun Oct 31 16:22:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226 TWE jest umożliwienie zainteresowanemu państwu członkowskiemu wykonania swojego zobowiązania wynikającego z prawa wspólnotowego względnie wykonania jego prawa do obrony przed skargą Komisji. Właściwy przebieg tego [etapu] postępowania stanowi istotną gwarancję traktatową nie tylko ochrony uprawnień zainteresowanego państwa, ale również [Author ID1: at Sun Oct 31 16:22:00 2004 ]tego, że w dalszym toku postępowania jego zakres przedmiotowy będzie obejmował jasno zdefiniowany spór[Author ID1: at Sun Oct 31 16:26:00 2004 ] (...)[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

54. Z powyższej funkcji wynika, ż[Author ID1: at Sun Oct 31 16:26:00 2004 ]e [Author ID1: at Sun Oct 31 16:26:00 2004 ]celem formalnego ostrzeżenia jest, po pierwsze, wyznaczenie zakresu przedmiotowego sporu i wskazanie państwu członkowskiemu, do którego zwrócono się o ustosunkowanie się, czynników umożliwiających mu przygotowanie swej linii obronnej, a po drugie, umożliwienie państwu członkowskiemu dostosowanie [do prawa wspólnotowego] zanim skarga zostanie skierowana do Trybunału[Author ID1: at Sun Oct 31 16:26:00 2004 ] (...). [Author ID1: at Sun Oct 31 16:26:00 2004 ][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

55. W przedmiotowej sprawie naruszenie zobowiązania wspólnotowego zostało jasno zdefiniowane [Author ID1: at Sun Oct 31 16:30:00 2004 ]w formalnym ostrzeżeniu (...).[Author ID1: at Sun Oct 31 16:31:00 2004 ]

Komisja zatem, jako strażnik Traktatów, jest odpowiedzialna za egzekwowanie od państw członkowskich przestrzegania prawa wspólnotowego (Traktatu oraz środków prawnych wydanych na jego podstawie). Przestrzeganie prawa wspólnotowego jest zobowiązaniem państwa członk[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~owskiego UE.~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~Naruszenia prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie mają różną postać. Mogą polegać zarówno na działaniu (np. wydanie przepisów krajowych naruszających zawarty w~~ [Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]~~art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ] ~~28 TWE zakaz stosowania środków o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych, por. sprawa Cassis de Dijon), jak i na zaniechaniu (brak implementacji dyrektywy Rady w przepisanym terminie).~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~W przypadku, gdy Komisja stwierdzi, że państwo członkowskie nie wywiązuje się z obowiązku przestrzegania prawa wspólnotowego, może wszcząć postępowanie, które przebiega następująco:~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Procedura wstępna (nieformalna) - polega na poinformowaniu państwa przez Komisję o tym, że zdaniem Komisji państwo dopuszcza się naruszenia prawa wspólnotowego oraz na poszukiwaniu rozwiązania tej sytuacji przez Komisję i zainteresowane państwo.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Procedura zasadnicza (formalna) - najpierw Komisja przesyła państwu pismo ostrzegawcze (formalne ostrzeżenie), informujące o zarzucanym państwu naruszeniu prawa WE i wyznaczające termin dla jego usunięcia. Po bezskutecznym upływie tego terminu, Komisja przekazuje państwu członkowskiemu umotywowaną (uzasadnioną) opinię, w sposób szczegółowy opisującą naruszenie, jakiego zdaniem Komisji dopuściło się państwo członkowskie oraz wskazującą termin (zwykle 2 miesiące) na usunięcie naruszenia. [Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~Umotywowana opinia musi zawierać spójne wskazanie przyczyn będących podstawą uznania przez Komisję, [Author ID1: at Sun Oct 31 16:43:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~że państwo członkowskie nie wykonało swojego zobowiązania[Author ID1: at Sun Oct 31 16:44:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:44:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~. [Author ID1: at Sun Oct 31 16:44:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~Funkcja etapu przedsądowego postępowania (ang. [Author ID1: at Sun Oct 31 16:33:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~pre-litigation procedure[Author ID1: at Sun Oct 31 16:33:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~) jes[Author ID1: at Sun Oct 31 16:33:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~t [Author ID1: at Sun Oct 31 16:33:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~dwojaka. Po pierwsze - [Author ID1: at Sun Oct 31 16:37:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~zagwarantowanie państwu członkowskiemu wykonywania jego uprawnień poprzez [Author ID1: at Sun Oct 31 16:36:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~zapewnienie [Author ID1: at Sun Oct 31 16:33:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~mu[Author ID1: at Sun Oct 31 16:36:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ] ~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:33:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~szansy[Author ID1: at Sun Oct 31 16:35:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ] ~~wykonania swojego zobowiązania wspólnotowego, nim skarga zostanie skierowana do Trybunału oraz zagwarantowanie [Author ID1: at Sun Oct 31 16:33:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~możliwości wykonywania j[Author ID1: at Sun Oct 31 16:35:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~ego prawa do obrony. Po drugie [Author ID1: at Sun Oct 31 16:35:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~-[Author ID1: at Sun Oct 31 16:38:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ] ~~etap [Author ID1: at Sun Oct 31 16:35:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~przedsądowy pozwala na jasne zdefiniowanie sporu będącego przedmiotem postępowania[Author ID1: at Sun Oct 31 16:38:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:38:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]~~.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:38:00 2004 ]~~[Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ][Author ID3: at Thu Dec 2 15:14:00 2004 ]

Jakie znaczenie i charakter prawny ma umotywowana opinia?

Sprawa 301/81 Komisja v. Królestwo Belgii. Orzeczenie z dn. 1 marca 1983, Zb. Orz. 1983, s. 467

8. (...) Umotywowana opinia musi zawierać spójne wskazanie przyczyn, które doprowadziły Komisję do uznania, że dane państwo nie wykonało zobowiązania traktatowego. Komisja nie musi więc odnosić się do jakichkolwiek trudności wynikających z zastosowania dyrektywy.

Jakie znaczenie i charakter prawny ma umotywowana opinia?

Czy stanowi akt Komisji, który może zostać delegowany na Komisarza?

Stan faktyczny

Zgodnie z pierwszą dyrektywą Rady 68/151/EWG oraz czwartą dyrektywą Rady 78/660/EWG, państwa członkowskie miały zapewnić, aby spółki akcyjne corocznie podawały do wiadomości publicznej za pośrednictwem odpowiedniego publikatora, swoje wyniki finansowe (bilans oraz rachunek zysków i strat), zaś spółki, które tego nie czynią - umożliwiały dostęp do swoich wyników finansowych podawanych do właściwego rejestru. Komisja zarzuciła RFN, że nie egzekwuje tego obowiązku w należyty sposób, ponieważ Niemcy nie stosują odpowiednich kar wobec spółek, które go naruszają. Obowiązek stosowania odpowiednich kar wynikał wprost z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 6 pierwszej dyrektywy oraz ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 47 czwartej dyrektywy. Zgodnie z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 335 niemieckiego kodeksu handlowego (Handelsgesetzbuch), kary pieniężne mogły być stosowane w przypadku naruszenia obowiązku podania do wiadomości publicznej wyników finansowych spółek, jednak wyłącznie na wniosek członka organów reprezentujących spółkę, wierzyciela albo krajowej lub zakładowej rady pracowniczej. W 1990 r. [Author ID4: at Sun Oct 31 19:35:00 2004 ]Komisja formalnie zawiadomiła RFN, iż według jej informacji 93% spółek niemieckich nie wykonuje obowiązku podawania do wiadomości publicznej swoich wyników finansowych. Komisja wskazała także, że na RFN spoczywa w tej sytuacji obowiązek stosowania odpowiednich kar finansowych. RFN zaproponowała ~~w tej sytuacji~~[Author ID1: at Sun Oct 31 15:16:00 2004 ]zatem[Author ID1: at Sun Oct 31 15:16:00 2004 ], aby Komisja zaakceptowała projekt nowych przepisów niemieckich regulujących tę materię, wycofała skargę, a następnie landy niemieckie przystąpią do egzekwowania przewidzianych nowymi przepisami kar pieniężnych. Zarazem rząd niemiecki zastrzegł, że egzekucja kar będzie czasochłonna, co uniemożliwi niezwłoczne zastosowanie się do dyrektywy, czego domagała się Komisja w umotywowanej opinii. W odpowiedzi na tę propozycję, zajął stanowisko odpowiedni Komisarz, jednak strony nie osiągnęły ostatecznie porozumienia.

Stanowiska uczestników postępowania

Rząd niemiecki domagał się w pierwszym rzędzie odrzucenia skargi jako niedopuszczalnej. Argumentacja pozwanego opierała się na trzech zarzutach, a mianowicie: naruszenia zasady kolegialności przy wydawaniu umotywowanej opinii, zmiany zakresu przedmiotowego sporu oraz błędnej oceny rzekomego naruszenia zobowiązań wspólnotowych przez RFN. Naruszenie zasady kolegialności polegać miało na tym, że decyzje, takie jak przyjęcie umotywowanej opinii lub wszczęcie procedury z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226 (d. 169) TWE, muszą być podejmowane przez Komisję działającą kolegialnie, nie zaś w drodze delegacji - przez jednego Komisarza. Strona niemiecka podniosła, iż Komisji jako całości nie zostały zaprezentowane wszystkie konieczne informacje, potrzebne do podjęcia decyzji. Wobec powyższego, Komisja faktycznie nie działała więc kolegialnie, albowiem nie mając odpowiednich informacji, nie mogła też świadomie zająć stanowiska.

Komisja podniosła w odpowiedzi, że wobec dużej liczby postępowań opartych na ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226 (d. 169) TWE, Komisji nie są przedstawiane gotowe projekty umotywowanych opinii, celem zajęcia stanowiska. Nie jest to zresztą potrzebne, bowiem umotywowana opinia nie ma natychmiastowego skutku w postaci wiążącego skutku prawnego. Natomiast wszystkie istotne informacje są przedstawiane Komisji działającej kolegialnie, a tym samym zajmuje ona stanowisko będąc w pełni świadomą faktów, które legły u jego podłoża. Dopiero po zajęciu stanowiska przez Komisję działającą kolegialnie, przygotowuje się umotywowaną opinię pod nadzorem odpowiedniego Komisarza.

Treść orzeczenia

33. Należy uwzględnić na wstępie, że funkcjonowanie Komisji podporządkowane jest zasadzie kolegialnej odpowiedzialności (...).

36. Wydając umotywowana opinię, Komisja formalnie określa swoją pozycję w odniesieniu do stanowiska prawnego zajętego przez państwo członkowskie. Co więcej, formalnie wskazując naruszenie Traktatu, o które oskarżane jest państwo członkowskie, umotywowana opinia zamyka procedurę wstępną przewidzianą w ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226 (d. 169) TWE (...). Decyzja o wydaniu umotywowanej opinii nie może być tym samym traktowana jako środek administracyjny czy zarządczy (measure of administration or management) i nie może też być delegowana.

37. To samo odnosi się do decyzji o zwróceniu się do Trybunału o stwierdzenie naruszenia zobowiązań. W swej roli strażnika Traktatu, Komisja jest właściwa by decydować, czy należy wszcząć postępowanie przeciwko państwu członkowskiemu o naruszenie przezeń zobowiązań (...). Decyzja ta należy do dyskrecjonalnych uprawnień instytucji (...) i nie może być określana jako środek administracyjny czy zarządczy.

39. Zgodnie z utrwalonym poglądem orzeczniczym, zasada kolegialności jest oparta na równym udziale Komisarzy w podejmowaniu decyzji, z czego wynika w szczególności to, że decyzje powinny być przedmiotem kolektywnej dyskusji i to, że wszyscy członkowie Komisji powinni brać kolektywną odpowiedzialność polityczną za zajęte stanowisko (...).

40. Trybunał stwierdził również, że przestrzeganie tej zasady ma znaczenie dla jednostek dotkniętych konsekwencjami prawnymi decyzji Komisji (...).

41. Tym niemniej, formalne wymogi efektywnego przestrzegania zasady kolegialności ~~są rozmaite~~[Author ID1: at Sun Oct 31 15:23:00 2004 ]różnią się[Author ID1: at Sun Oct 31 15:23:00 2004 ], zależnie od charakteru i skutków prawnych aktów wydawanych przez tę instytucję.

43. W niniejszej sprawie, szczegółowe postępowanie rządzące kolektywną dyskusją Komisarzy, dotyczącą wydania umotywowanej opinii i wniesienia skargi o naruszenie zobowiązań, musi być więc określone w świetle skutków prawnych tych decyzji wobec zainteresowanego państwa.

44. Wydanie umotywowanej opinii stanowi wstępny etap postępowania (...), który nie rodzi żadnych skutków dla jej adresata. Stanowi on jedynie przedsądowy etap postępowania, który może prowadzić do skierowania skargi do Trybunału (...). Celem postępowania przedsądowego, określonego w ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226 (d. 169) Traktatu, jest umożliwienie państwu członkowskiemu spełnienie we własnym zakresie wymogów Traktatu albo, stosownie do okoliczności, usprawiedliwienie swojego stanowiska (...).

45. Jeśli ta próba rozwiązania sporu nie powiedzie się, funkcją umotywowanej opinii jest zdefiniowanie zakresu przedmiotowego sporu. Komisja nie jest jednak upoważniona, aby ostatecznie określać w drodze umotywowanych opinii wydawanych zgodnie z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226 (d. 169) TWE, uprawnienia i obowiązki państw członkowskich albo też, aby dawać im gwarancje, że ich postępowanie spełnia wymogi traktatowe. Zgodnie z rozwiązaniami zawartymi w ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226-228 (d. 169-171) Traktatu, uprawnienia i obowiązki państw członkowskich oraz ich postępowanie może być potwierdzone jedynie wyrokiem Trybunału (...).

46. Umotywowana opinia ma zatem skutek prawny jedynie w zakresie wszczęcia postępowania przez Trybunałem (...), w ten sposób, że jeżeli państwo członkowskie nie zastosuje się doń we wskazanym terminie, Komisja ma prawo, ale nie obowiązek, wszcząć postępowanie przed ETS (...).

47. Decyzja o wszczęciu postępowania przed Trybunałem, jakkolwiek stanowiąca nieodzowny krok dla umożliwienia mu wydania wiążącego orzeczenia w przedmiocie zarzucanego naruszenia zobowiązań, jako taka nie zmienia jednak inkryminowanej sytuacji prawnej.

48. Z powyższych wywodów wynika że zarówno decyzja o wydaniu umotywowanej opinii jak i decyzja o wniesieniu skargi o stwierdzenie naruszenia zobowiązań, muszą być przedmiotem kolektywnej dyskusji ogółu Komisarzy. Informacje, na których decyzje te są oparte, muszą być zatem udostępnione Komisarzom. Zarazem jednak, nie jest konieczne, aby ogół Komisarzy formalnie decydował o tym, jak ma być sformułowany tekst aktów skutkujących powyższymi decyzjami ani też, aby nadawał im ostateczną formę.

49. W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że ogół Komisarzy miał udostępnione wszystkie informacje, które uważał za pomocne w celu wydania decyzji.

Jaki moment jest decydujący dla oceny istnienia naruszenia zobowiązań? Czy TS powinien uwzględniać późniejsze zmiany sytuacji?

Sprawa 255/03 Komisja v. Belgia (waloński symbol jakości), orzeczenie z 17 czerwca 2004 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 15:27:00 2004 ] (dotąd nie opublikowane)

Stan faktyczny

Dekretem rządu Walonii (region belgijski) z września 1989 r. [Author ID1: at Sun Oct 31 15:29:00 2004 ]ustanowiony[Author ID1: at Sun Oct 31 15:27:00 2004 ]e[Author ID1: at Sun Oct 31 15:27:00 2004 ] zostało „walońskie[Author ID1: at Sun Oct 31 15:27:00 2004 ] ~~oznaczenie~~ [Author ID1: at Sun Oct 31 15:27:00 2004 ]symbol [Author ID1: at Sun Oct 31 15:27:00 2004 ]jakości”. Było[Author ID1: at Sun Oct 31 15:27:00 2004 ] ono[Author ID1: at Sun Oct 31 15:27:00 2004 ] oznaczeniem wysokiej jakości produktu przyznawanym towarom wyprodukowanym w Walonii. W 1994 Komisja poinformowała władze belgijskie, że w jej ocenie stosowanie walońskiego ~~oznaczenia~~ [Author ID1: at Sun Oct 31 15:27:00 2004 ]symbolu [Author ID1: at Sun Oct 31 15:27:00 2004 ]jakości przez Belgię stanowi naruszenie ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]ar[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]t.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 30 (d. 28) TWE (zakaz ograniczeń ilościowych i środków o skutku do nich równoważnym w obrocie towarami), ponieważ jego przyznanie nie powinno być uzależnione od miejsca pochodzenia towaru. W następstwie tego w ~~1999~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]1999 [Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]~~r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]~~[Author ID4: at Sun Oct 31 19:36:00 2004 ] [Author ID4: at Sun Oct 31 19:36:00 2004 ]r. [Author ID1: at Sun Oct 31 15:29:00 2004 ]Belgia przedstawiła Komisji wstępny projekt nowelizacji inkryminowanych przepisów, jednak wobec przekazania w ~~2001~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]2001 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ] r. [Author ID1: at Sun Oct 31 15:29:00 2004 ]przez Belgię informacji, że uprzednio przesłany projekt nie został przyjęty i przedstawienia przez nią nowego projektu (który miał być „szybko przyjęty” przez parlament waloński), Komisja w czerwcu 2002 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 15:28:00 2004 ] przesłała Belgii umotywowaną opinię, a ~~w czerwcu 2003~~[Author ID1: at Sun Oct 31 15:28:00 2004 ]rok później[Author ID1: at Sun Oct 31 15:28:00 2004 ] skierowała do ETS skargę w oparciu o ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226 TWE.

Stanowiska uczestników postępowania

Zdaniem Komisji walońskie oznaczenie jakości ma na celu wsparcie sprzedaży towarów krajowych, przy jednoczesnym zmniejszeniu sprzedaży towarów importowanych z innych państw członkowskich. Tym samym jest to, w ocenie powoda, środek o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych.

Belgia nie podważała tej oceny, jednak podniosła, że podjęte zostały już środki zapewniające wykonanie zobowiązań Belgii wynikających z prawa wspólnotowego, a dokładniej, z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 28 TWE.

Treść orzeczenia

12. (...) Ustalenie, czy państwo członkowskie naruszyło swoje zobowiązania [wspólnotowe], musi być dokonywane w odniesieniu do sytuacji występującej w tym państwie u końca okresu wskazanego w umotywowanej opinii, zaś Trybunał nie może brać pod uwagę żadnych późniejszych zmian.

Czy można zmienić zakres umotywowanej opinii w trakcie postępowania przed TS? Dlaczego?[Author ID1: at Sun Oct 31 17:17:00 2004 ]

Sprawa[Author ID1: at Sun Oct 31 17:17:00 2004 ] 7/69 Komisja v. Wlochy[Author ID1: at Sun Oct 31 17:17:00 2004 ],[Author ID1: at Sun Oct 31 17:19:00 2004 ] Zb. Orz[Author ID1: at Sun Oct 31 17:17:00 2004 ] 1970, s. 21[Author ID1: at Sun Oct 31 17:19:00 2004 ]

[Author ID1: at Sun Oct 31 17:20:00 2004 ]

Stan faktyczny[Author ID1: at Sun Oct 31 17:20:00 2004 ]

Stanowiska uczestników postępowania[Author ID1: at Sun Oct 31 17:25:00 2004 ]

Włochy zarzuciły skardze bezprzedmiotowość z uwagi na to, że [Author ID1: at Sun Oct 31 17:25:00 2004 ]mocą Dekretu Nr 319 [Author ID1: at Sun Oct 31 17:33:00 2004 ]dokonały zmiany odpowiednich przepisów po wydaniu umotywowanej opinii przez Komisję.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:25:00 2004 ] Komisja w skierowanej skardze domagała się od Trybunału oceny nie tylko stanu występującego w chwili wydania umotywowanej opinii, ale również odniesienia się do zmian, jakie [Author ID1: at Sun Oct 31 17:30:00 2004 ]Włochy wprowadziły po upływie terminu w niej wskazanego. [Author ID1: at Sun Oct 31 17:30:00 2004 ][Author ID1: at Sun Oct 31 17:25:00 2004 ]

T[Author ID1: at Sun Oct 31 17:28:00 2004 ]reść orzeczenia[Author ID1: at Sun Oct 31 17:28:00 2004 ]

6. W tych okolicznościach [Author ID1: at Sun Oct 31 17:44:00 2004 ]Komisja powinna wszcząć nowe postępowanie[Author ID1: at Sun Oct 31 17:44:00 2004 ] zgodnie z [Author ID1: at Sun Oct 31 17:44:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 169 TWE, odnośnie skutków Dekretu Nr 319 (...). [Author ID1: at Sun Oct 31 17:45:00 2004 ]

~~15. (...) Królestwo Belgii naruszyło swoje zobowiązanie wynikające z art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 15:30:00 2004 ]~~art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]~~[Author ID4: at Sun Oct 31 19:36:00 2004 ] ~~28 TWE.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 15:30:00 2004 ]

Sprawa 39/72 Komisja v. Republika Włoska, orzeczenie z dn. 7 lutego 1973, Zb. Orz. 1973 s. 101 (zob. dalej stan faktyczny)

Treść orzeczenia

9. Przedmiot skargi z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ].[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 169 Traktatu jest określony w umotywowanej opinii Komisji. Nawet, jeśli naruszenie zostało wyeliminowane po upływie terminu wynikającego z paragrafu 2 tego artykułu, prowadzenie postępowania nie jest bezprzedmiotowe (...).

11. Co więcej, wobec zarówno opóźnienia w wykonaniu, jak i ostatecznego niewykonania, orzeczenie Trybunału wydane w oparciu o ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 169 i art. 171 Traktatu może mieć kluczowe znaczenie dla określenia odpowiedzialności państwa członkowskiego za jego naruszenie, wobec innych państw członkowskich, Wspólnoty lub podmiotów prywatnych.

Ciężar udowodnienia naruszenia prawa wspólnotowego spoczywa w całości na powodzie, czyli na Komisji. Dla skuteczności skargi musi ona zaprodukować w postępowaniu dowody na poparcie tezy o istnieniu i zakresie naruszenia spoczywającego na państwie członkowskim zobowiązania wynikającego z prawa wspólnotowego.

Okoliczności egzoneracyjne

W odpowiedzi na złożoną przez Komisję skargę, państwo członkowskie może powołać się na okoliczności wyłączające odpowiedzialność (egzoneracyjne) za naruszenie, bądź też na zarzuty podważające samą zasadność skargi. Te pierwsze obejmują argumentację nie kwestionującą istnienia samego naruszenia, lecz zmierzającą do wyłączenia odpowiedzialności państwa za niewykonanie zobowiązania wynikającego z prawa wspólnotowego. Te ostatnie będą obejmowały argumenty zmierzające do podważenia samej tezy Komisji o istnieniu naruszenia prawa wspólnotowego .Spośród okoliczności egzoneracyjnych możemy wskazać powołanie się na siłę wyższą, bezprawność środka wspólnotowego, wzajemność, brak inercji lub celowego niewykonania oraz sugestie instytucji wspólnotowych.

1. Siła wyższa

Siła wyższa (force majeure), to nie dające się przewidzieć i ~~nieodparte~~ [Author ID1: at Sun Oct 31 16:00:00 2004 ]nie możliwe do odparcia [Author ID1: at Sun Oct 31 16:00:00 2004 ](będące poza kontrolą państwa członkowskiego) zdarzenie, które spowodowało naruszenie prawa wspólnotowego. Przykładem może być klęska naturalna czy kataklizm spowodowany przez człowieka (np. zbrojna napaść ze strony państwa trzeciego). Należy wszakże pamiętać, że brak możliwości wykonania zobowiązania wynikającego z prawa wspólnotowego jest oceniany z uwzględnieniem zasady proporcjonalności. Naruszenie, jakiego dopuściło się państwo członkowskie, jest usprawiedliwione tylko wówczas, jeżeli jest adekwatne i konieczne (nieuniknione) w świetle oddziałującej siły wyższej.

Sprawa 236/99 Komisja v. Królestwu Belgii, orzeczenie z dn. 6 lipca ~~2000~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]2000 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ], dotąd nie opublikowane

Stan faktyczny

Rada wydała dyrektywę 91/271/EWG dotyczącą obróbki ścieków miejskich. Zgodnie z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 3 dyrektywy państwa członkowskie miały obowiązek do końca ~~1998~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]1998 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ] stworzyć systemy odprowadzania ścieków dla tzw. obszarów wrażliwych. Program implementacji miał być przekazany Komisji do połowy 1994 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:01:00 2004 ] W ~~1996~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ]1996 [Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ]r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:01:00 2004 ] władze regionu Brussels-Capital zakomunikowały Komisji, że implementacja dyrektywy nastąpi do końca 2003 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:01:00 2004 ], w związku z czym zwróciły się one do Komisji o zgodę na przedłużenie terminu implementacji, motywując opóźnienie ograniczeniami finansowymi. W lipcu ~~1996~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ]1996 [Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ] [Author ID1: at Sun Oct 31 16:06:00 2004 ]r. [Author ID1: at Sun Oct 31 16:02:00 2004 ]władze belgijskie przedstawiły Komisji program implementacji dyrektywy, w odpowiedzi zaś Komisja zwróciła uwagę, że nie spełnia on wymogów dyrektywy. Pomimo, że jeszcze w ~~1999~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]1999 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ] [Author ID4: at Sun Oct 31 19:37:00 2004 ] [Author ID4: at Sun Oct 31 19:37:00 2004 ]~~r. [Author ID1: at Sun Oct 31 16:02:00 2004 ]~~[Author ID4: at Sun Oct 31 19:37:00 2004 ]Belgia komunikowała Komisji postępy w spełnianiu wymogów dyrektywy (budowano nowe oczyszczalnie ścieków), Komisja zdecydowała się na skierowanie skargi do ETS.

Stanowiska uczestników postępowania

Komisja zarzuciła Belgii, że zgodnie z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 3 dyrektywy region Brukseli powinien był mieć system zbierania i obróbki ścieków miejskich do końca 19[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]98[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]1998[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ] r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:02:00 2004 ] Belgia powołała się natomiast na siłę wyższą (force majeure) jako okoliczność wyjątkową, uzasadniającą niedokonanie implementacji w terminie. Rząd belgijski wskazał, że w państwie tym zaistniały trudności wywołane procesem reformy instytucjonalnej, jaka trwa od lat 60-tych, a której celem jest zachowanie jedności państwa belgijskiego oraz jego fundamentalnych wartości.

Treść orzeczenia

22. Należy wskazać w tym względzie, że trudności, na które powołuje się rząd belgijski, są natury czysto wewnętrznej, ponieważ wynikają z politycznej i administracyjnej organizacji państwa i tym samym nie mogą być poczytywane za przypadek działania siły wyższej.

23. Co więcej, zgodnie z ustaloną linią orzeczniczą, państwo członkowskie nie może powoływać się na sytuacje występujące w jego wewnętrznym porządku prawnym, aby usprawiedliwić niewykonanie zobowiązania wspólnotowego we wskazanym terminie, co obejmuje także sytuacje wynikłe z jego federalnej struktury (...).

Sprawa 101/84 Komisja v. Republika Włoska, orzeczenie z dn. 11 lipca 1985, Zb. Orz. 1985, s. 2629

Stan faktyczny

Rada wydała dyrektywę 78/546 w sprawie obliczeń statystycznych w odniesieniu do transportu drogowego towarów. Dyrektywa obligowała państwa członkowskie do corocznego, począwszy od 1979 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:06:00 2004 ], przedkładania Komisji prowadzonych w sposób określony w dyrektywie zestawień statystycznych, w zakresie wewnątrzkrajowego i międzynarodowego drogowego przewozu towarów. Statystyki miały umożliwiać Komisji obliczenie ogólnego tonażu towarów przewożonych w transporcie drogowym we Wspólnocie. W 1979 r. [Author ID1: at Sun Oct 31 16:07:00 2004 ]włoskie ministerstwo transportu poinformowało Komisję, że w wyniku zamachu bombowego na jego centrum przetwarzania danych i zniszczenia prowadzonego weń rejestru pojazdów, nie będzie możliwe dochowanie terminu przewidzianego na dokonanie wymaganych obliczeń statystycznych. W kolejnym liście z 12 września tego samego roku ministerstwo poinformowało Komisję, że przekazanie danych nie będzie możliwe do stycznia 1980 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:07:00 2004 ], zaś w listopadzie 1979 r. [Author ID1: at Sun Oct 31 16:07:00 2004 ]poinformowało, iż przekazanie obliczeń za rok 1979 r. [Author ID1: at Sun Oct 31 16:07:00 2004 ]zostanie wykonane jedynie częściowo. W kolejnych korespondencjach z września 1980 r. [Author ID1: at Sun Oct 31 16:07:00 2004 ]i kwietnia 1981 r. [Author ID1: at Sun Oct 31 16:07:00 2004 ]włoski resort informował kolejno, że dokonanie obliczeń nie było możliwe z tych samych przyczyn, które już podawał, a następnie - z powodu nieoczekiwanych trudności praktycznych, a mianowicie: niedostatków kadrowych i przeciążenia centrum komputerowego. Wreszcie, w lutym 1982 r. [Author ID1: at Sun Oct 31 16:07:00 2004 ]strona włoska poinformowała, że nie jest w stanie nawet w przybliżeniu określić terminu, w którym będzie w stanie przekazać pełne dane statystyczne wymagane dyrektywą.

Stanowiska uczestników postępowania

Rząd włoski uważał, że niewykonanie obowiązku implementacyjnego jest rezultatem trudności praktycznych, a przede wszystkim siły wyższej (force majeure) w postaci zamachu bombowego, który zniszczył w końcu 1979 r. [Author ID1: at Sun Oct 31 16:07:00 2004 ]bazę danych statystycznych ministerstwa transportu Republiki. Nadto dołożono starań i w pośpiechu dokonywano obliczeń statystycznych za pomocą wynajętych firm prywatnych. Wreszcie, strona włoska wyjaśniła, że wymagane dane zostały już w części zebrane, ale wymagają poprawek, których wprowadzanie potrwa, ale nie sposób określić z pewnością - jak długo, zaś w pozostałej części istnieją poważne trudności w ustaleniu sposobu zbierania danych.

Komisja stanęła na stanowisku, że jakkolwiek istotnie zamach bombowy na centrum statystyczne ministerstwa był okolicznością nieprzewidzianą i niemożliwą do przewidzenia, to jednak późniejsze wyjaśnienia strony włoskiej wskazują, że trudności w zebraniu i przekazaniu wymaganych dyrektywą danych wynikały z braków kadrowych i przeciążenia centrum komputerowego. Zdaniem Komisji, te okoliczności wskazują na działanie administracji publicznej, która nie dołożyła zwykłej staranności, której należałoby oczekiwać od jakiejkolwiek struktury administracyjnej. Następnie Komisja podkreśliła, że nawet uznanie okoliczności wskazanych przez pozwanego nie może prowadzić do zezwolenia stronie włoskiej na niestosowanie przez jej administrację przedmiotowej dyrektywy. Jakakolwiek bowiem byłaby potrzeba poprawienia zebranych danych statystycznych, stanowisko pozwanego, iż w ciągu szeregu lat po zamachu bombowym Republika Włoska nadal nie jest w stanie zebrać danych wymaganych przez dyrektywę, jest nieprzekonywające.

Treść orzeczenia

16. (...) Chociaż prawdą jest, że zamach bombowy, który wydarzył się przed 18 stycznia 1979 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:08:00 2004 ], mógł stanowić przypadek siły wyższej i stworzyć niemożliwe do przezwyciężenia przeszkody, to jednak jego skutki mogły utrzymywać się tylko przez określony czas, a mianowicie czas, który faktycznie byłby konieczny dla administracji cechującej się zwykłym stopniem staranności, aby mogła ona zastąpić zniszczony sprzęt i zebrać oraz opracować wymagane dane statystyczne. Włoski rząd nie może zatem opierać się na tej okoliczności, by usprawiedliwić utrzymujące się niewykonanie obowiązku wynikającego z dyrektywy przez całe lata po tym, gdy przedmiotowa okoliczność wystąpiła.

2. Bezprawność środka wspólnotowego

Czy państwo członkowskie może ~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]powoływać się na to, że nie wykonało środka wspólnotowego, bowiem był on bezprawny? Dlaczego?

Sprawa 1/00 Komisja v. Republika Francuska (brytyjska wołowina), orzeczenie z 13 grudnia 2001 r., Zb. Orz. 2001, s. I-9989

Stan faktyczny

Komisja przyjęła decyzję 96/239/WE w sprawie środków ochronnych w celu zabezpieczenia przeciwko gąbczastemu zwyrodnieniu mózgu (ang. skrót BSE). Wydanie decyzji było następstwem wykrycia związku pomiędzy przypadkami BSE u krów a odmianą choroby Creutzfelda-Jakoba, która dotyka ludzi. Decyzja zakazywała Wielkiej Brytanii eksportu do innych państw członkowskich oraz państw trzecich żywca wołowego, mięsa wołowego i produktów uzyskiwanych z takich zwierząt. Rada wydała następnie 16.3.1998 r. decyzję 98/256, znoszącą zakaz eksportu w odniesieniu do niektórych rodzajów mięs i produktów mięsnych z żywca wołowego pochodzącego z uboju w Irlandii Północnej, opartą na warunkach Programu Certyfikatów Eksportowych dla Stad (ang. skrót ECHS). Ta decyzja została następnie zmieniona decyzją 98/692, wprowadzającą specjalny program eksportu DBES). Termin rozpoczęcia eksportu wynikał z zezwolenia wydanego przez Komisję mocą decyzji 1999/514. Załącznik do decyzji 98/256 określał szczegółowo warunki, pod którymi możliwy był eksport żywca wołowego.

We Francji zakaz importu brytyjskiej wołowiny i cielęciny wynikał z rozporządzenia z 28.10.1998 r., zgodnie z którym mięso brytyjskie nie mogło być wprowadzane do obrotu we Francji pomimo spełnienia standardów wspólnotowych. We wrześniu 1999 r. Komisja skierowała pismo do władz francuskich, w którym wyraziła swoje zdziwienie brakiem implementacji środków wspólnotowych przez Francję. W odpowiedzi, Francja zwróciła się do Komisji o rozważenie nowych danych naukowych, które legły u podstaw przepisów francuskich. Z danych Francuskiej Agencji Bezpieczeństwa Żywności (fr. skrót AFSSA) wynikało, że wciąż istniały wątpliwości odnośnie bezpieczeństwa żywności objętej DBES, a w szczególności, że wykryto nieznany dotąd sposób zakażenia BSE. Komisja zażądała, aby swoje stanowisko odnośnie powyższych danych przedstawił Naukowy Komitet Sterujący (ang. skrót SSC), a ten uznał, że ryzyka wskazane w korespondencji francuskiej nie znajdują naukowego potwierdzenia. W tej sytuacji Komisja formalnie zażądała od Francji przedstawienia stanowiska, a podjęte rozmowy z udziałem także Wielkiej Brytanii doprowadziły do podpisania w listopadzie 1999 r. protokołu uzgodnień. Francja uznała za wystarczające wyjaśnienia przedstawione przez Wielką Brytanię, ta zaś zgodziła się na zastosowanie w przypadku bydła wysyłanego bezpośrednio do Francji specjalnego systemu identyfikacji bydła. Komisja natomiast przyjęła deklarację interpretacyjną do wcześniej wydanych decyzji wprowadzających ECHS i DBES, dotyczącą odrębnego znakowania brytyjskiego żywca i mięsa wołowego. Mimo tych działań, na skutek negatywnej opinii AFSSA, w grudniu 1999 r. Francja zadecydowała, że nie zniesie zakazu importu brytyjskiej wołowiny i skierowała do ETS skargę o unieważnienie odnośnych decyzji Komisji, która została następnie odrzucona przez Trybunał jako niedopuszczalna. Komisja natomiast skierowała skargę przeciwko Francji w oparciu o art. 226 TWE o naruszenie decyzji 98/256 i 1999/514.

Stanowiska uczestników postępowania

Komisja przypomniała, że zgodnie z treścią art. 249 TWE, decyzje są wiążące w stosunku do adresatów. Decyzja uruchamiająca DBES nie pozostawiała państwom członkowskim żadnego zakresu dyskrecji. Państwo członkowskie nie może, zdaniem powoda, opierać się na własnej ocenie ryzyk, abstrahując przy tym od tych, których dokonała Komisja. Komisja nie ma obowiązku odnoszenia się do każdej opinii naukowej przekazanej np. przez państwo członkowskie. Państwo członkowskie nie może odmówić jednostronnie zastosowania decyzji opierając się na własnych wątpliwościach natury naukowej czy interpretacyjnej. Nadto Komisja zwróciła uwagę, że prócz naruszenia wspomnianych decyzji, Francja naruszyła także art. 28 TWE (zakaz stosowania ograniczeń ilościowych w imporcie towarów) oraz art. 10 TWE (zasadę lojalności i szczerej współpracy).

Francja stanęła na stanowisku, iż warunki zniesienia zakazu importu wołowiny nie zostały spełnione, ponieważ DBES nie uwzględniał pojawienia się nowych danych naukowych, brytyjska wołowina nie spełniała wymogów DBES, a także nie został wprowadzony system śledzenia obrotu wołowiną brytyjską, co było podstawowym wymogiem DBES. Francja zarzuciła też, że Komisja nie może wnosić przeciwko niej skargi o naruszenie decyzji w sytuacji, gdy sama nie zapewniła, aby inne państwa członkowskie przestrzegały jej wymogów. W tej sytuacji Francja musiała odwołać się do ograniczenia swobody przepływu towarów przewidzianego w art. 30 TWE.

Treść orzeczenia

101. System środków ustanowionych Traktatem odróżnia skargi z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226 TWE i ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 227 TWE, które funkcją jest stwierdzenia niewykonania przez państwo członkowskie zobowiązań wspólnotowych, od skargi z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 230 TWE i ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 232 TWE, których celem jest sądowa kontrola środków przyjętych przez instytucje wspólnotowe bądź braku ich działania. Środki te mają inne cele i oparte są na odmiennych zasadach. W braku wyraźnie upoważniającego przepisu TWE, państwo członkowskie nie może zatem skutecznie powołać niezgodności z prawem decyzji, której jest adresatem, aby usprawiedliwić swoje niewykonanie takiej decyzji.

107. Wynika z tego, że rząd francuski nie może podnosić zarzutu błędów w systemie identyfikacji zwierząt (..) aby uzasadnić odmowę zastosowania się do decyzji 98/256 i ~~1999~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]1999[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]/514.

3. Wzajemność

Czy na gruncie prawa wspólnotowego dopuszczalne jest skuteczne powoływanie się przez państwo członkowskie na (znaną z prawa międzynarodowego publicznego) instytucję wzajemności (np. instytucje lub inne państwa też nie wykonują)? Dlaczego?

Sprawy połączone 90 i 91/63 Komisja v. Wielkiemu Księstwu Luksemburga i Królestwu Belgii, orzeczenie z dn. 13 listopada 1964, Zb. Orz. 1964, s. 625

Stan faktyczny

Skarga Komisji dotyczyła wprowadzenia opłat celnych na importowane produkty mleczne.

Stanowiska uczestników postępowania

Pozwani argumentowali, że naruszenie prawa wspólnotowego wystąpiło najpierw po stronie Rady. Przyjęła ona bowiem uchwałę, zgodnie z którą miała wydać decyzję regulującą przedmiotową problematykę, czego istotnie nie uczyniła w zakreślonym terminie. Skoro Rada sama naruszyła Traktat, to zgodnie z prawem międzynarodowym, druga strona (pozwane państwa) są zwolnione z obowiązku dalszego wykonywania swojego zobowiązania wspólnotowego.

Treść orzeczenia

(...) Relacja pomiędzy zobowiązaniami stron nie występuje na gruncie prawa wspólnotowego. W istocie Traktat nie ogranicza się do ustanowienia wzajemnych zobowiązań pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi, do których znajduje zastosowanie, lecz ustanawia nowy porządek prawny, rządzący kompetencjami, uprawnieniami i zobowiązaniami tych podmiotów, jak i regulujący procedury wykrywania i przeciwdziałania jego naruszeniom. Zatem, o ile wyraźnie nie zastrzeżono odmiennie, podstawowym zamysłem Traktatu jest, aby państwa członkowskie nie brały prawa we własne ręce. W związku z tym fakt, iż Rada naruszyła swoje zobowiązania nie zwalnia pozwanych od wykonywania własnych.

Sprawa 232/78 Komisja v. Republika Francuska, orzeczenie z dn. 25 września 1979, Zb. Orz. 1979 s. 2729

Stan faktyczny

Francji utrzymywała po dniu 1.1.1978 r. (po upływie okresu przejściowego) restrykcyjne przepisy dotyczące importu baraniny i jagnięciny, zdaniem Komisji, niezgodnie z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 28 (d. 30) TWE. Restrykcje te polegały na zakazie importu mięsa, którego cena nie przekraczała minimalnych progów.

Stanowiska uczestników postępowania

Rząd francuski nie podważał zarzutu Komisji, iż przedmiotowe regulacje są sprzeczne z powołanymi przepisami Traktatu. Zarazem jednak Francja przedstawiła następujące argumenty. Po pierwsze, argument natury społecznej, a mianowicie, że produkcja baraniny i jagnięciny stanowi źródło utrzymania dla ludności ubogich regionów kraju. Po drugie, argument natury ekonomicznej: rynek wspomnianych produktów jest w fazie przejściowej pomiędzy krajową organizacją i poddaniem go wspólnej organizacji. W fazie tej stosowanie reguł wolnego handlu przynieść by mogło negatywne skutki ekonomiczne. Wreszcie, argument związany z prawem i polityką konkurencji: istnieje nierówność konkurencyjności pomiędzy producentami francuskimi i ich brytyjskimi konkurentami, wynikająca z tego, że Wielka Brytania subsydiuje eksport baraniny i jagnięciny do innych państw członkowskich.

Tezy orzeczenia

7. (...) Upływ okresu przejściowego powoduje, że materie i sektory w sposób szczególny przypisane do Wspólnoty stają się obszarem jej odpowiedzialności, a zatem, jakkolwiek nadal konieczne jest podjęcie szczególnych środków, decyzja o ich zastosowaniu nie może być już podejmowana jednostronnie przez zainteresowane państwa członkowskie; muszą być one przyjęte w ramach systemu wspólnotowego, który jest stworzony, aby gwarantować ochronę ogólnego interesu publicznego Wspólnoty.

8. (...) Fakt, że ~~nie~~ [Author ID1: at Sun Oct 31 16:42:00 2004 ]zadanie to nie zostało jeszcze wykonane,[Author ID1: at Sun Oct 31 16:42:00 2004 ] nie stanowi wystarczającego usprawiedliwienia dla utrzymywania przez państwo członkowskie krajowej organizacji rynku o cechach sprzecznych z wymogami Traktatu odnoszącymi się do swobodnego przepływu towarów (...).

9. Republika Francuska nie może usprawiedliwiać istnienia takiego systemu używając argumentu, iż Zjednoczone Królestwo ze swojej strony utrzymuje krajowy system organizacji rynku w tym samym sektorze. Jeśli Republika Francuska jest zdania, że system ten przejawia cechy sprzeczności z prawem wspólnotowym, ma możliwość podjęcia działań, tak w ramach Rady, jak i poprzez Komisję, bądź wreszcie z wykorzystaniem środków ochrony prawnej, w celu wyeliminowania takich cech sprzeczności. Państwo członkowskie w żadnym wypadku nie ma prawa jednostronnie podejmować na własną rękę środków zaradczych bądź środków ochronnych w handlu, w celu ochrony przed naruszeniami przepisów Traktatu przez inne państwo członkowskie.

4. Brak inercji lub celowego niewykonania

Państwa członkowskie próbują niekiedy argumentować, że niewykonanie zobowiązania wspólnotowego miało miejsce, ale nie było ono celowe ani też nie wynikło z zaniedbań, ale jest rezultatem okoliczności natury obiektywnej.

Sprawa 301/81 Komisja v. Królestwo Belgii. Orzeczenie z dn. 1 marca 1983, Zb. Orz. 1983, s. 467

Stan faktyczny

Rada wydała dyrektywę 77/780/EWG harmonizującą przepisy w zakresie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe. Termin jej implementacji wynosił 24 miesiące i upływał 15.12.1979 r[Author ID1: at Sun Oct 31 16:47:00 2004 ]. Przed upływem tego terminu projekt ustawy implementującej został przygotowany, jednak nie skierowano go jeszcze do parlamentu belgijskiego.

Stanowiska uczestników postępowania

Rząd Królestwa Belgii podkreślał po pierwsze wysoki stopień trudności natury technicznej, instytucjonalnej i politycznej, które uniemożliwiły przedłożenie parlamentowi projektu ustawy implementującej. Ponadto, przy okazji wdrażania przedmiotowej dyrektywy zdecydowano się dokonać kompleksowej nowelizacji przepisów belgijskiego prawa bankowego. Rząd belgijski wskazał również na niedostateczne wskazanie podstaw umotywowanej opinii i skargi Komisji, a także na nieodpowiedni, dwumiesięczny termin, jaki Komisja wyznaczyła w opinii na usunięcie naruszenia prawa wspólnotowego. W opinii i skardze Komisja nie odniosła się ani do trudności wynikających z zastosowania dyrektywy, ani też do stopnia inercji bądź celowego niewykonania zobowiązania wspólnotowego przez belgijskie władze.

Rząd belgijski podkreślił też, że termin przeznaczony na implementację był zbyt krótki, zwłaszcza jeśli zważy się, że przedmiotowa dyrektywa budzi wątpliwości interpretacyjne w odniesieniu do samej natury zobowiązania, które z niej wynika dla państw członkowskich, a część jej przepisów miała walor bezpośredniej stosowalności. Wreszcie Belgia podniosła też w swojej obronie, iż wymogi dyrektywy zostały już zrealizowane w ustawodawstwie belgijskim, jak i przepisach administracyjnych o charakterze generalnym, które zostały podane do wiadomości publicznej. Przepisy te nie mają przy tym charakteru li tylko praktyki obrotu administracyjnego, ale są w istocie normami administracyjnymi. Zarazem rząd belgijski nie przedłożył Komisji ani Trybunałowi w toku postępowania przepisów, o jakich mowa, a jedynie podkreślał, że ustawa implementująca jest przygotowywana.

Tezy orzeczenia

6. Jakkolwiek powołane okoliczności mogą tłumaczyć trudności w zastosowaniu dyrektywy, nie eliminują one jednak niewykonania zobowiązania wspólnotowego przez Królestwo Belgii. Trybunał konsekwentnie wskazywał, że państwo członkowskie nie może powoływać przepisów, zwyczajów czy okoliczności wynikających z prawa krajowego, celem usprawiedliwienia naruszenia prawa wspólnotowego wynikającego z dyrektywy.

8. Należy zauważyć, że dopuszczalność skargi opartej na ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 169 Traktatu zależy wyłącznie od obiektywnego stwierdzenia naruszenia prawa wspólnotowego, nie zaś od udowodnienia inercji czy celowego niewykonania po stronie państwa członkowskiego. Umotywowana opinia musi zawierać spójne wskazanie przyczyn, które doprowadziły Komisję do uznania, że dane państwo nie wykonało zobowiązania traktatowego. Komisja nie musi więc odnosić się do jakichkolwiek trudności wynikających z zastosowania dyrektywy.

9. Termin implementacji dyrektywy wynosił 24 miesiące. Termin dwumiesięczny wskazany w umotywowanej opinii Komisji stanowi zaledwie dodatkowy czas, w jakim państwo członkowskie wzywane jest do usunięcia naruszenia, o jakie jest obwiniane. Nadto, Komisja czekała prawie dwa lata od chwili przekazania Belgii umotywowanej opinii, zanim skierowała skargę do Trybunału. Kwestionowanie przez Belgię dwumiesięcznego terminu wskazanego w umotywowanej opinii jest w tych okolicznościach bezskuteczne.

11. (...) Jeśli termin implementacji dyrektywy okazuje się być zbyt krótkim, państwo członkowskie może jedynie podjąć odpowiednie kroki określone w prawie wspólnotowym, zmierzające do wydłużenia tego terminu przez właściwe instytucje wspólnotowe.

13. Nawet jeśli określone normy dyrektywy były bezpośrednio stosowalne, nie zwalnia to Belgii z obowiązku implementacji dyrektywy (...).

5. Sugestie instytucji wspólnotowych

Czy państwo członkowskie może skutecznie powoływać się na to, że postępowanie uznane za naruszenie prawa wspólnotowego było nieformalnie akceptowane, czy sugerowane, przez instytucje wspólnotowe?

Sprawa 348/97 Komisja v. Republika Federalna Niemiec, orzeczenie z dn. 15 czerwca ~~2000~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]2000 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ], ~~dotąd nie opublikowane~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:50:00 2004 ]Zb. Orz. 2000[Author ID1: at Sun Oct 31 16:50:00 2004 ], s. I-4429[Author ID1: at Sun Oct 31 16:50:00 2004 ]

Stan faktyczny

Rozporządzenie Rady (EWG) 804/68 nakłada na masło importowane do Wspólnoty opłatę przywozową. Zgodnie z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 1 rozporządzenia Rady 2252/90, nie dotyczyło to handlu z Niemiecką Republiką Demokratyczną. Zgodnie z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 2 rozporządzenia Komisji 1795/90 dotyczącego metod implementacji rozporządzenia Rady 1794/90 w sprawie środków przejściowych stosowanych w handlu z NRD, wspólnotowe procedury tranzytowe stosują się do przepływu towarów pomiędzy Wspólnotą i NRD, przy czym obrót pomiędzy RFN i NRD jest uważany za obrót w ramach jednego państwa członkowskiego.

Stanowiska uczestników postępowania

Komisja zarzuciła RFN, że w sierpniu 1990, ładunek masła wyeksportowany z Holandii, do którego przyznano subsydia eksportowe, został wwieziony do Niemiec przez terytorium NRD, bez pobrania opłaty celnej. Tym samym nastąpiło uszczuplenie zasobów własnych Wspólnoty.

Zdaniem RFN, nie powstał w przedmiotowym stanie faktycznym należność celna, albowiem ładunek masła nie został wprowadzony do obszaru celnego Wspólnoty na skutek szczególnego charakteru handlu wewnątrzniemieckiego. Rząd niemiecki był zdania, że procedura powinna była być wszczęta w Holandii, gdyż subsydia eksportowe zostały tam bezpodstawnie wypłacone. W odpowiedzi na umotywowaną opinię, niemieckie władze wskazały nadto, że Komisja nie uwzględniła należycie szczególnej i wyjątkowej sytuacji spowodowanej procesem zjednoczenia Niemiec. Wreszcie wskazały one również, że w inkryminowanym okresie poprzedzającym wejście w życie traktatu o zjednoczeniu Niemiec, pomiędzy RFN i NRD obowiązywała już, w oparciu o odpowiednie umowy, unia celna.

Treść orzeczenia

38. Należy zauważyć na wstępie, że ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 10 Traktatu z 31 sierpnia 1990 w sprawie ustanowienia jedności niemieckiej, prawo wspólnotowe stosuje się do NRD od dnia przystąpienia tego państwa do RFN, czyli od 3 października 1990 (...). Wynika z tego, że do tej daty NRD nie była państwem członkowskim Wspólnoty i stosowały się doń przepisy celne zwykle stosowane do towarów pochodzących z państw nie-członkowskich.

39. Tym niemniej, w zakresie produktów rolnych, od dnia 1 sierpnia 1990 pobieranie opłat przywozowych i stosowanie innych podatków, ograniczeń ilościowych i środków o skutku do nich równoważnym, wynikające ze wspólnych zasad dotyczących tych produktów, zostało zawieszone w handlu pomiędzy Wspólnotą i NRD na podstawie ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 1 i 3 rozporządzenia 2252/90. Zarazem, zawieszenie to dotyczyło tylko towarów spełniających jedno z trzech kryteriów wymienionych w ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 1 ust. 2 rozporządzenia 2252/90, mianowicie o ile towary te były:

w całości uzyskane w Niemieckiej Republice Demokratycznej,
zaimportowane i wprowadzone do obrotu w NRD po pobraniu opłaty na szczeblu Wspólnoty,
zaimportowane ze Wspólnoty i wprowadzone do obrotu w NRD bez dopłaty z jakichkolwiek subsydiów wspólnotowych.

40. Przez przyznanie tego zawieszenia opartego na określonych kryteriach, rozporządzenie 2252/90 wprowadziło w ten sposób wyjątek od wspólnotowych przepisów celnych zwykle stosowanych w odniesieniu do towarów z państw nie-członkowskich. Wynika z tego, że poza zakresem owego wyjątku, przepisy te miały zastosowanie do dnia zjednoczenia.

42. W związku z tym, aby umożliwić ustalenie, czy produkty rolne wprowadzone na terytorium Wspólnoty spełniały jedno z kryteriów wymienionych w ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 1 ust. 2 rozporządzenia 2252/90 i, jeśli nie spełniałyby, zastosować szereg podatków i innych środków wynikających ze wspólnych zasad dla tych produktów, RFN miała obowiązek utrzymywania formalności celnych w handlu wewnątrzniemieckim, takich jak wymagane dla zastosowania ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 2 i 3 rozporządzenia 4151/88, albo przyjąć inne środki zapewniające, że rozporządzenie 2252/90 jest prawidłowo stosowane.

44. Co się tyczy argumentu rządu niemieckiego, iż ustanowienie unii celnej i rolnej było oparte na umowie pomiędzy dwoma państwami niemieckimi, z orzecznictwa jasno wynika, iż państwa członkowskie nie mogą opierać się na umowach zawartych z państwami nie-członkowskimi, aby usprawiedliwić nieprzestrzegania przepisów prawa wspólnotowego.

45. W odniesieniu do twierdzenia rządu niemieckiego, iż ustanowienie unii celnej i rolnej nastąpiło na wyraźne żądanie Komisji, należy tylko zauważyć, że Komisja nie może, za wyjątkiem sytuacji, gdy taka kompetencja została jej wyraźnie przyznana, dać gwarancji, że określone praktyki są zgodne z prawem wspólnotowym. W żadnym wypadku nie jest ona uprawniona do zezwalania na praktyki sprzeczne z prawem wspólnotowym (...).

53. Odnosząc się do argumentu rządu niemieckiego dotyczącego odwołania zawartego w ~~art~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ].[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 2 rozporządzenia 2252/90 do ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 2 i 5 rozporządzenia 1795/90, należy uznać, że jakkolwiek ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 2 rozporządzenia 2252/90 nie odnosi się wyraźnie do towarów spełniających jedno z kryteriów wymienionych w ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 1 ust. 2 tego rozporządzenia, to jednak z ustalonej linii orzeczniczej jasno wynika, że w przypadku, gdy przepis prawa wspólnotowego może być interpretowany na kilka sposobów, pierwszeństwo przyznaje się tej wykładni, która zapewnia zachowanie przez dany przepis jego ~~skuteczności~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:52:00 2004 ] [Author ID1: at Sun Oct 31 16:52:00 2004 ]efektywności [Author ID1: at Sun Oct 31 16:52:00 2004 ](...).

62. Nawiązując do argumentu rządu niemieckiego, że budżet Wspólnoty nie został uszczuplony, wypada jedynie zauważyć, że niewykonanie przez państwo członkowskie zobowiązania wynikającego z prawa wspólnotowego jest wystarczającą podstawą stwierdzenia naruszenia zobowiązania traktatowego, zaś fakt, że nie miało to negatywnego wpływu, jest bez znaczenia (...).

6. Niemożność zachowania zgodnego z prawem wynikająca z przyczyn obiektywnych

Dlaczego państwo członkowskie nie może skutecznie podnosić, że w chwili rozpatrywania skargi Komisji wykonanie zobowiązania wspólnotowego nie jest już możliwe z przyczyn obiektywnych?

Sprawa 39/72 Komisja v. Republika Wloska, orzeczenie z dn. 7 lutego 1973, Zb. Orz. 1973 s. 101

Stan faktyczny

Skarga Komisji dotyczyła naruszenia przez Włochy rozporządzenia Rady 1975/69 wprowadzającego system dodatków dla rolników za ubój krów i niewprowadzanie mleka i przetworów mlecznych na rynek (dalej: dodatków za niewprowadzanie) oraz rozporządzenia Komisji 2195/69 ustanawiającego metody implementacji powyższego systemu dodatków. Celem powyższych regulacji wspólnotowych było zmniejszenie nadwyżek mleka i przetworów mlecznych na rynku. Rozporządzenie Komisji określało sposób postępowania celem wdrożenia systemu w państwach członkowskich. Przepisy wspólnotowe określały koniec 1969 r. jako termin składania wniosków o dodatki, zaś luty 1970 r., jako termin uboju (z wyjątkiem krów cielnych, dla których termin był przesunięty do końca maja 1970). Wypłata dodatków miała nastąpić w ciągu 2 miesięcy od przedłożenia przez wnioskodawcę dowodu dokonania uboju. Dodatki za wycofanie mleka i przetworów mlecznych miały natomiast być wypłacane w terminie 3 miesięcy od podpisania przez wytwórcę zobowiązania wobec odpowiednich władz. Powyższy system, na skutek poprawy sytuacji na rynku, został zniesiony mocą rozporządzenia Rady w czerwcu 1971 r.

Po wejściu w życie wymienionych rozporządzeń, rząd wloski przedłożył w parlamencie projekt ustawy koniecznej dla uruchomienia systemu, zaś jeszcze przed jej uchwaleniem minister rolnictwa wydał okólnik dla władz lokalnych dotyczący postępowania ze złożonymi przez rolników wnioskami. Parlament włoski jednak nabrał wątpliwości, co do przedstawionego projektu ustawy w zakresie dodatków za niewprowadzanie produktów mlecznych na rynek, co poskutkowało opóźnieniem w jej uchwaleniu. Na skutek powyższego, wypłata pierwszych dodatków, i tylko za ubój krów, nastąpiła dopiero z końcem października 1972 r. Komisja wniosła skargę przeciwko Włochom w lipcu 1972 r.

Stanowiska uczestników postępowania

Włochy w pierwszym rzędzie kwestionowały sam raison d'etre skargi argumentując, że wymagany rozporządzeniami system dodatków za ubój został w końcu wprowadzony. Dodatki za niewprowadzanie produktów mlecznych na rynek nie mogą zaś zostać uruchomione, ponieważ uchylone zostały przepisy wspólnotowe ich dotyczące. Tym samym, o ile można wypłacać nadal dodatki za ubój, o tyle dodatki za niewprowadzanie nie mogą już być wypłacane z obiektywnych względów. Rząd włoski stwierdził nadto, iż środki mające na celu ograniczenie produkcji mleka nie odpowiadają potrzebom gospodarki włoskiej, która charakteryzuje się niewystarczającą produkcją żywności. Podczas debaty poprzedzającej przyjęcie rozporządzenia Rady 1975/69, delegacja włoska ujawniła owe[Author ID1: at Sun Oct 31 17:49:00 2004 ]a[Author ID1: at Sun Oct 31 17:49:00 2004 ] trudności i wyraziła jasno zastrzeżenia odnośnie wykonania przedmiotowego rozporządzenia. W tych okolicznościach, Komisja nie powinna była wnosić skargi dotyczącej naruszenia[Author ID1: at Sun Oct 31 17:49:00 2004 ]e[Author ID1: at Sun Oct 31 17:49:00 2004 ] przepisów, którym Włochy wyraziły swój sprzeciw.

Treść orzeczenia

10. Odnośnie niewykonania przepisów dotyczących dodatków za niewprowadzanie, pozwany w żadnym razie nie może w celu powstrzymania procedury przed Trybunałem, opierać się na fait accompli, który sam spowodował.

20. (...) Zgodnie z brzmieniem ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] ~~249~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:55:00 2004 ] [Author ID1: at Sun Oct 31 16:55:00 2004 ]189 [Author ID1: at Sun Oct 31 16:55:00 2004 ]~~d. 189~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:55:00 2004 ]Traktatu rozporządzenie obowiązuje państwa członkowskie w całości. W efekcie nie można zgodzić się, by państwo członkowskie stosowało rozporządzenie wspólnotowe w sposób wybiórczy bądź niekompletny, aby pozbawić mocy określone aspekty legislacji wspólnotowej, której się sprzeciwiało lub którą uważa za sprzeczną ze swoimi interesami.

22. Co się tyczy zastrzeżeń dotyczących prac nad przygotowaniem rozporządzenia 1975/69, obiektywny zakres zastosowania przepisów wydanych przez instytucje wspólnotowe nie może być modyfikowany przez zastrzeżenia czy sprzeciwy zgłaszane przez państwa członkowskie podczas ich formułowania. Na tej samej zasadzie, praktyczne trudności, które ujawniły się w momencie, gdy środek wspólnotowy powinien być wprowadzony w życie, nie mogą usprawiedliwiać jednostronnego nieprzestrzegania zobowiązań przez państwo czł[Author ID1: at Sun Oct 31 17:48:00 2004 ]l[Author ID1: at Sun Oct 31 17:48:00 2004 ]onkowskie.

Skarga państwa członkowskiego przeciwko innemu państwu członkowskiemu o naruszenie zobowiązania wspólnotowego [Author ID1: at Sun Oct 31 17:50:00 2004 ] ([Author ID1: at Sun Oct 31 17:50:00 2004 ]([Author ID1: at Sun Oct 31 17:51:00 2004 ]a[Author ID1: at Sun Oct 31 17:51:00 2004 ]A[Author ID1: at Sun Oct 31 17:51:00 2004 ]~~rt.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]rt.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 227 TWE)

Zgodnie z a[Author ID1: at Sun Oct 31 17:51:00 2004 ]A[Author ID1: at Sun Oct 31 17:51:00 2004 ]~~rt.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]rt.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 227 TWE:

Każde państwo członkowskie może skierować sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, jeżeli uzna, że inne państwo członkowskie nie wypełniło zobowiązań przyjętych na podstawie niniejszego Traktatu.

Zanim jakiekolwiek państwo członkowskie wniesie przeciwko innemu państwu członkowskiemu skargę zarzucającą naruszenie zobowiązań przez nie przyjętych na podstawie niniejszego Traktatu, powinno zwrócić się w tej sprawie do Komisji.

Komisja wydaje umotywowaną opinię, po uprzednim umożliwieniu zainteresowanym państwom przedstawienia swoich uwag, ustnie lub pisemnie.

Jeżeli Komisja nie wyda opinii w terminie trzech miesięcy, licząc od dnia jej zażądania, brak takiej opinii nie będzie stał na przeszkodzie wniesieniu sprawy do Trybunału Sprawiedliwości.

Procedura przedstawia się zatem następująco:

Procedura wstępna - skierowanie przez państwo-powoda wniosku do Komisji, po czym Komisja powinna wysłuchać obydwa państwa i podjąć najpierw próbę polubownego rozwiązania sporu.
Wydanie umotywowanej opinii. Komisja ma trzy miesiące na jej wydanie. Komisja powinna najpierw skierować pismo ostrzegawcze (formalne ostrzeżenie), a następnie, jeżeli państwo pozwane nie usunie zarzuconego przez Komisję i państwo-powoda naruszenia prawa, wówczas Komisja powinna skierować do niego umotywowaną opinię, wskazując szczegółowo na czym polega naruszenie oraz wyznaczając termin (zwykle - dwumiesięczny) na jego usunięcie. Ten termin nie musi się już oczywiście zawrzeć w terminie z a~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]rt.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 227 ust. 4 TWE. Po bezskutecznym upływie terminu, powód może skierować skargę do Trybunału, pomimo braku umotywowanej opinii Komisji. Należy przy tym podkreślić, że uprawnienie Komisji ma charakter dyskrecjonalny i brak wydania umotywowanej opinii we wspomnianym terminie nie może państwu pozwanemu dostarczać podstaw do wniesienia skargi przeciwko Komisji, która byłaby oparta na ~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 232 TWE.
Procedura sądowa - rozpoczyna się najwcześniej po upływie trzech miesięcy od skierowania przez państwo powodowe wniosku do Komisji o wydanie umotywowanej opinii. Jest inicjowana skierowaniem skargi do Trybunału, w oparciu o ~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]Art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 227 TWE. Jeżeli państwo powodowe nie zadośćuczyni terminowi z ~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 227 ust. 4 TWE, czyli skieruje skargę nim upłynie termin wskazany w umotywowanej opinii Komisji na usunięcie narusz[Author ID1: at Sun Oct 31 17:52:00 2004 ]enia, [Author ID1: at Sun Oct 31 17:52:00 2004 ]skarga powinna zostać przez Trybunał odrzucona jako niedopuszczalna.

Praktyczne znaczenie skargi

Praktyczna doniosłość omawianej skargi jest niewielka, a dzieje się tak z przyczyn politycznych, albowiem kierowanie skargi przeciwko innemu państwu jest niezręczne i może powodować „działania odwetowe”, czyli skierowanie skargi przeciwko powodowi przez państwo pozwane. Ponadto wskazać należy, że przecież skarga z Komisji z ~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226 TWE jest pierwotnie inicjowana wskutek posiadania przez Komisję wiedzy o naruszeniu prawa WE przez państwo członkowskie. Wiedza ta może być czerpana z różnych źródeł, w tym z zawiadomień wpływających od państw członkowskich. Takie zawiadomienie nie może być traktowane jako wniosek składany w trybie a~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]rt.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 227 ust. 2 TWE, o ile wnioskodawca wyraźnie nie uzewnętrznił takiej intencji. O wiele rozważniejsze politycznie jest złożenie zawiadomienia i ewentualne zainicjowanie w ten sposób postępowania opartego na ar~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]t.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226 TWE, aniżeli wchodzenie z innym państwem członkowskim w spór toczący się w oparciu o dyspozycję ~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 227 TWE.

Wreszcie wspomnieć należy o możliwości poddania sporu pomiędzy państwami członkowskimi, wynikającego z zastosowania Traktatu, jurysdykcji ETS w oparciu o specjalną umowę. Wówczas Trybunał występuje w roli sądu arbitrażowego, którego jurysdykcja nie jest jednak całkowicie fakultatywna, strony nie mogą wszak wskazać innego organu właściwego do rozwiązania sporu. [Author ID1: at Sun Oct 31 17:54:00 2004 ]

Rola Komisji

Komisja występuje w omawianej procedurze jako strażnik Traktatów. Wydając umotywowaną opinię, może zarówno podzielić stanowisko powoda, jak i nie zgodzić się z nim i następnie wystąpić w sporze w charakterze interwenienta po stronie pozwanego.

Poniższa sprawa jest pierwszą skargą wniesioną przez państwo członkowskie przeciwko innemu państwu członkowskiemu. Orzeczenie jest interesujące z kilku powodów, m.in. także z uwagi na uznanie wiążącego charakteru uchwały państw członkowskich (aktu nieformalnego), a także wypowiedź TS dotyczącą zasady szczerej współpracy (lojalności ) zawartej w art. 10 [d. 5] TWE

W sprawie sieci rybackich Komisja skierowała natomiast umotywowaną opinię do Trybunału i wystąpiła w postępowaniu jako interwenient po stronie powodowej.

Sprawa 141/78 Francja v. Zjednoczone Królestwo, orzeczenie z 4 października 1979, Zb. Orz. 1979, s. 2923

Stan faktyczny

Wlk. Brytania przyjęła w 1977 r. rozporządzenie w sprawie sieci rybackich z 1977 r., w którym określiła środki ochronne, m.in. minimalną wielkość oczek sieci rybackich. Francuski trawler „Cap Caval” poławiający krewetki na brytyjskich wodach terytorialnych został aresztowany przez brytyjską straż połowową, a jego kapitan postawiony przed sądem brytyjskim i oskarżony o naruszenie powyższego rozporządzenia poprzez użycie sieci o zbyt drobnych oczkach.

Francja zarzuciła działaniom Wielkiej Brytanii naruszenie postanowień Załącznika VI do uchwały Rady z 1976 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 18:29:00 2004 ] (uchwały haskiej)[Author ID1: at Sun Oct 31 18:46:00 2004 ], zgodnie z którymi do czasu przyjęcia odpowiednich przepisów wspólnotowych, państwa członkowskie mogą przyjąć środki tymczasowe jednostronne dla ochrony zasobów morskich pod warunkiem uzyskania uprzedniej zgody Komisji. Zdaniem Francji, ten wymóg nie został spełniony przez Wielką Brytanię.

Wobec powyższego, Francja wniosła skargę przeciwko Wielkiej Brytanii zarzucając przyjęcie przedmiotowego rozporządzenia wbrew postanowieniom Załącznika VI, a w razie nieuwzględnienia tego zarzutu - przyjęcie środka nieproporcjonalnego do celu (ochrony zasobów morskich).

Stanowiska uczestników postępowania

Komisja, interweniując w sprawie po stronie Francji, zarzuciła Wielkiej Brytanii także naruszenie rozporządzenia 101/76 z 1976 r. [Author ID1: at Sun Oct 31 18:29:00 2004 ]ustanawiającego wspólną politykę strukturalną rybołówstwa, zgodnie z którym państwa członkowskie były zobowiązane dokonać uprzedniego notyfikowania wszelkich zmian przepisów w zakresie rybołówstwa. Nadto Komisja podkreśliła, że Załącznik VI do uchwały Rady stanowi „szczególny wyraz obowiązku współpracy wyrażonego ogólnie w ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 5 Traktatu”. Wreszcie zdaniem interwenienta, środki brytyjskie są nadmierne, bowiem warunki połowowe, które konstytuują, są bardziej restrykcyjne aniżeli w projekcie środków przedstawionych przez Komisję.

Rząd brytyjski, nie podważając wiążącego charakteru Załącznika VI, podniósł[Author ID1: at Sun Oct 31 18:03:00 2004 ]~~osł~~[Author ID1: at Sun Oct 31 18:03:00 2004 ]a[Author ID1: at Sun Oct 31 18:04:00 2004 ], że brytyjskie rozporządzenie nie może być uznane za środek jednostronny, ponieważ zostało przyjęte dla zapewnienia wdrożenia w Wielkiej Brytanii zaleceń Komisji wydanych w oparciu o Konwencję z 1959 r. w sprawie połowów na północno-wschodnim Atlantyku. W związku z tym, rozporządzenie brytyjskie nie wymagało uprzedniej zgody Komisji w myśl Załącznika VI.

Treść orzeczenia

6. (...) Kwestionowane rozporządzenie [brytyjskie] zostało wydane w obszarze kompetencji Wspólnoty.

7. Wynika z tego, że wydanie kwestionowanego rozporządzenia w obszarze należącym do kompetencji Wspólnoty było poddane wszelkim relewantnym przepisom prawa wspólnotowego. W tym względzie należy odnieść się w szczególności, z jednej strony, do przepisów ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 2 i 3 rozporządzenia 101/76, zgodnie z którym wszystkie przepisy ustawowe i wykonawcze, a także wszelkie zmiany przepisów określających zasady stosowane przez państwa członkowskie w odniesieniu do połowów morskich na wodach terytorialnych i przybrzeżnych, muszą być notyfikowane pozostałym państwom członkowskim i Komisji. Z drugiej strony, należy uwzględnić treść Załącznika VI do uchwały Rady stanowiącego, iż „do czasu wdrożenia obecnie przygotowywanych środków wspólnotowych, które dotyczą ochrony zasobów morskich, państwa członkowskie nie będą przyjmować żadnych środków jednostronnych odnoszących się do ochrony tychże zasobów. Jednakże, jeśli w Międzynarodowej Komisji Rybołówstwa do 1977 r. [Author ID1: at Sun Oct 31 18:04:00 2004 ]nie zostanie osiągnięte porozumienie i w konsekwencji nie zostaną przyjęte niezwłocznie autonomiczne środki wspólnotowe, państwa członkowskie mogą przyjąć środki tymczasowe, niedyskryminujące i odpowiednie dla zapewnienia ochrony zasobów morskich na ich wodach przybrzeżnych. Przed przyjęciem takich środków, zainteresowane państwa członkowskie zwrócą się o zgodę Komisji, która musi być konsultowana na wszystkich etapach postępowania. Jakiekolwiek środki tego rodzaju nie mogą naruszać wskazówek, które zostaną wydane dla implementacji przepisów wspólnotowych dotyczących ochrony zasobów morskich”.

8. Komisja słusznie zauważyła, że przedmiotowa uchwała, w obszarze, do którego znajduje zastosowanie, czyni szczególnym obowiązek współpracy, jaki państwa członkowskie przyjęły na siebie zgodnie z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 5 Traktatu. Wykonanie tego zobowiązania jest niezbędne zwłaszcza w sytuacji, w której ustanowienie wspólnej polityki okazało się niemożliwe na skutek rozbieżności interesów, jakiej dotąd nie udało się zaradzić [Author ID1: at Sun Oct 31 18:32:00 2004 ]~~(...)~~[Author ID1: at Sun Oct 31 18:31:00 2004 ].[Author ID1: at Sun Oct 31 18:33:00 2004 ], i w obszarze takim jak ochrona zasobów morskich, w którym istotne rezultaty mogą zostać osiągnięte jedynie dzięki współpracy wszystkich państw członkowskich.[Author ID1: at Sun Oct 31 18:33:00 2004 ] [Author ID1: at Sun Oct 31 18:33:00 2004 ] [Author ID1: at Sun Oct 31 18:33:00 2004 ]

9. Wynika z powyższego, że wprowadzenie środków ochrony zasobów przez państwa członkowskie wymaga uprzedniej notyfikacji innych państw członkowskich i Komisji, a środki takie w szczególności podlegają wymogom określonym w Załączniku VI uchwały Rady. Innymi słowy, państwo członkowskie proponujące takie środki jest zobowiązane uzyskać zgodę Komisji, która musi być konsultowana na wszystkich etapach postępowania.

10. (...) Rząd brytyjski jednakże podniósł, że nie był zobowiązany przestrzegać powyższej procedury, jako że znajduje ona zastosowanie tylko do „środków jednostronnych” (...).

11. Załącznik VI do uchwały Rady (...) należy interpretować jako dotyczący wszelkich środków ochrony zasobów pochodzących od państw członkowskich. ~~(...)~~ [Author ID1: at Sun Oct 31 18:37:00 2004 ]Obowiązek [Author ID1: at Sun Oct 31 18:36:00 2004 ]konsultacji[Author ID1: at Sun Oct 31 18:39:00 2004 ] wynikający z uchwały obejmuje zatem także środki wydawane przez państwo członkowskie [Author ID1: at Sun Oct 31 18:36:00 2004 ]w celu zastosowania się do któregoś z jego międzynarodowych zobowiązań w tej materii. [Author ID1: at Sun Oct 31 18:37:00 2004 ]Takie konsultacje były tym bardziej konieczne w niniejszej sprawie, skoro jest poza sporem, jak wskazał[Author ID1: at Sun Oct 31 18:39:00 2004 ]y[Author ID1: at Sun Oct 31 18:41:00 2004 ] rząd francuski i Komisja, że[Author ID1: at Sun Oct 31 18:39:00 2004 ] k[Author ID1: at Sun Oct 31 18:41:00 2004 ]K[Author ID1: at Sun Oct 31 18:41:00 2004 ]westionowane rozporządzenie, jakkolwiek wynikające z niektórych zaleceń Konwencji w sprawie połowów na północno-wschodnim Atlantyku, w pewnych aspektach wychodzi wszak poza wymogi wynikające z owych zaleceń. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Dopiero wiele lat później trafi do TS kolejna skarga Belgia v. Hiszpania. W tym przypadku Komisja opowiedziała się po stronie Hiszpanii. Czy skierowała umotywowaną opinię do TS?

Sprawa 388/95 Królestwo Belgii v. Królestwo Hiszpanii, orzeczenie ETS z 16 maja ~~2000~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]2000 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ], Zb. Orz. ~~2000~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]2000[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ] s. I-3123

Stan faktyczny

Przepisy hiszpańskiego dekretu królewskiego o winach i napojach alkoholowych z 1988 r. [Author ID1: at Sun Oct 31 17:55:00 2004 ]określały warunki, na jakich winu może być przyznane oznaczenie pochodzenia (denominación de origen), albo kontrolowane oznaczenie pochodzenia (denominación de origen calificada). Decyzję w przedmiocie ustanawiania oznaczeń pochodzenia podejmuje minister rolnictwa. Jednym z warunków przyznania oznaczenia pochodzenia jest to, by wino było butelkowane w piwnicach w miejscu (regionie), gdzie zostało wyprodukowane. ~~Wymóg ten znajdował zastosowanie w odniesieniu do win przeznaczonych na eksport jedynie po upływie pięciu lat od dnia publikacji~~ [Author ID1: at Sun Oct 31 18:00:00 2004 ]~~przedmiotowej ustawy.~~ [Author ID1: at Sun Oct 31 18:00:00 2004 ]Ustawa nakładała także na Radę Zarządzającą, zajmującą się kontrolą przestrzegania warunków win posiadających oznaczenie pochodzenia, obowiązek określenia procedur produkcji wina danego rodzaju.

Minister rolnictwa ~~zarządzeniem z kwie~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:59:00 2004 ]~~tnia 1991~~ [Author ID1: at Sun Oct 31 17:59:00 2004 ]przyznał oznaczenie pochodzenia winu z regionu La Rioja oraz powołał Radę Zarządzającą Rioja. Do zarządzenia dołączono załącznik określający zasady stosujące się do produkcji wina oznaczanego jako pochodzące z Rioja (tzw. zasady Rioja). Z zasad tych wynikało, że wina mające oznaczenie pochodzenia Rioja muszą być butelkowane jedynie w piwnicach zarejestrowanych przez Radę Zarządzającą Rioja. ~~Butelki, do których nalewane jest takie wino, muszą być uznane przez Radę Zarządzającą,~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:59:00 2004 ] ~~szklane, o odpowiednich do jakości i marki wina parametrach i o pojemności określonej w przepisach wspólnotowych~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:58:00 2004 ].

Przepisy wspólnotowe w postaci rozporządzenia 823/87 i in. określają warunki produkcji i kontroli jakości win produkowanych w wyszczególnionych regionach (tzw. win PWR). Rozporządzenie zarazem pozwala państwom członkowskim na wprowadzanie surowszych wymogów, wynikających z tradycyjnych i uczciwych zwyczajów w produkcji danego rodzaju win PWR. We wcześniejszym orzeczeniu ETS w sprawie 47/90 [Author ID1: at Sun Oct 31 17:58:00 2004 ]Delhaize, które również dotyczyło dekretu królewskiego z 1988 r. i zasad Rioja, Trybunał orzekł, iż przepisy krajowe odnośnie win posiadających oznaczenie pochodzenia, które ograniczają ilość wina, jakie może być wyeksportowane w beczkach, dopuszczając zarazem sprzedaż takiego wina w beczkach w regionie pochodzenia, ~~stanowią środki o skutku podobnym do ograniczeń ilościowych i są zakazane przez~~ [Author ID1: at Sun Oct 31 18:01:00 2004 ]~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] ~~29 (d. 34) TWE. Trybunał uznał w orzeczeniu Delhaize, że tego rodzaju przepisy~~ [Author ID1: at Sun Oct 31 18:01:00 2004 ]stwarzają niedopuszczalne w świetle Traktatu korzyści dla lokalnych zakładów zajmujących się butelkowaniem win.

W 1994 r. Belgia zwróciła się do Komisji o podjęcie działań zmierzających do spowodowania usunięcia naruszenia prawa wspólnotowego przez Hiszpanię, które trwało pomimo orzeczenia ETS w sprawie Delhaize. Komisja nie podzieliła jednak stanowiska Belgii. W tej sytuacji Belgia w 1995 r. skierowała skargę przeciwko Hiszpanii.

Stanowiska uczestników postępowania

Zdaniem rządu belgijskiego, wspieranego przez interweniujące w sprawie rządy duński, holenderski, fiński i brytyjski, przedmiotowe przepisy hiszpańskie stanowią środek o skutku podobnym do ograniczeń ilościowych, a Hiszpania nie zastosowała się do wcześniejszego orzeczenia ETS w sprawie Delhaize i w dalszym ciągu narusza prawo wspólnotowe, utrzymując wspomniane unormowania w mocy.

Zdaniem rządu hiszpańskiego, który poparli interwenienci portugalski i włoski, hiszpańska ustawa o winach i zasady Rioja nie stanowią środka o skutku podobnym do ograniczeń ilościowych, ponieważ ich wyłącznym celem i skutkiem jest powstrzymanie nienależytego i niekontrolowanego użycia oznaczenia pochodzenia Rioja denominación de origen calificada. Nadto, stan faktyczny niniejszej sprawy nie jest analogiczny do sprawy Delhaize, gdyż kwestionowane tu przepisy hiszpańskie nie ograniczają eksportu wina w beczkach pozwalając jednocześnie na sprzedaż takowego w regionie produkcji, lecz zabraniają użycia oznaczenia pochodzenia na butelkach wina rozlewanego gdzie indziej, aniżeli w zarejestrowanych piwnicach w La Rioja. Pozwany wskazał również, iż przepisy wspólnotowe dotyczące win PWR pozwalają na stosowanie wymogów surowszych aniżeli wynikające z nich.

Zdaniem pozwanego i interwenientów występujących po jego stronie, w tym Komisji, butelkowanie stanowi integralną część procesu produkcji wina. Ich zdaniem, restrykcje przewidziane w przepisach hiszpańskich są usprawiedliwione na gruncie ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 30 (d. 36) TWE, a mianowicie, w oparciu o przesłankę ochrony własności przemysłowej i handlowej. Funkcją oznaczenia pochodzenia wina jest bowiem zagwarantowanie, że wino zostało wyprodukowane, w tym i butelkowane, w określonym regionie. Transport zaś i butelkowanie wina poza regionem produkcji narażałyby na szwank jakość wina.

Treść orzeczenia

51. Jest prawdą, jak wskazały rząd belgijski i rządy interweniujące po jego stronie, iż Trybunał stanął w sprawie Delhaize na stanowisku, że nie wykazano, by butelkowanie w regionie produkcji było działaniem koniecznym dla zapewnienia pożądanych cech wina, zagwarantowania jego pochodzenia wina i w szczególności, by wpływało na jakość wina.

52. W niniejszej sprawie jednak, rząd hiszpański oraz interwenienci występujący po jego stronie, w tym Komisja, przedstawili nowe informacje, wskazujące przyczyny, które zdolne są usprawiedliwić kwestionowaną regulację (...).

53. Przepisy wspólnotowe wykazują ogólną tendencję do umacniania jakości produktów (...), poprzez, m.in. wykorzystanie oznaczeń pochodzenia, którym przyznana została szczególna ochrona (...).

55. Oznaczenia pochodzenia należą do zakresu praw własności przemysłowej i handlowej (...).

57. Należy zauważyć, że wino wysokiej jakości jest produktem szczególnym, co odnosi się także do wina Rioja. Jego szczególna jakość i cechy, będące rezultatem kombinacji czynników natury przyrodniczej i społecznej, są związane z geograficznym obszarem pochodzenia, a ich utrzymanie wymaga wysiłków i uwagi.

59. Na tym tle, kwestionowane przepisy muszą być uznane za zgodne z prawem wspólnotowym pomimo ich restryktywnego skutku w handlu, o ile wykaże się, że są one konieczne i proporcjonalne do celu w postaci utrzymania stosownej renomy, jako bezsprzecznie cieszy się wino Rioja denominación de origen calificada.

61. W niniejszej sprawie bezspornym jest, że butelkowanie wina jest istotną operacją, która, jeśli nie jest prowadzona zgodnie z surowymi wymogami, może poważnie naruszyć jakość produktu. Butelkowanie[Author ID1: at Sun Oct 31 18:03:00 2004 ]a[Author ID1: at Sun Oct 31 18:03:00 2004 ] nie polega jedynie na napełnianiu pustych pojemników, lecz zazwyczaj obejmuje, przed napełnieniem, szereg złożonych działań (filtrowanie, klarowanie, schładzanie etc.), które jeśli nie są dokonywane zgodnie z określonymi zasadami, mogą negatywnie wpłynąć na jakość i zmienić cechy wina.

62. Jest także poza sporem, że transport wina w beczkach może poważnie naruszyć jego jakość, gdy nie jest przeprowadzany w optymalnych warunkach. Jeśli warunki transportu nie są idealne, wino może być narażone na natlenienie, które nasila się wraz z odległością i może ujemnie wpłynąć na jakość produktu. Będzie ono także narażone na ryzyko związane ze zmianami temperatury.

65. W przypadku butelkowania, najlepsze warunki mogą być łatwiej zapewnione, jeśli jest ono prowadzone przez zakłady w regionie, w którym funkcjonują winnice uprawnione do używania oznaczenia pochodzenia i pod ich bezpośrednim nadzorem, bowiem mają one szczególne doświadczenie i, co istotniejsze, szeroką wiedzę na temat cech danego wina (...).

76. Należy skonstatować, że przedmiotowy środek jest konieczny dla osiągnięcia zamierzonego celu, jako że nie istnieją środki mniej dolegliwe pozwalające na jego osiągnięcie.

Skutek prawny orzeczenia TS

Orzeczenia rozstrzygające spór co do istoty, zgodnie z treścią skargi Komisji, mają charakter deklaratoryjny (stwierdzają naruszenie). Naruszenie istnieje przy tym nie od daty wydania orzeczenia, lecz od chwili, w której stwierdzić można, że państwo naruszyło prawo wspólnotowe. Do najczęstszych naruszeń należy brak implementacji dyrektywy w terminie w niej wskazanym. Naruszenie prawa istnieć będzie zatem od dnia upływu terminu implementacji dyrektywy. Orzeczenie stwierdzające naruszenie może mieć również skutek dalszy, a mianowicie daje możliwość dochodzenia od państwa odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu szkody spowodowanej na skutek poważnego naruszenia przez państwo członkowskie prawa wspólnotowego (por. orzeczenia w sprawach Francovich i Brasserie de Pecheur). Ponadto, jeżeli orzeczenie stwierdzające naruszenie prawa wspólnotowe nie zostanie przez państwo członkowskie wykonane (wykonanie orzeczenia powinno rozpocząć się natychmiast i zakończyć w najkrótszym możliwym terminie), Komisja może skorzystać z możliwości wniesienia o nałożenie na państwo kary pieniężnej albo ryczałtu pieniężnego, w oparciu o ~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]a[Author ID4: at Sun Oct 31 19:37:00 2004 ]~~A[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]~~[Author ID4: at Sun Oct 31 19:37:00 2004 ]rt.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 228 TWE (o czym poniżej).

Kontrola Wykonywania orzeczeń TS ~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]

Zgodnie z a~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]rt.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 228 TWE:

Jeżeli Trybunał Sprawiedliwości stwierdza, że państwo członkowskie nie wypełnia zobowiązania wynikającego z niniejszego Traktatu, państwo to jest zobowiązane podjąć konieczne działania, celem zastosowania się do orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości.

Jeżeli Trybunał uznaje, że odnośne państwo członkowskie nie podjęło takich działań, po umożliwieniu temu państwu członkowskiemu przedstawienia swoich spostrzeżeń wydaje uzasadnioną opinię określającą kwestie, w których odnośne państwo członkowskie nie zastosowało się do orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości.

Jeżeli odnośne państwo członkowskie nie podejmuje działań koniecznych do zastosowania się do orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości w terminie ustalonym przez Komisję, ta może wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. Czyniąc to, określa wysokość ryczałtu lub kary pieniężnej, którą uważa za stosowną ze względu na okoliczności, do zapłacenia przez odnośne państwo członkowskie.

Jeżeli Trybunał Sprawiedliwości stwierdza, że odnośne państwo członkowskie nie zastosowało się do jego orzeczenia, może nałożyć na nie ryczałt lub karę pieniężną.

Niniejsza procedura nie narusza postanowień Artykułu 227.

Procedura wstępna - w przypadku, gdy państwo członkowskie, w stosunku do którego ETS wydał orzeczenie stwierdzające naruszenie prawa wspólnotowego (w procedurze z ~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226 lub 227 TWE), nie podejmie natychmiast i nie ukończy w najkrótszym możliwym terminie działań skutkujących usunięciem owego naruszenia i - tym samym - zastosowaniem się do orzeczenia Trybunału, Komisja może (nie musi) podjąć najpierw nieformalne konsultacje mające na celu skłonienie państwa do usunięcia naruszenia.
Procedura właściwa (formalna) - brak odpowiednich działań ze strony wspomnianego państwa powoduje, że Komisja może (nie musi) skierować do niego umotywowaną opinię, charakteryzującą w sposób szczegółowy rodzaj i rozmiar naruszenia obowiązku zastosowania się do orzeczenia Trybunału. Opinia ta wskazuje termin, w którym państwo zobowiązane jest zaprzestać naruszenia.
Procedura sądowa - po bezskutecznym upływie wspomnianego wyżej terminu Komisja może (nie musi) skierować wniosek do Trybunału, którego obligatoryjnym elementem jest określenie wysokości ryczałtu albo kary pieniężnej, o której nałożenie wnosi Komisja, jeżeli Trybunał podzieli jej pogląd o niezastosowaniu się zainteresowanego państwa do zapadłego orzeczenia Trybunału. Trybunał, rozstrzygając w przedmiocie owego wniosku, nie jest związany stanowiskiem Komisji, może więc określić wysokość ryczałtu lub kary odmiennie, aniżeli zaproponowano.

2. Sposób kalkulacji ryczałtu lub kary pieniężnej

Na Komisji spoczywa obowiązek dokonania ocen natury faktycznej, od których uzależniona jest wysokość ryczałtu lub kary. Kryteria owej kalkulacji, wynikające ze środków nieformalnych Komisji[Author ID1: at Sun Oct 31 18:48:00 2004 ][Author ID1: at Sun Oct 31 18:48:00 2004 ],[Author ID1: at Sun Oct 31 18:48:00 2004 ] są następujące:

powaga naruszenia prawa WE,
czas trwania naruszenia,
potrzeba zapewnienia, aby kara zniechęcała do utrzymywania naruszenia (prewencja indywidualna) i dopuszczania się kolejnych naruszeń (prewencja generalna),
możliwości płatnicze państwa (wysokość produktu krajowego brutto),
leżąca po stronie państwa członkowskiego możliwość przestrzegania prawa,
postęp państwa członkowskiego w usuwaniu naruszenia.

Czy Trybunał jest związany wysokością kary ustaloną przez Komisję? Od czego zależy wymierzenie kary?

Sprawa 387/97 Komisja v. Grecja, orzeczenie z 4 lipca ~~2000~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]2000 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ], Zb. Orz. ~~2000~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]2000 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ] s. I-5047

Stan faktyczny

W orzeczeniu z 7 kwietnia 1992 r. [Author ID1: at Sun Oct 31 18:51:00 2004 ]sprawie 45/91 Komisja v. Grecja ETS stwierdził, że Grecja nie dokonała terminowej i prawidłowej implementacji dyrektyw Rady 75/442 w sprawie ścieków i 78/319 w sprawie ścieków toksycznych i niebezpiecznych, w odniesieniu do regionu Chania. W odniesieniu do tego regionu, Grecja nie wdrożyła planów umożliwiających oczyszczanie ścieków tak, by było to bezpieczne dla ludzi i środowiska naturalnego.

Po wydaniu tego orzeczenia Grecja nie poinformowała Komisji o zastosowaniu jakichkolwiek środków zmierzających do usunięcia naruszenia prawa wspólnotowego, za wyjątkiem listu z sierpnia 1994 r. informującego o zatwierdzeniu planów budowy dwóch oczyszczalni ścieków, po którego przesłaniu władze greckie nie przekazywały już żadnych więcej informacji w przedmiotowej sprawie. Po wymianie korespondencji ( w tym przesłaniu formalnego ostrzeżenia 21.9.1995 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 18:51:00 2004 ]) Komisja uznała, że Grecja nie wyszła jeszcze ze wstępnej fazy prac mających na celu wykonanie orzeczenia w sprawie 45/91. W sierpniu ~~1996~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ]1996 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ] Komisja przesłała Grecji umotywowaną opinię, żądając ustosunkowania się do niej w terminie dwóch miesięcy, a także ostrzegając o możliwości nałożenia kary pieniężnej w oparciu o ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 228 ust. 2 TWE. Władze greckie przekazały Komisji swoje stanowisko w listopadzie ~~1996~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ]1996 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ], informując o wdrożeniu odpowiednich działań dla wykonania orzeczenia z 1992. Działania te Komisja uznała za niewystarczające i skierowała skargę do ETS w trybie ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 228 TWE, wnioskując o nałożenie kary pieniężnej w kwocie 24600 Euro za każdy dzień opóźnienia w zastosowaniu się do orzeczenia w sprawie 45/91.

Stanowiska uczestników postępowania

Grecja wnioskowała o odrzucenie bądź oddalenie skargi Komisji, ewentualnie o zmianę sposobu obliczenia wysokości kary pieniężnej przez uwzględnienie znacznego zaawansowania Grecji w zastosowaniu się do orzeczenia ETS w sprawie 45/91.

Grecja stanęła na stanowisku, że ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 228 ust. 2 TWE nie może być stosowany retroaktywnie, tj. do postępowań wszczętych przed jego wprowadzeniem do porządku wspólnotowego Traktatem z Maastricht (1.11.1993 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 18:51:00 2004 ]), bowiem jest normą surowszą i bardziej dolegliwą w porównaniu do wcześniej obowiązujących. Zdaniem Grecji postępowanie w niniejszej sprawie datuje się od 11.10.1993 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 18:51:00 2004 ], tzn. od skierowania przez Komisję do Grecji upomnienia o upływie czasu przewidzianego w orzeczeniu w sprawie 45/91 na działania dostosowawcze. Choć kara pieniężna nakładana jest na ex nunc (na przyszłość), to jednak stan faktyczny Trybunał ustala badając zdarzenia przeszłe.

Grecja stwierdziła także, iż w istocie implementacja dyrektyw 75/442 i 78/319 mogła ograniczyć się do przedstawienia raportu o stanie dostosowania do dyrektywy bez jakichkolwiek działań faktycznych.

Wreszcie Grecja podkreśliła, że nastąpił znaczny postęp w rozwiązaniu przedmiotowego problemu, a ilość ścieków nie spełniających wymogów wspólnotowych istotnie spadła.

Odnośnie wysokości ewentualnej kary pieniężnej władze greckie zażądały uwzględnienia skutków, powagi i długotrwałości naruszenia prawa wspólnotowego, które nakazują zastosować karę względniejszą od proponowanej przez powoda. Grecja w dużym stopniu bowiem zastosowała się już do orzeczenia w sprawie 45/91.

Treść orzeczenia

42. W tym względzie wystarczy stwierdzić, że wszystkie stadia procedury przedsądowej, w tym przesłanie formalnego ostrzeżenia z 21 września 1995 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 18:52:00 2004 ], miały miejsce po wejściu w życie Traktatu o Unii Europejskiej. Korespondencja z 11 października 1993 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 18:52:00 2004 ], do której odniósł się grecki rząd, nie stanowi części postępowania. Nadto, argument przedstawiony przez Grecję dotyczący doniosłości czynników i kryteriów odnoszących się do przeszłości, dla ustalenia wysokości kary pieniężnej, łączy się z ustaleniami materialnymi w sprawie, w szczególności, co się tyczy celu kary pieniężnej z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 228 ust. 2 TWE.

(W kolejnej części orzeczenia ETS rozważa zmiany prawa wspólnotowego od czasu wydania rozstrzygnięcia w sprawie 45/91)

51. Wynika z powyższego, że zobowiązania spoczywające na Republice Greckiej na mocy dyrektyw 75/442 i 78/319 pozostają bez zmian w świetle obecnie obowiązującego prawa wspólnotowego (...).

55. Należy zauważyć, że jakkolwiek ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 4 i 5 dyrektywy 75/442 nie uszczegóławiają środków, jakie powinny zostać podjęte w celu zapewnienia, że utylizacja ścieków następuje bez stwarzanie niebezpieczeństwa dla zdrowia ludzkiego i bez szkody dla środowiska naturalnego, jednak przepisy te są wiążące w odniesieniu do państw członkowskich, co do zamierzonego rezultatu, pozostawiając im margines dyskrecji w zakresie ustalenia potrzeby wdrożenia takich środków.

56. (...) Istotne pogorszenie stanu środowiska naturalnego w badanym okresie wskazuje jasno, że zainteresowane państwo członkowskie wykroczyło poza granice pozostawionego mu obszaru dyskrecji.

57. Te same spostrzeżenia można poczynić w zakresie ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 5 dyrektywy 78/319.

(Następnie ETS zbadał stan wdrożenia dyrektywy 75/442)

65. Z korespondencji przesłanej przez Prefekturę Chania do Ministerstwa Środowiska w maju i sierpniu ~~1998~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]1998 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ] jasno wynika, że większość ścieków nadal jest magazynowana w ten sam, niekontrolowany i bezprawny sposób (...).

(Dalej ETS odniósł się do stanu dostosowania Grecji do wymogów dyrektywy 78/319)

72. Odnośnie wykonania zobowiązania wynikającego z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 5 dyrektywy 78/319 (...) stanowisko rządu greckiego, iż ścieki toksyczne i niebezpieczne nie są już spuszczane do rzeki Kouroupitos od ~~1996~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ]1996 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ], znajduje potwierdzenie w dokumentacji. To stanowisko jest częściowo tylko podważane przez Komisję, która przyznaje, że ilość ścieków toksycznych i niebezpiecznych uległa zmniejszeniu.

73. Do Komisji należy w tej sytuacji dostarczenie Trybunałowi w toku postępowania informacji niezbędnych do ustalenia stopnia dostosowania się państwa członkowskiego do orzeczenia stwierdzającego naruszenie prawa wspólnotowego.

74. Jako że takie informacje nie zostały dostarczone, nie zostało zatem dowiedzione, by Republika Grecka całkowicie nie wykonała zobowiązania utylizacji ścieków toksycznych i niebezpiecznych z regionu Chania w myśl dyrektywy 78/319.

79. Opierając się na sposobie obliczania określonym w swoim M[Author ID1: at Sun Oct 31 18:53:00 2004 ]m[Author ID1: at Sun Oct 31 18:53:00 2004 ]emorandum Komisji [Author ID1: at Sun Oct 31 18:53:00 2004 ]96/C 242/07 z 21.8.~~1996~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ]1996 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ] i ~~obwieszczeniu~~ [Author ID1: at Sun Oct 31 18:53:00 2004 ] [Author ID1: at Sun Oct 31 19:30:00 2004 ]Informacji Komisji [Author ID1: at Sun Oct 31 18:53:00 2004 ]97/C 63/02 z 28.2.~~1997~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ]1997[Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ] r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:03:00 2004 ] w sprawie metody obliczania kar pieniężnych stosowanych zgodnie z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 228 (d. 171) TWE, Komisja zaproponowała (...) nałożenie przez Trybunał kary w kwocie 24600 Euro za każdy dzień opóźnienia od dnia zawiadomienia o niniejszym wyroku do dnia, w którym naruszenie zobowiązania wspólnotowego zostanie usunięte. Komisja utrzymuje, że kara pieniężna w formie płatności okresowych jest najodpowiedniejszym środkiem dla osiągnięcia zastosowania się do niniejszego orzeczenia.

83. W braku odmiennych postanowień Traktatu, Komisja może przyjąć wskazówki odnośnie określania sposobu obliczania ryczałtu pieniężnego bądź kary pieniężnej, których zastosowania się domaga, w szczególności celem zapewnienia równego traktowania państw członkowskich.

85. (...) Komisja uważa, że wysokość kary powinna być obliczana w oparciu o podstawowe kryteria: powagi naruszenia, czasu jego trwania oraz potrzeby zapewnienia, by kara zniechęcała do utrzymywania naruszenia i dopuszczania się kolejnych naruszeń.

88. Sugestia Komisji, by brać pod uwagę produkt krajowy brutto państwa członkowskiego oraz liczbę głosów w Radzie wydaje się stosowna, gdyż uwzględnia zdolności płatnicze państw członkowskich, utrzymując różnice pomiędzy państwami w tym względzie w rozsądnym rozmiarze.

89. Należy podkreślić, że te sugestie Komisji nie wiążą Trybunału. (...) Są one jednak dlań użytecznym punktem odniesienia.

Sprawa 278/01 Komisja v. Królestwu Hiszpanii, orzeczenie z 25 listopada 2003, Zb. Orz. 2003, s. 0000.

Stan faktyczny

Dyrektywa Rady 76/160/EWG dotycząca jakości wód kąpielowych nakazywała państwom członkowskim wprowadzenie standardów fizycznych, chemicznych i mikrobiologicznych, jakie powinny spełniać przybrzeżne wody kąpielowe nie została implementowana prawidłowo przez Hiszpanię, wobec czego ETS w następstwie skargi Komisji wniesionej w oparciu o ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 226 TWE wydał w ~~1998~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]1998 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ] orzeczenie w sprawie 92/96 stwierdzające naruszenie prawa wspólnotowego. Po wydaniu tego rozstrzygnięcia przez Trybunał, Hiszpania informowała Komisję o środkach podjętych dla eliminacji naruszenia prawa wspólnotowego, jednak działania te były w ocenie Komisji niewystarczające. W związku z tym w ~~2000~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]2000 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ] przekazała ona Hiszpanii formalne ostrzeżenie w trybie ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 228 TWE, a następnie (po kolejnej wymianie korespondencji) umotywowaną opinię, ostrzegając o zamiarze wystąpienia do Trybunału o nałożenie kary pieniężnej w razie niezastosowania się przez Hiszpanię do tejże opinii w dwumiesięcznym terminie. Pomimo podjęcie pewnych działań przez Hiszpanię Komisja uznała jednak, że są one niewystarczające i skierowała w lutym 2001 skargę do ETS w oparciu o ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 228 TWE, domagając się stwierdzenia, że Hiszpania w dalszym ciągu narusza swoje zobowiązania wynikające z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 4 dyrektywy 76/160/EWG oraz, iż nie zastosowała się ona do orzeczenia Trybunału w sprawie 92/96 z ~~1998~~[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]1998 r.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:04:00 2004 ]. Nadto Komisja zażądała nałożenia na pozwanego kary pieniężnej w kwocie 45600 Euro za każdy dzień opóźnienia w zastosowaniu się do orzeczenia w sprawie 92/96, licząc od dnia doręczenia pozwanemu orzeczenia w niniejszej sprawie.

Stanowiska uczestników postępowania

Komisja zażądała nałożenia na Hiszpanię kary pieniężnej. Zaproponowała kalkulację tej kary poprzez przyjęcie kwoty bazowej (500 Euro) i pomnożenie jej przez współczynniki odpowiadające ocenie stopnia powagi naruszenia i jego długotrwałości (wyrażone na skalach liczbowych, np. powaga naruszenia: 4 w skali od 1 do 20) oraz przez współczynnik 11,4 odpowiadający produktowi krajowemu brutto Hiszpanii i jej ilości głosów ważonych w Radzie (te dwie komponenty składają się na ocenę zdolności płatniczej Hiszpanii).

Królestwo Hiszpanii domagało się alternatywnie odrzucenia skargi w całości, ewentualnie w części dotyczącej nałożenia kary pieniężnej, bądź ostatecznie uwzględnienia skargi z jednoczesnym ustaleniem wysokości kary pieniężnej w kwocie nie wyższej od 11400 Euro dziennie.

Pozwany w pierwszym rzędzie podważył samą dopuszczalność skargi podnosząc, że Komisja wniosła ją zbyt wcześnie, nie pozostawiając Hiszpanii wystarczającego czasu na zastosowanie się do orzeczenia.

Treść orzeczenia

27. ~~Art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]Art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 228 TWE nie precyzuje terminu przeznaczonego na podjęcie środków koniecznych dla zastosowania się do wydanego orzeczenia. Tym niemniej z utrwalonej linii orzeczniczej wynika, iż potrzeba zapewnienia natychmiastowego i jednolitego zastosowania prawa wspólnotowego wymaga, by proces dostosowawczy został podjęty natychmiast, a zakończony tak szybko jak to możliwe.

30. Zważyć należy, iż od doręczenia pozwanemu orzeczenia w sprawie 92/96 a końcowym terminem wskazanym w umotywowanej opinii w niniejszej sprawie, upłynęły trzy sezony kąpielowe. Nawet jeśli zastosowanie się do powyższego orzeczenia wymagało, jak podniosła Hiszpania, działań kompleksowych i czasochłonnych, wszakże taka długość czasu musi być uznana za wystarczającą dla przyjęcia środków potrzebnych dla zastosowania się do orzeczenia zgodnie z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 228 ust. 1 TWE.

31. Spostrzeżenia, na których oparł się rząd hiszpański, dotyczące złożoności sprawy i czasochłonności działań koniecznych dla zastosowania się do wyroku w sprawie 92/96, nie mogą zatem prowadzić do odrzucenia skargi [w niniejszej sprawie].

32. Co się tyczy środków podjętych przez Królestwo Hiszpanii celem zastosowania się do powyższego rozstrzygnięcia, najnowsze statystyki przedłożone Trybunałowi Sprawiedliwości wskazują, że nastąpił pewien postęp w dostosowaniu wód kąpielowych do wartości zawartych w dyrektywie (...), wszelako pozostaje poza sporem, iż przybrzeżne wody kąpielowe należące do terytorium Hiszpanii jeszcze nie odpowiadają wspomnianym standardom.

43. Odnosząc się do tego, czy kara ma być obliczana w stosunku rocznym, czy dziennym, należy zauważyć, że zgodnie z ~~art.~~[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ]art.[Author ID1: at Sun Oct 31 17:53:00 2004 ] 13 przedmiotowej dyrektywy z późniejszymi zmianami, stan wód kąpielowych jest oceniany corocznie. Zgodnie z tym przepisem, państwa członkowskie są zobowiązane przesyłać Komisji corocznie raporty o implementacji dyrektywy (...).

44. Wynika z tego, że jakiekolwiek stwierdzenie, że nastąpiło usunięcie naruszenia, może mieć miejsce tylko po dostarczeniu wspomnianych raportów.

45. Dzienna kara pieniężna mogłaby zatem zostać ustalona za okres, kiedy wymogi dyrektywy zostały już spełnione (...). Państwo członkowskie byłoby w ten sposób obciążone płatnością kary za czas, kiedy naruszenie w istocie nie miało już miejsca.

46. Kara pieniężna musi być więc nałożona nie w stosunku dziennym, lecz rocznym (...).

49. (...) Kara, która nie uwzględnia postępu dokonanego przez państwo członkowskie w wykonaniu jego zobowiązań, nie jest ani proporcjonalna do stwierdzonego naruszenia,[Author ID1: at Sun Oct 31 19:31:00 2004 ] ani odpowiadająca okolicznościom.

51. Kara będzie wymagalna od dnia, kiedy ustalona zostanie jakość wód kąpielowych osiągnięta w pierwszym sezonie po doręczeniu niniejszego orzeczenia i, stosownie do okoliczności, każdorazowo po corocznym takim ustaleniu.

53. Odnośnie długotrwałości naruszenia należy stwierdzić, że zastosowanie się do orzeczenia w sprawie Komisja v. Hiszpania [92/96] przez zainteresowane państwo członkowskie było trudne do osiągnięcia w krótkim czasie.

II. Skarga o stwierdzenie nieważności aktu wspólnotowego (art. 230 TWE)

1. Artykuł 230 TWE (wersja nicejska)

Trybunał Sprawiedliwości kontroluje legalność aktów uchwalonych wspólnie przez Parlament Europejski i Radę, aktów Rady, Komisji i EBC, innych niż zalecenia i opinie, oraz aktów Parlamentu Europejskiego zmierzających do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich.

W tym celu Trybunał jest właściwy do orzekania w zakresie skarg wniesionych przez Państwo Członkowskie, Parlament Europejski, Radę lub Komisję, podnoszących zarzut braku kompetencji, naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, naruszenia niniejszego Traktatu lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem lub nadużycia władzy.

Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy, na tych samych warunkach, do orzekania w zakresie skarg wniesionych przez Trybunał Obrachunkowy i przez EBC, zmierzających do zapewnienia ochrony ich prerogatyw.

Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść, na tych samych warunkach, skargę na decyzje, których jest adresatem oraz na decyzje, które mimo przyjęcia w formie rozporządzenia lub decyzji skierowanej do innej osoby dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie.

Skargi przewidziane w niniejszym artykule powinny być wniesione w terminie dwóch miesięcy, stosownie do przypadku, od daty publikacji aktu lub jego notyfikowania skarżącemu lub, w razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie.

2. Akty, które można zaskarżyć

Jakie akty podlegają zaskarżeniu? Czy wyłącznie rozporządzenia, dyrektywy i decyzje, czyli akty wymienione w art. 249 TWE? Czy także tak nieokreślone środki, jak „postępowanie Rady” dotyczące negocjacji i zawarcia umowy międzynarodowej?

C-22/70, Zb. Orz. 1971, s. 263

Komisja v. Rada

“ERTA/AETR Case”

Komisja domagała się unieważnienia postępowania w Radzie dotyczącego negocjacji i zawarcia tzw. Porozumienia ERTA/AETR przez państwa członkowskie WE. Rada zarzucała skardze niedopuszczalność przedmiotową, ponieważ postępowanie w Radzie nie jest „aktem prawnym”, podlegającym ocenie Trybunału na mocy art. 173 EWG (obecnie 230 TWE).

Zdaniem Trybunału skutek prawny „postępowania w Radzie” różni się w zależności od tego, czy Rada wykonuje kompetencje powierzone Wspólnocie, czy też służy jedynie za forum ułatwiające państwom członkowskim wykonywanie pozostawionych sobie uprawnień. Odpowiedź na to pytanie zależy od tego, czy kompetencje do zawarcia Porozumienia były kompetencjami Wspólnoty, czy też kompetencjami państw. Komisja twierdziła, że ówczesny art. 75 EWG powinien być stosowany zarówno w stosunkach wewnątrzwspólnotowych, jak i w stosunkach zewnętrznych. Niemożność zawarcia umowy z państwem trzecim zagroziłaby pełnej efektywności tego przepisu. Zdaniem Rady natomiast zasada kompetencji powierzonych uniemożliwia Wspólnocie zawieranie umów z państwami trzecimi w braku wyraźnego upoważnienia traktatowego.

Trybunał rozstrzygnął kwestię wstępną na korzyść Komisji, uznając, iż kompetencja do zawierania umów międzynarodowych może wypływać nie tylko z wyraźnego upoważnienia w części Traktatu regulującej daną kwestię, ale również z innych przepisów Traktatu i środków przyjętych w ramach Traktatu przez instytucje wspólnotowe. Ustanowienie wspólnych zasad rządzących obszarem wspólnej polityki przewidzianej w Traktacie wyklucza możliwość zaciągnięcia przez państwa członkowskie zobowiązań międzynarodowych mogących naruszyć te zasady; taka kompetencja przysługuje odtąd jedynie Wspólnocie. Jeżeli jednym z celów Wspólnoty jest przyjęcie wspólnej polityki transportowej, a państwa członkowskie zobowiązane są do szczerej współpracy w osiągnięciu tych celów, wykluczone jest samodzielne (lub nawet wspólne) podejmowanie zobowiązań przez państwa członkowskie mogących zagrozić jednolitości wspólnej polityki transportowej.

„35. Twierdzono, iż postępowanie ani z uwagi na formę, ani na ich materię czy treść, nie było rozporządzeniem, decyzją czy dyrektywą w rozumieniu art. 189.

36. Nie było ono w rzeczywistości niczym innym, niż koordynacją polityk państw członkowskich w ramach Rady, a jako takie nie nadawało uprawnień, nie obciążało zobowiązaniami i nie zmieniało żadnej pozycji prawnej.

38. Zgodnie z art. 173, Trybunał ma obowiązek badania legalności „aktów Rady (…) innych niż zalecenia czy opinie”.

39. Skoro jedynymi aktami wyłączonymi z zakresu skargi o unieważnienie (…) są „zalecenia czy opinie” (…), to art. 173 uważa za akty podlegające kontroli Trybunału wszystkie środki podjęte przez instytucje, które w zamyśle mają mieć moc wiążącą.

40. Celem tego badania jest zapewnienie, jak wymaga tego art. 164, przestrzegania prawa w zakresie interpretacji i stosowania Traktatu.

41. Sprzeczne z tym celem byłoby interpretowanie warunków dopuszczalności skargi tak wąsko, by ograniczyć dostępność tej procedury jedynie do rodzajów środków prawnych wymienionych w art. 189.

42. Skarga o unieważnienie musi być więc dostępna w przypadku wszelkich środków przyjętych przez instytucje, niezależnie od ich natury czy formy, o ile tylko mają w zamiarze wywołanie skutków prawnych.

43. W tym świetle należy ocenić naturę spornego postępowania.

54. W części przyjętych wniosków dotyczących procedury negocjacji, Rada przyjęła postanowienia, które mogły w pewnych okolicznościach odstępować od procedur ustanowionych przez Traktat odnośnie negocjacji z państwami trzecimi i zawierania umów.

55. Tak więc, postępowanie (…) miało wyraźne skutki prawne zarówno w stosunkach pomiędzy Wspólnotą a państwami członkowskimi, jak i w stosunkach pomiędzy instytucjami.

56. Rada uważa również, że analiza skutków, które mogłoby wywołać unieważnienie postępowania (…) potwierdza, że postępowanie to było pozbawione wszelkich skutków prawnych.

57. Takie unieważnienie pozbawiłoby współdziałanie państw członkowskich uznania, ale nie wpłynęłoby w rzeczywistości ani na funkcjonowanie tego współdziałania, ani na przyszłe działania tych państw podczas negocjacji ERTA.

58. Rada twierdzi więc, że skarga Komisji nie może doprowadzić do osiągnięcia jej celu, a więc jest bezcelowa.

59. Zgodnie z art. 174, „jeżeli skarga jest uzasadniona, Trybunał Sprawiedliwości stwierdzi nieważność danego aktu”.

60. Gdyby tak się stało, postępowanie w Radzie musiałoby być traktowane za niebyłe w takim zakresie, w jakim zostałoby unieważnione przez Trybunał; strony sporu znalazłyby się na poprzednich pozycjach i musiałyby ponownie rozważyć sporne kwestie tak, aby rozstrzygnąć je zgodnie z prawem wspólnotowym.

61. Jest więc niepodważalne, że Komisja ma interes prawny we wniesieniu skargi.

62. Następnie, Rada uważa, że Komisja nie ma uprawnień do wystąpienia z powództwem, ponieważ to sama Komisja jest odpowiedzialna za sporną sytuację, ponieważ nie podjęła w stosownym czasie koniecznych kroków do wykonania kompetencji Wspólnoty, nie kierując odpowiednich propozycji prawodawczych do Rady.

63. Jednakże, ponieważ pytania przedstawione Trybunałowi przez Komisję dotyczą struktury instytucjonalnej Wspólnoty, dopuszczalność skargi nie może zależeć od uprzednich błędów lub zaniechań skarżącego.

67. Z wyżej wymienionych powodów skarga jest dopuszczalna.

Czy art. 230 dotyczy także uchwał PE?

C-294/83, Zb. Orz. 1986, s. 1339

Parti écologiste "Les Verts" v. Parlament Europejski

Francuska partia Zielonych domagała się unieważnienia dwóch decyzji kancelarii Parlamentu Europejskiego dotyczących podziału środków pochodzących z budżetu wspólnotowego, przewidzianych na zwrot kosztów kampanii wyborczej dla ugrupowań politycznych biorących udział w wyborach do PE. Zarzuciła decyzji siedem powodów nieważności. Parlament zarzucił natomiast powodowi brak legitymacji procesowej (partia powstała z połączenia dwóch rozwiązanych partii ekologicznych, które brały udział w wyborach).

20. Należy po pierwsze zauważyć, że decyzje (…) zostały podjęte przez organy Parlamentu Europejskiego i muszą wobec tego być traktowane jako środki przyjęte przez sam Parlament Europejski.

21. Powód uważa, że w obliczu postanowień art. 164 Traktatu, kompetencja Trybunału do badania legalności środków przyjętych przez instytucje na podstawie art. 173 Traktatu nie może być ograniczona do środków przyjętych przez Radę i Komisję bez doprowadzenia do pozbawienia dostępu do sprawiedliwości.

22. Parlament Europejski również uważa, że zgodnie z jego ogólną rolą strażnika prawa, ustanowioną w art. 164 Traktatu, Trybunał może również badać legalność środków innych niż podjęte przez Radę i Komisję. Jego zdaniem, lista potencjalnych pozwanych w art. 173 Traktatu nie jest wyczerpująca. Parlament Europejski nie zaprzecza, że w obszarach takich jak budżet i kwestie odnoszące się do organizacji wyborów bezpośrednich (…), w których może stanowić samodzielnie środki prawne, podlega kontroli legalności Trybunału. (…) jednakże również uważa, że jeżeli art. 173 Traktatu ma być interpretowany tak szeroko, aby poddać przyjęte przezeń środki kontroli legalności w drodze skargi o unieważnienie, on sam z kolei powinien mieć zdolność do wniesienia takiej skargi przeciwko środkom podjętym przez Radę i Komisję.

23. Należy po pierwsze podkreślić, że Europejska Wspólnota Gospodarcza jest wspólnotą opartą na rządach prawa - w tym znaczeniu, iż ani jej państwa członkowskie ani jej instytucje nie mogą uniknąć zbadania kwestii, czy środki przez nie podjęte są zgodne z podstawową kartą konstytucyjną - Traktatem (…).

24. Zaiste, w odróżnieniu od art. 177 Traktatu, który odnosi się do aktów instytucji bez bliższego ich określenia, art. 173 odnosi się wyłącznie do aktów Rady i Komisji. Jednakże, ogólny wydźwięk Traktatu jest taki, by uczynić skargę bezpośrednią dostępną przeciwko „wszelkim środkom przyjętym przez instytucje…które w zamiarze mają wywołać skutki prawne”. (…) Parlament Europejski nie jest wyraźnie wymieniony pośród instytucji, których środki mogą być zaskarżone, ponieważ, w swej pierwotnej wersji, Traktat EWG nadawał mu wyłącznie uprawnienia doradcze i kontrolne, a nie uprawnienia do przyjmowania środków mających w zamiarze wywoływanie skutków prawnych wobec osób trzecich. Artykuł 38 Traktatu EWWiS ukazuje, że tam, gdzie Parlament uzyskał ab initio kompetencję do przyjmowania wiążących środków prawnych (…), środki przezeń podejmowane nie były z zasady niepodważalne w drodze skargi o unieważnienie.

25. Podczas gdy skargi o unieważnienie przeciwko środkom podjętym przez instytucje są zgodnie z Traktatem EWWiS regulowane przez dwa odrębne przepisy, Traktat EWG reguluje je wyłącznie w art. 173 (…). Interpretacja art. 173 Traktatu wykluczająca środki podjęte przez Parlament Europejski z zakresu skargi doprowadziłaby do wyniku sprzecznego zarówno z duchem Traktatu wyrażonym w art. 164, jak i z jego systemem. Środki podejmowane przez Parlament Europejski mogą wkraczać w obszar zastrzeżony dla państw członkowskich lub innych instytucji albo wykraczać poza kompetencje mu przypisane, gdyby nie można było poddać je kontroli legalności Trybunału. Trzeba więc uznać, że możliwa jest skarga o unieważnienie przeciwko środkom podjętym przez Parlament Europejski mającym w zamiarze wywołanie skutków prawnych wobec osób trzecich.

27. Oba zaskarżone akty dotyczą rozdziału środków przewidzianych w budżecie Parlamentu Europejskiego na pokrycie kosztów przygotowania do wyborów europejskich w 1984 r. Zajmują się przydziałem tych środków osobom trzecim na wydatki mające miejsce poza Parlamentem Europejskim. Tym samym rządzą uprawnieniami i zobowiązaniami (…) grup politycznych reprezentowanych w Parlamencie i mających wziąć udział w wyborach (…). Z tego względu zakwestionowane środki miały w zamyśle wywołanie skutków prawnych wobec osób trzecich i mogą tym samym być przedmiotem skargi z art. 173 Traktatu.”

Należy zauważyć, że w tym czasie Traktat nie przewidywał kontroli prawnej aktów Parlamentu, nie dawał mu również uprawnienia do wystąpienia ze skargą przeciw aktom Rady lub Komisji. W drodze orzeczenia Trybunału nastąpiło więc rozszerzenie zakresu jego kompetencji - kognicja Trybunału objęła także akty Parlamentu skutkujące wobec osób trzecich. Znaczenie orzeczenia Les Verts było na tyle duże, że włączono jego tezę do Traktatu. Godne wspomnienia jest również to, że Trybunał uznał ciągłość procesową zachodzącą pomiędzy powodem, a jego następcą prawnym.

Czy art. 230 obejmuje kontrolę umów międzynarodowych zawieranych przez Wspólnotę?

C-327/91, Zb. Orz. 1994, s. I-3641

Francja v. Komisja

Francja domagała się unieważnienia Porozumienia podpisanego przez Komisję Wspólnot Europejskich i rząd Stanów Zjednoczonych odnośnie stosowania prawa konkurencji we wspólnotowym i amerykańskim porządku prawnym. Komisja zarzucała skardze niedopuszczalność, uznając, że Francja powinna była podważyć legalność decyzji Komisji zezwalającej jej wiceprzewodniczącemu na podpisanie Porozumienia, a nie poddawać w wątpliwość legalność samego porozumienia.

„14. Wystarczy zauważyć, że aby skarga (…) była dopuszczalna, zaskarżony akt musi być aktem instytucji wywierającym skutki prawne (…).

15. Trybunał jest zdania, co wynika jasno z użytych sformułowań, iż Porozumienie ma za zadanie wywołać skutki prawne. Rozumując dalej, akt którym Komisja starała się zawrzeć Porozumienie musi podlegać skardze o unieważnienie.

16. Wykonywanie kompetencji powierzonych instytucjom wspólnotowym w sprawach międzynarodowych nie może więc odbywać się bez kontroli sądowych przyjętych aktów, zgodnie z art. 173 Traktatu.

17. Skarga Republiki Francuskiej musi być rozumiana jako skierowana przeciwko aktowi, którym Komisja starała się zawrzeć porozumienie. Idąc dalej tym tokiem rozumowania, skarga jest dopuszczalna.”

W jaki sposób Trybunał zmienił przedmiot skargi powoda, aby poddać kontroli sądowej także akty prawa międzynarodowego? Czy Trybunał byłby kompetentny do stwierdzania nieważności umowy międzynarodowej? Jakie są konsekwencje stwierdzenia Trybunału , że akt Komisji wyrażający zgodę na związanie WE umową jest nieważny?

Czy Trybunał ma kompetencje do badania legalności prawa pierwotnego (a więc prawa pochodzącego od państw członkowskich, jakim jest także traktat akcesyjny) ?

Sprawy połączone C-31/96 i C-35/96, Zb. Orz. 1988, s. 2285

Levantina Agricola Industrial SA (LAISA) and CPC España SA v. Rada

Powodowie, wyłączni hiszpańscy producenci izoglukozy, domagali się unieważnienia pewnych przepisów traktatów akcesyjnych zawierających warunki przystąpienia Hiszpanii i Portugalii do Wspólnot. Uważali, że naruszają one zakaz dyskryminacji oraz zasadę proporcjonalności. Rada zarzuciła skardze niedopuszczalność.

“Dopuszczalność skarg o unieważnienie

Rada twierdzi, że zaskarżone postanowienia [rozporządzenia powołanego w traktacie akcesyjnym] stanowią nieodłączną cześć traktatu akcesyjnego, który ma taką samą moc prawną jak Traktaty założycielskie, a więc nie są częścią aktu Rady podlegającą badaniu legalności przewidzianemu w art. 173 EWG.

(…)

Powodowie i interwenient uważają, że zaskarżone przepisy stanowią prawo pochodne, jak jest to wyraźnie stwierdzone w art. 8 traktatu akcesyjnego. Ich zdaniem, pewne postanowienia aktu nie mogą należeć do prawa pochodnego, a inne do prawa pierwotnego. Co więcej, argument Rady prowadziłby do rozróżnienia pomiędzy reżimem prawnym stosowanym wobec zmian przewidzianych w załączniku I, a reżimem stosowanym wobec zmian poczynionych przez instytucje zgodnie ze wskazówkami zawartymi w załączniku II do tego samego aktu. Rozróżnienie to byłoby arbitralne, ponieważ wybór procedury dla takich zmian był poczyniony wyłącznie z racji wygody i szybkości. Powodowie uważają również, że jeżeli zaskarżone postanowienia wypadłyby z zakresu kognicji Trybunału, zagrożona byłaby efektywność systemu ochrony prawnej, podstawowe zasady prawne Wspólnoty i jednolitość prawa wspólnotowego.

(…)

Zgodnie z artykułami 26 i 27 traktatu akcesyjnego, permanentne zmiany są ustanowione w samym traktacie, w załączniku I, albo są stanowione przez Radę i Komisję, zgodnie ze wskazówkami zawartymi w załączniku II (…).

Zmiany zawarte w załączniku I do traktatu akcesyjnego są więc przedmiotem umowy pomiędzy państwami członkowskimi i państwem kandydackim, przewidzianej w art. 237 EWG. Nie stanowią aktu Rady, ale postanowienia prawa pierwotnego, które, zgodnie z art. 6 traktatu akcesyjnego nie mogą być zawieszone, zmienione ani odwołane w sposób inny, niż procedura przewidziana dla rewizji Traktatów założycielskich.

(…)

Jeżeli chodzi o rzekome arbitralne różnicowanie w traktowaniu zmian aktów instytucji wynikających bezpośrednio z traktatu akcesyjnego i zmian przyjętych przez same instytucje zgodnie z art. 27 rzeczonego traktatu, trzeba wskazać, że różnice te są wyłącznie skutkiem różnic proceduralnych. Podczas, gdy zmiany przewidziane w art. 27 przyjmowane są wskutek aktów instytucji, jako takie podlegających ogólnym zasadom kontroli legalności przewidzianym przez Traktat, zmiany spowodowane bezpośrednio przez traktat akcesyjny nie stanowią aktów instytucji i nie mogą zatem podlegać ocenie legalności.

Wynika z powyższego, że zaskarżone przepisy, które stanowią nieodłączną część traktatu akcesyjnego (…), nie stanowią aktu Rady w rozumieniu art. 173 EWG i w następstwie tego Trybunał nie ma jurysdykcji do rozważenia legalności takich postanowień. W konsekwencji, skargi o unieważnienie są niedopuszczalne.”

Prawo wspólnotowe posługuje się nie tylko środkami prawnymi wymienionymi w art. 249 TWE (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, opinie, zalecenia), ale także bardzo szeroko stosowanymi środkami soft law, niewiążącego prawa o nieokreślonym statusie. Przykładem takich środków są obwieszczenia Komisji i wewnętrzne kodeksy postępowania, akty Rady Europejskiej, akty COREPER^-u. Trybunał bada przede wszystkim treść aktu, aby stwierdzić, czy zawiera on postanowienia rodzące skutki prawne. Szczególnie dokładnie przygląda się aktom wyjaśniającym i interpretującym już istniejące prawo, aby móc określić, czy przypadkiem nie nastąpiło rozszerzenie treści obowiązujących przepisów. Takie rozszerzenie może nadawać się do kontroli sądowej.

Dlaczego w poniższych sprawach Trybunał uznał, że akt nie podlega kontroli?

C-58/94, Zb. Orz. 1996, s. I-2169

Holandia v. Rada

Holandia domagała się unieważnienia decyzji Rady w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Rady, decyzji Rady zmieniającej jej Regulamin postępowania i Kodeks postępowania w sprawie dostępu publicznego do dokumentów Rady i Komisji. Decyzje te precyzowały pojęcie „dokumentu Rady”, wymagania co do wniosku o udostępnienie, trybu rozpatrywania takiego wniosku, powodów odmowy udostępnienia, możliwości wniesienia skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich i odwołania do Trybunału.

“23. Powód jest zdania, że Kodeks Postępowania nie stanowi aktu mającego skutki prawne, ponieważ nie jest aktem przewidzianym w Traktatach, ale tekstem natury politycznej zawierającym polityczne uzgodnienia pomiędzy Radą, a Komisją. Rząd niderlandzki jednak uważa, że jeżeli Kodeks zostanie uznany za decyzję rodzącą skutki prawne, powinien zostać unieważniony, ponieważ pomimo wymagań zawartych w art. 190 TWE nie wymienia swojej podstawy prawnej.

25. Wydaje się jednak, w szczególności analizując preambułę i przedostatni ustęp Kodeksu Postępowania, zatytułowany „Implementacja”, że Kodeks stanowi odbicie porozumienia osiągniętego pomiędzy Komisją i Radą odnośnie zasad rządzących dostępem do dokumentów tych dwóch instytucji, nakłaniającym instytucje do implementacji tych zasad w drodze szczegółowych regulacji.

26. W takich okolicznościach, Kodeks Postępowania jedynie poprzedza następcze decyzje, które w odróżnieniu od Kodeksu, mają mieć skutki prawne. Jedynie zaznaczając ogólne kierunki, na podstawie których te dwie instytucje mają przyjąć środki odnoszące się do tajności i ujawnienia dokumentów znajdujących się w ich dyspozycji, Kodeks wychodzi naprzeciw woli Rady i Komisji odnośnie zapobieżenia większym różnicom w ich przyszłych działaniach na tym polu.

27. Skarga musi być odrzucona jako niedopuszczalna (…), ponieważ Kodeks jest aktem będącym wyrażeniem czysto dobrowolnej koordynacji i jako taki sam w sobie nie jest przewidziany do wywołania skutków prawnych.”

C-50/90, Zb. Orz. 1991, s. I-2917

Sunzest Europe BV & Sunzest Netherlands BV v. Komisja

Przez wiele lat spółki powodów importowały i sprzedawały we Wspólnocie cytrusy pochodzące z Cypru i zaopatrzone w certyfikaty wystawione przez władze tureckiej części wyspy. Do Stałego Przedstawiciela Wspólnot w Belgii dotarł list podpisany przez Dyrektora Generalnego Departamentu Rolnictwa, odnośnie cypryjskich produktów, które muszą mieć certyfikat fitosanitarny. Autor listu powoływał się na liczne zażalenia wpływające do Komisji odnośnie różnic w warunkach dopuszczenia produktów cypryjskiego pochodzenia do rynku wspólnotowego przez różne państwa członkowskie. Dodał w szczególności, że „w obliczu tych skarg czuję, że muszę zwrócić uwagę właściwych władz wszystkich państw członkowskich na zasady regulujące tę kwestię… W sprawie Cypru, art. 12(1)(b) powinien być interpretowany w ten sposób, że jedyne władze uprawnione do wydawania certyfikatów to te, które są upoważnione na podstawie praw i rozporządzeń Republiki Cypru. Stanowisko Wspólnoty w tej sprawie jest jasne…, jedynym uznawanym rządem jest rząd Republiki Cypru. Z tego względu produkty zaopatrzone w certyfikat fitosanitarny (…) pochodzący z północnej części wyspy nie może być uważany za zgodny z warunkami dyrektywy, chyba certyfikat jest wydany w imię `Republiki Cypru' przez jej właściwe władze.” Powodowie domagali się unieważnienia decyzji Komisji rzekomo zawartej w tym liście.

Pozwana Komisja zarzuciła skardze niedopuszczalność.

„10. Podtrzymując swój zarzut niedopuszczalności dotyczący skargi o unieważnienie Komisja twierdzi, że list (…) nie stanowi decyzji, ale jedynie zawiera rady pochodzące z jednego z jej departamentów.

11. Powodowie utrzymują jednak, że ten list musi być traktowany jako akt Komisji w znaczeniu art. 173 EWG.

12. Aby ocenić, czy zaskarżony akt stanowi decyzję (…), należy przypomnieć, że ustalona linia orzecznictwa Trybunału twierdzi, że konieczne jest spojrzenie na istotę kwestionowanego aktu. W szczególności, wyłącznie środki wywołujące wiążące skutki prawne, które mogłyby naruszyć interesy powoda w sposób wyraźny zmieniając jego pozycję prawną stanowią akty bądź decyzje podlegające zaskarżeniu w drodze skargi o unieważnienie (…).

13. Nie jest tak w przypadku zakwestionowanego listu, co jasno wynika zarówno z jego treści, jak i z jego kontekstu. List nie jest zdolny do wywołania skutków prawnych, ponieważ stosowanie przepisów wspólnotowych (…) jest sprawą należącą wyłącznie do ciał krajowych wyznaczonych do tego celu, a żadne postanowienie Dyrektywy (…) nie nadaje Komisji uprawnień do wydawania decyzji odnośnie ich interpretacji; tak więc Komisja jedynie ma możliwość, przysługującą jej zawsze, by wyrazić opinię, która nie wiąże władz krajowych (…).

14. Z powyższych ustaleń wynika, że przedmiotowy list nie stanowi aktu, przeciwko któremu można wnieść skargę o unieważnienie. W konsekwencji tego skarga musi być odrzucona jako niedopuszczalna, ponieważ nie jest oparta na art. 173 Traktatu.”

Również inne akty były przedmiotem rozważań Trybunału. Trybunał nie uznał możliwości zaskarżenia np. „uzasadnionej opinii” Komisji, będącej jednym z elementów postępowania przeciwko państwu niewywiązującemu się ze swoich zobowiązań wspólnotowych (art. 226 TWE). Dlaczego?

3. Przesłanki nieważności

A. brak kompetencji

B. naruszenie istotnego wymogu proceduralnego

C. naruszenie Traktatu lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem

D. nadużycie władzy

A. Brak kompetencji

Brak kompetencji polega na wydaniu wiążącego środka prawnego przez organ, który w ogóle nie był uprawniony do podejmowania tego rodzaju środków, ponieważ:

kompetencja w tym obszarze nie należy do Wspólnoty i przysługuje wyłącznie państwom członkowskim,
kompetencja co prawda jest kompetencją Wspólnoty, ale akt został wydany przez nieuprawniony bądź niewłaściwy organ.

Po rozstrzygnięciu kwestii dopuszczalności skargi w sprawie ERTA/AETR (zob. wyżej), Trybunał zajął się badaniem istoty sprawy - przyjmując, że „postępowanie” w Radzie było jednak aktem Rady podlegającym badaniu, zastanawiał się, czy wystąpiła któraś z przesłanek nieważności.

C-22/70, Zb. Orz. 1971, s. 263

Komisja v. Rada

“ERTA/AETR Case”

“72. W braku szczegółowych przepisów Traktatu stosowanych wobec negocjacji i implementacji zakwestionowanego Porozumienia, odpowiednie zasady muszą być wywiedzione z ogólnego brzmienia tych artykułów Traktatu, które odnoszą się do negocjacji podjętych w kwestii AETR.

73. Podział kompetencji do zawierania i implementacji AETR pomiędzy instytucje wspólnotowe musi być dokonany przy odpowiednim poszanowaniu zarówno postanowień odnoszących się do wspólnej polityki transportowej, jak i do tych, które regulują zawarcie umów przez Wspólnotę.

74. Na podstawie art. 75(1), to do Rady (…) należy ustanowienie odpowiednich przepisów (…) w celu implementacji wspólnej polityki transportowej.

75. Zgodnie z art. 228(1), w przypadku konieczności zawarcia umów z (…) państwami trzecimi, takie umowy będą negocjowane przez Komisję i zawierane przez Radę (…).

76.Dodatkowo, skoro negocjacje miały miejsce pod patronatem Europejskiej Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych, musi być także wzięty pod uwagę (…) art. 116. Zgodnie z nim, (…) państwa członkowskie będą “działać w ramach organizacji międzynarodowej o charakterze ekonomicznym tylko wspólnie”. Implementacja takiego wspólnego działania leży w kompetencji Rady (…).

79. Co więcej, wynika z tych postanowień pojmowanych jako całość, w szczególności z art. 228(1), iż prawo do zawarcia Porozumienia zostało powierzone Radzie.”

Unieważnienie aktu z powodu braku kompetencji Wspólnoty zdarza się raczej rzadko. Trybunał z zasady interpretuje rozszerzająco kompetencje Komisji, powołując się na konieczność umożliwienia jej efektywnego wykonywania zadań.

B. Naruszenie istotnego wymogu proceduralnego

Akt wspólnotowy może zostać unieważniony tylko wtedy, gdy nie dochowano istotnego wymogu proceduralnego. Drobne naruszenia proceduralne nie stanowią przesłanki unieważnienia aktu. Określenie i ocena wagi naruszenia procedury należy wyłącznie do Trybunału.

Za najczęstsze poważne braki proceduralne uważa się:

brak należytego uzasadnienia,
brak podstawy prawnej.

Stanowią one jednocześnie naruszenie artykułu 253 TWE określającego obowiązek uzasadnienia aktów prawnych.

Dlaczego w poniższej sprawie uzasadnienie nie było należyte?

C-24/62, Zb. Orz. 1963, s. 63

Niemcy v. Komisja

Rząd niemiecki domagał się od Komisji zezwolenia na zwiększenie kwoty importowej wina. Komisja w swojej decyzji tylko częściowo uwzględniła prośbę Niemiec. Niemcy uznały, że decyzja Komisji jest nieważna, gdyż ich zdaniem narusza art. 25 Traktatu, który zobowiązuje Komisję do przyznania całej wnioskowanej kwoty, jak tylko zostanie stwierdzone, że nie ma niebezpieczeństwa poważnych zakłóceń.

„(…) Artykuł 25 zawiera zwolnienia od wspólnej zewnętrznej taryfy celnej, która stanowi jeden z „fundamentów” Wspólnoty (…), i od której odstępstwa w drodze wyjątku możliwe są wyłącznie zgodnie z rzeczonym Artykułem.

Artykuł 9 (…), stanowi, że Wspólnota „będzie się opierać” na unii celnej, wiążącej się z przyjęciem (…) „wspólnej taryfy celnej w stosunkach z państwami trzecimi”. Artykuł 25 stanowi wyjątek od tej wspólnej taryfy w celu zmniejszenia trudności w zaspokojeniu potrzeb państwa członkowskiego, które mogą wynikać z dostosowania ceł krajowych do wspólnej taryfy.

Ta interpretacja jest jeszcze ważniejsza, skoro Artykuł 25 stanowi odstępstwo od Artykułu 2, który postanawia o stworzeniu wspólnego rynku (…).

(…)

Z brzmienia i ogólnej konstrukcji Artykułu 25 wynika, że uznaniowa kompetencja Komisji, którą wykonuje niezależnie w granicach określonych przez Traktat i pod kontrolą Trybunału, nie jest w żaden sposób skrępowana.

Aczkolwiek wydaje się, że te zasady nie zostały naruszone, powód słusznie twierdzi, że uzasadnienie decyzji jest wybrakowane, tym samym naruszając Artykuł 190.

Nakładając na Komisję obowiązek uzasadnienia swoich decyzji, Artykuł 190 nie ma na celu jedynie formalne zadośćuczynienie praworządności, ale stara się dać stronom sposobność obrony swoich praw, Trybunałowi możliwość wykonywania swoich funkcji nadzorczych, a państwom członkowskim i wszystkim ich zainteresowanym obywatelom możność oceny sposobu, w jaki Komisja stosuje Traktat. Aby osiągnąć te cele, wystarczy, aby decyzja powołała w zwięzły, jasny i stosowny sposób podstawowe przesłanki prawne i faktyczne, na których się opiera i które są konieczne do pojęcia rozumowania, które doprowadziło Komisję do podjęcia decyzji o danej treści. Pomijając ogólne rozważania, stosowane bez różnicowania w podobnych wypadkach, albo te ograniczone wyłącznie do powtórzenia sformułowań Traktatu, Komisja zadowoliła się do powołania się na „zebrane informacje”, nie uszczegółowiając ich, aby dojść do wniosku, że „produkcja rzeczonych win jest całkowicie wystarczająca”.

To okrężne rozumowanie budzi tym większy sprzeciw, skoro Komisja nie podała żadnych wskaźników określających rozmiar i przyrost nadprodukcji, czyniąc to dopiero w sposób spóźniony przez Trybunałem, ale jedynie powtarzała ciągle, bez podania podstaw takiego twierdzenia, że „nie ma żadnego wskazania, że istniejąca sytuacja rynkowa wewnątrz Wspólnoty nie zapewni tym gałęziom przemysłu w Republice Federalnej Niemiec dostaw wystarczających ilościowo i jakościowo”.

Z drugiej strony, chociaż Komisja utrzymywała, że produkcja Wspólnoty była wystarczająca, ograniczyła się do „wywnioskowania z tego”, że „przyznanie kwoty celnej o żądanej wielkości mogłoby doprowadzić do poważnych zakłóceń na rynku rzeczonych produktów”, ale te zakłócenia nie zostały bliżej określone. Tym samym Komisja ani nie opisała niebezpieczeństwa występującego w tym przypadku, ani też nie ujawniła, co uważała za konieczny i wystarczający warunek swojego wnioskowania. Jednocześnie przyznając ograniczoną kwotę pominęła milczeniem swoje zdanie co do „całkowicie wystarczającej” produkcji, tym samym przyznając, że znajduje zastosowanie Art. 25(3); tym samym przyznając, że ten powód nie był wystarczający do „wywnioskowania z niego” niebezpieczeństwa poważnych zakłóceń.

Tak więc, uzasadnienie wydaje się w tym miejscu być wewnętrznie sprzeczne, skoro pomimo zawartych w nim stwierdzeń odnoszących się do wystarczających dostaw (…) Komisja przyznaje kwotę, tym samym przyjmując, że nie spowoduje to żadnych poważnych zakłóceń. Co więcej, wiele ustępów niemieckiego tekstu autentycznego jest pozbawione wymaganej klarowności.

Na podstawie tych przesłanek wynika, że niekompletność, nieokreśloność i niespójność uzasadnienia decyzji, zarówno w odniesieniu do odmowy przyznania żądanej kwoty, jak i przyznania częściowego kwoty, uniemożliwiają zadośćuczynienie warunkom z Artykułu 190.

Części decyzji poddane ocenie Trybunału muszą więc zostać unieważnione.”

Pomimo szerokiej kompetencji uznaniowej instytucji, Trybunał surowo podchodzi do kwestii uzasadnienia, słusznie zauważając, że jest to konieczne dla właściwej obrony praw stron. Uzasadnienie będzie uznane za niedostateczne, jeżeli zachodzi w nim wewnętrzna sprzeczność, jeżeli jest niejasne, jeżeli sentencja aktu nie wynika z przedstawionych przesłanek, jeżeli nie zostaną powołane dane naukowe konieczne dla poparcia przedstawionych wniosków, jeżeli uzasadnienie pozostawi bez odpowiedzi argumenty wnioskodawcy, jeżeli uzasadnienie jest ogólnikowe.

Z czego wynika obowiązek podania podstawy prawnej? Czy wskazanie podstawy zawsze musi być wyraźne?

C-45/86, Zb. Orz. 1987, s. 1493

Komisja v. Rada

Komisja domagała się unieważnienia Rozporządzeń Rady stosujących ogólne preferencje celne wobec pewnych towarów przemysłowych pochodzących z państw rozwijających się oraz stosujących ogólne preferencje celne wobec towarów tekstylnych pochodzących z państw rozwijających się. Uważała, że po pierwsze Rada nie zamieściła uzasadnienia podjętego środka, a po drugie podjęła go na podstawie niewłaściwej procedury.

„4. Komisja podnosi dwa zarzuty na poparcie swojej skargi, które jej zdaniem łączą się w jedno zażalenie: braku szczegółowej podstawy prawnej, co samo w sobie jest sprzeczne z Artykułem 190 EWG (…). Zgodnie z orzecznictwem Trybunału (…), aby zadośćuczynić konieczności uzasadnienia, środki wspólnotowe muszą zawierać oświadczenie co do stanu faktycznego i prawnego, który doprowadził do podjęcia środka o danej treści (…).

6. Trzeba więc rozważyć, czy zakwestionowane rozporządzenia czynią zadość tym wymaganiom.

7. W związku z tym Rada uważa, iż chociaż wskazanie podstawy prawnej nie jest dokładne, ustępy w preambułach do rozporządzeń, pojmowane jako całość, zapewniają wystarczająco wiedzy co do celów postawionych sobie przez Radę (…).

8. Jednakże, wskazania te nie są wystarczające dla określenia podstawy prawnej działania Rady. Chociaż ustępy w preambułach zaprawdę odnoszą się do poprawy dostępu państw rozwijających się do rynku państw udzielających preferencji, jedynie stwierdzają, że zmiany we wspólnotowym systemie ogólnych preferencji okazały się być konieczne w świetle doświadczeń ostatnich 15 lat. Co więcej, zgodnie z informacjami przekazanymi Trybunałowi przez samą Radę, termin „z poszanowaniem Traktatu” został przyjęty w wyniku różnic opinii odnośnie właściwej podstawy prawnej. W konsekwencji, wybrany termin miał w zamyśle specjalnie pozostawić niedookreśloną podstawę prawną (…).

9. Zaiste, brak odwołania się do konkretnego przepisu Traktatu niekoniecznie stanowi naruszenie podstawowego wymogu proceduralnego, o ile podstawa prawna środka może być określona na postawie innych części tego środka. Jednakże, takie dokładne odwołanie się jest nieocenione tam, gdzie w jego braku zainteresowane strony i Trybunał są pozostawione w niepewności co do szczegółowej podstawy prawnej.

11. Trzeba zauważyć, że w świetle organizacji kompetencji Wspólnoty wybór podstawy prawnej środka nie może zależeć wyłącznie od przekonania instytucji co do wyznaczonego celu, ale musi być oparty na czynnikach obiektywnych, nadających się do kontroli sądowej.

12. W niniejszym przypadku, spór co do właściwej podstawy prawnej nie był jedynie sporem formalnym, ponieważ Artykuły 113 i 235 Traktatu wymuszają różne zasady odnośnie sposobu podejmowania decyzji przez Radę. Wybór podstawy prawnej mógł więc wpłynąć na treść zaskarżonych rozporządzeń.

13. Z samej litery Artykułu 235 wynika, że jego zastosowanie jako podstawy prawnej środka jest uzasadnione jedynie wtedy, gdy żadne inne postanowienie Traktatu nie daje instytucjom wspólnotowym kompetencji koniecznej do podjęcia rzeczonego środka.

14, Trzeba więc rozważyć, czy w tym przypadku Rada miała uprawnienia do podjęcia zaskarżonych rozporządzeń wyłącznie na podstawie Artykułu 113 Traktatu, tak jak utrzymuje Komisja.

15. Jest powszechnie wiadomo, że preferencje celne nadane przez rzeczone rozporządzenia są „zmianami w taryfie celnej” w rozumieniu Artykułu 113. Jednakże, Rada uważa, że cele wyznaczone przez rozporządzenia w odniesieniu do polityki pomocy rozwojowej wykraczają poza zakres wspólnej polityki handlowej.

21. Z powyższego wynika, że zaskarżone rozporządzenia są środkami należącymi do sfery wspólnej polityki handlowej oraz, skoro Rada miała możliwość przyjąć je na podstawie Artykułu 113 Traktatu, nieusprawiedliwione było oparcie się na Artykule 235.

22. Z powyższego jasno wynika, iż zaskarżone rozporządzenia nie spełniają wymagań ustanowionych w Artykule 190 Traktatu odnośnie uzasadnienia, oraz, co więcej, nie zostały przyjęte na właściwej podstawie prawnej. W konsekwencji, muszą być uznane za nieważne.”

Jakiej zasady prawnej nie uwzględniła Rada wybierając podstawę prawną?

Czy naruszenie istotnego wymogu proceduralnego zachodzi także wtedy, jeżeli procedura wymagana przez Traktat nie została zachowana?

C-138/79, Zb. Orz. 1980, s. 3333

S.A. Roquette Freres v. Rada

Powód, spółka produkująca izoglukozę, domagała się unieważnienia Rozporządzenia Rady zmieniającego Rozporządzenie ustalające wspólne postanowienia dla izoglukozy. Oprócz licznych zarzutów materialnych powód podniósł także zarzut formalny - braku uzyskania wymaganej opinii Parlamentu Europejskiego, która jego zdaniem jest naruszeniem istotnego wymogu proceduralnego.

Pozwana Rada twierdziła, że skarga jest niedopuszczalna, a co najmniej bezpodstawna.

„5. Przed rozważeniem kwestii dopuszczalności (…) dobrze byłoby przypomnieć pokrótce historię przyjęcia zaskarżonego rozporządzenia (…).

7. (…) w liście skierowanym 22 marca do Parlamentu Rada poprosiła go o opinię (…). W tym liście Rada napisała: „Propozycja niniejsza uwzględnia wyrok Trybunału (…). Ponieważ rozporządzenie miało być stosowane od 1 sierpnia, Rada byłaby wielce wdzięczna, gdyby Parlament Europejski zechciał wyrazić swoją opinię odnośnie propozycji na swojej kwietniowej sesji.”

9. Przewodniczący Parlamentu natychmiast przekazał sprawę Komisji Rolnictwa i Komisji Budżetowej do rozpatrzenia. (…) Raport i projekt rezolucji przyjętej przez Komisję Rolnictwa były debatowane na sesji 10 maja. 11 maja Parlament odrzucił projekt rezolucji i skierował go z powrotem do poprawek w Komisji Rolnictwa.

10. Majowa sesja parlamentarna miała być ostatnią przed sesją Parlamentu wyłonionego w nowych wyborach (…) i wyznaczonego na 17 lipca. (…) Prezydium Parlamentu zdecydowało się nie zwoływać dodatkowej sesji pomiędzy majową a lipcową (…).

11. 25 czerwca Rada bez uzyskania żądanej opinii przyjęła rozporządzenie (…). Trzecie odwołanie w preambule (…) odnosi się do konsultacji z Parlamentem. Rada jednakże wzięła pod uwagę brak opinii Parlamentu zauważając w tym odwołaniu, iż „Parlament, poproszony o opinię 19 marca, nie wydał tejże opinii na swojej sesji majowej (…)”.

32. Powód i interweniujący Parlament utrzymują, iż ponieważ Rozporządzenie (…) zostało przyjęte przez Radę bez poszanowania procedury konsultacji ustanowionej w (…) Artykule 43 Traktatu, musi zostać potraktowane jako nieważne z powodu naruszenia podstawowego wymogu proceduralnego.

33. Konsultacja przewidziana w (…) Artykule 43(2) i w innych podobnych postanowieniach Traktatu jest środkiem umożliwiającym Parlamentowi wzięcie faktycznego udziału w procesie prawodawczym Wspólnoty; taka kompetencja stanowi istotny czynnik równowagi instytucjonalnej przewidzianej przez Traktat. Chociaż ograniczona, stanowi odbicie na szczeblu wspólnotowym podstawowej demokratycznej zasady, zgodnie z którą narody powinny wziąć udział w wykonywaniu władzy za pośrednictwem zgromadzenia przedstawicielskiego. Należyta konsultacja z Parlamentem w przypadkach przewidzianych przez Traktat stanowi więc istotną formalność, której niedochowanie oznacza nieważność danego środka.

34. W tym zakresie jest konieczne wskazanie, że dochowanie tego wymogu oznacza, iż Parlament wyraził swoją opinię. Niemożliwe jest przyjęcie poglądu, że wymóg ten jest spełniony przez samo zwrócenie się Rady o opinię. Tak więc, Rada nie może w preambule Rozporządzenia (…) umieszczać stwierdzeń, iż konsultowała się z Parlamentem.

35. Rada nie zaprzeczyła, że konsultacja z Parlamentem miała charakter podstawowego wymogu proceduralnego. Utrzymuje jednakże, że w przedmiotowych okolicznościach to Parlament, swoim własnym zachowaniem, uniemożliwił spełnienie tego wymogu i wobec tego jest niesłuszne, aby mógł się nań powołać.

36. Nie naruszając kwestii zasad powołanych w argumentach Rady, wystarczy dostrzec, że w obecnym przypadku (…) Rada przyjmując rozporządzenie bez wymaganej opinii Parlamentu nie wyczerpała wszelkich możliwości uzyskania opinii wstępnej. Przede wszystkim, Rada nie zażądała zastosowania procedury wyjątkowej przewidzianej w wewnętrznych regulaminach Parlamentarnych [dotyczących wydania opinii bez przeprowadzania dyskusji], chociaż w innych sektorach i odnośnie innych projektów rozporządzeń w tym samym czasie korzystała z tej możliwości. Co więcej, Rada mogła wykorzystać traktatową możliwość zwołania nadzwyczajnej sesji Parlamentu (…).

37. Wynika z tego, że w braku opinii Parlamentu (…) rozporządzenie (…) musi być uznane za nieważne (…).”

Powyższe orzeczenie uchroniło Parlament przed marginalizowaniem jego roli w procedurze konsultacji. Nawet niezaprzeczalne błędy Parlamentu nie pozwoliły na pominięcie jego opinii, ponieważ Rada nie wykorzystała wszelkich środków, które mogła podjąć, aby uniknąć naruszenia procedury konsultacji.

C. Naruszenie Traktatu lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem.

„Naruszenie Traktatu” nie nastręcza większych problemów interpretacyjnych - może chodzić zarówno o działanie zupełnie pozbawione podstaw prawnych, jak i niewłaściwą wykładnię Traktatu, wreszcie sprzeciwienie się ustalonej wykładni danego artykułu. Za „jakąkolwiek regułę prawną” uważa się wszystkie zasady prawa wspólnotowego nie wyrażone wprost w Traktacie (przykładowo zasadę ochrony uprawnionego oczekiwania lub zasadę poszanowania praw fundamentalnych).

D. Nadużycie władzy

Koncepcja nadużycia władzy w ujęciu prawa wspólnotowego polega na wykorzystaniu środka do osiągnięcia innych celów niż w nim wskazane, pewnego rodzaju „zatajenia” prawdziwych intencji instytucji. Ciężar dowodu, że środek został podjęty w innym celu, spoczywa na powodzie. Trybunał jest zazwyczaj bardzo surowy w ocenie tej przesłanki. Unieważnienie aktu wspólnotowego z uwagi na nadużycie władzy zdarza się w praktyce bardzo rzadko, chociaż już od początku istnienia Wspólnot powodowie bardzo często próbowali się powoływać na tę przesłankę. Przekonującym przykładem rozumowania Trybunału oddalającego skargę jest orzeczenie w sprawie FedeChar.

C-8/55, Zb. Orz. 1954-1956, s. 292

Fédération Charbonniere de Belgique (FedeChar) v. Wysoka Władza Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali

Zrzeszenie belgijskich kopalń i koksowni domagało się unieważnienia decyzji Wysokiej Władzy, które ustalało ceny węgla na poziomie znacznie niższym od tego, który obowiązywał wcześniej w Belgii. Decyzja ta wprowadzała także tzw. system wyrównawczy, ułatwiający wejście Belgii na wspólny rynek węgla poprzez reorganizację i modernizację kopalń. Pozwana uzasadniała wprowadzenie systemu wyrównawczego gorszymi warunkami produkcyjnymi w Belgii i dużą ilością nierentownych kopalń, przy jednoczesnym niskim wydobyciu i sztucznym utrzymywaniu zawyżonych płac. Wysoka Władza powoływała się także na konieczność ochrony interesów konsumentów, nie mogła więc podnieść cen obowiązujących na wspólnym rynku zamiast obniżać ceny producentów belgijskich.

„Chociaż wynika z uprzednich rozważań, że w tym przypadku działanie Wysokiej Władzy wyraźnie leżało w granicach jej kompetencji, konieczne jest wciąż rozważenie, czy nadużyła ona władzy w stosunku do powoda, jak też on uważa, poprzez dążenie do osiągnięcia strukturalnych celów i oparcie swojego działania na pragnieniu zmniejszenia kosztów (…).

Obniżka kosztów w wyniku wyrównania jest nakazana w Artykule 26 Konwencji, który też ustanawia granice tej obniżki. Nie może być więc mowy o żadnym nadużyciu władzy, ponieważ jedynym działaniem, które Wysoka Władza mogła podjąć w celu spełnienia dyspozycji Artykułu 26, było obniżenie cen belgijskiego węgla. W braku dowodu, że poziom cen ustalony przez Wysoką Władzę (…) różnił się od tego, który wynikał z odpowiedniego ustalenia cen w znaczeniu Artykułu 26, nie można przyjąć, że zaskarżona decyzja jest dotknięta nadużyciem władzy.

W rzeczywistości, nawet gdyby udowodniono - co się jednak nie stało - że Wysoka Władza kierowała się pragnieniem wprowadzenia pewnych zmian strukturalnych albo ominięcia trudności rynkowych w drodze obniżenia ceny, to pozwana starała się osiągnąć skutek, który w każdym wypadku byłby nieuniknioną konsekwencją działania osiągnięcia wyznaczonego prawem celu.

Z powyższych względów pierwszy i drugi zarzut skargi musi zostać oddalony.

Powód utrzymuje, że Wysoka Władza nadużyła władzy ustalając ceny nie biorąc pod uwagę przewidywanych kosztów po upływie okresu przejściowego (…).

Jeżeli, jak zarzuca powód, Wysoka Władza ustaliła ceny wyłącznie po to, by zbliżyć je do poziomu Wspólnego Rynku i pominęła milczeniem wysokość przewidywanych kosztów produkcji (…), jej decyzja byłaby nadużyciem władzy i musiałaby zostać unieważniona. Jednakże, w obecnym przypadku nie ma to miejsca.

Powód nie podołał ciężarowi dowodu, że pozwana ustaliła ceny sprzedaży wbrew Traktatowi, wbrew obiektywnym faktom i wbrew interesom belgijskich kopalni i że oceniała przewidywane koszty produkcji węgla (…) wyłącznie, aby obniżyć ceny bez poszanowania granic ustalonych w Konwencji.

Różnica poglądów przedstawionych przez strony podczas przesłuchań (…) skupia się wyłącznie na czynnikach statycznych, których ocena nie może przesądzić o legalności środka, jeżeli tylko ta ocena nie wykaże, że przyjmując środek Wysoka Władza starała się osiągnąć inny cel, niż zdefiniowany (…) w Konwencji.

Nawet, jeżeli pozwana popełniła pewne błędy w wyborze podstaw swoich obliczeń (…), nie wolno uznać, że błędy te stanowią ipso facto dowód nadużycia władzy, o ile nie dowiedzie się, że Wysoka Władza starała się w tym przypadku, poprzez poważne zaniedbania i brak należytej staranności stanowiący w istocie brak poszanowania prawnego celu, spełnić dążenia inne niż te, dla których nadano jej kompetencje (…).

Trzeba również zauważyć, że pozwana usunęła bądź chociaż starała się usunąć powyższe błędy, zwiększając cenę sprzedaży węgla lub wysokość dodatków wyrównawczych (…), wzięła również pod uwagę przewidywania dotyczące reorganizacji nieopłacalnych kopalń (…). Powyższe fakty rozważane razem i z osobna wskazują usprawiedliwione dążenie i wolę pozwanej do sporządzenia dokładniejszej oceny przewidywanych kosztów produkcji (…).

Zaskarżona decyzja jest więc uzasadniona zwyczajnym zastosowaniem systemu (…) i zwyczajnym wykonywaniem kompetencji koniecznych do wdrożenia tego systemu. Zarzut nadużycia władzy jest więc bezpodstawny (…).

[odnośnie listu wyjaśniającego stanowisko Wysokiej Władzy]

Celem systemu wyrównawczego nie było sfinansowanie wyposażenia i reorganizacji kopalni. Co więcej, gdyby zdawało się, że pewne przedsiębiorstwa nie wykonują działań reorganizacyjnych i nie gromadzą wyposażenia (…), trzeba by uznać, że nie ma już podstaw ani usprawiedliwienia dla wyrównania. Te przedsiębiorstwa z własnej winy pozbawiłyby się prawa do skorzystania z wyrównania.

Wysoka Władza musi brać taką możliwość pod uwagę. Uczyniła to w liście (…) upoważniającym rząd belgijski do wycofania wyrównania tam, gdzie jest to właściwe, pod warunkiem uzyskania uprzedniej zgody Wysokiej Władzy. Z brzmienia tego listu nie wynika, że Wysoka Władza uzależniłaby swą zgodę od kryteriów nieobiektywnych i nieusprawiedliwionych okolicznościami. Wysoka Władza nie jest więc winna nadużycia władzy i skarga w tym zakresie jest bezpodstawna.”

Jak wynika z orzeczenia FedeChar, dowód nadużycia władzy jest bardzo trudny. Trybunał uznał, że środek nie zostanie unieważniony, jeżeli ukryty cel, który organ chciał osiągnąć, był nieuniknionym skutkiem działania dla osiągnięcia przewidzianego prawem celu; również wtedy, jeżeli dążenie do spełnienia ukrytego celu nie znalazło odbicia w treści aktu. Nie można zarzucić nadużycia władzy w sprawach, w których organ ma szeroką władzę dyskrecjonalną - pojęcie nadużycia władzy obejmuje faktyczną bezprawność działania organu, a nie jest środkiem do walki z polityką Wspólnoty.

4. Limit czasowy wystąpienia ze skargą o unieważnienie

Art. 230 TWE mówi o „dwóch miesiącach od daty publikacji aktu lub jego notyfikowania skarżącemu lub, w razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie”.

Dniem publikacji aktu jest dzień ogłoszenia środka w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Zgodnie z art. 254 TWE, obowiązkowej promulgacji podlegają:

rozporządzenia, dyrektywy i decyzje przyjęte przez Radę i Parlament w procedurze współdecydowania,
rozporządzenia Rady i Komisji,
dyrektywy Rady i Komisji skierowane do wszystkich państw członkowskich.

Powiadomienia adresata dokonuje się w wypadku innych niż powyższe dyrektyw oraz decyzji. Powiadomienie musi zawierać nie tylko istotną treść środka, ale także uzasadnienie. W przypadku braku wymaganego przez Traktat ogłoszenia bądź notyfikacji, okres dwumiesięczny liczy się od powzięcia wiadomości przez adresata o treści aktu.

5. Skutki prawne

Artykuł 231 TWE:

Jeżeli skarga jest zasadna, Trybunał Sprawiedliwości stwierdzi nieważność danego aktu.

Jednakże w odniesieniu do rozporządzeń, Trybunał Sprawiedliwości, jeśli uzna to za niezbędne, wskazuje, jakie skutki rozporządzenia, o którego nieważności orzekł, powinny być uważane za ostateczne.

Orzeczenie stwierdzające nieważność danego środka skutkuje erga omnes i ex tunc.
W wypadku rozporządzenia jednak Trybunał może zastosować limitatio ratione temporis swojego orzeczenia, uznając część skutków unieważnionego aktu za niewzruszalne.

Obowiązki instytucji w wypadku orzeczenia nieważności aktu

Artykuł 233 TWE (dawny artykuł 176 EWG):

W przypadku orzeczenia o nieważności aktu przyjętego przez instytucję lub instytucje lub stwierdzenia, iż zaniechanie przez nie działania jest sprzeczne z niniejszym Traktatem, są one zobowiązane do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości.

Zobowiązanie to nie narusza zobowiązania, jakie może wyniknąć z zastosowania artykułu 288 akapit drugi [wynagrodzenia szkody wynikającej z odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty].

Niniejszy artykuł stosuje się również do EBC.

Czy art. 233 Traktatu wymaga od instytucji, aby w wypadku unieważnienia wydanego przez nią środka w stosunku do powodów, instytucja sama rozważała kwestię unieważnienia tegoż środka w stosunku do innych adresatów, którzy nie wzięli udziału w pierwotnym sporze?

Czy list Komisji jest aktem podlegającym kontroli?

T-227/95, Zb. Orz. 1997, s. II-1185

AssiDomän Kraft Products AB, AB Iggesunds Bruk, Korsnäs AB, MoDo Paper AB, Södra Cell AB, Stora Kopparbergs Bergslags AB & Svenska Cellulosa AB v. Komisja

Trybunał w wydanym uprzednio wyroku unieważnił częściowo decyzję Komisji, nakładającą surowe grzywny na wiele szwedzkich przedsiębiorstw, które naruszając wspólnotowe prawo konkurencji zawarły zmowę kartelową ustalającą cenę miazgi drzewnej. Powodowie, którzy również brali udział w tej zmowie, nie wnieśli o unieważnienie decyzji Komisji i zapłacili orzeczoną grzywnę. Po tym wyroku powodowie zwrócili się do Komisji o ponowne rozważenie ich sprawy w świetle wyroku i zwrot zapłaconych grzywien przekraczający pułap 20 000 ECU, do którego Trybunał ograniczył odpowiedzialność tych przedsiębiorstw, których grzywna nie została anulowana w całości. Powodowie uważali, że Trybunał unieważniając decyzję Komisji podważa również dokonane przez nią ustalenia faktyczne. Pozwana Komisja była zdania, że zarówno ona, jak i powodowie są związani poprzednią decyzją, ponieważ Trybunał unieważnił ją tylko w stosunku do poprzednich skarżących, nie orzekając o roszczeniach obecnych powodów. W takim wypadku zwrot zapłaconych grzywien jest niemożliwy. Odpowiedź tę zawarła w liście skierowanym do powodów. Kwestia sporna dotyczyła statusu prawnego listu. Pozwana uważała, że nie znajdują się w nim żadne nowe rozstrzygnięcia, powtarza on jedynie poprzednią decyzję (która w międzyczasie stała się ostateczna), nie podlega więc kontroli Trybunału. Zdaniem powodów natomiast list może być przedmiotem kontroli Trybunału, ponieważ jednak zawiera nowe rozstrzygnięcia - po raz pierwszy Komisja wypowiada się odnośnie uprzedniego wyroku Trybunału i decyduje o odmowie zwrotu grzywien.

„29. Ustalone jest w orzecznictwie, że niedopuszczalne są skargi wniesione przeciwko decyzjom jedynie potwierdzającym wcześniejsze decyzje, które nie zostały zaskarżone w odpowiednim czasie (…). Środek jedynie potwierdzający poprzedni środek nie może zapewnić zainteresowanym sposobności do wznowienia postępowania w sprawie legalności potwierdzanego środka (…).

32. Aby odpowiedzieć na pytanie, czy odmowa Komisji ponownego rozpatrzenia legalności decyzji w sprawie miazgi drzewnej w odniesieniu do powodów jest środkiem wyłącznie potwierdzającym, niezbędnym jest rozważenie, czy w tym przypadku Artykuł 176 Traktatu zobowiązywał ją do ponownego rozpatrzenia sprawy.

58. Zgodnie z Artykułem 189 Traktatu, każda z tych indywidualnych decyzji (…) wiąże w całości przedsiębiorstwo, do którego jest skierowana. Tak więc, jeżeli adresat nie wniósł skargi o unieważnienie decyzji o miazdze drzewnej w części odnoszącej się do niego, decyzja ta pozostaje ważna i wiąże go w całości.

60. W skardze o unieważnienie, Trybunał jest związany granicami skargi. Decyzja może być więc unieważniona tylko wobec tych stron, które wygrały sprawę przed Trybunałem.

63. Pierwszy zarzut musi być więc odrzucony jako bezpodstawny. (...)

68. Aby określić zakres zobowiązań nałożonych w przedmiotowym wypadku na Komisję przez Artykuł 176 Traktatu, konieczne jest zdefiniowanie znaczenia zobowiązania do „podjęcia kroków koniecznych do wykonania wyroku”, aby stwierdzić, czy to zobowiązanie obejmuje także postępowanie wobec adresatów decyzji, którzy nie wnieśli o jej unieważnienie (…).

69. Litera Artykułu 176 Traktatu nie potwierdza wniosku, że zobowiązanie nałożone w tym postanowieniu jest ograniczone wyłącznie do pozycji prawnych stron sporu, który zakończył się wydaniem wyroku. Nie można więc wykluczyć, że środki, które ma podjąć instytucja w wyjątkowych przypadkach mogą wykraczać poza zakres sporu (…).

72. (…) Tam, gdzie efektem wyroku Trybunału jest odrzucenie ustaleń faktycznych (…) i stwierdzenie, że zmowa nie miała miejsca, sprzeczne z zasadą praworządności byłoby twierdzenie, że Komisja nie ma obowiązku ponownego rozpatrzenia pozycji innej strony tej samej rzekomej zmowy.

86. (…) List Komisji, dalekim będąc od prostego powtórzenia decyzji o miazdze drzewnej, z konieczności zawierał decyzję Komisji, przyjętą na podstawie Artykułu 176, odmawiającą rozważenia stanowiska w świetle wyroku Trybunału. To była całkowicie nowa decyzja, którą powodowie mogli zaskarżyć w przepisowym terminie, co niniejszym uczynili. Skarga jest więc dopuszczalna.”

6. Locus standi podmiotów uprzywilejowanych

Podmioty uprawnione do wniesienia skargi o unieważnienie aktu wspólnotowego:

1/ podmioty uprzywilejowane, które mogą wnosić skargę o unieważnienie każdego aktu wspólnotowego. Są to główne instytucje Wspólnoty (Parlament Europejski, Rada, Komisja), oraz państwa członkowskie.

2/ podmioty, którym służy skarga o unieważnienie tylko wtedy, gdy akt narusza ich kompetencje. Należą tu Trybunał Obrachunkowy i Europejski Bank Centralny (wcześniej także Parlament Europejski).

3/ podmioty nieuprzywilejowane, którym skarga o unieważnienie służy tylko po spełnieniu dodatkowych przesłanek. Zaliczamy tu jednostki, a więc osoby fizyczne i prawne.

Czy podmioty uprzywilejowane muszą wykazać swój interes prawny we wniesieniu skargi ?

C-45/86, Zb. Orz. 1987, s. 1493

Komisja v. Rada

„3. W odniesieniu do wątpliwości wyrażonych przez Radę odnośnie interesu prawnego Komisji we wszczęciu postępowania i w konsekwencji dopuszczalności skargi, wystarczy jedynie zauważyć, że Artykuł 173 Traktatu w sposób ostry rozdziela zakres prawa do skargi przysługującego z jednej strony instytucjom wspólnotowym i państwom członkowskim, z drugiej strony osobom fizycznym i prawnym. Pierwszy akapit Artykułu 173 nadaje Komisji i każdemu państwu członkowskiemu prawo wniesienia skargi o unieważnienie w celu podważenia legalności każdego rozporządzenia Rady nie uzależniając w żaden sposób wykonywania tego prawa od dowodu interesu prawnego we wszczęciu postępowania. W konsekwencji, skarga jest dopuszczalna.”

Czy uprzywilejowana pozycja państw członkowskich rozciąga się także na części składowe państw federalnych?

Tendencje do utożsamiania części składowej państwa federalnego z państwem członkowskim były szczególnie silne w Belgii, gdzie autonomia regionów i wspólnot rozciąga się także na stosunki międzynarodowe.

Postanowienie w sprawie C-95/97, Zb. Orz. 1997, s. I-1787

Région wallonne v. Komisja

„Od wejścia w życie Decyzji 94/149 [dotyczącej jurysdykcji Sądu Pierwszej Instancji], jurysdykcja Trybunału ogranicza się do skarg wnoszonych przez państwo członkowskie albo instytucję wspólnotową.

Wynika jasno z ogólnej struktury Traktatów, że termin „państwo członkowskie” dla celów postanowień instytucjonalnych, w szczególności odnoszących się do postępowania przed sądami, stosuje się tylko wobec władz rządowych państw członkowskich Wspólnot Europejskich i nie może obejmować rządów regionów bądź wspólnot autonomicznych, niezależnie od przyznanych im kompetencji.

W przeciwnym wypadku zagroziłoby to równowadze instytucjonalnej przewidzianej przez Traktaty, która, inter alia, określa warunki udziału państw-stron Traktatów założycielskich i Traktatów Akcesyjnych w funkcjonowaniu instytucji wspólnotowych.

Niemożliwe jest, aby Wspólnoty Europejskie składały się z większej liczby państw, niż liczba państw, pomiędzy którymi Traktaty zostały zawarte.

Odpowiednio, Trybunał Sprawiedliwości wyraźnie nie ma jurysdykcji do rozpatrzenia skargi o unieważnienie wniesionej zgodnie z Artykułem 33 Traktatu EWWiS przez osobę prawną w rozumieniu Artykułu 173 TWE, taką jak władze regionu federalnego; musi więc (…) przekazać sprawę Sądowi Pierwszej Instancji.”

Trybunał powtórzył tę tezę w postanowieniu w sprawie Regione Toscana v. Komisja. Podobną kwestię Trybunał rozważał w sprawie Parlament Europejski v. Rada. Tutaj jednakże rozstrzygał wątpliwości nie tyle dotyczące podmiotu uprawnionego do wniesienia skargi, ale przedmiotowego zakresu tejże skargi i dopuszczalności podniesienia zarzutów przekraczających kwestie ewentualnego naruszenia kompetencji.

C-70/88, Zb. Orz. 1991, s. I-4529

Parlament v. Rada

„Czarnobyl”

Parlament domagał się unieważnienia rozporządzenia przyjętego w ramach EURATOM-u, ustanawiającego maksymalne dopuszczalne poziomy skażenia radioaktywnego żywności i pasz w następstwie katastrofy nuklearnej albo innego niebezpieczeństwa radiologicznego. Parlament w ówczesnym stanie prawnym nie był podmiotem uprzywilejowanym, skarga o unieważnienie przysługiwała mu tylko dla ochrony własnych kompetencji. Sformułowane przezeń zarzuty dotyczyły wyboru niewłaściwej podstawy prawnej, niewłaściwej formy środka prawnego i braku delegacji uprawnień do implementacji środka dla Komisji.

„7. Należy zauważyć na wstępie (…), że twierdząc, iż przedmiotowe rozporządzenie zostało oparte na Artykule 31 EURATOM, który przewiduje jedynie konsultację z Parlamentem, podczas gdy powinno być wydane w oparciu o Artykuł 100a EWG, wymagający wdrożenia procedury współpracy z Parlamentem, Parlament Europejski w rzeczywistości twierdzi, że jego uprawnienia zostały naruszone w wyniku wyboru niewłaściwej podstawy prawnej. W tym względzie skarga jest więc dopuszczalna.

8. Jest więc konieczne rozważenie, czy przedmiotowe rozporządzenie mogło być w sposób ważny przyjęte na podstawie Artykułu 31 EURATOM.

9. Trybunał konsekwentnie twierdził, że w świetle organizacji kompetencji Wspólnoty wybór podstawy prawnej środka nie może być spowodowany wyłącznie przekonaniem instytucji co do zamierzonego celu, ale musi być oparty na obiektywnych czynnikach, nadających się do sądowej kontroli. Czynnikami takimi są w szczególności cel i treść środka (…).

12. Powyższe rozważania wskazują, że dążeniem przedmiotowego rozporządzenia, zgodnie z jego treścią i celami, wynikającymi z rzeczywistego brzmienia przepisów, jest ochrona ludności przed niebezpieczeństwami wynikającymi ze spożycia skażonej radioaktywnie żywności.

15. Jest też konieczne rozważenie, czy też rzeczywiście, jak Parlament twierdzi z ostrożności procesowej, przedmiotowe rozporządzenie powinno być oparte na Artykule 100a EWG z tego względu, że dotyczy nie tylko ochrony społeczeństwa przed promieniowaniem jonizującym, ale także ustanowienia i działania wolnego rynku (…).

16. Rzeczywiście Artykuł 6(1) przedmiotowego rozporządzenia zabrania wprowadzania na rynek żywności i pasz skażonych radioaktywnie w stopniu przekraczającym maksymalne dopuszczalne poziomy (…) i stwierdza, iż „przyjęcie Rozporządzenia (…) utrzyma jedność wspólnego rynku i uchroni przed wypaczeniami handlu wewnątrz Wspólnoty”.

17. Jednakże, wbrew poglądom Parlamentu, czynniki te nie usprawiedliwiają wniosku, że przedmiotowe rozporządzenie jest jednocześnie środkiem harmonizacyjnym w rozumieniu Artykułu 100a EWG. W rzeczywistości zakaz wprowadzania na rynek (…) jest tylko jednym z warunków efektywności wprowadzenia maksymalnych poziomów dopuszczalności skażeń. Rozporządzenie ma więc jedynie uboczny skutek harmonizacji warunków swobodnego przepływu towarów we Wspólnocie, w tym sensie, że przyjmując ujednolicone środki ochronne, unika konieczności wprowadzenia jednostronnych środków krajowych ograniczających handel żywnością i paszami skażonymi radioaktywnie.

18. Wynika z powyższego, że zaskarżone rozporządzenie było w sposób ważny wydane wyłącznie na podstawie Artykułu 31 EURATOM. Zarzut błędnego wyboru podstawy prawnej musi być więc oddalony.

19. W swoim drugim i trzecim zarzucie Parlament twierdzi, że po pierwsze Rada wydała rozporządzenie, podczas gdy Artykuł 31 EURATOM przewiduje jedynie wydanie dyrektywy, a po drugie, iż Rada zaniechała w przedmiotowej sprawie nadania kompetencji wykonawczych Komisji.

20. Wystarczy więc zauważyć, że Parlament wnosząc te zarzuty nie przedstawił żadnych dowodów wykazujących naruszenie jego prerogatyw. Odpowiednie zarzuty muszą więc zostać oddalone jako niedopuszczalne.

21. Ponieważ żaden z zarzutów Parlamentu nie został uwzględniony, skarga musi zostać oddalona.”

Trybunał restryktywnie podchodzi do argumentów Parlamentu, rozważając tylko ten zarzut, który służy ochronie uprawnień Parlamentu.

7. Locus standi podmiotów prywatnych

Jednostka może wnieść skargę na:

1) decyzje, których jest adresatem

2) decyzje skierowane do innej osoby, które dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie

3) decyzje, które mimo przyjęcia w formie rozporządzenia dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie.

Legitymacja jest więc ograniczona względami rodzaju aktu (mogą to być jedynie decyzje, bez względu na ich formę) oraz koniecznością wykazania, że skarżący jest adresatem aktu lub też, że akt dotyczy go bezpośrednio i indywidualnie.

Decyzje skierowane do innej osoby

W jakim przypadku można zaskarżyć decyzję skierowaną do innej osoby? Czy możliwe jest zaskarżenie decyzji skierowanej do państwa członkowskiego?

C-25/62, Zb. Orz. 1963, s. 95

Plaumann & Co. v. Komisja

Przedsiębiorca Plaumann domagał się unieważnienia decyzji Komisji skierowanej do Republiki Federalnej Niemiec. Decyzja ta odmawiała Niemcom zgody na zawieszenie pobierania ceł na świeże mandarynki i klementynki sprowadzane z państw trzecich. Powód był niemieckim importerem klementynek i uważał, że decyzja odmowna, choć skierowana do państwa członkowskiego, jednak dotyczy go bezpośrednio i indywidualnie, ponieważ w sposób rzeczywisty wpływa na dochodowość jego przedsiębiorstwa.

„Zgodnie z drugim akapitem Artykułu 173 EWG `Każda osoba fizyczna i prawna może … wszcząć postępowanie przeciwko decyzji … która chociaż jest w postaci … decyzji skierowanej do innej osoby, dotyczy skarżącego bezpośrednio i indywidualnie'. Pozwana uważa, że wyrażenie `inna osoba' w tym akapicie nie odnosi się do państw członkowskich wykonujących suwerenne władztwo i że jednostki nie mogą tym samym wnieść skargi o unieważnienie decyzji Rady bądź Komisji skierowanej do państw członkowskich.

Jednakże drugi akapit Artykułu 173 zezwalając jednostce na wniesienie skargi przeciwko decyzjom skierowanym do `innej osoby' (…) ani nie definiuje, ani nie ogranicza zakresu znaczeniowego tych słów.

Brzmienie i naturalne rozumienie tego postanowienia usprawiedliwiają najszerszą interpretację. Co więcej, nie wolno interpretować wąsko przepisów Traktatu dotyczących prawa zainteresowanych stron do wniesienia skargi. Tak więc, gdy Traktat na ten temat milczy, żadnego ograniczenia w tym zakresie nie można domniemywać.

Wynika z tego, że zarzut pozwanej nie może być uznany za uzasadniony (…).

Właściwe jest po pierwsze zbadanie, czy spełniony jest drugi warunek dopuszczalności (…).

Osoby inne niż te, do których została skierowana decyzja mogą tylko wtedy twierdzić, że dotyczy ich ona indywidualnie, jeżeli ta decyzja wpływa na nich z powodu pewnych cech im szczególnych albo z powodu okoliczności, które odróżniają ich od wszystkich innych osób; oraz, gdy powyższe czynniki wyróżniają ich indywidualnie, tak jak osoby, do których decyzja została skierowana.

W obecnym przypadku powód jest dotknięty przez sporną decyzję jako importer klementynek, inaczej mówiąc, z uwagi na działalność gospodarczą, która może być wykonywana w każdym czasie przez każdy podmiot, a więc nie jest wystarczająca do potraktowania powoda w stosunku do zaskarżonej decyzji tak, jak jej adresata.

Z tych względów trzeba stwierdzić niedopuszczalność obecnej skargi o unieważnienie.”

Powyższe orzeczenie ustanowiło tzw. test Plaumanna, pozwalający stwierdzić, kiedy decyzja skierowana do innego podmiotu może dotyczyć indywidualnie innego podmiotu.

„Osoby inne niż te, do których decyzja jest skierowana, mogą twierdzić, że dotyczy ich indywidualnie tylko wtedy, gdy dotyka ich z powodu pewnych cech, które są dla nich charakterystyczne, lub ze względu na okoliczności, w których te osoby są odróżniane od wszystkich innych osób, i z powodu tych czynników wyróżnia ich indywidualnie, tak jak osoby, do których decyzja została skierowana.”

Chociaż Trybunał nakazał szeroką wykładnię prawa do skargi (zasadą prawa wspólnotowego jest szeroka interpretacja przepisów nadających jednostkom uprawnienia), w przedmiotowym wypadku skarga Plaumanna została odrzucona, dlaczego?

Dlaczego test Plaumanna został spełniony w sprawie Toepfer?

Sprawy połączone 106 i 107/63, Zb. Orz. 1965, s. 405

Alfred Toepfer & Getreide-Import Gesellschaft v. Komisja

Powodowie złożyli do władz niemieckich wniosek o licencję eksportową na kukurydzę 1 października 1963 r. przy stawce celnej 0% (licencja ta pozwalała na utrzymanie stawki nawet przy późniejszym wzroście ceł). Niemcy, obawiając się zakłóceń na rynku zbóż, wprowadziły środki ochronne mające ograniczyć import kukurydzy, prosa i sorgo. Środki te obejmowały między innymi wzrost ceł oraz zakaz wydawania licencji. Komisja potwierdziła retroaktywnie te środki. Powodowie domagali się unieważnienia decyzji Komisji.

„Dopuszczalność skarg:

(…) Pozwana również twierdzi, że skoro środek ochronny zawiera ogólne klauzule, stosowane do wszystkich importerów mogących zwrócić się o licencję importową w okresie pomiędzy 1 a 4 października 1963 r., ani rzeczony środek, ani też podtrzymująca go decyzja nie dotyczy indywidualnie powodów.

Wyrażenie `dotyczy indywidualnie':

Jest jasne, co wynika z faktu, iż 4 października 1963 r. Komisja podjęła decyzję ustalającą nowe cła wwozowe na kukurydzę importowaną do Republiki Federalnej od dnia 2 października, że niebezpieczeństwo, przed którym miały uchronić środki zaradcze utrzymane przez Komisję, od tego dnia już nie istniało.

Tak więc jedynymi osobami dotkniętymi rzeczonymi środkami byli importerzy, którzy zwrócili się o licencję importową w ciągu dnia 1 października 1963 r. Liczba oraz tożsamość tych importerów była ustalona i niezmienna przed dniem 4 października, kiedy to wydano zaskarżoną decyzję. Komisja była więc w stanie dowiedzieć się, że jej decyzja wpływała na interesy i pozycję prawną wyłącznie rzeczonych importerów.

Tak powstały stan faktyczny odróżnia więc rzeczonych importerów, wśród których są także powodowie, od wszystkich innych osób i wyróżnia ich indywidualnie tak samo, jak w przypadku podmiotu, do którego skierowano decyzję.

Tak więc podniesiony zarzut niedopuszczalności jest bezpodstawny i skargi muszą zostać dopuszczone.”

Czy wystarczy sama możliwość stwierdzenia tożsamości osób, na których pozycję prawną wpłynie środek skierowany do innego podmiotu, aby przyznać tym osobom prawo podważenia ważności tego środka? Trybunał odpowiada na to pytanie w orzeczeniu Spijker.

C-231/82, Zb. Orz. 1983, s. 2559

Spijker Kwasten BV v. Komisja

Powód, holenderski importer materiałów malarskich, zwrócił się do władz niderlandzkich o wydanie licencji importowej na kontyngent pędzli. Władze celne odroczyły wydanie decyzji do chwili rozstrzygnięcia sprawy upoważnienia przez Komisję do niestosowania przepisów o swobodnym przepływie towarów do pędzli wyprodukowanych w Chińskiej Republice Ludowej i znajdujących się w swobodnym obrocie na terytorium innych państw członkowskich. Wydały jednak zgodę, ponieważ decyzja Komisji nie była retroaktywna. Powód jednakże domagał się unieważnienia tej decyzji Komisji, uważając, że wpłynie ona negatywnie na jego przyszły interes prawny, ponieważ powód zakładał, że będzie mógł nadal realizować swoją działalność handlową. Komisja zarzuciła skardze niedopuszczalność.

„5. Komisja wnosi zarzut, że zaskarżona decyzja jest zaadresowana wyłącznie do państw Beneluxu i nie dotyczy powoda ani bezpośrednio, ani też indywidualnie (…).

6. Z drugiej strony powód twierdzi (…), że rzeczona decyzja dotyczy bezpośrednio i indywidualnie jego pozycji prawnej, ponieważ jest on jedynym importerem z siedzibą w państwie Beneluxu, który regularnie importuje do Holandii pędzle pochodzące z Chińskiej Republiki Ludowej, oraz, co więcej, zaskarżona decyzja została przyjęta z uwagi właśnie na ten import (…).

8. Trybunał już stwierdził w swoim wyroku (…), że osoby inne niż te, do których skierowana jest decyzja, mogą twierdzić, że decyzja dotyczy ich indywidualnie jedynie wtedy, jeżeli dotyczy ich z uwagi na pewne cechy, które są szczególne dla nich, albo z uwagi na okoliczności, które odróżniają ich od wszystkich innych osób i jeżeli wskutek działania tych czynników decyzja wyróżnia ich indywidualnie tak, jak w wypadku jej adresata.

9. W przypadku obecnego postępowania nie ma to miejsca. Zaskarżona decyzja dotyczy powoda wyłącznie z uwagi na jego obiektywną działalność - importera pewnych towarów; dotyczy go w ten sam sposób, co każdego innego kupca, który jest, lub może znaleźć się w przyszłości w tej samej sytuacji. W rzeczywistości celem decyzji jest upoważnienie państw Beneluxu do niestosowania wspólnotowego traktowania przez określony czas do wszystkich pędzli pochodzących z Chińskiej Republiki Ludowej i będących przedmiotem swobodnego obrotu w innym państwie członkowskim. W odniesieniu do takich produktów jest więc środkiem ogólnego zastosowania, obejmującym sytuacje określone obiektywnie, i wywołujących skutki prawne dla pewnych kategorii osób wyznaczonych w sposób ogólny i abstrakcyjny. Tak więc zaskarżona decyzja nie dotyczy powoda indywidualnie.

10. Ten wniosek nie upada wobec faktu, że powód (…) jest jedynym importerem (…) sprowadzającym pędzle z Chińskiej Republiki Ludowej, jak również faktu, że jego działanie przyczyniło się do przyjęcia zaskarżonej decyzji. (…) środek nie przestaje być rozporządzeniem tylko dlatego, że można stwierdzić liczbę bądź nawet tożsamość podmiotów, wobec których znajdzie on zastosowanie w określonym czasie, o ile tylko zastosowanie go jest uwarunkowane obiektywnymi czynnikami faktycznymi lub prawnymi, określonymi przez ów środek zgodnie z jego celem.

11. W tych okolicznościach zaskarżona decyzja nie może być podważona przez powoda zgodnie z drugim akapitem Artykułu 173 Traktatu. Co więcej, ten wniosek jest zgodny z systemem ochrony prawnej ustanowionym przez prawo wspólnotowe, ponieważ powodowie mają prawo do zaskarżenia przed sądem krajowym odmowy udzielenia im licencji importowej wydanej przez organ władzy z uwagi na zastosowanie przepisów prawa wspólnotowego.

12. Z tych wszystkich powodów skarga musi być uznana za niedopuszczalną.”

Orzeczenie Spijker wskazuje, że nawet wtedy, gdy można wskazać tożsamość podmiotów, których będzie dotyczyć środek, a wręcz także, gdy taki podmiot będzie tylko jeden, środek może nie utracić charakteru środka ogólnego zastosowania. Czy sama przynależność do klasy, na której interesy wpływa środek, wystarczy, żeby nadać podmiotowi przynależącemu do tej klasy prawo skargi? Co decyduje o tym, czy środek dotyczy skarżącego indywidualnie?

C-11/82, Zb. Orz. 1985, s. 207

S.A. Piraiki-Patraiki et alia v. Komisja

Przedsiębiorstwa greckie produkujące i eksportujące bawełnę do Francji domagały się unieważnienia decyzji Komisji zezwalającej Francji na wprowadzenie środków ochronnych przeciwko greckiej przędzy, przewidzianych w art. 130 Traktatu Akcesyjnego. Część z tych przedsiębiorstw zawarła już kontrakty na dostawę przędzy, które nie zostały wykonane z uwagi na ograniczenia wprowadzone przez rząd francuski. Komisja i interweniujący rząd francuski uważali skargę za niedopuszczalną. Ich zdaniem, decyzja jest skierowana tylko do Grecji i Francji. Jednakże jest środkiem ogólnego zastosowania, więc z konieczności dotyczy interesów handlowych powodów, ponieważ wpływa na cały obszar gospodarczy, w którym ci powodowie działają. Nie wystarczy to jednak do przyznania im prawa do skargi.

„12. Powodowie twierdzą, że spełniają wyżej wymienione warunki [indywidualnego dotknięcia decyzją], ponieważ są głównymi greckimi przedsiębiorstwami produkującymi i eksportującymi przędzę bawełnianą do Francji. Twierdzą, że tym samym należą do klasy podmiotów wyróżnialnych indywidualnie na podstawie kryteriów odnoszących się do danego produktu, wykonywanej działalności gospodarczej i okresu, w którym tę działalność wykonywały (…). Powodowie nalegają, że produkcja i eksport do Francji przędzy bawełnianej pochodzenia greckiego wymaga zaplecza przemysłowego i finansowego, które nie może powstać z dnia na dzień (…).

13. Ten pogląd nie może zostać przyjęty. Należy po pierwsze wskazać, że powodowie są dotknięci przez przedmiotową decyzję tylko jako eksporterzy greckiej przędzy do Francji. Decyzja nie ma w zamyśle w żaden sposób ograniczyć produkcję tego towaru, nie ma też takiego skutku.

14. Jeżeli chodzi o eksport tych towarów do Francji, jasne jest, że jest to działalność gospodarcza, która może być wykonywana w każdym czasie przez każde przedsiębiorstwo. Wynika z tego, że przedmiotowa decyzja dotyczy powodów w ten sam sposób co każdego innego kupca, rzeczywiście lub potencjalnie znajdującego się w tej samej sytuacji. Sam fakt, że powodowie eksportują towary do Francji nie jest więc wystarczający, aby stwierdzić, że zaskarżona decyzja dotyczy ich indywidualnie.

15. Powodowie jednakże dowodzą, że ich położenie odróżnia się od położenia każdego innego eksportera greckiej przędzy do Francji tym, że zawarli szereg umów sprzedaży z klientami francuskimi, które miały zostać wykonane w okresie zastosowania decyzji i obejmujących ilości przędzy bawełnianej przekraczające kwoty zatwierdzone przez Komisję. Powodowie stwierdzają, że te umowy nie mogły zostać wykonane z powodu systemu kwotowego stosowanego przez władze francuskie. Są zdania, że w tych okolicznościach przedmiotowa decyzja wpłynęła na ich indywidualne interesy.

16. Według powodów Komisja była w stanie, a nawet była zobowiązana, zidentyfikować kupców, których decyzja dotyczyła indywidualnie podobnie jak powodów (…).

17. Należy zauważyć po pierwsze, że jeżeli uwzględnić ten argument, pomógłby on tylko tym powodom, którzy mogliby wykazać, że przed wydaniem zaskarżonej decyzji zawarli umowy (…).

18. Ponieważ (…) nie dostarczyli odpowiednich dowodów na powyższą okoliczność, skarga w ich wypadku musi być uznana za niedopuszczalną.

19. Jeżeli chodzi o innych powodów, trzeba uznać, iż fakt, że przed przyjęciem przedmiotowej decyzji zawarli oni umowy (…), odróżnia ich od każdego innego podmiotu dotkniętego przez decyzję, ponieważ wykonanie ich umów było w całości lub w części uniemożliwione przez przyjęcie decyzji.

28, Trzeba zauważyć, że aby ustalić, czy środek, do którego upoważnienie jest rozważane, spełnia kryteria określone w Artykule 130 Traktatu Akcesyjnego Komisja musi również wziąć pod uwagę sytuację państwa członkowskiego, wobec którego wnosi się o zastosowanie tegoż środka ochronnego. W szczególności, o ile pozwolą na to okoliczności sprawy, Komisja musi zbadać negatywne skutki, które jej decyzja może mieć wobec gospodarki tego państwa członkowskiego jak również wobec dotkniętych nim przedsiębiorstw. W tym celu musi także rozważyć, tak dalece jak jest to możliwe, kwestię umów, które zawarły te przedsiębiorstwa ufając w rozwój wolnego rynku wewnątrz Wspólnoty i których wykonanie stanie się całkowicie lub częściowo niemożliwe wskutek decyzji zatwierdzającej środek ochronny.

28. Komisja sprzeciwia się takiemu poglądowi, ponieważ jej zdaniem, w krótkim okresie, w którym musi działać, nie mogła dowiedzieć się o dokładnej liczbie umów odpowiadających powyższym kryteriom.

30. Ten argument nie może być przyjęty w świetle okoliczności sprawy. Przed przyjęciem zaskarżonej decyzji Komisja miała wystarczająco czasu, aby uzyskać niezbędne dane. Komisja przyznała się też podczas przesłuchania, że zorganizowała spotkanie z przedstawicielami greckiego rządu i dotkniętych decyzją przedsiębiorstw, w którym nawet brali udział niektórzy powodowie.

31. W tych okolicznościach trzeba stwierdzić, że Komisja była w stanie uzyskać wystarczająco dokładne dane odnośnie umów mających być wykonanymi podczas stosowania przedmiotowej decyzji. Wynika z tego, że przedsiębiorstwa będące stronami takich umów muszą być uważane za dotknięte indywidualnie (…), jako członkowie ograniczonej klasy kupców zidentyfikowanych lub identyfikowalnych przez Komisję, jak również z uwagi na umowy, na które w sposób szczególny wpłynęła przedmiotowa decyzja.

32. Zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Komisję i poparty przez rząd Republiki Francuskiej musi być więc odrzucony (…).”

Czym w przypadku Piraiki-Patraiki powodowie odróżnialni się od członków swojej klasy (od potencjalnych eksporterów przędzy do Francji)?

Jednostka może wnieść skargę o unieważnienie aktu skierowanego do innego podmiotu tylko wtedy, gdy akt ten także dotyczy jej bezpośrednio. Jak należy rozumieć to określenie?

„Dotyczy bezpośrednio” oznacza, że wywiera wpływ na sytuację prawną i interes prawny jednostki bez pośrednictwa innego aktu wykonawczego, chyba że władze państwa członkowskiego nie miały żadnej swobody przy wydawaniu aktu wykonawczego, także podczas uchwalania decyzji; nawet jeśli państwu pozostawiona jest swoboda działania, jest pewne, że państwo decyzję zastosuje i wykona.

Sprawy połączone 106 i 107/63, Zb. Orz. 1965, s. 405

Alfred Toepfer & Getreide-Import Gesellschaft v. Komisja

„Dopuszczalność skarg:

Pozwana twierdzi, że skoro zaskarżona decyzja nie została skierowana do powodów, nie dotyczy ich bezpośrednio i indywidualnie w rozumieniu Artykułu 173 Traktatu; dotyczy powodów tylko wskutek działania zakwestionowanego środka ochronnego, a więc pośrednio.

(…)

Wyrażenie `dotyczy bezpośrednio':

Zgodnie z brzmieniem Artykułu 22 Rozporządzenia nr 19, kiedy państwo członkowskie powiadomiło o środkach ochronnych (…), Komisja zdecyduje (…), czy te środki powinny zostać utrzymane, zmienione czy zniesione.

Ostatnie zdanie drugiego akapitu Artykułu 22 stanowi, że decyzja Komisji jest natychmiast wykonalna.

Tak więc decyzja Komisji zmieniająca bądź znosząca środki ochronne jest bezpośrednio skuteczna i dotyczy zainteresowanych stron bezpośrednio tak samo jak środki, które zastępuje.

Nielogiczne byłoby stwierdzenie, że decyzja utrzymująca środki ochronne ma inny skutek, skoro ta decyzja nie tylko popiera takie środki, ale wręcz nadaje im moc prawną.

Tak więc wydane decyzje (…) dotyczą zainteresowanych stron bezpośrednio.”

C-11/82, Zb. Orz. 1985, s. 207

S.A. Piraiki-Patraiki et alia v. Komisja

„6. Odnosząc się do pytania, czy środek dotyczy powoda bezpośrednio, Komisja (…) podnosi, że powodowie nie są bezpośrednio dotknięci przez przedmiotową decyzję, ponieważ decyzja ta jedynie upoważnia Republikę Francuską do wprowadzenia systemu kwotowego na import przędzy bawełnianej z Grecji, a więc pozostawia państwu członkowskiemu wybór, czy z tego upoważnienia skorzysta, czy też nie. Decyzja sama w sobie nie tworzy systemu ograniczającego import, lecz wymaga dla swojego skutku w praktyce środków implementacyjnych ze strony władz francuskich.

7. Zaiste bez środków implementacyjnych przyjętych na poziomie krajowym decyzja Komisji nie mogłaby wpłynąć na powodów. Jednakże, w tym przypadku, fakt ten sam w sobie nie wyklucza, żeby decyzja mogła dotyczyć powodów bezpośrednio, jeżeli inne czynniki usprawiedliwią wniosek, że mają oni bezpośredni interes prawny we wniesieniu skargi.

8. W tym sensie należy wskazać, iż (…) nawet zanim uzyskano zezwolenie Komisji Republika Francuska stosowała niezwykle restrykcyjny system licencji importowych na grecką przędzę. Co więcej, należy zauważyć, że wniosek o przyznanie środków ochronnych nie tylko pochodził od władz francuskich, ale wnosił o zezwolenie na surowszy system kwot importowych niż ten, który został w rezultacie przyznany.

9. W tych okolicznościach całkowicie teoretyczna jest możliwość, że Republika Francuska nie skorzysta z upoważnienia nadanego jej decyzją Komisji, ponieważ nie mogło być żadnych wątpliwości co do woli władz francuskich zastosowania się do decyzji.

10. Trzeba więc przyjąć, że przedmiotowa decyzja dotyczy powodów bezpośrednio.”

Czy Trybunał potwierdził, iż środek wymagający implementacji ze strony państwa członkowskiego nie może być uznany za bezpośrednio skuteczny? Dlaczego w przypadku Piraiki-Patraiki środek dotyczył powodów bezpośrednio?

Dlaczego w sprawie Differdange akt nie dotyczył powoda bezpośrednio?

C-222/83, Zb. Orz. 1984, s. 2889

Gmina Differdange et alia v. Komisja

Powodowie, pięć gmin luksemburskich, domagali się unieważnienia decyzji Komisji dotyczącej upoważnienia rządu luksemburskiego do udzielenia pomocy publicznej przedsiębiorstwom przemysłu ciężkiego. Warunkiem udzielenia pomocy było zmniejszenie mocy produkcyjnych tych przedsiębiorstw oraz zamknięcie pewnej ilości fabryk. Pozwana Komisja podniosła zarzut niedopuszczalności.

„5. Powodowie uważają, że zarzut niedopuszczalności powinien zostać oddalony (…). Chociaż zaskarżona decyzja skierowana jest do Wielkiego Księstwa Luksemburga, jednakże dotyczy powodów bezpośrednio i indywidualnie z dwóch przyczyn (…). Po pierwsze, ograniczenie mocy produkcyjnych i zamknięcie fabryk umiejscowionych na ich obszarze samorządowym skutkuje, jak twierdzą, ograniczeniem wpływów z podatków lokalnych. Po drugie, uważają, że zgodnie z zasadą prawa administracyjnego znaną wielu państwom członkowskim i stosowaną również w prawie wspólnotowym, interesy prawne mieszkańców gminy i przedsiębiorstw mających siedzibę na jej terytorium muszą być uznane za interes własny gminy.

9. (…), w odniesieniu do dopuszczalności skargi na podstawie Traktatu EWG, należy przypomnieć, że (…) dopuszczalność skargi wniesionej przez osobę fizyczną lub prawną inną niż osoba, do której skierowana została decyzja (…) uzależniona jest od tego, że zaskarżona decyzja dotyczy powoda bezpośrednio i indywidualnie. Celem tego postanowienia jest zapewnienie, że ochrona prawna jest dostępna także dla osoby, która aczkolwiek nie jest osobą, do której skierowano zaskarżony środek, ale jest w rzeczywistości dotknięta przezeń w ten sam sposób, jak adresat tegoż środka.

10. W tym przypadku zaskarżony środek, skierowany do Wielkiego Księstwa Luksemburga, upoważnia je do udzielenia określonej pomocy wymienionym weń przedsiębiorstwom pod warunkiem, że obniżą swoją zdolność produkcyjną o określoną wartość. Jednakże, ani nie wymienia przedsiębiorstw, w których produkcja ma być zmniejszona lub zaniechana, ani też fabryk, które mają zostać zamknięte w wyniku zaniechania produkcji. Co więcej, decyzja stwierdza, że Komisja ma zostać powiadomiona o datach zamknięcia dopiero w dniu 31 stycznia 1984 r., tak więc zainteresowane przedsiębiorstwa mają do tego czasu swobodę, aby ustalić (…) szczegółowe zasady restrukturyzacji konieczne do spełnienia warunków ustalonych w decyzji (…).

11. Ten wniosek jest również potwierdzony w Artykule 2 decyzji, zgodnie z którym zmniejszenie zdolności produkcyjnej może być dokonane także przez inne przedsiębiorstwa.

12. Wynika z tego, iż zaskarżona decyzja pozostawiła władzom krajowym i zainteresowanym przedsiębiorstwom tak duży zakres swobody co do sposobu swojej implementacji, a w szczególności w odniesieniu do wyboru fabryk do zamknięcia, że ta decyzja nie może zostać uznana za dotyczącą bezpośrednio i indywidualnie gmin, w których mają siedzibę fabryki przedsiębiorstw, których decyzja dotyczy.

13. Skoro więc skarga jest niedopuszczalna (…), musi zostać odrzucona.”

8. Kontrola legalności rozporządzeń (aktów legislacyjnych)

Jednostka może wnieść skargę o unieważnienie rozporządzenia:

1. gdy jest ono faktycznie decyzją w formie rozporządzenia,

2. oraz dotyczy skarżącego bezpośrednio i indywidualnie.

Kiedy mamy do czynienia z decyzją w formie rozporządzenia? W orzeczeniu Plaumann (zobacz wyżej) Komisja uważała, że zachodzi sytuacja odwrotna - zaskarżona decyzja jest w istocie rozporządzeniem, na które jednostce skarga nie przysługuje. Trybunał jednakże wyjaśnił znaczenie terminu „decyzja” na podstawie przepisów Traktatu określających rodzaje środków prawnych.

C-25/62, Zb. Orz. 1963, s. 95

Plaumann & Co. v. Komisja

„Pozwana następnie twierdzi, że zaskarżona decyzja jest z samej swojej natury rozporządzeniem w formie indywidualnej decyzji, a więc skarga przeciwko niej nie może być bardziej dostępna dla jednostek niż skarga na środki legislacyjne ogólnego stosowania.

Wynika jednakże z Artykułów 189 i 191 EWG, że decyzje charakteryzują się ograniczoną liczbą osób, do których są skierowane. Aby określić, czy środek stanowi decyzję, należy zastanowić się, czy ten środek dotyczy określonych podmiotów. Zaskarżona decyzja była skierowana do rządu Republiki Federalnej Niemiec i odmawiała mu zgody na częściowe zawieszenie pobierania ceł nałożonych na pewne produkty importowane z państw trzecich. Tym samym zaskarżony środek musi być uznany za decyzję skierowaną do konkretnego podmiotu i wiążący wyłącznie jego.”

W orzeczeniu Calpak natomiast Trybunał uściślił znaczenie terminu „rozporządzenie”.

Sprawy połączone C-789 i C-790/79, Zb. Orz. 1980, s. 1949

Calpak SpA & Società Emiliana Lavorazione Frutta SpA v. Komisja

Powodowie, spółki zajmujące się przetwórstwem owoców, wnosiły o unieważnienie wydanych przez Komisję rozporządzeń ustalających szczegółowe zasady ograniczające udzielanie subsydiów produkcyjnych dla producentów gruszek Williamsa w syropie. Zasady te ustalały maksymalną wysokość subsydiów w zależności od produkcji w roku 1978/79, która w wypadku powodów była wyjątkowo niska. Powodowie byli zdania, że Komisja wybrała ten rok za podstawę obliczeń z zamiarem ich pokrzywdzenia, co więcej, była w stanie określić tożsamość powodów w chwili wydawania środka - środek był więc w rzeczywistości decyzją do nich skierowaną. Komisja podniosła zarzut niedopuszczalności. Jej zdaniem środek miał zastosowanie ogólne, a sam fakt, że interesy handlowe powodów zostały nim negatywnie dotknięte, nie wystarczył do przyznania im prawa skargi.

„7. Drugi akapit Artykułu 173 upoważnia jednostki do zaskarżenia, inter alia, każdej decyzji, która chociaż wydana w formie rozporządzenia, dotyczy ich bezpośrednio i indywidualnie. Celem tego postanowienia jest w szczególności, aby instytucje wspólnotowe nie były w stanie tylko poprzez nadanie środkowi formy rozporządzenia wykluczyć skargę jednostki przeciwko decyzji dotyczącej jej bezpośrednio i indywidualnie; zakłada ono więc, że wybór formy nie może zmienić natury środka.

8. Na mocy drugiego akapitu Artykułu 189 Traktatu kryterium odróżniającym rozporządzenie od decyzji jest to, czy rzeczony środek ma zastosowanie ogólne, czy też nie.

9. Przepis ograniczający udzielanie subsydiów produkcyjnych dla wszystkich producentów w odniesieniu do określonego produktu do wysokości jednakowego procentu ich produkcji wytworzonej w jednakowym okresie poprzedzającym jest z samej swojej natury środkiem ogólnego zastosowania w znaczeniu Artykułu 189 Traktatu.

W rzeczywistości środek stosuje się do obiektywnie określonych sytuacji i tworzy skutki prawne w odniesieniu do kategorii osób opisanych w sposób uogólniony i abstrakcyjny.

Charakter rozporządzenia nie może zostać poddany w wątpliwość tylko dlatego, że można określić liczbę albo nawet tożsamość producentów otrzymujących pomoc, którą środek ogranicza (…).

11. Wynika z tego, że zarzut podniesiony przez Komisję musi zostać uwzględniony (…).”

Na podstawie powyższych orzeczeń doktryna wypracowała test abstrakcyjnej terminologii, pozwalający odróżnić decyzję od rozporządzenia:

rozporządzenie - cały akt (bądź jego poszczególne postanowienia) ma zastosowanie do „obiektywnie określonych sytuacji i tworzy skutki prawne w odniesieniu do kategorii osób opisanych w sposób uogólniony i abstrakcyjny”;
decyzja - jest skierowana do ograniczonej liczby podmiotów i dotyczy konkretnych podmiotów.

Praktyka wykazała, że w swej czystej formie test abstrakcyjnej terminologii jest dość surowym warunkiem dostępu do sądu. Trybunał zdecydował się jednak poszerzyć locus standi podmiotów prywatnych w orzeczeniu International Fruit Company.

Sprawy połączone C-41 do C-44/70, Zb. Orz. 1971, s. 411

NV International Fruit Company et alia v. Komisja

Powodowie starali się o unieważnienie decyzji Komisji, przyjętej na podstawie rozporządzenia, odmawiającej im przyznania licencji importowych na jabłka deserowe z państw trzecich, o czym poinformowała ich Izba Handlowa Warzyw i Owoców (holenderski organ podatkowo-celny). Pozwana Komisja uważała, że nie skierowała żadnej decyzji do powodów, a odmowa przyznania im licencji wynika z woli Izby Handlowej i jest w rzeczywistości środkiem administracyjnym prawa krajowego. Zdaniem pozwanej, „decydowała” ona o kwestiach przyznania licencji importowych tylko w rozporządzeniach, a „decyzje” jej miały zastosowanie ogólne, nie mogły więc dotyczyć powodów indywidualnie.

„17. Wynika z powyższego, że gdy przyjęto rzeczone rozporządzenie, ustalona już była liczba wniosków, do których będzie się odnosić.

18. Nie można było złożyć żadnych nowych wniosków.

20. Odpowiednio, stanowiąc, iż system wprowadzony przez Artykuł 1 Rozporządzenia (…) będzie utrzymany w przedmiotowym czasie, Komisja zdecydowała (…) o losie każdego złożonego wniosku.

21. W konsekwencji, artykuł 1 Rozporządzenia (…) nie jest przepisem ogólnego zastosowania (…), ale musi być traktowany jako wiązka indywidualnych decyzji podjętych przez Komisję pod pozorem rozporządzenia (…), a każda z tych decyzji wpływa na pozycję prawną autora wniosku o przyznanie licencji.

22. Tak więc, decyzje te dotyczą powodów indywidualnie.

23. Co więcej, jasno wynika z systemu wprowadzonego Rozporządzeniem (…), że decyzja o przyznaniu licencji importowych leży w kompetencjach Komisji.

24. Zgodnie z tym przepisem, wyłącznie Komisja jest władna oceniać sytuację gospodarczą, w świetle której może być usprawiedliwione przyznanie licencji importowych.

25. Artykuł 1 (…) stanowiąc, iż `Państwa członkowskie, zgodnie z warunkami ustanowionymi w Artykule 2, wydadzą [shall issue - bezwarunkowy nakaz] licencję każdej zainteresowanej stronie, ubiegającej się o nią', wyjaśnia, że organy krajowe nie mają żadnej swobody w kwestii wydania licencji i warunków uwzględnienia wniosków zainteresowanych stron.

26. Obowiązkiem tych organów jest jedynie zebrać dane konieczne, aby Komisja mogła podjąć decyzję (…), a następnie przyjąć środki krajowe konieczne dla skuteczności tej decyzji.

27. W tych okolicznościach, jeżeli chodzi o zainteresowane strony, wydanie albo odmowa wydania licencji importowych muszą być powiązane z tą decyzją.

28. Środek, którym Komisja rozstrzyga o wydaniu licencji importowych więc wpływa bezpośrednio na pozycję prawną zainteresowanych stron.

29. Skargi spełniają więc wymagania drugiego akapitu Artykułu 173 Traktatu, są więc dopuszczalne.”

Orzeczenie International Fruit Company ustanowiło tzw. test zamkniętej kategorii

Rozporządzenie dotyczy skarżącego indywidualnie, gdy odnosi się do zamkniętej kategorii podmiotów (producentów, importerów itp.), ponieważ dotyczy wydarzeń przeszłych, wskutek czego kategoria nie może już ulec rozszerzeniu.

ETS stosował test abstrakcyjnej terminologii i wyjątkowo - do sytuacji przeszłych - test zamkniętej kategorii.

W orzeczeniach Allied Corporation i Timex Trybunał stwierdza, że akt prawny może mieć dwojaki charakter - z jednej strony jest rozporządzeniem o charakterze ogólnym i abstrakcyjnym, z drugiej strony jednak można go traktować jak decyzję skierowaną do konkretnego podmiotu. Czy możliwa jest skarga w stosunku do „prawdziwych” postanowień rozporządzenia?

Sprawy połączone C-239 i C-275/82, Zb. Orz. 1984, s. 1005

Allied Corporation et alia v. Komisja

Cztery przedsiębiorstwa (trzy amerykańskie i jedno belgijskie) wniosły skargę o unieważnienie rozporządzeń Komisji wprowadzających tymczasowe cła antydumpingowe na nawozy chemiczne pochodzące ze Stanów Zjednoczonych. Cła te wprowadzono wskutek postępowania wszczętego na wniosek wspólnotowej organizacji producentów nawozów azotowych i fosforowych. Pierwotnie powodowie chcąc uniknąć wprowadzenia ceł zobowiązali się do odpowiedniego podniesienia cen, co Komisja zatwierdziła swoją decyzją. Cła zostały jednak wprowadzone, aczkolwiek rozporządzenie wprowadzające je wspomniało o dobrowolnych zobowiązaniach amerykańskich przedsiębiorstw, jednocześnie zwalniając je z cła antydumpingowego. Powodowie zdecydowali się jednak wycofać z podjętych zobowiązań, co spowodowało wydanie dodatkowych rozporządzeń celnych, nakładającego na nich powyższe cła. Właśnie te rozporządzenia zaskarżyli powodowie. Komisja podniosła zarzut niedopuszczalności przeciwko skardze przedsiębiorstwa belgijskiego. Jej zdaniem, firma Demufert, będąca jedynie niezależnym importerem, nie miała locus standi do wniesienia skargi. Miała też pewne wątpliwości co do dopuszczalności skarg przedsiębiorstw amerykańskich, które nie miały siedziby we Wspólnocie.

„11. Artykuł 13(1) (…) stanowi, iż `Cła antydumpingowe i wyrównawcze, zarówno tymczasowe, jak i ostateczne, zostaną nałożone rozporządzeniem…'. W świetle kryteriów ustalonych w drugim akapicie Artykułu 173, przedmiotowe środki są w istocie prawodawczym rozporządzeniem z natury i w treści, jeżeli chodzi o ogólnie pojmowanych kupców; niemniej jednak, ich postanowienia mogą dotyczyć bezpośrednio i indywidualnie tych producentów i importerów, którzy są oskarżeni o praktyki dumpingowe (…).

12. Jest więc jasne, że nakładające cła antydumpingowe środki mogą bezpośrednio i indywidualnie dotyczyć tych producentów i eksporterów, którzy są w stanie dowieść, że są wymienieni w środkach przyjętych przez Komisję bądź Radę albo dotyczyło ich wstępne śledztwo (…).

14. Wynika z tego, że skargi złożone przez Allied, Kaiser i Transcontinental są dopuszczalne. Wszyscy ci powodowie złożyli zobowiązanie (…), więc Artykuł 2 indywidualnie ich wymieniał; oraz, po wycofaniu zobowiązań, okoliczności im właściwe stanowiły materię dwóch rozporządzeń zaskarżonych w skargach.

15. Jednakże, stanowisko Trybunału jest inne w wypadku Demufert, ponieważ ten powód jest jedynie importerem mającym siedzibę w jednym z państw członkowskich i nie jest wymieniony w żadnym ze środków zaskarżonych skargami zawisłymi przed Trybunałem. A więc, Demufert jest dotknięty skutkami zaskarżonych rozporządzeń tylko w tym stopniu, w jakim obiektywnie wchodzi w zakres postanowień tych rozporządzeń. Niezaprzeczony fakt, że Demufert był agentem importowym dla Allied nie zmienia tego wniosku (…).

16. Wynika z tego, że skarga złożona przez Demufert musi być uznana za niedopuszczalną.”

Dlaczego skargi Allied, Kaiser i Transcontinental były dopuszczalne? Czy pierwsze rozporządzenie zwalniało ich indywidualnie z ceł, natomiast uzupełniające rozporządzenia cła te indywidualnie nakładały? Czy kwestionowane przepisy rozporządzeń były przepisami powszechnie obowiązującymi?

C-264/82, Zb. Orz. 1985, s. 849

Timex Corporation v. Rada i Komisja

Timex, szkocki producent zegarków, domagał się unieważnienia rozporządzenia wprowadzającego ostateczne cło antydumpingowe na zegarki mechaniczne pochodzące ze Związku Radzieckiego. Rada i Komisja przyjmując rozporządzenie, nie nałożyły ceł na mechanizmy zegarków, czyniąc to jedynie wobec gotowych produktów. Zdaniem powoda, rozporządzenie było dotknięte wadami materialnymi i proceduralnymi, określone w nim cło było zbyt niskie, należało nałożyć też cło na mechanizmy do zegarków. Pozwane Rada i Komisja podniosły zarzut niedopuszczalności, ponieważ zaskarżone rozporządzenie nie było skierowane do Timexu, nie wymieniało go z nazwy w żadnym artykule, a powód znajdował się w takiej samej sytuacji, jak każdy inny potencjalny producent zegarków we Wspólnocie. Timex natomiast twierdził, że skarga jest dopuszczalna, ponieważ uważał, że zaskarżone rozporządzenie w rzeczywistości jest decyzją, dotyczącą go indywidualnie i bezpośrednio. Było przyjęte pośrednio w rezultacie zażalenia złożonego przez Timex, a więc stanowiło swego rodzaju wynik postępowania administracyjnego wszczętego na jego wniosek. Jego interes we wniesieniu skargi był tym bardziej widoczny, że był jedynym producentem zegarków mechanicznych w Wielkiej Brytanii i cło antydumpingowe zostało określone wyłącznie w odniesieniu do jego sytuacji.

„12. Artykuł 13(1) (…) stanowi, iż `Cła antydumpingowe i wyrównawcze, zarówno tymczasowe, jak i ostateczne, zostaną nałożone rozporządzeniem…'. W świetle kryteriów ustalonych w drugim akapicie Artykułu 173, przedmiotowe środki są w istocie prawodawczym rozporządzeniem z natury i w treści, jeżeli chodzi o ogólnie pojmowanych kupców; niemniej jednak, ich postanowienia mogą niektórych z tych kupców dotyczyć bezpośrednio i indywidualnie. W tym względzie konieczne jest rozważenie w szczególności roli odegranej przez powoda w postępowaniach antydumpingowych i jego pozycji na rynku, do którego odnosi się zaskarżone prawodawstwo.

13. Należy przede wszystkim wskazać, że zażalenie (…), które doprowadziło do przyjęcia Rozporządzenia, zostało złożone przez Brytyjskie Stowarzyszenie Producentów Zegarów i Zegarków w imieniu producentów zegarków mechanicznych we Francji i w Wielkiej Brytanii, a więc także w imieniu powoda. Według dokumentów przedstawionych Trybunałowi, stowarzyszenie to podjęło działania, ponieważ zażalenie, które Timex złożył samodzielnie (…), zostało odrzucone przez Komisję z tego powodu, że pochodziło tylko od jednego producenta wspólnotowego.

14. Zażalenie, które doprowadziło do wszczęcia procedury śledczej zapoczątkowane było więc przez działania Timexu. Co więcej, jasno wynika z preambuł do Rozporządzeń (…), że w trakcie tej procedury wysłuchano poglądów powoda.

15. Trzeba również pamiętać, że Timex jest wiodącym producentem (…) we Wspólnocie (…). Co więcej, co jasno wynika z preambuł do Rozporządzeń (…), prowadzenie postępowań nadzorczych było w większości oparte na spostrzeżeniach Timexu, a cło antydumpingowe zostało ustalone w świetle skutków dumpingu wobec Timexu. Dokładniej, preambuła (…) wyjaśnia, że ostateczne cło antydumpingowe było ustalone (…) `biorąc pod uwagę rozmiar szkody wyrządzonej Timexowi przez importowane produkty'. Zaskarżone rozporządzenie jest więc wręcz oparte na sytuacji powoda.

16. Wynika z tego, że zaskarżone rozporządzenie stanowi jednocześnie decyzję dotyczącą bezpośrednio i indywidualnie Timexu w rozumieniu drugiego akapitu Artykułu 173 Traktatu EWG (…).

17. Ponieważ skarga jest dopuszczalna, zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Radę i Komisję musi zostać oddalony.”

Czy w orzeczeniu Timex Trybunał dopuszcza skargę na „prawdziwe” rozporządzenie, którego ogólne zastosowanie i prawodawczy charakter były niezaprzeczalne?

C-309/89, Zb. Orz. 1994, s. I-1853

Codorniu SA v. Rada

Rada wydała rozporządzenie ustalające szczegółowe zasady opisu i opakowania win musujących i gazowanych win musujących, zastrzegające użycie terminu `crémant' dla oznaczania wysokiej jakości win musujących wyprodukowanych w określonych warunkach we Francji i w Luksemburgu. Zgodnie z tym rozporządzeniem, w celu ochrony tradycyjnych określeń używanych we Francji i Luksemburgu dla produktów określonego pochodzenia, termin `crémant' został zastrzeżony dla pewnych win musujących wysokiej jakości produkowanych w tych państwach. Powód był firmą hiszpańską produkującą i sprzedającą wina musujące. Miał prawo do hiszpańskiego graficznego znaku towarowego `Gran Cremant de Codorniu', natomiast inni hiszpańscy producenci win musujących oznaczali swoje towary znakami `Gran Cremant'. Rada podniosła zarzut niedopuszczalności; twierdziła, iż przyjęła zaskarżony środek nie na podstawie okoliczności właściwych pewnym producentom, lecz na podstawie wyboru polityki regulowania rynku określonego gatunku win. Był to więc środek zastosowania ogólnego, skutkujący prawnie wobec ogólnie i abstrakcyjnie określonej klasy podmiotów. Zaskarżony przepis dotyczył powoda tylko jako producenta win musujących oznaczanych dotychczas znakiem `crémant', analogicznie do innych producentów w tej samej sytuacji.

„16. Codorniu zarzuca, że zaskarżone postanowienie jest w rzeczywistości decyzją przyjętą pod przykrywką rozporządzenia. Nie ma ogólnego zakresu, lecz skutkuje wobec określonej klasy producentów, która nie może ulec zmianie. Są to ci producenci, którzy 1 września 1989 r. tradycyjnie oznaczali swoje wina musujące znakiem `crémant'. (…). Co więcej, bezpośrednim skutkiem zaskarżonego postanowienia jest uniemożliwienie Codorniu posługiwania się znakiem `Gran Cremant', co będzie wiązać się z utratą 38% zysku. Efektem tej szkody będzie wyróżnienie Codorniu (…) spośród wszystkich innych kupców (…).

18. Jak uprzednio uznał Trybunał, zastosowanie ogólne i charakter prawodawczy środka nie jest poddawany w wątpliwość przez fakt, że można mniej lub bardziej dokładnie określić liczbę bądź nawet tożsamość osób, do których znajduje on zastosowanie w danym czasie, jak tylko ustali się, że stosuje się wobec nich na podstawie obiektywnego kryterium prawnego lub faktycznego określonego przez środek zgodnie z jego celem (…).

19. Chociaż prawdą jest, że (…) zaskarżone postanowienie jest ze swojej natury i z uwagi na sferę swojego stosowania środkiem prawodawczym w tym sensie, że ma ogólne zastosowanie do kupców, nie wyklucza to jednak stwierdzenia, że niektórych z nich może dotyczyć indywidualnie (…).

21. Codorniu zarejestrowało graficzny znak towarowy `Gran Cremant de Codorniu' w Hiszpanii w 1924 r. i tradycyjnie używało tego znaku przed i po rejestracji. Zastrzegając prawo do używania znaku `crémant' dla producentów francuskich i luksemburskich zaskarżony przepis uniemożliwia Codorniu używanie jego graficznego znaku towarowego.

22. Wynika z tego, że Codorniu wykazało istnienie sytuacji, która z punktu widzenia zaskarżonego postanowienia odróżnia je od wszystkich innych kupców.

23. Wynika z tego, że zarzut niedopuszczalności wysunięty przez Radę musi zostać oddalony.”

Czy natura środka ma znaczenie dla określenia locus standi skarżącego?

9. Dopuszczalność actio popularis

Należy również zbadać, jak wygląda czynna legitymacja procesowa różnego rodzaju stowarzyszeń, związków, zrzeszeń, zjednoczeń itp. w świetle wymagań stawianych skardze o unieważnienie podmiotu prywatnego. Trybunał zajmował się warunkami dopuszczalności takich skarg m.in. w sprawie Greenpeace.

Postanowienie Sądu Pierwszej Instancji w sprawie T-585/93, Zb. Orz. 1995, s. II-2205

Stichting Greenpeace Council (Greenpeace International), Tagoror Ecologista Alternativo (TEA), Comisión Canaria contra la Contaminación (CIC) et alia v. Komisja

Komisja podjęła decyzję przyznającą Hiszpanii pomoc finansową z funduszów strukturalnych na wybudowanie dwóch wielkich elektrowni na Wyspach Kanaryjskich. Powodowie (osoby fizyczne i stowarzyszenia), którzy byli już zaangażowani w spór administracyjnoprawny z inwestorem elektrowni (ich zdaniem nie sporządzono właściwej analizy wpływu inwestycji na środowisko naturalne), zwrócili się do Komisji o ujawnienie wszystkich informacji, które dotyczyły przyznania funduszy i terminu ich przekazywania oraz przekazanie badań Komisji odnośnie wpływu inwestycji na środowisko. Komisja odpowiedziała, że nie może udzielić tych informacji z uwagi na tajemnicę procedur wewnętrznych. Późniejsze spotkanie pomiędzy przedstawicielami Greenpeace i Komisji nie doprowadziło do porozumienia. Powodowie wnieśli więc skargę o unieważnienie decyzji Komisji przyznającej Hiszpanii środki na budowę spornych elektrowni. Komisja zarzuciła powodom brak locus standi. Powodowie odpierali zarzut niedopuszczalności, twierdząc, iż linia orzecznicza dopuszcza legitymację stowarzyszenia, jeżeli zaskarżony środek wspólnotowy dotyczy indywidualnie ich członków - w przedmiotowym przypadku wielu członków Greenpeace, TEA i CIC mieszka na obszarze działania zaskarżonego aktu. Powodowie uważają także, że reprezentatywna organizacja ochrony środowiska powinna być uważana za dotkniętą indywidualnie z uwagi na szczególnie doniosłą rolę odgrywaną w procesie kontroli społecznej i skoordynowaną reprezentację interesów ogólnych wielu jednostek.

„Locus standi powodów - stowarzyszeń [niedopuszczalność skargi powodów - jednostek została wcześniej stwierdzona przez Trybunał]

59. Spójna linia orzecznictwa twierdzi, że stowarzyszenie zawiązane dla ochrony wspólnych interesów określonej kategorii osób nie może być uważane dla celów (…) Artykułu 173 za bezpośrednio i indywidualnie dotkniętą przez środek wpływający na interesy ogólne tej kategorii, nie ma więc uprawnień do wniesienia skargi o unieważnienie, gdy jej członkowie nie mogą tego zrobić jednostkowo (…). Jednakże, specjalne okoliczności, takie jak rola odegrana przez stowarzyszenie w procedurze prowadzącej do przyjęcia aktu (…) mogą usprawiedliwiać uznanie za dopuszczalną skargi wniesionej przez stowarzyszenie, którego członków zaskarżony środek nie dotyczy bezpośrednio i indywidualnie.

60. Trzej powodowie - stowarzyszenia, Greenpeace, TEA i CIC twierdzą, że reprezentują interes ogólny ludzi zamieszkujących Gran Canaria i Teneryfę w kwestiach ochrony środowiska, a zaskarżona decyzja dotyczy ich członków; jednakże nie powołują żadnych specjalnych okoliczności wykazujących indywidualny interes ich członków, wyróżniający ich spośród wszystkich innych osób zamieszkujących te obszary. Potencjalny wpływ na pozycję prawną członków powodów - stowarzyszeń nie może się więc różnić od tego, na który powoływali się powodowie - jednostki. W konsekwencji, w tym samym stopniu, w którym Trybunał nie uznał, że zaskarżona decyzja nie dotyczy indywidualnie powodów będących jednostkami, nie może też dotyczyć indywidualnie członków powodów będących stowarzyszeniami.

61. Ponieważ jeden z warunków wymaganych dla dopuszczalności skargi (…) stowarzyszenia w tym przypadku nie jest spełniony, należy rozważyć, czy wymiana korespondencji i spotkanie, które miało miejsce pomiędzy Greenpeace i Komisją (…) stanowią specjalne okoliczności tego rodzaju, by nadać mu locus standi do wniesienia skargi jako stowarzyszenie (…).

62. W obecnym przypadku Komisja przed wydaniem zaskarżonej decyzji nie zainicjowała żadnej procedury, w której wziął udział Greenpeace; nie prowadziła też z nim rozmów odnośnie przyjęcia zaskarżonej decyzji (…). Greenpeace nie może więc twierdzić, że jego locus standi usprawiedliwione jest szczególnym interesem prawnym, odrębnym od interesów jego członków.

63. Co więcej, korespondencja, która miała miejsce pomiędzy Greenpeace i Komisją oraz spotkanie z pracownikami Komisji miały na celu jedynie poinformowanie powodów, ponieważ Komisja nie miała obowiązku konsultacji ani nawet wysłuchania powodów w trakcie implementacji decyzji (…). Stosunki Greenpeace z Komisją nie mogą więc nadać jej locus standi do wniesienia skargi (…).

64. Wynika z powyższych rozważań, że ani powodowie będący osobami fizycznymi, ani też ci, którzy są stowarzyszeniami, nie są indywidualnie dotknięci przez decyzję wydaną przez Komisję (…).

65. W konsekwencji, nie wdając się w rozważania, czy w obecnym przypadku istnieje decyzja nadająca się do zaskarżenia w trybie Artykułu 173 Traktatu i czy zaskarżona decyzja dotyczy powodów bezpośrednio, skarga musi być uznana za niedopuszczalną.”

Dlaczego Trybunał nie dopuścił skargi Greenpeace?

Postanowienie Sądu Pierwszej Instancji w sprawie T-122/96, Zb. Orz. 1997, s. II-1559

Federazione nazionale del commercio oleario (Federolio) v. Komisja

„Skarga o unieważnienie przepisów karnych (…) Rozporządzenia (…) ustanawiającego zasady implementacji systemu pomocy konsumpcyjnej w zakresie oliwy z oliwek, wniesiona przez zrzeszenie kupców, uznanych przez państwo członkowskie za organizację handlową dla celów stosowania tegoż systemu (…), jest niedopuszczalna.

To rozporządzenie jest, z uwagi na swoją naturę i zakres, charakteru prawodawczego i nie stanowi decyzji w rozumieniu Artykułu 189 Traktatu, skoro, pomijając stosunkowo małą liczbę przedsiębiorstw konfekcjonujących otrzymujących pomoc konsumpcyjną w czasie jego przyjęcia, przewiduje kary nakładane na podstawie obiektywnej sytuacji, mianowicie faktu, iż jakość i / lub gatunek zadeklarowanej oliwy nie odpowiada jakości i / lub gatunkowi przewidzianemu przez stosowne prawodawstwo, które (…) wiąże się ze skutkami prawnymi w odniesieniu do kategorii osób zdefiniowanych w sposób ogólny i abstrakcyjny.

Przedmiotowe stowarzyszenie nie jest dotknięte zaskarżonym rozporządzeniem z uwagi na pewne jego szczególne właściwości albo z uwagi na okoliczności, które wyróżniają je spośród wszystkich innych podmiotów (…).

Po pierwsze, żadne z rozporządzeń odnoszących się do przyznania pomocy z uwagi na zużywanie oliwy z oliwek nie nadaje żadnych uprawnień proceduralnych stowarzyszeniom handlowym takim jak powód; rozporządzenia te stwierdzają również, że żadne ze stowarzyszeń nie mogą powoływać się na szczególne zadania i obowiązki, które przewiduje dla nich prawodawstwo krajowe.

Po drugie, pomijając ich małą liczbę, przedsiębiorstwa konfekcjonujące będące członkami stowarzyszenia i dotknięte rozporządzeniem są w sytuacji porównywalnej do sytuacji każdego innego przedsiębiorstwa, które weszłoby na rynek konfekcjonowania oliwy z oliwek i ubiegało się o pomoc konsumpcyjną.

Po trzecie, przedmiotowe rozporządzenie nie dotyczy własnych interesów powoda jako stowarzyszenia, ani też jego roli instytucjonalnej czy funkcjonowania w charakterze ciała odpowiedzialnego za wypłatę pomocy swoim członkom, nie dotyczy więc go indywidualnie.

Co więcej, fakt, iż dopuszczalność skargi o unieważnienie wniesionej przez stowarzyszenie reprezentujące interesy pewnych przedsiębiorstw może zależeć od stosowanych ram prawnych - skoro w jednym kontekście może wyróżnić się ono indywidualnie biorąc udział w procedurze administracyjnej poprzedzającej przyjęcie zaskarżonego aktu, a w innym kontekście nie ma takiej możliwości w obliczu braku przepisu prawnego przewidującego taki udział - nie stanowi naruszenia zasady równości, pod warunkiem, że nie zostanie stwierdzone, że w ten sposób legislatura wspólnotowa naruszyła podstawowe zasady prawa wspólnotowego, takie jak prawo do bycia wysłuchanym. W tym względzie, natura procesu przygotowywania aktów prawnych i samych tych aktów, pojmowanych jako środki zastosowania ogólnego, jest taka, że udział, ze względu na powyższe zasady, dotkniętych nimi osób i / oraz stowarzyszeń nie jest wymagany, ponieważ uważa się, że ich interesy są reprezentowane we właściwy sposób przez władze polityczne powołane na mocy Traktatu do przyjmowania rzeczonych aktów.”

Analiza powyższych orzeczeń wskazuje, że skarga stowarzyszenia jest dopuszczalna w trzech przypadkach:

1) gdy prawo WE przyznało wyraźnie określonym stowarzyszeniom prawo do wszczynania postępowania,

2) gdy stowarzyszenie reprezentuje interesy przedsiębiorców, których indywidualna skarga byłaby dopuszczona przez sąd,

3) gdy stowarzyszenie daje się wyróżnić indywidualnie z powodu jego własnych interesów jako stowarzyszenia.

[Author ID1: at Sun Oct 31 20:09:00 2004 ]

Orzeczenia cz. I przygotował i tłumaczył mgr Marcin Górski

[Author ID1: at Sun Oct 31 16:44:00 2004 ] Por. sprawa 301/81 Komisja v. Królestwo Belgii[Author ID1: at Sun Oct 31 16:44:00 2004 ].

[Author ID1: at Sun Oct 31 16:38:00 2004 ] Por. sprawa [Author ID1: at Sun Oct 31 16:38:00 2004 ]1/00 [Author ID1: at Sun Oct 31 16:39:00 2004 ]Komisja v. Republika Francuska (brytyjska wołowina)[Author ID1: at Sun Oct 31 16:38:00 2004 ]. [Author ID1: at Sun Oct 31 16:40:00 2004 ]

[Author ID1: at Sun Oct 31 16:13:00 2004 ] Date Based Export Scheme.[Author ID1: at Sun Oct 31 16:13:00 2004 ]

Orzeczenia cz. II przygotował i tłumaczył mgr Michał Kaszubski.

Artykuł 173 EWG (wersja rzymska, dla porównania zmian)

Trybunał Sprawiedliwości kontroluje legalność aktów Rady i Komisji innych niż zalecenia czy opinie.

W tym celu Trybunał jest właściwy do orzekania w zakresie skarg wniesionych przez Państwo Członkowskie, Radę lub Komisję, podnoszących zarzut braku kompetencji, naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, naruszenia niniejszego Traktatu lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem lub nadużycia władzy.

Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść, na tych samych warunkach, skargę na decyzje, których jest adresatem oraz na decyzje, które mimo przyjęcia w formie rozporządzenia lub decyzji skierowanej do innej osoby dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie.

Skargi przewidziane w niniejszym artykule powinny być wniesione w terminie dwóch miesięcy, stosownie do przypadku, od daty publikacji aktu lub jego notyfikowania skarżącemu lub, w razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie.

Europejskie porozumienie w sprawie pracy załóg zatrudnionych w międzynarodowym transporcie drogowym, zawierane wówczas w ramach Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ.

Nadający dość szerokie uprawnienia dotyczące wprowadzenia wspólnej polityki transportowej, pozwalający ustanowić „wszelkie właściwe przepisy”.

Jak w przypadku np. art. 113 i 114 EWG dotyczących umów celnych i handlowych lub art. 238 EWG dotyczącego układów stowarzyszeniowych.

W tej kwestii Trybunał stwierdził: „15. Należy po pierwsze wskazać, że z umowy (…) wynika, iż rozwiązanie obu stowarzyszeń, w tym powoda, miało miejsce z uwagi na ich połączenie w celu utworzenia nowego stowarzyszenia. Rozwiązanie i połączenie pierwotnych stowarzyszeń i utworzenie nowego stowarzyszenia było więc spowodowane przez ten sam akt; w konsekwencji istnieje więc ciągłość prawna i czasowa pomiędzy powodem i nowym stowarzyszeniem, a to drugie uzyskało prawa i obowiązki tego pierwszego.

16. Po drugie, porozumienie o zjednoczeniu wyraźnie stwierdza, że postępowania prawne wszczęte przed połączeniem, w szczególności toczące się przed Trybunałem Sprawiedliwości „mają toczyć się na tych samych warunkach” (…).

17. Po trzecie, sam Parlament Europejski powołał się podczas rozprawy na decyzję podjętą przez Krajowy Komitet Międzyregionalny nowego stowarzyszenia (…). Zgodnie z tą decyzją, (…), Komitet, który zgodnie ze statutem stowarzyszenia ma uprawnienia do występowania na drogę prawną, wyraźnie zdecydował, w obliczu kunktatorskiego zachowania Parlamentu Europejskiego, iż będzie kontynuował postępowanie wszczęte przez stowarzyszenie „Les Verts - Parti Ecologiste”.

18. W tych okolicznościach nie może być wątpliwości co do intencji nowego stowarzyszenia, które chce podtrzymać i popierać skargę wniesioną przez jedno ze stowarzyszeń, z których powstało (…).”

Orzeczenie 7/61 Komisja v. Włochy (Pigmeat case), Zb. Orz. 1961, s. 315.

Postanowienie w sprawie C-180/97, Zb. Orz. 1997, s. I-5245.

Wyszukiwarka