1 notatki, Prawo - materialy


PRAWOZNAWSTWO - nauka o prawie.

PRAWO - zespół reguł zachowania, niezależny od sposobu ich powstawania oraz
wyrażenia, których cechą charakterystyczną jest to iż są one zagrożone
stosowaniem przymusu ze strony państwa.

Trzy płaszczyzny prawa:
-> teoria prawa (stosowanie prawa, wykładniki prawa)

-> dogmatyka prawa
-> filozofia prawa (co to jest prawo, jakie są rodzaje prawa)

Cechy prawa: terytorium, możliwość odwołania się.

MORALNOŚĆ - zespół reguł zachowania uznawanych przez człowieka bądź grupę ludzi
w pewnym okresie czasu, bądź też zespół reguł zachowania
postulowanych przez określoną doktrynę, bądź też zbiór zasad higieny
współżycia społecznego.
Moralność dzielimy na:
-> indywidualistyczna - pojęcie jednostki
-> kolektywistyczna - moralność grupy, jest sankcja, ale nie państwowa.

jedno prawo = jedno terytorium

Cecha moralności: personalność.

GAŁĘZIE PRAWA - mniejsze działy prawa podzielone według danych kryteriów.

Kryteria podziału prawa na gałęzie:
prawo publiczne - prawo, które dotyczyło stosunków państwo obywatel
prawo prywatne - prawo, które dotyczyło stosunków obywatel obywatel

Dwa kryterium podziału prawa na gałęzie:


Podstawowe gałęzie prawa tego kryterium:

-> prawo cywilne oparte na metodzie cywilno-prawnej
-> prawo administracyjne oparte na metodzie administracyjnej
-> prawo karne ze względu na szczególny rodzaj sankcji prawnych.
Metoda cywilno-prawna (cywilistyczna) opiera się na równości stron. Polega ona na zrównaniu pod względem prawnym pozycji stron w stosunku prawnym, z czym łączy się brak bezpośredniego przymusu ze strony organów państwa.

Metoda administracyjno-prawna opiera się ona władztwie i podporządkowaniu. Pojawia się nadrzędny organ i pozostałe organy oprawne.

przedmiot regulacji - to czym zajmuje się dana dziedzina prawa.

Podstawowe gałęzie prawa tego kryterium:

    1. prawo cywilne: zajmuje się stosunkami o charakterze majątkowym, a także wyjątkowo stosunkami o charakterze niemajątkowym. Podstawowy akt prawny to Kodeks Cywilny.

4 części Kodeksu Cywilnego:
I część - ogólna
II część - prawo rzeczowe: stosunek własność i inne stosunki o charakterze rzeczowym
III część - zobowiązania: prawo umów
IV część - prawo spadkowe
2 kolejne gałęzi wchodzące w skład części cywilistyki:
V część - prawo rodzinne i opiekuńcze: podstawowy akt prany to Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Zajmuje się stosunkami o charakterze: majątkowym, małżeństwo, pokrewieństwo, opieka, kuratela.
VI część - prawo pracy: podstawowy akt prawny to Kodeks Pracy. Zajmuje się stosunkami między pracodawcą a pracownikami.

    1. prawo karne: podstawowym aktem prawnym jest Kodeks Karny. Do prawa karnego zaliczane są przepisy określające, jakie zachowania są zabronione lub nakazane i jakie skutki poniosą ci, którzy nie stosują się do ustanowionych zakazów i nakazów.

3 części Kodeksu Karnego:
I część - ogólna: zasada odpowiedzialności karnej, kary oraz środki kary, zasada wymiany kary, środki z poddaniem sprawcy prób, zasady przedawnienia, zatarcie skazania.
II część - szczególna
III część - wojskowa.
Kodeks Karny zawiera przepisy o charakterze stosunku karno-prawne.
KTO -> CZYN -> SANKCJA

    1. prawo administracyjne: zajmuje się wszystkimi stosunkami gdzie pojawia się państwo mające charakter władczy. Skupia przepisy normujące organizację i działalność organów państwowych, stosunki między organami państwa a obywatelami oraz stosunki między samymi organami państwa.

    1. 0x08 graphic
      prawo konstytucyjne: podstawowy akt prawny - Konstytucja. Obejmuje ono przepisy określające ustrój polityczny państwa , strukturę, kompetencje i reguły działania aparatu państwowego, podstawowe obowiązki i uprawienia obywateli oraz zasady wyborów do organów przedstawicielskich.

prawo cywilne0x08 graphic
0x01 graphic

prawo karne
prawo administracyjne gałęzie prawa materialnego
prawo konstytucyjne

    1. prawo postępowania karnego: podstawowy akt prawny - Kodeks Postępowania Karnego. W skład tego prawa wchodzą przepisy normujące tryb rozstrzygania spraw karnych, właściwość sądów karnych, prawa i obowiązki podmiotów uczestniczących w postępowaniu sądowym.

    1. prawo cywilne procesowe: podstawowy akt prawny - Kodeks Postępowania Cywilnego. Zawiera ono przepisy normujące tryb rozstrzygania cywilnych sprawa spornych i niespornych, właściwość sądów oraz innych organów rozstrzygających sprawy należące do prawa cywilnego, wykonywanie orzeczeń wydanych w sprawach cywilnych itd.

    1. prawo administracyjne procesowe -postępowanie administracyjne: podstawowy akt prany to Kodeks Postępowania Administracyjnego i Ustawa o sądach administracyjnych.

0x08 graphic

prawo postępowania karnego

Prawo cywilne procesowe gałęzie prawa procesowego

Prawo postępowania administracyjnego

    1. prawo gospodarcze: dzielimy je na:

1. prawo gospodarcze handlowe, które obejmuje:
- prawo spółek handlowych (KSA)
- prawo papierów wartościowych
- prawo umów w obrocie handlowym (KC)

2. prawo gospodarcze publiczne: zajmuje się stosunkami gdzie państwo w sposób władczy wkracza w stosunki gospodarcze. Aktem prawnym jest Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.

    1. prawo rolne: do prawa tego kwalifikowane są przepisy normujące własność i użytkowanie ziemi na cele rolnicze, przemysłowe i inne.

    1. prawo finansowe: zwane też jest skarbowym. Normuje gospodarkę państwa, tj. procesy gromadzenia i wydatkowania pieniędzy przez państwo. Przepisy te ustanawiają podatki i daniny na rzecz państwa, regulują działalność organów finansowych, system bankowo-pożyczkowy itp.

0x08 graphic
prawo gospodarcze
prawo rolne prawo o charakterze wewnętrznym
prawo finansowe

    1. prawo międzynarodowe publiczne: podmiotem tego prawa są państwo oraz państwa i organizacje międzynarodowe.

    2. prawo międzynarodowe prywatne: gałąź prawa, która dotyczy szeroko rozumianej działalności cywilistyki w sytuacjach w których pojawia się tzw. element obcy czyli albo strona stosunku jest obcokrajowcem albo przedmiot stosunku jest poza granicami albo skutki sięgają poza granice kraju.

    1. prawo kanoniczne: twórcą tej gałęzi prawa jest Kościół a nie państwo, poddanie się temu prawu jest dobrowolne. Obowiązuje ono w Kościele katolickim, normuje obowiązki wiernych, hierarchiczny ustrój władz Kościoła, jego nauczycielskie i uświęcające zadania, oraz stanowi o karach stosowanych przez Kościół .

WNIOSEK: podział przedmiotu regulacji prawa jest zawodny. Nie ma niezawodnego podziału prawa na gałęzie.


SĄDOWNICTWA:
Dwie cechy sądownictwa:
instancyjność: system sądownictwa jest co najmniej dwuinstancyjny według Konstytucji RP
niezawisłość sędziowska: polega ona na tym, iż sąd wydający orzeczenie podlega ustawą.

Prawomocne orzeczenie - orzeczenie takie od którego nie przysługuje stronom
możliwość odwołania w toku instancji. Może się ono
uprawomocnić jeżeli:
* strony nie wniosły apelacji
* jeżeli tok instancji został wyczerpany.

Budowa Sądów Powszechnych:

Sąd Rejonowy - Sąd I instancji

Sąd Okręgowy

Sąd Apelacyjny

Sąd Rejonowy:
- Wydział Karny
- Wydział Cywilny
- Wydział Rodzinny i nieletnich
- Sąd Pracy
- Sąd Grocki
- Wydział Ksiąg wieczystych
- Wydział Krajowego Rejestru Sądowego
- Wydział Gospodarczy

Sąd Okręgowy - może być Sądem I instancji jeżeli:
- wartość sporu przekracza 750tys. : prawo cywilne
- zagrożenie 3 lata pozbawienia wolności: prawo karne.

Sąd Administracyjny:

Wojewódzki Sąd Administracyjny - Sąd I instancji

Naczelny Sąd Administracyjny (w Warszawie) - Sąd II instancji.

* 7 dni przysługuje na złożenie uzasadnienia wyroku
* od daty doręczenia do nas uzasadnienia przez Sąd przysługuje nam 14 dni na złożenie apelacji.

WYPOWIEDZI:

Oceny dzielimy na:

WYPOWIEDZI PERFORMATYWNE - są to takie wypowiedzi, które przez samo ich sformułowanie stają się aktami illokującymi, czyli kształtują rzeczywistość.

Wypowiedzi performatywne kwalifikujemy w kategoriach czy zamierzony stan przez wypowiadającego zostanie osiągnięty czy też nie.

4 warunki fortunności wypowiedzi performatywnej:

Wypowiedzi performatywne dzielimy na:

    1. wypowiedzi, które posiadają tzw. czasownik performatywny, a ów czasownik to np. „musi”, „powinien”

    2. wypowiedzi, które zdawałyby się, że są sformułowane w formie oznajmującej w czasie teraźniejszym ale w istocie jest to stan, który wypowiadający się zamierza osiągnąć.

INKORPORACJA - jest to zebranie dotychczas obowiązujących w danej dziedzinie przepisów prawa (aktów prawnych) w jeden zbiór.
Nie dokonujemy w aktach prawnych żadnych zmian. Istnieje ewentualna możliwość usunięcia przestarzałych, nieobowiązujących przepisów lub wprowadzenie zmian o charakterze redakcyjnym.

KODYFIKACJA - jest to stworzenie od początku (od nowa) aktu prawnego normującego daną dziedzinie prawa.
Kodeks - wynik kodyfikacji.

4 cechy kodeksu:

Za twórcę terminu `kodyfikacja' uważa się Jeremiego Benthama, który użył tego terminu w jednej ze swoich prac.

PRZEPIS PRAWNY - jest to zdaniokształtny zwrot językowy wskazujący bądź narzucający sposób postępowania , formalnie wyodrębniony w tekście prawnym jako artykuł, paragraf, ustęp lub jako zdaniokształtny fragment artykułu, paragrafu albo ustępu.
Przepisy prawa są ustanawiane mocą tzw. Generalnych normatywnych aktów prawnych (mocą konstytucji, ustaw, rozporządzeń).

3 cechy przepisu prawnego:

0x08 graphic

Kodeks - paragraf
ustawa - ustęp jednostki redakcyjne

Rozporządzenia - paragraf

Preambuła - nie ma jednostki normatywnej.

Budowa przepisu prawa


2 elementy struktury przepisu prawa:

0x08 graphic
0x08 graphic
Funktor normotwórczy - np. musi, powinien. Jest to odpowiedni zwrot językowy, wiążący w zdaniokształtną całość obydwa wyróżnione człony przepisu prawa.
P
np.
art. 77 k.p.k. Oskarżony może mieć nie więcej niż 3 obrońców.


N

Przepisy dzielimy na:

Z czego mogą pochodzić relacje między stosunkami?:
a) oświadczeń woli stron
b) przepisów ius cogens
c) przepisów ius dispositivum
(gdy brak oświadczenia woli…)

Ze względu na adresata przepisy prawa dzielimy na:

- indywidualne: nadawane są one poszczególnym podmiotom i osobom. Adresat
określony jest nazwa indywidualną.
- generalne: odnoszą się do każdego podmiotu lub każdej osoby wykazującej określone
cechy. Adresat określony jest nazwą generalną.

Ze względu na charakter zachowania:
* abstrakcyjne: przepisem abstrakcyjnym nazywamy taki przepis, który normuje zachowania powtarzalne w rodzajowo określony sposób.
* konkretne: przepisem konkretnym nazywamy taki przepis, który adresatowi wyznacza w wyróżnionych okolicznościach jednorazowe zachowanie się.

Przepis odsyłający - jest to przepis bądź w zakresie faktu prawnego, bądź w zakresie skutków prawnych, bądź w zakresie faktu prawnego i skutków pranych odsyła do innego przepisu już istniejącego.
Przepis blankietowy - są to przepisy, które pozostawiają jakiś zakres do uzupełnienia. Najczęściej się z nimi spotykamy w przypadku przepisów, które określają sankcje przy czy zachowania do których odnosi się owa sankcja mogą zostać uzupełnione czy dookreślone przez kompetentny organ administracji.
Nie ma współistnienia między przepisem blankietowym a przepisem uzupełniającym.

Podział przepisów, w którym brane są pod uwagę: adresat przepisu i normowane zachowania:
* przepisy ogólne - są to takie przepisy, których adresaci są określeni za pomocą nazw ogólnych, ponadto przepis znajduje zastosowanie w więcej niż jednym przypadku, gdyż dotyczy zachowań powtarzalnych.
* przepisy jednostkowe - nazywane są te reguły zachowania, które imiennie oznaczonemu adresatowi wskazują jednorazowy sposób zachowania się. Przepisy takie zawarte są w wyrokach sądowych i decyzjach administracyjnych.

Przepisy proste - nazywane są te przepisy prawa, które określają skutki prawne jednego tylko „stanu faktycznego”, jednego faktu prawnego. Np. art. 278 § 1 k.k. „Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”
Przepisy złożone - są to takie przepisy, które określają skutki prawne dwóch lub więcej owych faktów pranych. Np. art. 310 § 1 k.k. „kto podrabia albo przerabia polski albo obcy pieniądz, inny środek płatniczy ….. podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo 25 lat pozbawienia wolności.”

Przepisy nakazujące - cecha charakterystyczną jest to, że z uniwersum wszystkich zachować czy sposobów zachowań możliwych w danej sytuacji wyróżniają one jedno z nich i postanawiają, że należy zachowywać się tylko w sposób wskazany w tych przepisach, eliminując tym samym wszelkie inne, możliwe sposoby zachowania się.

Przepisy zakazujące - charakterystyczna cechą tych przepisów jest to, że z uniwersum wszystkich zachowań lub sposobów zachowań możliwych w danej sytuacji wyróżniają one jedno z nich i postanawiają, że tak postępować nie wolno.

Przepisy uprawniające - nazywane są też dozwalającymi. Przepisy te przewidują dla danej, oznaczonej klasy podmiotów możliwość wyboru określonego sposobu zachowania się, przy czym zachowanie to nie jest ich obowiązkiem, a wiec nie jest zachowaniem nakazanym lub zakazanym.

Lex generalis - jest rozumiany jako reguła powszechna, lex specialis jako reguła szczególna, ustanawiająca wyjątki od postanowień reguły powszechnej i ustalając inne skutki prawne dla przypadków nią objętych albo tez skutki te w ogóle wyłączając.
Rozróżniając lex specialis i lex generalis bierze się pod uwagę wzajemny stosunek postanowień dwu przepisów prawa.

Przepisy pierwszego stopnia - są to przepisy te przepisy, mocą których z określonymi faktami prawnymi wiązane są skutki prawne.

Przepisy drugiego stopnia - są to przepisy, które normują sprawy związane z tworzeniem przepisów stopnia pierwszego oraz przepisy, które uchylają moc obowiązującą przepisów pierwszego stopnia.

FAKTY PRAWNE - wszystkie okoliczności wymienione w poprzedniku przepisu prawa, które wywołują skutki prawne.

Podział faktów prawnych:
Fakty prawne:

2) wg k.c.:

Rodzaje czynności prawnej:

I rodzaj:

II rodzaj:

III rodzaj:

IV rodzaj:

V rodzaj:

VI rodzaj:

Oświadczenie woli - jeżeli przepis nie stanowi inaczej wola osoby może zostać wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które wyjawia jej wolę w sposób dostateczny w tym także w formie elektronicznej.

Formy czynności prawnej:

- pisemna

- pisemna z datą pewną

- pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym

- akt notarialny np. sprzedaż nieruchomości

ORZECZENIA SĄDOWE jako fakt prawny:
Orzeczenie Sądowe każde może być faktem prawnym, ale nie każde orzeczenie Sądowe jest faktem prawnym

Orzeczenia Sądowe dzielimy na:

SKUTKI PRAWNE: czyli wszelkie następstwa faktów prawnych. Następstwa, które nastąpią lub powinny wystąpić o ile zaistnieje fakt prawny.
W gruncie rzeczy skutki prawne sprowadzają się bądź to do zachowań będących obowiązkami podmiotów prawa, bądź też do zachowań stanowiących ich uprawnienia, bądź do zaistnienia między podmiotami prawa więzi w postaci wzajemnie skorelowanych uprawnień i obowiązków czyli tzw. stosunku prawnego. Ujemne skutki prawne polegają na zastosowaniu wobec podmiotu prawa przymusu państwowego określane są jako sankcje.

Sposoby wyznaczania skutków prawnych:

Niektóre przepisy prawa jednoznacznie precyzują skutki prawne nie pozostawiając organom stosujących prawo żadnych możliwości wyboru rodzaju skutków i ich wymiaru.
Liczne przepisy określają rodzaj skutków prawnych ale zakreślają tylko górna granice ich wymiaru - pozostawiają organom stosujących prawo miarkowanie ich rozmiarów poszczególnych przypadkach.

Są też takie przepisy prawa, które organom stosującym prawo pozostawiają do oceny wybór rodzaju skutków prawnych z pośród wymienionych w przepisie zakreślając górną i dolną granicę każdego tych skutków.
Są też takie przepisy, które nakazują stosowanie więcej niż jednego rodzaju skutków prawnych przy zakreśleniu górnej i dolnej ich granicy.

Przepis o swobodnym uznaniu - jeżeli zaistnieje fakt A, to może wystąpić skutek B ale i może wystąpić sytuacja nie B czyli brak skutku.

Klauzule generalne - przepisy zawierające klauzule generalne. Są to przepisy które same merytorycznie nie określają sutków prawnych, lecz od ocen organu orzekającego uzależniają to czy i jakie skutki prawne będzie wywoływał dany fakt prawny.


OBOWIĄZEK - czyli przewidziany przez prawo nakaz bądź zakaz określanego zachowania się. (przepisy nakazujące bądź zakazujące)
Rozróżniamy dwie grupy przypadków:


Obligatio naturalis: - obowiązki nie wymuszalne.

3 rodzaje obligatio naturalis:

  1. wierzytelność przedawniona: wierzyciel nie posiada prawnych środków aby wymusić na dłużniku spełnienia jego świadczeń jednakże jeżeli dłużnik spełni owe świadczenia dobrowolnie nawet w błędnym przekonaniu, że było ono wymuszalne nie może żądać zwrotu twierdząc, iż stanowi ono obligatio naturalis.

  2. wierzytelność wynikająca z gry lub zakładów

  3. obowiązki, których spełnienie czyli zadość zasadą współżycia społecznego.

UPRAWNIENIE - czyli przewidziana przez prawo możliwość zachowania się, która nie stanowi nakazu bądź zakazu określonego zachowania. (przepisy uprawniające)

Podział uprawnień:

  1. uprawnienia czyli tzw. dozwolenia mocne - tylko takie możliwości zachowania, które przewiduje prawo

  2. zachowania indyferentne zwane także dozwoleniami słabymi -sfera zachowań, którymi prawo się nie zajmuje. Nie rodzą one skutków prawnych.

KOMPETENCJE - przez kompetencje rozumie się zazwyczaj:
bądź całokształt uprawnień dotyczących określonego zakresu spraw, w których to zakresie organ państwa jest uprawniony do działania

bądź też całokształt uprawnień i obowiązków dotyczących dziedziny, w obrębie której organ państwa jest uprawniony, a zarazem zobowiązany do działania.

Operując pojęciem kompetencji organów prawa, wyróżnia się zazwyczaj:
* rzeczowy zakres kompetencji: inna jest rzeczowo wyznaczana dziedzina spraw należących do zakresu działania ministra łączność, inna należąca do ministra sprawiedliwości
* zakres osobowy : inny jest osobowy zakres działania sądów wojskowych, sprawujących wymiar sprawiedliwości w stosunku do żołnierzy inny zaś - sądów powszechnych
* zakres terytorialny: inny jest zakres terytorialny działania prezydenta miasta, inny wojewody.

STOSUNEK PRAWNY - mówimy o nim wtedy, jeżeli pomiędzy podmiotami prawa powstaje tego rodzaju więź, iż można mówić o wzajemnie skorelowanych uprawnieniach i obowiązkach tzn. iż uprawnieniu jednej strony stosunku odpowiada obowiązek drugiej strony i na odwrót.
(sprzedawca - kupujący)

Elementy stosunku prawnego:

2 grypy stosunków prawnych: (rozumiane w prawie cywilnym):
- jednostronnie zindywidualizowane np. własności
- dwustronnie zindywidualizowane

SANKCJE - wszelkie ujemne skutki prawne przewidziane przez przepisy prawa w przypadku gdy podmiot prawa nie zachowuje się zgodnie z postanowieniami prawa.

3 rodzaje sankcji:

Podział sankcji represyjnych według stopnia ich oznaczoności (kryterium stanowi zakres swobody przyznany organowi orzekającemu):

Zgodnie z Kodeksem karnym wyróżniamy 2 rodzaje sankcji represyjnych:

2 rodzaje sankcji egzekucyjnej:

ADRESACI PRZEPISU PRAWA - wszelkie podmioty, do których przepisy prawa są kierowane.
Adresatów przepisu prawa dzielimy na:

* osoba fizyczna
* osoba prawna
* jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej

PODMIOTY PRAWA - podmiotem prawa nazywany jest ten, kto może posiadać uprawnienia lub obowiązki.

Podmiotowość prawa - możliwość bycia podmiotem prawa, czyli możliwość posiadania praw i obowiązków. Podmiotowość prawna nie stanowi czyjejkolwiek własności przyrodzonej, danej przez `naturę', lecz nadaje je prawo.

ZDOLNOŚĆ PRAWNA - możliwość posiadania praw i obowiązków o charakterze cywilnoprawnym.

Podmioty prawa dzielimy na:


Osoba fizyczna - osobami fizycznymi są ludzie i tylko oni mogą być podmiotami prawa zwanymi osobami fizycznymi. Każdy człowiek posiada zdolność prawną od chwili urodzenia do chwili śmierci. Czas posiadania zdolności prawnej jest równy rzeczywistemu czasowi życia. Urodzenie rozumiane jest jako zjawienie się dziecka żywego poza ciałem matki. Istnieją 2 wyjątki od tego:
1) dziecko poczęte nie ma zdolności prawnej. Istnieją od tego 4 wyjątki gdy dziecko poczęte może mieć zdolność prawną:

* dziecko poczęte może być spadkobiercą
* dziecko poczęte może być zapisobiorcą
* dziecko poczęte może być uznane
* dziecko poczęte może mieć przyznanego kuratora.

Domniemanie prawne - mówimy o nim wtedy, jeżeli przepisy prawa z określoną okolicznością wiążą określone skutki prawne bez potrzeby tego udowodnienia.
Domniemywa się, że jeśli urodziło się dziecko to urodziło się ono żywe.
Nikt nie może zostać pozbawiony zdolności prawnej!

2) problematyka osób zaginionych:
Prawo przyznania orzeczenia o uznanie osobę zaginioną za zmarłą może zostać przyznane po spełnieniu 2 przesłanek:
- zaginięcie (musi do niego dojść)
- upływ określonej ilości czasu
Osobę zaginioną można uznać za zmarłą jeżeli od końca roku kalendarzowego, w której była o niej ostatnia wiadomość upłynęło lat 10. Istnieją 2 wyjątki:

  1. nikt nie może zostać uznany za osobę zmarłą jeżeli nie ukończył 23 lat

  2. jeżeli w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat 70 to wystarczy upływ lat 5

Przesłanki:

osoba zaginiona w katastrofie lotniczej lub morskiej - 6 miesięcy
jeżeli ktoś zaginął w sytuacjach gdy śmierć jest bardziej prawdopodobna np. powódź - 1 rok.

Domniemywa się, iż osoba zaginiona zmarła w chwili określonej przez Sąd orzeczeniu. To nie jest orzeczenie o pozbawieniu zdolności prawnej. Osoba ta traci ją ,ale z tego powodu, iż z chwilą jego wydania osoba ta nie żyje.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH - jest to przewidziana przez prawo cywilne możliwość do nabywania praw i zaciągania zobowiązań, czyli możliwość do samodzielnego wywoływania skutków prawnych.

Główna przesłanką do zdolności do czynności prawnej jest WIEK.

Ubezwłasnowolnienie: jeżeli z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń, a w szczególności alkoholizmu i narkomani:
a) osoba nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem to sąd ubezwłasnowolnia całkowicie
b) osobie tej jest potrzebna pomoc do prowadzenia tych sprawa - sąd ubezwłasnowolnia częściowo .
Następstwem ubezwłasnowolnienia jest to, iż dana osoba traci zdolność do czynności prawnej.
Jeżeli ktoś został częściowo ubezwłasnowolniony to skutkiem jest ograniczenie zdolności do czynności prawnej.

I grupa : osoby pełnoletnie nie ubezwłasnowolnione: osoby należące do tej grupy mogą dokonywać wszelkich czynności prawnej
II grupa: osoby do 13 roku życia oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie: czynność prawna dokonana przez osobę należącą do tej grupy jest nieważna. Istnieje wyjątek: jeżeli taka osoba w drobnej bieżącej sprawie życia codziennego dokonała zdolności prawnej czynność taka jest ważna z chwilą dokonania chyba, że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie.
III grupa: osoby 13-18 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo - grupa osób, która ma ograniczoną zdolność do czynności prawnej.
Czynność zobowiązująca lub rozporządzająca wykonana przez osobę należącą do tej grupy dla swojej ważności wymaga zgody przedstawiciela ustawowego. Istnieją 2 wyjątki:

  1. pewne czynności mogą być wykonywane bez zgody przedstawiciela ustawowego

  2. pewne czynności nie mogą być przez taką osobę dokonywane nawet za zgodą przedstawiciela ustawowego np. testament, adopcja.

Osoba prawna - osobami prawnymi SA: skarb państwa oraz jednostki organizacyjne, którymi prawo przyznaje osobowość prawną. Osoby prawne uzyskują zdolność prawną z chwilą wpisu do rejestru a tracą w momencie skreślenia z rejestru.


Podział osób prawnych wg teoretyków:

Cechy korporacji:

Cechy zakładu:

Tryb tworzenia osób prawnych:


KRS - Krajowy Rejestr Sądowy - podstawowy rejestr osób prawnych w Polsce.

Tryb likwidacji osób prawnych:

Ułomne osoby prawne - występują w obrocie (spółka osobowa).


Spółki:

Spółki osobowe: mogą nabywać prawa, mogą zaciągać zobowiązania, mogą pozywać i mogą być pozwane. NIE mają one osobowości prawnej.

AKTY PRAWNE (normatywne):

Indywidualnymi aktami prawa są:
* orzeczenia sądowe
* decyzje administracyjne.

Budowa aktu prawnego:

1. nagłówek: nazwa rodzaju danego aktu prawnego (ustawa, rozporządzenie, itp.), data uchwalenia aktu czy ustanowienia oraz merytoryczny tytuł tego aktu.

2. preambuła: wstęp

3. część zasadnicza: skalda się ona z przepisów opartych kolejno po sobie następującymi numerami, oznaczonymi za pomocą cyfr arabskich. W skład części zasadniczej wchodzi systematyka aktów prawnych, przepisy przejściowe i końcowe, przepisy wprowadzające.

4. podpis.

- ustawy konstytucyjne

0x08 graphic
- ustawy zwykłe

-rozporządzenia prezydenta RP

- rozporządzenia Rady Ministrów Dziennik Ustaw

- rozporządzenia prezesa Rady Ministrów
- rozporządzenia ministrów

0x08 graphic

- zarządzenia prezesa Rady Ministrów
- zarządzenia ministrów
- zarządzenia prezydenta Monitor Polski

- uchwały Rady Ministrów

akty o mocy powszechnej - Dziennik Ustaw

akty generalnych charakterze wewnętrznych - Dziennik Ustaw Monitor Polski

akty prawa miejscowego - inne dzienniki urzędowe.

Hierarchia generalnych aktów prawnych:





(uzupełnić o piramidę z wykładu)





Najwyższe miejsce w hierarchii przypada konstytucji - akt normatywny, który zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii. Jest ona podstawą prawną innych aktów normatywnych. Tekst artykułowany konstytucji poprzedzony jest preambułą.

O stopień niżej znajdują się ustawy i inne akty prawne `z mocą ustawy' z wyjątkiem rozporządzenia prezydenta z mocą ustawy podczas stanu wojennego.
Ustawą jest każdy akt, który nosi nazwę ustawy, przeszedł drogę ustawodawczą oraz został ogłoszony jako ustawa.

Ustawa w rozumieniu materialnym - jest to akt, którego treść dotyczy praw i obowiązków obywatela, wolnej działalności człowieka i ograniczenia własności.

Inne akty prawne `z mocą ustawy'- akty te zajmują takie samo miejsce jak ustawy, są więc aktami normatywnymi tego samego rzędu co ustawy. Mają one, więc taką samą moc obowiązującą jak ustawy, mogą zmieniać postanowienia i uchylać moc obowiązującą wszelkich ustaw, jak też ustawy mogą zmieniać i uchylać ich postanowienia. Organami do wydawania takich aktów uprawnieni są prezydenci państwa albo rządy. Są one przedstawione parlamentowi, który albo je odrzuca albo zatwierdza, albo też uchyla. Konstytucja RP w czasie pokoju nie uprawnia żadnego organu państwa do wydawania dekretów bądź rozporządzeń „z mocy ustawy”.

Na samym dole znajdują się rozporządzenia - akty wykonawcze do ustaw. Różnica między rozporządzeniem a ustawą jest widoczna w płaszczyznach:

Rozporządzenie nie może nakładać sankcji. Rozporządzenia dotyczą rzeczy częściej się zmieniających.


Umowa międzynarodowa - ratyfikowana za uprzednia zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą jeżeli nie da się ich pogodzić.

PROCEDURA USTAWODAWCZA - droga jaka musi przejść akt generalny aby stać się ustawą.
1. Inicjatywa ustawodawcza: to prawo wniesienia do parlamentu przez określone podmioty projektu ustawy. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje posłom, rządowi, prezydentowi. W niektórych państwach prawo to miały również np. związki zawodowe lub dane grupy wyborców. Przysługujące posłom prawo inicjatywy ustawodawczej bywa czasem ograniczone ze względu na: liczbę wnioskodawców, czas wykonania inicjatywy ustawodawczej, zabezpieczenie finansowe projektowanej ustawy.

2. „czytanie” projektu ustawy: obecnie przyjęta jest zasada rozpatrywania ustawy w trzech czytaniach. Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu odpowiedniej komisji z wyjątkiem ustawy o szczególnym znaczeniu, której czytanie odbywa się na posiedzeniu sejmu. Pierwsze czytanie kończy się kierowaniem projektu do komisji chyba, że Sejm odrzuci projekt w całości. Drugie czytanie obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustaw, a także przeprowadzenie debaty, oraz zgłaszania poprawek i wniosków. Trzecie czytanie może się odbyć niezwłocznie, jeżeli w drugim czytaniu projekt nie został ponownie skierowany do komisji. Obejmuje ono przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji oraz przedstawienie przez posła-sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłaszanych podczas drugiego czytania. Etap ten kończy się glosowaniem.

3. głosowanie: quorum - najmniejsza ilość głosujących niezbędna do tego, aby
podejmowane decyzje były ważne.
Większość - co najmniej połowa ustawowych posłów. Wyróżniamy 3 rodzaje większości:

Głosowanie idzie do 2 izby, w której jest on merytorycznie rozpatrywany. Po rozpatrzeniu projektu odbywa się głosowanie, które przebiega podobnie jak w pierwszej izbie. Jeżeli druga izba odrzuci projekt w całości względnie wprowadzi do niego zmiany, projekt ten ponownie staje się przedmiotem obrad pierwszej izby. Może on zaakceptować propozycje drugiej izby ale tez może je odrzucić. Odrzucenie to wymaga podjęcie uchwały kwalifikowaną bądź bezwzględną większością głosów. Tak uchwalony tekst, jak tez tekst do którego izba druga nie zgłosiła zastrzeżeń, podpisywany jest przez kompetentny organ państwowy.

4. podpisanie: jest to kolejny etapem procedury ustawodawczej. Prezydent może:

- podpisać
- skorzystać z prawa veta

- skierować do Trybunału Konstytucyjnego

- skierować ustawę sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów prezydent podpisuje ustawę.

5. ogłoszenie: ostatni etap procedury ustawodawczej. W Polsce ogłoszenie ustawy zarządza Prezydent. Organem publikacyjnym jest Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej.

SYSTEM PRAWA - zbiór elementów pomiędzy, którymi występują określone powiązania.


System prawa dzielimy na dwa rodzaje:

Powiązanie na zasadzie delegacji - powiązanie formalne. Akt wyższego rzędu uprawnia określony podmiot do wydania aktu prawnego niższego rzędu. Niniejszy akt niższego rzędu uprawnia inny podmiot prawa do wydania aktu jeszcze niższego rzędu.

Powiązania treściowe - polegają na tym, że z treści reguł będących wyżej w hierarchii można wiązać treść reguł będących niżej w hierarchii.


ZASADY SYSTEMU PRAWA:

Zasada - (w piśmiennictwie prawniczym) - zasady są to normy podstawowe bądź dla systemu bądź dla danej gałęzi prawa (np. zasada państwa prawnego).

Zasady systemu prawa dzielimy na:

Wszelkie twierdzenia o zasadach systemu prawa są to zawsze tylko oceny, nie mają charakteru poznawczego.

Próba odróżnienia tzw. zasad od reguł prawnych podjęta przez R. Dworkina oraz R. Alexy'ego.

Koncepcja wg R. Dworkina: istnieją „logiczne” różnice między regułami a zasadami:

  1. reguły mają charakter konkluzywny - są one stosowane zgodnie z maksymą „wszystko albo nic”

  2. zasady mają charakter niekonkluzywny. Zasada może naleźć zastosowanie w mniejszym lub większym stopniu.

Koncepcja wg R. Alexy'ego:

  1. zasady mają optymalizacyjny charakter - zasady wskazują pewien ideał, cel, stopień jego realizacji zależy od prawnych i faktycznych możliwości.

  2. wszystkie reguły są tak samo ważne.

Zasady podlegają ważeniu - są zasady ważniejsze i mniej ważne. Hierarchia nie jest ustalona abstrakcyjnie, lecz w każdym przypadku organ stosujący prawa musi ustalić, która z kolidujących zasad jest ważniejsza.

Kolizja: wyróżniamy 3 rodzaje kolizji:

Nie wszystkie normy, które określany zasadami systemu prawa wg Dworkina i Alexy'ego będą zasadami.
Wiele norm zasad systemu prawa wg. Alexy'ego i Dworkina będą regułami.

STANOWIENIE PRAWA - przez stanowienie prawa rozumiemy określone działania ciał kolegialnych lub jednoosobowy, którym przyznano kompetencje do wydania nowych przepisów prawnych. Każda decyzja stanowienia prawa nabiera mocy na podstawie normy kompetencyjnej, ustanawiającej warunki, których spełnienie powoduje, że dana decyzja staje się prawem obowiązującym. Warunki te dzielimy na dwie grupy:

PRAWO ZWYCZAJOWE:
Wyróżniamy dwa elementy prawa zwyczajowego:

Każdy z tych elementów musi być spełniony.

Zwyczaj - można powiedzieć, że zwyczaj polega na tym, iż pewien, odpowiednio szeroki krąg ludzki dłuższy czas przestrzega pewnego sposobu postępowania.

Teoria klasyczna: uznaje, że istotnym elementem składowym prawa zwyczajowego jest praktyka, zwyczaj.
Zwyczaj musi spełniać pewne wymagania, musi być on:
- powszechny - musi być stosowany powszechnie w tych kręgach, których reguła prawna ma dotyczyć

- równomierny - akty zwyczaju idące w jednym kierunku nie mogą być równoważone aktami zwyczaju idącego w kierunku przeciwnym

- trwały - zwyczaj musi być kontynuowany przez dłuższy czas.

Tak, więc w teoriach klasycznych do powstawania reguł prawa zwyczajowego wymaga się występowanie obu elementów: zewnętrznego i wewnętrznego.

Szkoła historyczna: wg poglądów niemieckiej szkoły historycznej prawo jest częścią życia narodu, jego ducha, a „duch” przejawia się w takich zjawiskach kulturowych jak język, prawo, obyczaje, państwo. Zwyczaj jest tu traktowany jako zjawisko wtórne w stosunku do `przekonań prawnych”. Charakter pierwotny mają przekonania prawne - element wewnętrzny jest najważniejszy.

Teoria praktyki organów państwa: decydującą rolę w tej koncepcji odgrywa element zewnętrzny, którym są określane decyzje organów państwa, przyjmujące regułę zwyczaju za podstawę wydanego rozstrzygnięcia w danej, konkretnej sprawie. Prawo zwyczajowe jest tu pojmowane jako zjawisko wtórne, zwyczaj zaś - jako pierwotne.

Rola prawa zwyczajowego: stało się ono w państwach współczesnych zjawiskiem marginalnym. Jego znaczenie podkreśla się głównie w prawie międzynarodowym, a także w handlu międzynarodowym.

PRAWO PRECEDENSOWE:

Obowiązuje ono przede wszystkim w państwach anglosaskich. Regułą jest tam prawotwórcza działalność sądów. Sędzia wydając rozstrzygnięcie w danej sprawie, ma obowiązek oparcia swego orzeczenia na orzeczeniach, jakie zostały wydane poprzednio w sprawach podobnych. Z dotychczasowego orzecznictwa sędzia wyprowadza określoną wspólną zasadę, będącą podstawą aktualnie wydawanego rozstrzygnięcia.
Cecha systemu precedensowego jest stałość decyzji. Upływ czasu zwiększa autorytet orzeczenia i im precedens starszy tym lepszy.

UMOWA: wyróżniamy dwa rodzaje umów:

      1. umowa publicznoprawna: tworzy prawo; jest ona charakterystyczna dla prawa międzynarodowego publicznego. np. porozumienie sierpniowe.

      2. umowa cywilnoprawna: umowa ta opiera się na istniejącym prawie pozytywnym.

RELIGIA: w naszym systemie prawa religia nie stanowi źródła prawa.

OBOWIĄZYWANIE PRAWA: nie ma definicji obowiązywania prawa. Norma obowiązuje - oznacza, iż adresaci wini się do niej stosować.
obowiązuje to jest stosowane.

Kryteria obowiązywania prawa: pozwalają nam na wyodrębnienie norm obowiązujących od nieobowiązujących. Odpowiadają nam na pytanie, dlaczego norma obowiązuje.

Wyróżniamy 3 kryteria obowiązywania prawa:

Zakresy obowiązywania prawa: odpowiadają nam na pytanie gdzie norma obowiązuje (zakres terytorialny), kogo norma obowiązuje (zakres personalny), kiedy norma obowiązuje (zakres temporalny).
1. zakres terytorialny: norma obowiązuje na całym terytorium, chyba że sama stanowi inaczej.
Terytorium- jest to przedmiot władzy państwowej oraz przestrzeń w zakresie, której ta władza jest sprawowana w sposób wyłączny w stosunku do osób, rzeczy oraz zdarzeń.
Co stanowi terytorium?:
* obszar lądowy
* przestrzeń pod ziemią

* słup powietrza - do przestrzeni kosmicznej
* morskie wody terytorialne
- morze wewnętrzne: wody zatok, portów
- morze terytorialne: 12 mil morskich od linii brzegu.

Wyjątki in plus:

- placówki dyplomatyczne zagranicą,

- statki morskie, samoloty

Wyjątki in minus:

- placówki dyplomatyczne państwa obcych.

2. zakres personalny: prawo obowiązuje wszystkie osoby przebywające na terytorium naszego państwa.
Wyjątek in minus:

* personel placówek dyplomatycznych państwa obcych
Wyjątek in plus:

* obywatela naszego państwa obowiązuje nasze prawo gdziekolwiek on by się nie znajdował.

3. zakres temporalny: od kiedy prawo obowiązuje? Najwcześniejszym momentem gdy akt prawa może zacząć obowiązywać jest moment jego ogłoszenia czyli opublikowania go w Dzienniku Urzędowym.
W przeszłości może to być po ogłoszeniu w dowolnym czasie i nazywa się to vacatio legis - jest to czas upływający od chwili ogłoszenia aktu prawnego do chwili uzyskania przez niego mocy obowiązującej. Np. 3 miesiące po ogłoszeniu. I

Jeżeli akt prawny nie wskazuje sam, od kiedy ma obowiązywać wchodzi w życie 14 dni po ogłoszeniu.
Do kiedy obowiązuje akt prawny? Akt prawny obowiązuje do czasy, gdy nie zostanie uchylony przez inny akt prawny.

klauzule derogacyjne - postanowienia uchylające przepis prawa dotychczas obowiązujące w danej dziedzinie.

Pojawiają się również akty czasowe - które mają określone w swojej treści do kiedy będą obowiązywały.
Zwyczaj negatywny - desuetudo - tracą moc przepisy nieprzestrzeganie przez nikogo.

Retroactio - (tzw. wsteczna moc obowiązywania aktu prawnego) - jest to wiązanie przez przepis prawa skutków prawnych z faktami, które miały miejsce w przeszłości, czyli przed ogłoszeniem lub wejściem w życie.

Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz. Wyraża ona sprzeciw przeciwko wiązaniu ujemnych skutków prawnych z faktami, które miały miejsce w przeszłości.
Zasada ta nie została wyrażona wprost w Konstytucji, ale mimo to w wielu orzeczeniach Trybunał konstytucyjny używa jej.
W prawie karnym zasada ta obowiązuje.

KOLIZJE PRZEPISU PRAWA - mówimy o niej wtedy, jeżeli pewien stan normowany jest przez więcej niż jeden przepis prawa, a skutki tych przepisów są nie do pogodzenia, tzn. iż podmiot prawa nie może jednocześnie zachować się w sposób które one przewidują.

Reguły kolizyjne:

Ad 2 i ad 3 znajduje zastosowanie w przypadku kolizji przepisów prawa w aktach na tym samym rzędzie w hierarchiczności.

Kolizja reguł kolizyjnych: mówimy o niej wtedy, gdy zastosowanie dwóch z tych reguł daje nam inne rozwiązanie.

STOSOWANIE PRAWA - jest to proces w trakcie, którego kompetentne organy na podstawie norm o charakterze generalnym i abstrakcyjnym podejmują rozstrzygnięcie, czyli w istocie formułują normę o charakterze indywidualnym i konkretnym, czego wynikiem stanowi rozpatrzenie sprawa stanowiącej przedmiot postępowania.

0x08 graphic
0x08 graphic

Etapy stosowania prawa:
ustaleń w zakresie faktów
ustaleń w zakresie stanu prawnego.

0. Ustalenia wstępne - czynności sprawdzające.
1. Wybór przepisu. Ustalenie w zakresie prawa.
2. Wykładnia przepisu.
3. Zebranie materiału dowodowego.
4. Subsumcja. Ustalenie w zakresie faktów
5. Ustalenie skutków prawnych.
Na każdym etapie stosowania prawa mamy do czynienia z ocenami.

ad.2.
wykładnia prawa - zespół czynności zmierzający do ustalenia zakresu i znaczenia zwrotów występujących w tekście prawnym.

ad.3.
Skutki prawne można wiązać wyłącznie z faktami, które zostały udowodnione.
4 grupy faktów, które nie wymagają udowodnienia:
* fakty powszechnie znane - notoryjność powszechna
* fakty znane organowi orzekającemu z urzędu - notoryjność urzędowa
* domniemanie prawa
* przyznanie przez stronę określonych faktów, jeżeli nie budzi to żadnych wątpliwości.

2 teorie oceniania materiału dowodowego:
-> legalna teoria dowodowa - prawo stanowiło tym, któremu z dowodów przyznać wartości i jakie wiązać z nimi skutki prawne .
-> swobodna ocena dowodowa - organ stosujący prawo wg własnego przekonania dokonuje oceny, któremu z dowodów dać wiarę, a któremu nie oraz jakie wiązać zebranym materiałem dowodowym skutki prawne.
ad.4.
subsumcja - porównuje ustalenia w zakresie prawa i faktów.

Dwa modele stosowania prawa:

Sylogizm prawniczy - z dwóch zdań, czyli wypowiedzi mających wartość logiczną w sposób logiczny wynika wniosek, który jest także zdaniem w sensie logicznym.

Ideologie - wskazują jak prawo powinno być formułowane. Wyróżniamy dwa rodzaje ideologii:

    1. ideologia decyzji związanej przez prawo : każda decyzja powinna wynikać z prawa, ponieważ wtedy zachowa pewność prawa i bezpieczeństwa.

    2. ideologia decyzji swobodnej: zakłada ona, iż w niektórych przypadkach powinno się odstąpić od tekstu, jeżeli inna decyzja, inne rozwiązanie uznamy za sprawiedliwe czyli słuszne.

REGUŁA INFERENCYJNA (wnioskowanie w przypadkach nienormowanych)- znajduje one zastosowanie, gdy do danego stanu faktycznego, który jak ocenia organ prawa nie jest prawnie indyferentny, brak jest regulacji prawnej.

4 reguły inferencyjne = wnioskowania:

Jeżeli przepis prawa zakłada zaistnienie jakiegoś stanu to należy przyjąć, iż wszystko to, co nie jest unormowane, ale zmierza do jego realizacji jest nakazane, a wszystko to, co nie jest unormowane, ale ten stan unicestwia jest zakazane.

  1. per analogiam legis (analogię z ustawy) : wnioskowanie umożliwia na wiązanie z przypadkiem nienormowanym skutków prawnych (podobnych bądź takich samych) określanych przez przepis prawa w przypadku ustalenia, iż stan faktyczny, który normuje ten przepis jest podobny do stanu nienormowanego.

Trzy etapy tego wnioskowania:
* ustalenie (ocena) iż określony stan jest nienormowany
* ustalenie (ocena) iż stan faktyczny unormowany - fakt prawny jest podobny do nienormowanego
* ustalenie skutków prawnych (ocena) czy to są skutki takie same czy podobne.
(Wiązanie ze stanem nienormowanym skutków prawnych podobnych bądź takich samych jakie przewiduje przepis oceniany jako podobny do nienormowanego).

Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio - jak daleko sięga racja, tak daleko sięga dyspozycja.
Każdy przepis ma swoją rację ogólną. To należy wiązać skutki prawne ze wszystkimi, które te racje obejmują nawet jeśli są one nienormowane.

  1. per analogiam iuris (analogię z prawa): organ nie znajduje przepisu, który normowałby stan faktyczny podobny do stanu normalnego. Organ prawa wnioskuje do dycha prawa.
    analogia iuris nie ma przepisu.

Zabrania ono wiązania skutków prawnych z przypadkiem nienormowanym.
Mówi ona, aby wiązać skutki prawne tylko z faktami unormowanymi.
-> nie wolno nikomu przypisać wnioskowania per analogiam
-> per analogiam nie wolno nakładać żadnych obowiązków na obywateli, natomiast można przyznawać im uprawnienia w tym przypadku
-> jeżeli w przepisie jest słowo „tylko”, „wyłącznie” to sięgamy do rozumowania a contrario
-> nie rozszerzaj wyjątków - wyjątków przypadku wyjątków a contrario.

Wszystkie te wnioskowania mają charakter oceniający.

PRZEPIS PRAWNY A NORMA PRAWNA:
Przepis prawny - jest to zdaniokształtny zwrot językowy wskazujący bądź narzucający sposób postępowania , formalnie wyodrębniony w tekście prawnym jako artykuł, paragraf, ustęp lub jako zdaniokształtny fragment artykułu, paragrafu albo ustępu.
Norma prawna - jest w nauce prawa zgodnie rozumiana jako wypowiedź wskazująca określony sposób postępowania, a więc jako reguła zachowania, przy czym od innych rodzajów norm ma ja odróżnić cecha „prawności”.

Nazwa „norma prawna” nie występuje w języku ustawy. W tekstach ustaw występuje określenie „przepis prawa”.
”Norma prawna” nie należy do terminów języka prawnego (języka ustaw) lecz języka prawniczego.

Równoznaczność określeń: pojawia się równoznaczność tych terminów, ponieważ, czy mówi się o „przepisie” czy o „normie” prawnej to w jednym i w drugim przypadku chodzi o oznaczenie reguły zachowania się, wyodrębnionej w tekście prawnym jako artykuł lub jako mniejsza, zdaniokształtna wypowiedź wchodząca w skład danego artykułu lub paragrafu. Możemy wiec powiedzieć, że istnieje zmienność określeń „przepis” - „norma”.

WYKŁADNIA PRAWA - zespół czynności zmierzający do ustalenia zakresu i znaczenia zwrotów występujących w tekście prawnym.

Przedmiot wykładni - podmiotem wykładni będzie zawsze język, w którym są formułowane teksty prawne.

Czy każdy przepis podlega wykładni?

Pierwsze stanowisko: bezpośrednie rozumienie tekstu

Clara non sunt interpretanda - co jest jasne nie wymaga interpretacji
2 rodzaje

Drugie stanowisko: wszystko wymaga wykładni - omnia sunt interpretanda

Podział wykładni ze względu na stosowane dyrektywy interpretacyjne:

Dyrektywy wykładni - są to pewne wskazówki jak dokonywać wykładni. Nie mają one charakteru konkluzywnego, ale są do tego wyjątki.

Wyróżniamy 2 rodzaje dyrektyw:
- I stopnia: zalecają, w jaki sposób powinny być interpretowane przepisy prawa.

- II stopnia: m.in. wskazują:

- jakimi dyrektywami I stopnia należy się posługiwać
- ustalają kolejność posługiwania się tymi dyrektywami
- ustalają kryteria wyboru jednego spośród rozbieżnych znaczeń uzyskanych za
pomocą dyrektyw I stopnia.
Interpretacja tekstu prawnego składa się z dwóch etapów:
* ustalenie możliwych rozumień tekstu prawnego
* dokonanie wyboru jednego z nich.

Dwa rodzaje wykładni ze względu na stosowanie dyrektywy interpretacyjnej:

Dyrektywa wykładni językowej:

Dyrektywy wykładni systemowej:

Dyrektywy wykładni funkcjonalnej:

Podział wykładni ze względu na wynik uzyskany przez interpretatora:

DYREKTYWY PREFERENCJI - odpowiadają nam na pytanie w jakiej kolejności interpretator powinien stosować dyrektywy oraz w którym momencie wykładnia kończy się.

Wyróżniamy 3 stanowiska kolejności stosowania:

I stanowisko: tradycyjny model:
wykładnia językowa - jeżeli nie budzi ona wątpliwości to proces się kończy. Jeżeli jest inaczej możemy sięgnąć do wykładni systemowej. Jeżeli znów pojawiają się wątpliwości sięgamy do wykładni funkcjonalnej.

Wykładnia językowa wykładnia systemowa wykładnia funkcjonalna

II stanowisko:

Na pierwszym etapie wykładni dokonujemy wykładni przepisu prawa w oparciu o wszystkie znane rodzaje dyrektyw. Następnie wybieramy to znaczenie dokonane w etapie pierwszym, które jest najwłaściwsze.

III stanowisko: Aharon Barak:

Wynik wykładni jest zawsze oparty na łącznym stosowaniu języka, kontekstu i celu. Uzyskany wynik jest konglomeratem, który uzyskujemy w oparciu o stosowanie wszystkich znanych dyrektyw wykładni.


MOC WIĄŻĄCA WYKŁADNI - wykładnia ma moc wiążącą wówczas, gdy kompetentny organ ustanawia dyrektywę, nakazującą określonym adresatom wiązać z pewnymi przepisami ustalone przez ten organ znaczenie.
W przypadku wykładni, która nie ma mocy wiążącej, również formułowane są dyrektywy dotyczące znaczenia przepisów prawnych, ale pro futuro nikt nie jest zobowiązany do kierowania się tymi znaczeniami.

Wykładnia o mocy powszechnie obowiązującej: powszechnie obowiązująca moc wykładni polega na tym, że wszyscy adresaci interpretowanego przepisu są związani znaczeniem tego przepisu, ustalonym przez interpretatora. Mocą taką odznacza się wykładnia autentyczna i wykładnia legalna.

Problem prawotwórczości wykładni o mocy powszechnie obowiązującej:

Zaistniał problem, czy jest to jeszcze tylko wykładnia czy tez już tworzenie prawa. Prawodawca może ustalić znaczenie wcześniej wydanej normy w jakikolwiek sposób i będzie ono obowiązywało, chociażby przeczyło sensowi normy i naruszało wszelkie prawidła wykładni.
Jak daleko może sięgać wykładnia wiążąca:
Jeżeli interpretator mógł rozumieć dany przepis w sposób A lub B, mógł wybrać jedno albo drugie znaczenie, to w sytuacji ustalenia powszechnie obowiązującej wykładni owego przepisu w sposób A drugie ze wspomnianych rozumień B traci rację bytu. Gdyby organ orzekający zastosował przepis w jego rozumieniu B, to fakt ten byłby traktowany jako naruszenie prawa.

Prawotwórczość - jest to proces, którego rezultatem jest ustanowienie lub ukształtowanie się nowych norm prawa obowiązującego. Taka sytuacja występuje w przypadku wykładni autentycznej i legalnej gdyż zawsze powoduje ona zmianę dotychczasowego stanu prawnego, równą ustanowieniu nowego aktu normatywnego.

Wykładnia o ograniczonej mocy wiążącej: ograniczona moc obowiązująca wykładni prawa polega na tym, ż znaczenie interpretowanego przepisu, ustalonym przez interpretatora nie są związani wszyscy adresaci, lecz tylko pewne ich kategorie lub jedynie niektórzy spośród nich. Może być ona dokonywana przez te podmioty, którym postanowienia prawa nadają taką kompetencję oraz przez organy stosujące prawo. Wyróżniamy: