Pomorskie Forum Eksploracyjne
„Bo gdzie jest twój skarb, tam będzie i serce twoje"
I wojna w Powiecie Pisz... i okolicy
Forum Pomorskie Forum Eksploracyjne Strona Główna -> historia do 1939 roku
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat
Schliemann
Ekspert
Dołączył: 11 Paź 2005
Posty: 92
Skąd: Z Wielkiej Emigracji
Wysłany: Sro Lis 09, 2005 12:24 am Temat postu: I wojna w Powiecie Pisz... i okolicy
Mała "pigułka", w oczekiwaniu na nowsze źródła i mapy, które zapewne uzupełnią poniższe info...
Szczegółowy przebieg działań wojennych 1914/1915 w powiecie Pisz. Ogólne omówienie działań w powiatach przyległych (Szczytno, Mrągowo, Giżycko, Ełk, Kolno), a także ważniejsze działania w Prusach Wschodnich i Kongresówce jako tło historyczne.
1 sierpnia 1914
*************
Niemcy wypowiadają wojnę Rosji. Główny ośrodek mobilizacyjny ulokowany jest w Kamionkach pod Giżyckiem, gdzie zbiera się 3 Rezerwowa Dywizja Piechoty. Wojsko rekwiruje 5 statków żeglugi mazurskiej, uzbraja je w karabiny maszynowe, lekkie działa (!?) i przeznacza do zadań patrolowych na obszarze wodnym od Węgorzewa po Pisz i Ruciane.
Na południowo-wschodnim obszarze Mazur rozmieszczone są następujące formacje wojskowe podległe 8 Armii: 73 Brygada Piechoty oraz 11 Pułk Dragonów (w rejonie Ełku), 147 Pułk Piechoty, 82 Pułk Artylerii Polowej oraz 2 Forteczna Kompania CKM (rejon Giżycka i Twierdza Boyen), 151 Pułk Piechoty w Mrągowie, 1 Batalion Jegrów (na Pozycji Szczycieńskiej). Rejon Pisza patroluje jeden ze szwadronów z 11 Pułku Dragonów.
W godzinach popołudniowych dochodzi do pierwszej wymiany ognia pomiędzy patrolami konnymi w rejonie Prostek. Rosyjska eskadra rozpoznawcza zbombardowała granatami rejon koszar 11 p.drag. w Ełku, zabijając 60 żołnierzy. Był to odwet za niemieckie bombardowanie lotniska w Osowcu podczas lotu rozpoznawczego.
2-3 sierpnia 1914
*************
Nocny wypad dwóch szwadronów kozaków dońskich w kierunku Białej Piskiej i Pisza. Rosjanie zajmują Świdry, "dla postrachu" rozstrzeliwują kilkudziesięciu mieszkańców wsi. Następnie obchodzą rejon Białej Piskiej, a po dotarciu do głównej drogi i linii kolejowej niszczą całą sieć telegraficzną przerywając łączność Pisza z Ełkiem. Kozacy z drugiego szwadronu uszkadzają linie kolejowe Pisz-Ełk (w rejonie Starych Gut) oraz Pisz-Dłutowo (w nieznanym miejscu). Atakowani przez piski szwadron z 11 Pułku Dragonów, około południa wycofują się w kierunku Kolna. W potyczkach ginie tego dnia 20 kozaków, po stronie niemieckiej są liczni ranni żołnierze oraz ofiary wśród ludności cywilnej.
9 sierpnia 1914
*************
Rozpoznawczy wypad rosyjskiej 4 Dywizji Kawalerii na Białą Piską. Niemieckie patrole dragonów i straży granicznej po stwierdzeniu o świcie dużych sił rosyjskich, wycofały się znad granicy pod Bełcząc. Po nauczce z 2 sierpnia, Niemcy zorganizowali silną obronę rejonu Białej. Na południowym skraju Bełcząca stanowiska zajęły: II Batalion 147 Pułku Piechoty wzmocniony kompanią ckm, IV bateria z 82 Pułku Artylerii Polowej, szwadron 11 Pułku Dragonów, formacje straży granicznej. Rosjanie nacierający wzdłuż głównej drogi Kowalewo-Biała zostali zatrzymani na przedpolu Bełcząca. Spieszeni kawalerzyści nie są w stanie nacierać w odkrytym terenie, przestrzeliwanym gęstym ogniem broni maszynowej i artylerii. Niemcy wyprowadzają wówczas zbieżne kontrataki ze skrzydeł - od strony wsi Kożuchy i Szkody. W pobliżu tej ostatniej miejscowości na wzgórzu 182 Niemcy zdobywają rosyjską baterię artylerii (8 dział oraz wozy z amunicją). O godzinie 11 okrążani Rosjanie odskoczyli na południe i zorganizowali obronę w rejonie Milewa. Niemcy stracili w bitwie 6 zabitych i 25 rannych, Rosjanie 66 zabitych i ponad stu rannych. O tym pierwszym poważnym sukcesie napisała wówczas euforycznie ogólnoniemiecka prasa! Na pamiątkę bitwy, na zachód od Bełcząca (w m.p. niemieckiej baterii artylerii), ustawiono później głaz-pomnik.
[25 lat później identyczny błąd taktyczny popełni Podlaska BK - dwukrotnie atakując w tym samym miejscu. Tak to bywa, jak się nie zna historii!]
Równocześnie z bitwą pod Bełczącem rozegrała się bitwa graniczna pod Oleckiem. Niewielki oddział wydzielony z Twierdzy Boyen (2 kompanie piechoty ze wsparciem plutonów ckm, artylerii i dragonów) zatrzymał rosyjską 1 Dywizję Jazdy i zmusił ją do odwrotu w kierunku Filipowa. Okazało się, że zagrożenie ze strony rosyjskiej kawalerii (po to przecież rozbudowano mazurskie fortyfikacje oraz ochronę linii kolejowych!) było przed wojną przesadnie wyolbrzymiane.
14 sierpnia 1914
*************
Propaganda jest dobra na wszystko! Zdobyte pod Bełczącem rosyjskie działa przetransportowano (koleją z Pisza) i wystawiono na pokaz jako "trofeum wojenne" przed budynkiem Generalkommando w Olsztynie.
15 sierpnia 1914
*************
Kolejne walki na przedpolu Olecka, odparcie ataków 1 DKaw. wspieranej przez piechotę.
17 sierpnia 1914
*************
Bitwa graniczna pod Stołupianami. Prasa niemiecka publikuje oficjalny protest przeciwko metodom działania wojsk rosyjskich w Prusach Wschodnich. Zwraca się uwagę na mordowanie bezbronnej ludności, niszczenie cywilnej infrastruktury w okolicach Schirwindt, Ełku i Działdowa. Niemcy protestują także przeciwko powtarzającym się bombardowniom lotniczym Ełku, uważając że Rosjanie łamią w ten sposób Konwecję Haską. Naczelne Dowództwo niemieckie grozi podjęciem kroków odwetowych.
20 sierpnia 1914
*************
Ewakuacja 8 Armii niemieckiej w kierunku Królewca i Giżycka po przegranej (a właściwie nierozstrzygniętej) bitwie gąbińskiej. Odwrót zamienia się w bezładną ucieczkę, także ludności cywilnej. Rosjanie zajmują Gołdap, Olecko i Ełk. Niemieccy saperzy wysadzają najważniejsze mosty na przedpolu Wielkich Jezior (m.in. w Kruklankach, Okartowie, Piszu, Rucianem, Mikołajkach). Później oficjalna niemiecka propaganda będzie się starała przypisać te zniszczenia Rosjanom (którzy tylko "dokończą" dzieła zniszczenia pozostałych mostów w zimie 1915 roku).
21 sierpnia 1914
*************
II Korpus rosyjski zajmuje bez walki Białą Piską, Orzysz i Pisz.
22 sierpnia 1914
*************
4 DKaw. działająca w awangardzie VI Korpusu (osłona prawego skrzydła 2 Armii) przekracza granicę Prus pod Rozogami i opanowuje opuszczone umocnienia szczycieńskie pomiędzy Szczytnem i Rucianem.
27-31 sierpnia 1914
*************
Rosyjska 43 Dywizja Piechoty z II Korpusu opanowuje rejon Giżycka i przystępuje do bezskutecznego szturmu na Twierdzę Boyen.
Tannenberg - pamiętna klęska 2 Armii "Narew" w rejonie Olsztynek-Wielbark-Nidzica (3/5 sił okrążonych i rozbitych). Część VI Korpusu rosyjskiego (4 Dkaw., 16 DP) bezskutecznie usiłuje przyjść okrążonym z pomocą - ataki zostają odparte 30 sierpnia przez 176 pp oraz 10 pjk na linii umocnień wokół Szczytna. Wobec całkowitej klęski 2 Armii VI Korpus dostaje polecenie oderwania się od nieprzyjaciela i odejścia na Myszyniec-Ostrołękę.
4 września 1914
*************
Trwa przegrupowanie sił do kontrofensywy niemieckiej w rejonie Wielkich Jezior - tzw. I Bitwy na Jeziorach Mazurskich. I Korpus niemiecki dociera do Rucianego. Rosyjskie oddziały osłonowe 1 Armii "Niemen" rozbudowują fortyfikacje polowe na przedpolach Pisza i Orzysza (a także pod Kruklankami i Pozezdrzem). Siły 1 Armii "Niemen" są jednak zbyt rozproszone aby skutecznie obsadzić zwłaszcza południowe skrzydło frontu.
5 września 1914
*************
Rozpoczyna się pierwsza bitwa o Pisz. 1 Wschodniopruska Brygada Kawalerii (1 Pułk Dragonów, 3 Pułk Kirasjerów, III Batalion Fizylierów, pododdziały landszturmu) rano opanowuje Snopki i atakuje rosyjskie pozycje w rejonie Wzgórz Snopkowskich. Fortyfikacji polowych bronią trzy fińskie brygady strzelców. Kilkakrotnie ponawiane ataki są bezskuteczne, do wieczora sytuacja nie ulega zmianie. Doskonale okopani Rosjanie i Finowie zadają Niemcom duże straty.
6 września 1914
*************
Pod Snopki podchodzą kolejne siły I Korpusu: II Batalion Piechoty z 3 Pułku Grenadierów oraz bateria armat z 16 Pułku Artylerii Polowej. Po przygotowaniu artyleryjskim ruszają do kolejnego szturmu na Wzgórza Snopkowskie. Do południa sytuacja nie uległa zmianie. Szczególnie zaciekle broniony był rejon piskiej cegielni. Po południu Niemcy przystąpili do decydującego ataku, tym razem uderzając na dwóch kierunkach. Pozycji pod Snopkami nie udaje się przełamać, ale III Batalion Fizylierów uderza po południowej stronie torów kolejowych i po pokonaniu "pola śmierci" wdziera się do miasta. Rosjanie rozpoczęli ewakuację oskrzydlonej pozycji pod Snopkami. Szczególnie zażarte walki toczyły się w rejonie prowizorycznych mostów na Pisie, gdyż siły niemieckie usiłowały odciąć przeciwnikowi drogę odwrotu. Zamiar ten się nie powiódł i większość sił rosyjskich wycofała się szosą w kierunku Białej Piskiej. Około godziny 21 całe miasto znalazło się w rękach niemieckich. 3 Rezerwowa Dywizja Piechoty maszeruje nocą pod Kumielsk.
7 września 1914
*************
Niemieckie natarcie w kierunku Białej Piskiej. 3 Rez.DP i 1 WBKaw. maszerują przez Kumielsk, 3 Pułk Grenadierów główną szosą przez Kaliszki. Około południa rozpoczyna się natarcie na Białą Piską, bronioną przez siły wycofane z Pisza. Dwie niemieckie brygady piechoty nacierają od południowego-zachodu, jedna od strony Kukli - druga od strony Bełcząca. Pierwsze ataki zostają odparte na przedmieściach Białej. Wkrótce pod miasto dociera opóźniony 3 Pułk Gren. i atakuje w kierunku rynku i dworca kolejowego. Rosjanie rozpoczynają odwrót w kierunku Drygał i Dmusów, jednak część ich sił zostaje okrążona i wieczorem kapituluje (400 żołnierzy). Niemcy zdobywają także 8 armat polowych. Na cześć dowódcy 3 Rez.DP - von Morgen'a - jego nazwiskiem nazwano Kumielsk.
Po bitwie 1 WBKaw. rusza w pościg w kierunku Ełku za uchodzącym przeciwnikiem, po krótkim postoju 3 Pułk Grenadierów rusza w kierunku Orzysza i nocą dociera do Drygał.
Tego samego dnia rano Niemcy wykonują także uderzenie w kierunku Orzysza siłami 1 Dywizji Piechoty (1, 41 i 43 Pułk Piechoty). Po dotarciu głównych sił dywizji do Szwejkowa na postój, w kierunku Orzysza ruszają patrole konne. Stwierdzają silną obronę rosyjską opartą o wzgórza na południowym przedpolu miasta. Orzysza bronią dwa pułki strzelców fińskich (brygada). 1 DP rusza do natarcia po obu stronach szosy, jednak dostaje się pod silny ogień artylerii i karabinów maszynowych z rejonu Lisiej Góry. Zapada zmierzch i Niemcy okopują się na przedpolu rosyjskich pozycji. Pojedynek artyleryjski trwa całą noc. Z Mikołajek wyrusza w kierunku Orzysza i Miłek 2 DP oczyszczając północny brzeg jez. Śniardwy.
8 września 1914
*************
Od strony Bemowa podchodzi pod Orzysz 3 Pułk Grenadierów wzmacniając siły 1DP. Przed południem rozpoczyna się ponowny szturm na miasto. Od strony Szwejkówka naciera 43 pp, od strony poligonu 41 pp, od strony Wierzbin 3 pgren. Niemcy (43 pp) po krwawym szturmie zdobywają Lisią Górę i spychają obrońców do zabudowań miejskich. Przez kilka godzin trwają zaciekłe walki uliczne. Niemcy tracą ponad 100 zabitych i kilkuset rannych. 1000 żołnierzy rosyjskich zostaje wziętych do niewoli, kilkuset ginie.
W tym czasie 3 Rez.DP i 1 WBKaw. maszerują z Białej przez Drygały w kierunku Ełku.
9 września 1914
*************
Generalny odwrót 1 Armii rosyjskiej w kierunku Niemna. Siły niemieckie z rejonu Orzysza (I Korpus) kierują się na Wydminy i Gołdap. 3 Rez.DP i 1 WBKaw. spychają z rejonu Ełku odwodowy XXII Korpus rosyjski. VI Korpus rosyjski toczy walki z 70 Brygadą Landwehry w rejonie Myszyniec-Rozogi.
20 września 1914
**************
Rejon Pisza i Białej osłania Dywizja Landwehry gen. Goltza. Niemieckie wojska zajmują pozycje do szturmu na Osowiec (21-28 września).
Po wyparciu Rosjan z Prus gen. Ludendorff zarządza budowę nowych fortyfikacji wokół Twierdzy Boyen i na przesmykach międzyjeziornych (od Węgorzewa po Pisz). Wytyczenie punktów oporu i rozpoczęcie budowy Giżyckiej Pozycji Polowej.
26-28 września 1914
*****************
Bitwa niemieńska, ofensywa 10 Armii rosyjskiej (nowo sformowanej) w kierunku Augustowa i Mariampola.
1-9 października 1914
******************
Bitwa w rejonie Augustowa, zakończona opanowaniem miasta przez Rosjan. Niemcy zostają odrzuceni i wycofują się do Prus. Odwrót spod Osowca.
8 października 1914
****************
Rosanie zajmują Ełk.
13-14 października 1914
********************
Kontratak XXV Korpusu i kombinowanego Korpusu Morgena doprowadza do odbicia Ełku z rąk rosyjskich i zepchnięcia III Korpusu Syberyjskiego na linię Rajgród-Borzymy-Raczki (atatki trwają do 29 października).
14 października 1914
*****************
Rosjanie zajmują Białą Piską.
30 października 1914
*****************
Bitwa pod Bakałarzewem, Niemcy zmuszeni do generalnego odwrotu z rubieży doliny Rospudy, z Olecka i Ełku.
7 listopada 1914
**************
Dowódca obrony Orzysza (mjr Morgen) wydaje rozkaz ewakuacji miasta i mieszkańców. Za "panikarstwo" został potem zdjęty ze stanowiska. Niemieckie oddziały osłonowe obsadzają pozycję polową na linii Snopki-Okartowo-Cierzpięty. III KSyb. zajmuje Ełk i maszeruje na Orzysz i Pisz.
9-10 listopada 1914
*****************
Rosyjska ofensywa w rejonie jez. Wisztynieckiego (a także Piłkał i Ejdkun). Rosjanie zdobywają Gołdap.
11 listopada 1914
***************
Rosjanie zajmują ewakuowany Orzysz (pozostało 5 mieszkańców!). Dalsze natarcie 3 Syberyjskiej DP (z III KSyb.) zostaje zatrzymane na rubieży obronnej pod Okartowem, Tyrkłem i Cierzpiętami.
12 listopada 1914
***************
Rosjanie zajmują Pisz. Dalsze natarcie 57 Rez.DP zostaje powstrzymane przez niemiecką 2 DP na rubieży obronnej pod Snopkami. Stabilizacja linii frontu i przewlekłe walki pozycyjne. Od tej pory, mimo zaciętych walk i przesunięć frontu zaczną się pojawiać charakterystyczne komunikaty Oberste Heeresleitung (Naczelnego Dowództwa): "In Ostpreußen ist die Lage unverändert". Do złudzenia przypomina to znane z Remarque'a "Na zachodzie bez zmian".
Rosjanie rozpoczynają budowę dofrontowej linii zaopatrzeniowej łączącej Kongresówkę z rejonem Pisza. Prace torowe prowadzone są od dwóch stron - z Dłutowa oraz z Łomży - w kierunku Kolna.
12-17 listopada 1914
*****************
Ciężkie walki pozycyjne w rejonie Snopek, Okartowa i Cierzpięt (a także pod Kruklankami, Pozezdrzem, Siedliskami i Rudą).
18 listopada 1914
***************
3 Syberyjska DP dokonuje przełamania linii obronnych 11 Dywizji Landwehry pod Cierzpiętami. Wg miejscowej legendy w czasie szturmu poległ rosyjski generał - dowódca dywizji. Rosjanie poszerzają włamanie opanowując Dąbrówkę, Tuchlin i Okartowo. Czasowa stabilizacja frontu.
27-28 listopada 1914
*****************
Kolejna rosyjska ofensywa na linie obronne w rejonie Wielkich Jezior Mazurskich. Po ciężkich dwudniowych walkach 3 Syb. DP opanowuje Olszewo.
Dowódca 8 Armii niemieckiej nakazuje odwrót 2 DP z linii obronnych pod Snopkami w rejon umocnień węzła Guzianka - Ruciane-Nida na Pozycji Jezior Mazurskich. Rosyjskie patrole zostają powstrzymane na przedpolu Wejsun i Rucianego.
4-5 grudnia 1914
**************
Bezskuteczne próby opanowania przesmyku pod Łuknajnem, Woźnic, Garncarskiej Góry, Paprotek i Marcinowej Woli. 1500 Rosjan dostaje się do niewoli. Front ustala się na tym odcinku na ponad dwa miesiące. Obie strony rozbudowują fortyfikacje polowe. Pozycje 11 DL ciągną się wzdłuż linii: od przesmyku Śniardwy-Łuknajno, przez Tałty Stare, torem kolejowym do stacji Woźnice, przez Garncarską Górę w kierunku Gór Paproteckich i północnego skraju Bagien Nietlickich, do Marcinowej Woli i dalej jez. Buwełno. 3 Syb. DP rozbudowuje pozycje obronne od Łukanajna, wokół Olszewa, na północ od Dąbrówki i Cierzpięt.
25 grudnia 1914
*************
Rosyjskie "świąteczne" ataki na centralnym odcinku frontu Wielkich Jezior. Krwawe walki o Garncarską Górę - mazurskie "Monte Cassino" - nie przynoszą rozstrzygnięcia. Niemców wspierają baterie haubic spod Szymonki. Rosjanie tracą wielu zabitych, 1000 żołnierzy dostaje się do niewoli. Walki trwają także na przedpolach Giżycka, gdzie naciera XXVI Korpus (64 i 84 Rez. DP). Pod miasto przebazowana zostaje część artylerii fortecznej z Osowca, z zadaniem ostrzału zabudowań i twierdzy.
2 DP odpiera ataki 57 Rez.DP na przedpolu umocnień węzła Guzianka-Ruciane. Rosjanom brakuje artylerii, nie są w stanie zniszczyć ufortyfikowanych punktów obrony.
5 stycznia 1915
*************
W prasie niemieckiej publikowane są szacunkowe straty wojenne prowincji wschodniopruskiej, liczbę cywilnych uchodźców i straty bezpowrotne szacuje się na 200 do 300 tysięcy osób. Większość strat dotyczy powiatów w rejonie Wielkich Jezior i na wschód od niego.
12-15 stycznia 1915
****************
Ataki 10 Armii rosyjskiej w rejonie Wielkich Jezior (w pasie od Gąbina po Kolno). Natarcie 1 Samodzielnej Brygady Kawalerii w rejonie Łysych. Rosjanie zajmują kilka okolicznych wsi (Turośl, Leman). Niemcy przeciwdziałają siłami 3 Brygady Kawalerii z rejonu Księżego Lasku. Kolejne nieudane próby przełamania obrony w rejonie Rucianego, walki pozycyjne pod Woźnicami i Paprotkami. Silne ataki na pozycje niemieckie na przedpolu Giżycka. Niemcy biorą około 100 jeńców.
25-30 stycznia 1915
****************
Ataki na pozycje niemieckie na przedpolu Giżycka. Trwają pojedynki ogniowe z użyciem ciężkiej artylerii z obu stron.
7 lutego 1915
***********
Początek niemieckiej ofensywy i tzw. "II Bitwy na Jeziorach Mazurskich" lub "Bitwy Zimowej" (Winterschlacht). Były to najcięższe walki okresu I wojny, jakie stoczono na terenie Powiatu Pisz.
===================================================
Od dłuższego czasu obie strony planowały przejście do zdecydowanych działań zaczepnych na froncie w Prusach Wschodnich. Nastąpiły odpowiednie przegrupowania sił. Na początku lutego położenie wojsk przedstawiało się następująco:
Frontem niemieckim w Prusach Wschodnich dowodzi "człowiek od zadań specjalnych" - marsz. Hindenburg. Obszar Wielkich Jezior (od Gąbina po Myszyniec) zajmuje 8 Armia niemiecka gen. piech. von Below'a (dowództwo armii stacjonuje w Mrągowie). W rejonie Puszczy Piskiej znajduje się nowoutworzony XL Korpus gen. Litzmann'a. W jego skład wchodzą kolejno od południa:
3 BKaw. (2 p.kir, 9 p.uł., art.konna) płk. Printz'a w rejonie Księżego Lasku
79 Rez.DP (261, 262 i 263 pp, 73 p.art.) gen. von Boes'a skoncentrowana w rejonie Rozogi-Faryny
80 Rez.DP (264, 265 i 266 pp, 80 p.art.) gen. Beckmann'a w rejonie Karwicy
2 DP (44 i 45 pp, 4 p.gren., 33 p.fiz., 10 p.strz.kon., 2 p.art.) gen. von Falk'a. w rejonie Rucianego
Ufortyfikowany odcinek frontu od Mikołajek przez Szymonkę po Giżycko utrzymuje 11 Dywizja Landwehry (5, 18, 75 i 76 p.landwehry, 4 szwadrony jazdy, 4 bat.art., art.forteczna). Dywizja podlega I Korpusowi gen. Kosch'a.
Dla osłony planowanych działań zaczepnych od strony południowej, mobilizowany jest XX Korpus z grupy gen. Galwitza - rozlokowany w rejonie Pozycji Szczycieńskiej.
===================================================
Północno-Zachodnim frontem rosyjskim dowodzi gen. Ruzskij. Po stronie rosyjskiej pozycje zajmują: 10 Armia gen. Siewersa (na froncie w Prusach Wschodnich, dowództwo stacjonuje w pociągu sztabowym w Olecku) oraz 12 Armia gen. Plehwe (na linii Myszyniec-Przasnysz-Ciechanów).
Południowe skrzydło 10 Armii stanowi III Korpus Syberyjski gen. Radkiewicza współdziałający z brygadą kawalerii. Idąc od południa:
1 Samodzielna BK (19 p.drag., 16 p.huz., bat.art. konnej) stoi w rejonie Łysych.
57 Rez.DP (226, 227, 228 pp, 57 rez.p.art.pol, o.w. z 7 Syb DP) jest rozlokowana na froncie od Kolna, przez Dziadowo, po Snopki i Karwik. Przed frontem dywizji pozostawiono tylko niewielkie oddziały ubezpieczenia w rejonie Turośli, Szerokiego Boru, Rucianego, Wejsun.
7 Syb.DP (25, 26, 27 i 28 syb.pp, 7 syb.bryg.art.pol.) utrzymuje pozycje od Łuknajna przez Olszewo po Paprotki.
8 Syb.DP (29, 30, 31, 32 syb.pp, 8 syb.bryg.art.pol.) utrzymuje pozycje w rejonie Paprotek i Rydzewa.
Wyczerpane w zimowych walkach siły 57 Rez. DP są rozproszone na froncie długości ok 40 km i podzielone na dwie grupy z m.p. w Piszu i Kolnie. Grupę "Kolno" stanowi 227 Zadoński Pułk Piechoty i jedna bateria artyleii z 57 rez.bryg.art. (8 dział). Grupę "Jańsbork" stanowi 228 Jefipański Pułk Piechoty, 226 Ziemljanski Pułk Piechoty, 2 bataliony strzelców syberyjskich (z 7 Syb. DP), 3 baterie artylerii i bateria moździerzy, 2 szwadrony jazdy (z 48 Pułku Kozaków Dońskich).
===================================================
Niemieckie Naczelne Dowództwo planuje całkowicie rozbicie 10 Armii rosyjskiej poprzez oskrzydlające uderzenia 8 i 10 Armii. Północne skrzydło 8 Armii ma związać walką przeciwnika na Pozycji Jezior Mazurskich, a jej XL Korpus ma uderzyć z rejonu Ruciane-Rozogi w kierunku Ełku i Rajgrodu. Od strony północnej uderza 10 Armia niemiecka z rejonu Gąbina na Suwałki. Kleszcze okrążenia mają się zamknąć w rejonie Augustowa. Przypomina to nieco plan I Bitwy na Jeziorach Mazurskich, jednak tym razem przewidywana jest większa głębokość uderzenia i decydująca rola silnego skrzydła północnego. Zakończenie przegrupowań do ofensywy jest przewidziane na początek lutego.
Rosyjski plan działań ma znacznie mniejszy rozmach. Chodzi o przełamanie niemieckich pozycji obronnych na linii jezior. W tym celu 10 Armia ma związać główne siły niemieckie lokalnymi uderzeniami oraz uzyskać zdecydowaną przewagę na odcinku na północ od Wielkich Jezior, a z południa ma uderzyć nowoutworzona 12 Armia z zadaniem "zrolowania" niemieckiej obrony uderzeniem w pasie Wielbark-Szczytno-Mrągowo. Zakończenie koncentracji 12 Armii jest przewidziane na połowę lutego 1915. Plan rosyjski do złudzenia przypomina zgubny manewr Samsonow-Rennenkampf z niewielką korektą kierunku uderzenia południowego skrzydła. Naczelne Dowództwo uważa, że tym razem działania ułatwi fakt zamarznięcia przeszkód wodnych. Poważnego przeciwdziałania niemieckiego nikt nie bierze pod uwagę...
Decydującym czynnikiem jest czas i sprawna logistyka. Niemcy szybciej kończą przygotowania, a dzięki skrytemu przegrupowaniu uzyskują blisko dwukrotną przewagę na skrzydłach. Stosunek sił na południowym skrzydle w rejonie Pisza i Kolna wygląda następująco:
30 niemieckich batalionów piechoty przeciw 14 rosyjskim
14 niemieckich szwadronów jazdy przeciw 10 rosyjskim
8 niemieckich baterii artylerii przeciw 5 rosyjskim
==================================================
W dniu 7 lutego XL Korpus rozpoczyna natarcie w kierunku Pisy. Śnieżne zaspy, zamieć i mróz spowodowały znaczne obniżenie tempa działań - kolumny marszowe wlokły się z prędkością 2-3 km/h. O świcie 2 DP spycha ubezpieczenia z przedpola Rucianego i maszeruje szosą na Pisz. Pod Snopki czołówka dywizji dochodzi około godziny 14.00. 4 Pułk Grenadierów próbuje z marszu zdobyć zabudowania. Wobec silnego oporu Niemcy rzucają część sił 2 DP w kierunku Wiartel-Wąglik i Wejsuny-Karwik. Rosyjska 57 Rez.DP broni Snopek do godziny 19.00, po czym zagrożona obejściem, wycofuje się na ufortyfikowaną pozycję na przedmieściach Pisza. Całą noc trwa intensywna wymiana ognia.
Z rejonu Karwicy wyrusza tego samego dnia rankiem 80 Rez.DP. Maszerując leśnymi drogami przez Uściany, Pogubie po południu osiąga Pisę w rejonie Dziadowa. Rosyjskie czaty niszczą most i wycofują się za rzekę. Po zmierzchu, przy słabym przeciwdziałaniu ze strony Rosjan, 80 Rez.DP częścią sił forsuje rzekę i zajmuje przyczółek wokół Dziadowa. Przez Pisę zostaje przerzucony most saperski. Za dywizją posuwa się 3 BKaw.
Najmniej szczęścia tego dnia ma 79 Rez.DP. Po wyruszeniu rano z Rozogów kieruje się przez Turośl na Jeże. Najgorsze drogi i najdłuższa trasa powodują, że dywizja dopiero wieczorem osiąga częścią sił zachodni brzeg Pisy. Czaty rosyjskie już dawno zdążyły zniszczyć mosty pod Jeżami i Dziadowem. Po kilku nieudanych próbach zdobycia przyczółka pod Jeżami dywizja zajmuje pozycje wzdłuż rzeki.
Na ufortyfikowanym froncie pomiędzy Mikołajkami i Giżyckiem tego dnia panuje cisza.
Nie orientując się zbytnio w sytuacji pod Dziadowem i Jeżami, dowódca 57 Rez.DP zamierza ściągnąć posiłki pod Pisz - 227 pp z Kolna. Pułk wraz z artylerią ma rankiem ruszyć szosą przez Wincentę. W mniemaniu dowódcy dywizji Jeże zostały zaatakowane przez jakąś słabą niemiecką brygadę piechoty. W celu powstrzymania tego natarcia, poinformowany sztab rosyjskiego frontu rozkazuje 1Sam.BK przejście z rejonu Łysych na Leman i wykonanie uderzenia na skrzydło sił niemieckich pod Woliskiem i Jeżami.
W godzinach popołudniowych sztab rosyjski organizuje odsiecz dla sił 57 Rez.DP w Piszu. Z 8 Syb.DP zostają wydzielone dwa pułki (30 i 32 syb.pp) i skierowane na Orzysz i Drygały. Odwodowy 225 pp ma przybyć transportem kolejowym przez Drygały do Białej. Z 29 DP ma być wydzielony 114 pp i skierowany do Białej Piskiej, dywizja ma też wydzielić dwa kombinowane pułki z zamiarem obsadzenia Ełku. Mimo niejasnej sytuacji na linii Pisy, dowództwo frontu działa więc bardzo rozważnie - i to zadecyduje o ocaleniu większości sił 10 Armii. Na razie jest tylko jeden mankament rosyjskiego "planu ratunkowego" - wydzielone pododdziały zajmą wyznaczone pozycje dopiero ok. 9 lutego.
8 lutego 1915
***********
Rano 2 DP uzupełnia zaopatrzenie i podciąga artylerię dywizyjną pod Pisz. Około południa rozpoczyna się szturm rosyjskich pozycji. Po trzech godzinach walki obrona zostaje przełamana i Niemcy wdzierają się do miasta. O zaciętości walk 57Rez.DP świadczą blisko 50% straty w obu rosyjskich pułkach (zabitych, rannych, wziętych do niewoli) oraz utrata 8 dział. Zdziesiątkowane 226 i 228 pp wycofują się drogą w kierunku Białej Piskiej, a ich tyły bardzo skutecznie osłania szwadron jazdy z 48 Pułku Kozaków Dońskich. To dzięki niemu udaje się piechocie rosyjskiej osiągnąć wieczorem Białą Piską. Dowódca 57 Rez.DP przezornie nie zatrzymuje oddziałów na nocleg w mieście - nakazuje dalszy marsz w kierunku Szczuczyna.
Tego samego dnia, gros sił 80 Rez.DP około godziny 8.00 rozpoczyna przekraczanie Pisy pod Dziadowem. Około południa, bez przeciwdziałania ze strony przeciwnika, dywizja wyrusza drogą w kierunku Kumielska i wieczorem osiąga Białą Piską - tuż po odejściu Rosjan na Szczuczyn. Z niejasnych powodów 3BKaw. pozostaje w Dziadowie, choć miała stanowić "grupę szybką" XL Korpusu. Widocznie pruskim szlachcicom-kawalerzystom nie w smak marsze w tak ciężkich warunkach.
Nocą z 7/8 lutego jeden z batalionów 79 Rez.DP forsuje Pisę i chwyta przyczółek pod Jeżami. Przewlekłe walki z rosyjskimi oddziałami osłonowymi trwają do południa. Tymczasem niemieccy saperzy pod osłoną ognia kończą budowę prowizorycznego mostu. Około południa główne siły 79 Rez.DP rozpoczynają forsowanie rzeki. Niemieckie czaty w rejonie Wincenty meldują dowódcy dywizji o znacznych siłach rosyjskich idących na północ. Jest to 227 pp, który zgodnie z rozkazem d-cy dywizji maszeruje do Pisza. Niemcy przygotowują obronę w rejonie dłutowskiego "wąwozu". W niedogodnym położeniu 227 pp usiłuje nacierać na północ, ale wpada w zasadzkę i w krzyżowym ogniu traci wielu zabitych. Odwrót zamienia się szybko w bezładną ucieczkę na Kolno, na placu boju pozostaje 8 rosyjskich dział z amunicją. Po bitwie, w godzinach wieczornych, 79 Rez.DP wyrusza przez Brzózki w kierunku Kumielska. W Jeżach pozostaje oddział wydzielony dla osłony od strony Kolna.
Z nieznanych powodów rosyjska 1Sam.BK nie wykonuje rozkazu przeciwnatarcia na skrzydło niemieckie w rejonie Woliska. Wiadomo... w końcu też kawalerzyści.
Gen. Below nakazał rozpoczęcie pozoracyjnego przygotowania artyleryjskiego na froncie 11 DLand. pod Woźnicami, Szymonką i Giżyckiem. Artyleria dywizyjna 7 i 8 Syb.DP odpowiada ogniem.
9 lutego 1915
***********
Dowódca XL Korpusu sądzi, że może odciąć drogę ucieczki zasadniczym siłom III Korpusu Syberyjskiego pomiędzy Orzyszem i Ełkiem. W tym celu: 2 DP ma rozkaz wymaszerować z rejonu Pisza przez Łupki, Rudą na Bemowo Piskie i Klusy; 80 Rez.DP ma ruszyć z Białej na Drygały, Zdedy na Ruską Wieś; 79 Rez.DP ma wyruszyć z Kumielska przez Białą na Dmusy-Myszki z zadanie osłonięcia południowego skrzydła.
Plan jest nierealny - niemieccy piechurzy są przemęczeni, zziębnięci i głodni, tabory pozostały daleko z tyłu. Na dodatek III Korpus Syberyjski już rozpoczął odwrót na Ełk i ubezpieczył swe skrzydło dwupułkową grupą gen. Bratanowa obsadzającą Drygały.
Tylko 2 DP rusza planowo po całonocnym odpoczynku w Piszu. Około południa dywizja osiąga Rudą i zamierza skierować się leśnymi drogami na Bemowo. Wobec opóźnienia wymarszu pozostałych sił korpusu oraz wykryciu sił przeciwnika w rejonie Drygał gen. Litzmann zmienia rozkaz i nakazuje 2 DP marsz z Rudej bezpośrednio na Drygały.
Dopiero w godzinach południowych 80 Rez.DP wyrusza drogą z Białej do Drygał. Obie niemieckie dywizje w godzinach popołudniowych zbliżają się do celu. Grupa gen. Bratanowa (30 pp, 225 pp) zajmuje pozycje obronne na wzgórzach wokół Drygał. Niemieckie próby natarcia załamują się w silnym ogniu. 80 Rez.DP bezskutecznie szturmuje pasmo wzgórza 164 (nazwane potem Górą Dragonów - Drogonier'em), 2 DP utyka pod wzgórzami w rejonie Iłek.
Wyczerpana marszami 79 Rez.DP osiąga rejon Białej Piskiej i zatrzymuje się na odpoczynek. Kolejny dzień niemiecka 3BKaw. "walczy" na głębokich tyłach - zapewne w rejonie kuchni polowych.
Dowódca 10 Armii rosyjskiej zarządza skryty odwrót swoich sił z rejonu Wielkich Jezior. III Korpus Syberyjski opuszcza nocą 9/10 lutego umocnioną pozycję pod Olszewem, odrywa się od nieprzyjaciela i nie niepokojony odchodzi przez Orzysz w kierunku Ełku. Siły rosyjskie odchodzą także spod Giżycka i Węgorzewa. Osowiecka artyleria forteczna zostaje ewakuowana do Ełku. Zostaje wydany rozkaz niszczenia za sobą wszelkich większych mostów i infrastruktury kolejowej.
10 lutego 1915
************
Grupa gen. Bratanowa, po odejściu głównych sił III Korpusu przez Orzysz poza Klusy, odrywa się nocą od nieprzyjaciela i z Drygał odchodzi przez Monety i Zdedy na kolejną rubież obronną Talusy-Tracze-Bajtkowo.
11 DLandwehry "uderza w próżnię" na centralnym odcinku frontu pod Mikołajkami. Na północ od Jeziora Śniardwy zastaje tylko opuszczone okopy, spalone wsie i zniszczone mosty. Późnym wieczorem jej pododdziały osiągają Orzysz i Wydminy.
2 DP wyrusza około południa z Drygał i późnym popołudniem osiąga Zdedy. Niemiecki lotnik dostrzega odwrót III Korpusu Syberyjskiego w rejonie Ełku i zrzuca meldunek dla dowódcy XL Korpusu. Zamiast noclegu 2 DP dostaje więc rozkaz dalszego marszu, który kończy się jednak już za Mostołtami. Jeden z pułków osłonowej grupy gen. Bratanowa zaciekle broni wzgórz w rejonie Traczów. Natarcie 2 DP na Ełk zostaje powstrzymane.
80 Rez.DP otrzymuje początkowo rozkaz bezpośredniego marszu przez Bajtkowo na Ełk, który po południu zostaje częściowo zmodyfikowany. Dywizja ma skierować się częścią sił na wschód w rejon Lipińskie Małe - Ostrykół. Plan jest mało realny. 80 Rez.DP zostaje zatrzymana przez pułk z grupy gen. Bratanowa już na północny-wschód od Monet. Znów brakuje Niemcom wlekących się z tyłu taborów, amunicji, cięższej artylerii... i natarcie wieczorem utyka.
79 Rez.DP dostaje początkowo rozkaz marszu na Drygały, ale po meldunkach o ewakuacji Rosjan kierunek natarcia zostaje skorygowany - przez Skarżyn na Prostki. Dywizja rusza z Białej dopiero o godz. 16.00 i maszeruje przez całą noc 9/10 lutego. Nad ranem jest pod Marchewkami - 8 km na zachód od Prostek.
Wreszcie wykazuje się 3BKaw. działająca przez Różyńsk Wlk. w pasie pomiędzy 80 i 79 Rez.DP. Podjazdy brygady w nocy osiągają rejon Lipińskich i Ostrykołu uszkadzając w dwóch miejscach tor kolejowy do Białegostoku. Jednak jest trochę za późno... eszelony z osowiecką artylerią forteczną już przejechały do twierdzy.
W rejon Białej Piskiej kieruje się 4 Dywizja Kawalerii z odwodu Naczelnego Dowództwa. Będzie miała za zadanie uderzyć w rejon Rajgrodu.
W tym dniu, bezpośrednie działania wojenne na terenie powiatu piskiego dobiegły końca.
11-12 lutego 1915
***************
Dwudniowe ciężkie walki 2DP i 80 Rez.DP z grupą gen. Bratatnowa na wysuniętej pozycji Talusy-Tracze-Bajtkowo. Rosyjskie oddziały osłonowe w nocy 12/13 lutego odrywają się od nieprzyjaciela i zajmują obronę wokół Ełku.
13-14 lutego 1915
***************
Bitwa o Ełk. Rosjanie, prowadząc skuteczne działania opóźniające, wycofują się na Augustów i dalej na Sztabin, Lipsk.
17-21 lutego 1915
***************
Zakończenie "Bitwy Zimowej". Pogrom rosyjskiego XX Korpusu w Puszczy Augustowskiej. To jedyny korpus 10 Armii, który nie zdołał wymknąć się z zaciskających się kleszczy niemieckich 8 i 10 Armii.
Niemcom najbardziej dopomogli... sami Rosjanie! Zbudowali bowiem jesienią 1914 wysuniętą pozycję polową Hołynka-Sopoćkinie, mającą osłaniać Twierdzę Grodno od płn.-zach. i blokować korytarz operacyjny pomiędzy Biebrzą i Niemnem. Nieobsadzona pozycja znajdowała się poza zasięgiem artylerii fortecznej, więc spokojnie... obsadzili ją Niemcy. Zdziesiątkowany i chaotycznie dowodzony XX Korpus rosyjski nie był w stanie przebić się na południe ku zbawczej Biebrzy... Ale to, co działo się nad Wołkuszanką i pod Folwarkiem Młynek, to materiał na osobną książkę.
19-20 lutego 1915
***************
Bitwa o Kolno. Rosjanie cofają się na południe.
24 lutego 1915
************
Pierwsze w tej wojnie bombardowanie lotnicze "z prawdziwego zdarzenia" z użyciem wielosilnikowych bombowców RBWZ "ILIA MUROMIEC". Rosjanie niszczą węzeł kolejowy w Nidzicy, poźniej jeszcze w Działdowie, Mławie i Płońsku. Nieco spóźniony odwet za pogrom 10 Armii w "Bitwie Zimowej" na Mazurach.
27 lutego 1915
************
Stabilizacja frontu (do sierpnia 1915) na linii Myszyniec - Mały Płock - Osowiec. Niemieccy saperzy kolejowi naprawiają prowizorycznie most na Pisie i uruchamiają linię do Dłutowa (19 lutego), do Ełku (27 lutego), przedłużenie z Dłutowa do Kolna (1 kwietnia) oraz sieć kolejek konnych (rejon Nw. Płocka).
3 maja 1915
**********
Do zniszczonego Pisza przybywa sam Cesarz Wilhelm II (wizytował też w lutym m.in. Giżycko, Ełk). Opiekę patronacką nad Piszem obejmuje niemiecki Lipsk. Przy odbudowie pracują jeńcy rosyjscy. W miejscach walk powstają wojskowe cmentarze - ostatnia dziś pamiątka po tamtych dniach. Ich wielkość oddaje skalę zaciętości walk - najbardziej efektowne są pod Szymonką i w Górach Paproteckich, na linii obronnej Talusy-Tracze-Bajtkowo, pod Ełkiem. Nieco mniejsze założono we wszystkich praktycznie miejscach bitew i potyczek w naszym powiecie od Rucianego przez Snopki, Pisz, Białą po Drygały, od Cierzpięt po Dłutowo. Przez lata PRL były zapomniane, niszczone i grabione - obecna poprawność polityczna 3/4RP spowodowała ich odnowienie. A że coś niszczyć narodek musi - więc obecnie przymyka się oko na dewastację cmentarzy żołnierzy Armii Radzieckiej. Szkoda, że mamy taką krótką i "interesowną" pamięć...
Opracowanie © C.Markiel 2002
Poniżej parę obrazków z południowo-wschodnich Mazur...
_________________
Szczyt patriotyzmu... "Z ziemi polskiej do Polski"
.
Tisolandia. Parafrenia i Schizy
Forum Pomorskie Forum Eksploracyjne Strona Główna -> historia do 1939 roku
Wszystkie czasy w strefie CET (Europa)
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Nie możesz dołączać plików na tym forum
Możesz ściągać pliki na tym forum
Powered by phpBB 2001, 2006 phpBB Group
Admin: Kazik, Wiceadmin: Burza, Domino, Malgos, Sothoth666
|
