Państwo jest to organizacja polityczna obejmująca zakresem swego działania ogół członków społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium i wyposażona w aparat władzy pozwalający urzeczywistniać zamierzone przez nią cele. Bez względu na typ, każde państwo pełni dwie podstawowe funkcje, a mianowicie:

• funkcję wewnętrzną - sprawowaną w sferze stosunków wewnątrzpaństwowych,

• funkcję zewnętrzną - sprawowaną w sferze stosunków międzypaństwowych.

Prawo w znaczeniu przedmiotowym to ogół norm, ustanowionych lub uznanych przez państwo, zabezpieczonych stosowaniem przymusu, regulujących organizację i zakres działania instytucji oraz postępowania ludzi.

Normami stanowionymi przez państwo są normy prawne, które są rezultatem działalności właściwych organów władzy i administracji państwowej. Natomiast normami uznawanymi przez państwo są, dotychczas zwyczajowo uznawane za obowiązujące, reguły postępowania podniesione do rangi powszechnie obowiązującego prawa, zabezpieczonego właściwa mu sankcją w przypadku jego naruszenia.

Rolą prawa jest, z jednej strony, umacniane istniejących stosunków politycznych i społeczno-ekonomicznych państw, a z drugiej - kształtowanie nowych, zgodnych z wolą ustawodawcy ujawnianą w różnych aktach normatywnych.

Prawo w znaczeniu podmiotowym to pewne możliwości dowolnego zachowania się i uprawnienia (korzyści), jakie wynikają dla określonych osób z poszczególnych przepisów prawnych (prawa przedmiotowego).

W każdym państwie, poza normami prawnymi stanowionymi przez właściwe organy państwowe, istnieją także inne normy regulujące postępowanie określonych jednostek i zbiorowości. Są to normy moralne. Ich źródłem są powszechnie w określonej społeczności uznawane obyczaje i zwyczaje, które niejednokrotnie nabierają znaczenia obowiązujących reguł postępowania. Niezgodnie z nimi zachowanie jednostki pociąga za sobą sankcje opinii społecznej, która swoja surowością może niekiedy znaczenie przewyższać surowość sankcji wymierzanej przez właściwe organy za naruszenie normy prawnej.

Między normami prawnymi a moralnymi istnieją istotne różnice. Są nimi m.in.:

• powszechność obowiązywania norm prawnych, a ograniczony zakres norm moralnych, które obowiązują tylko członków pewnej społeczności (np. religijnej),

• sankcja - w przypadku naruszenia normy prawnej jest to dolegliwość zadawana przez właściwe organy państwa, a w przypadku naruszenia normy moralnej jest nią opinią publiczna i towarzysząca jej presja, a także odczuwane wyrzuty sumienia (np. z powodu nie złożenia datku za określony cel dobroczynny),

• dwustronny charakter norm prawnych, a jednostronny norm moralnych.
  Z istniejącego obowiązku prawnego jednej osoby wypływa określone prawo żądania innej osoby jego wypełnienia. Normy moralne nakładające określone obowiązki na pewno osoby nie uprawniają do ich egzekwowania (np. z normy: „miłuj bliźniego” nie wypływa dla nikogo możliwość żądania jego miłowania),

• o naruszeniu normy prawnej świadczy jedynie wyraźnie uzewnętrzniony czyn, zachowanie się człowieka. Norma moralna może zostać naruszona samym odczuciem lub myślą (np. odczuta zazdrość czy pomyślanym życzeniem mającym przynieść szkodę bliźniemu).

Szczególnym przypadkiem norm moralnych są normy religijne.

Norma prawna jest to obowiązująca reguła zachowania się adresatów (osób, których dotyczy)
w sytuacji w niej określonej, zabezpieczona środkami państwowego przymusu.

W budowie normy prawnej wyróżnia się trzy elementy:

1. hipotezę,

2. dyspozycję,

3. sankcję.

Hipoteza jest tą częścią normy prawnej, która określa stan faktyczny (sytuację) uzasadniający jej zastosowanie do konkretnego podmiotu (osoby).

Dyspozycja normy prawnej ustala, jak winien zachować się podmiot w sytuacji określonej
w hipotezie.

Sankcja jest ujemnym skutkiem, jaki staje się udziałem osoby, której zachowanie się nie jest zgodne
z dyspozycja normy.

Normy prawne wyrażane są w przepisach prawnych. Nie oznacza to, że oba te pojęcia są równoznaczne.

Przepis prawny jest to część aktu prawnego (np. ustawy) wyodrębniona przez ustawodawcę jako artykuł, paragraf lub w innej postaci. Przepis prawny jest pojęciem szerszym niż norma prawna. Są bowiem w aktach ustawodawczych takie sformułowania (zdania), które w swojej istocie są normami prawnymi (jeżeli zawierają w swojej treści obowiązujące reguły postępowania skierowane do określonych adresatów) - wtedy przepis prawny i norma prawna są pojęciami równoważnymi - ale są w nich też zawarte zdania wyodrębnione w artykuły, paragrafy czy w inną formą, które nie zawierają żadnych reguł postępowania określonych podmiotów prawa i jako takie nie są normami prawnymi - są wszakże zdaniami mającymi znaczenie przepisów prawnych.

Przestrzeganie prawa przez organy władzy, urzędy i instytucje oraz zgodne z treścią i intencja ustawodawcy jego stosowania, to podstawowy element praworządności. Wszelkie naruszenia prawa przez organ władzy czy administracji rządowej i samorządowej wywołuje niepożądane z punktu widzenia porządku prawnego reperkusje w społeczeństwie, które traci wiarę w prawo jako czynnik sprawiedliwej regulacji stosunków między ludźmi i samo skłonne jest do jego omijania.

Znaczącym czynnikiem umacniania praworządności jest znana prawu administracyjnemu instytucja skarg i wniosków, stanowiąca istotny element kontroli społecznej nad organami administracyjnymi.

Pierwotną, sformułowaną w konstytucji gwarancją praworządności jest konsekwentnie dokonany podział władz na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą z wyraźnym określeniem ich kompetencji.
Z punktu widzenia praworządności jest to bardzo wiele znaczące uznanie autonomiczności poszczególnych władz, z jednoczesnym wszakże ograniczeniem ich kompetencji zapobiegającym przerostowi jednej z nich nad pozostałymi.

Innym ważnym elementem praworządności jest zasada, że żaden akt prawny nie może być sprzeczny
z konstytucja oraz aktami prawnymi, które legitymują organom niższych szczebli do wydawania aktów prawnych będących w zakresie ich prawa nieważny, a wydawane na podstawie takiego aktu decyzje administracyjne kwalifikują się jako nieważne, do zaskarżenia do sądu administracyjnego.

W szerszym pojęciu zagadnienia praworządności obejmuje także przestrzeganie prawa i uznawanych przez prawo zasad społecznego współżycia prze poszczególnych obywateli.

Stosowanie prawa jest domeną organów państwowych właściwych do orzekania, czy konkretne zdarzenia codziennego życia spełnia hipotezę określonej normy prawnej i jakie w danej sprawie, zgodnie z dyspozycja normy, winno zapaść rozstrzygnięcie. Przykładem takich rozstrzygnięć są orzeczenia sądowe, decyzje administracyjne, prokuratorskie nakazy aresztowania. Pewne zadania organów państwowych w zakresie stosowania prawa można przekazywać organizacjom społecznym, np. związkom zawodowym. Ich decyzje jednak podlegają kontroli organów państwa.

Wykładnia prawa jest to interpretacja (objaśnieni) znaczenia norm zawartych w przepisach prawnych. Ma ona miejsce wówczas, gdy organ mający zastosować prawo ma wątpliwości dotyczące znaczenia normy prawnej, która zdaniem organu powinna być zastosowana. Wykładni dokonują różne organy. Z tego punktu widzenia wyróżniamy:

• wykładnie autentyczną, której dokonuje sam prawodawca. Jej istotą jest wyjaśnienie
  w samym tekście ustawy, co należy rozumieć przez użyte w nim określenia. Np.
  w ustawie o prawie wynalazczym wyjaśnienie, co w rozumieniu ustawodawcy uważać należy za wynalazek;

• wykładnie legalną, której dokonują sądy w procesie stosowania prawa do konkretnych przypadków. Szczególne znaczenie posiada wykładnia Sądu Najwyższego (wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej), która, mimo iż nie wiąże sądów niższych instancji - poza rozstrzygnięciami dokonanymi w konkretnej sprawie - to jednak ze względu na powagę Sądu Najwyższego ma wpływ na ich orzecznictwo. Wiążącymi sądy niższej instancji są wszakże wytyczne SN dotyczące wymiaru sprawiedliwości;

• wykładnie organów administracji rządowej, której dokonują nadrzędne organy administracji i odnoszą ją do organów administracji niższych szczebli;

• wykładnie doktrynalną, która jest dokonywana przez pracowników nauki i specjalistów
  z poszczególnych dziedzin prawa. Nie ma ona mocy wiążącej sądów czy organów administracji państwowej, ale jej autorytet jest tak wielki, że w procesie stosowania prawa jest brana pod uwagę.

Źródła prawa są to akty normatywne stanowione przez upoważnione organy państwowe, a także organy samorządów terytorialnych, zawierające normy prawne lub stanowiące istotny składnik właściwego uchwycenia treści normy prawnej. Mimo znacznego zróżnicowania, akty normatywne stanowią system, to znaczy logicznie uporządkowany według dwóch kryteriów: podmiotu (organu) prawodawczego i rodzaju aktu normatywnego. Ujęcie według tych kryteriów aktów normatywnych pozwala na ustalenie ich hierarchii, która dla naszego prawa przedstawia się następująco:

1. Konstytucja - jest to ustawa zasadnicza zajmująca naczelne miejsce w hierarchii aktów ustawodawczych. Wyróżnia się ona spośród innych aktów normatywnych tym, że jej uchwalenie, jak również wprowadzenie zmian do jej treści wymaga zgody kwalifikowanej większości, tzw. dwóch trzecich co najmniej połowy ogólnej liczby posłów obecnych w czasie głosowania. Uchwalana przez Zgromadzenie Narodowe konstytucja wymaga dla jej ważności
   i obowiązywania przyjęcia przez naród w drodze ogólnokrajowego referendum.

W swojej treści zawiera normy prawne dotyczące zasad ustroju politycznego i społeczno-ekonomicznego państwa. Ustala podstawy organizacyjne aparatu państwowego, reguluje sposób powoływania, skład i zakres działania organów państwa i samorządów terytorialnych, określa podstawowe prawa i obowiązki obywateli.

Wydawane z upoważnienia konstytucji inne akty normatywne nie mogą być w swojej treści
z nią sprzeczne.

2. Czołowe miejsce wśród innych - poza konstytucją - aktów normatywnych zajmuje ustawa (zwykła) sejmowa. Ustawa jest aktem normatywnym, uchwalanym przez Sejm
   i zatwierdzanym przez Senat. Wymaga tez podpisu Prezydenta. Brak zatwierdzenia ze strony Senatu względnie zgłaszane przez niego poprawki powodują powrót ustawy do Sejmu
   i ponowne głosowanie. Poprawki Senatu są odrzucane prze Sejm bezwzględną większością głosów, natomiast poprawki nie odrzucane bezwzględną większością głosów są poprawkami przez Sejm przyjętymi. Podobnie przedstawia się sprawa w przypadku całkowitego odrzucenia ustawy przez Senat.

Z inicjatywą ustawodawczą może wystąpić prezydent, Senat, Rada Ministrów, Rzecznik Praw Obywatelskich, komisje sejmowe lub 15 posłów. Ustawa, jak każdy akt normatywny, jest aktem ogólnym. Może ona zmieniać lub uchwalać wszystkie akty normatywne. Sprawy ważniejszej wagi państwowej mogą być regulowane wyłącznie ustawami. Nie ogranicza to kompetencji Sejmu do ingerowania także w inne, mniejszej wagi państwowej dziedziny życia.

3. Rozporządzenie jest aktem normatywnym Prezydenta oraz naczelnych i centralnych organów administracji państwowej, a mianowicie: Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, poszczególnych (lub kilku) ministrów i równorzędnych kierowników urzędów centralnych. Rozporządzenia mogą być wydawana wyłącznie na podstawie upoważnienia wynikającego
   z przepisu ustawy (delegacja ustawowa); stanowią bardziej szczegółowe rozwinięcia przepisów zawartych w ustawach.

Warunkami ważności rozporządzenia są:

• wyraźnie w konkretnej ustawie sformułowana delegacja ustawowa do wydania rozporządzenia;

• zgodność treści rozporządzenia z przepisami ustawy i utrzymanie jej w granicach udzielonego upoważnienia.

• Uchwała jest aktem prawnym kolegialnych organów władzy (Sejmu i Senatu) i administracji państwowej (Rad Ministrów, kolegialnych organów Rady Ministrów) oraz organów samorządu terytorialnego. Uchwały podejmują również kolegialne organy różnych organizacji i jednostek - nie stanowią one jednak źródła prawa państwowego. Uchwały Rady Ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe temu organowi.

• Zarządzenia jest aktem normatywnym, wydawanym przez Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów i ministrów oraz kierowników urzędów centralnych na podstawie ustaw i w celu ich wykonania. Zarządzenie różni się od rozporządzenia tym, że posiada mniejszy zakres treści niż rozporządzenie (nie rozwija przepisów ustawy), a w szczególności, że ma charakter wewnętrzny i obowiązuje tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu zarządzenie. Zrządzenia wydawane przez te organy nie stanowią podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów.

• Instrukcja, regulamin, statut są aktami normatywnymi o wyraźnie mniejszym zasięgu
  i znaczeniu niż dotąd omówione. Ich rolą jest wyjaśnianie i uściślanie przepisów zawartych
  w aktach wyższego rzędu. W żadnym przypadku nie mogą być z nimi sprzeczne. Ich głównym celem jest usprawnienie i uściślenie działalności organów niższego szczebla
  i jednostek organizacyjnych.

Nazwa organu	Rodzaj aktu normatywnego lub podejmowane czynności
Sejm i Senat	konstytucja, ustawy, uchwały, umowy międzynarodowe (ratyfikacja)
Prezydent	rozporządzenia, zarządzenia, podpisywanie ustaw, ratyfikacja umów międzynarodowych
Rada Ministrów	rozporządzenia, uchwały wykonawcze, uchwały samoistne
Prezes Rady Ministrów, ministrowie, kierownicy centralnych urzędów	rozporządzenia, zarządzenia, instrukcje, regulaminy, statuty
Wojewodowie	zarządzenia, zarządzenia porządkowe, obwieszczenia
Organy stanowiące samorządów terytorialnych	uchwały
Organy wykonawcze samorządów terytorialnych i ich przewodniczący	zarządzenia, zarządzenia porządkowe, obwieszczenia

W systemie prawa Rzeczypospolitej Polskiej wyodrębnione są następujące gałęzie (działy) prawa:

1. prawo państwowe (konstytucyjne),

2. prawo cywilne,

3. prawo rodzinne,

4. prawo pracy,

5. prawo administracyjne,

6. prawo finansowe,

7. prawo gospodarcze,

8. prawo karne,

9. prawo procesowe.

Prawo państwowe (konstytucyjne) - podstawowym jego źródłem jest ustawa zasadnicza, czyli Konstytucja oraz inne akty prawne nią związane, np. ordynacje wyborcze do Sejmu i Senatu. Reguluje ono podstawowe instytucje ujęte w Konstytucji oraz podstawowe prawa i obowiązki obywateli.

Prawo cywilne reguluje stosunki majątkowe między podmiotami prawa oraz niektóre sprawy niemajątkowe, jak np. prawo do nazwiska, ochrony czci, patentów, wzorów użytkowych, praw autorskich i związane z nimi roszczenia majątkowe.

Prawo rodzinne normuje stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami, stosunki między rodzicami i dziećmi oraz stosunki wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli.

Prawo pracy zawiera normy prawne regulujące stosunki pracy i płacy. W jego zakresie znajdują się także zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prawo administracyjne stanowi zbiór norm prawnych regulujących stosunki społeczne powstałe
w wyniku działalności organów administracji publicznej.

Prawo finansowe jest zbiorem norm dotyczących finansów publicznych i instytucji zajmujących się nimi. Dotyczy one budżetów, podatków i opłat, działalności banków, zakładów ubezpieczeń i innych instytucji finansowych.

Prawo karne jest zbiorem norm określających, co w świetle prawa jest przestępstwem i jaka grozi kara za jego popełnienie. Z prawem tym łączy się problematykę wykroczeń (ujęte w odrębnym kodeksie) oraz prawo karne wykonawcze.

Kodyfikacja prawa oznacza ujęcie w jedną, logiczne usystematyzowaną całość przepisów dotyczących danej dziedziny stosunków społecznych, zawartych w różnych aktach normatywnych,
w ramy jednolitego aktu określającego mianem kodeksu.

PRAWO CYWILNE

Nazwa prawa cywilnego wywodzi się od łacińskiego ius civile (prawo obywatelskie). Przedmiotem prawa cywilnego są stosunki majątkowe i niektóre osobiste, zaistniałe między podmiotami prawa. Cechą istotną i charakterystyczną prawa cywilnego jest równorzędność podmiotów, tzn. że żaden
z podmiotów w istniejącym stosunku prawnym nie jest podporządkowany drugiemu. Równorzędność podmiotów prawa różni prawo cywilne od prawa administracyjnego i prawa finansowego, których przedmiotem są również stosunki majątkowe. Są to jednak stosunki kształtowane nie na zasadzie równorzędności podmiotów, lecz zwierzchnictwa organów administracyjnych, np. decyzja organu administracyjnego o wywłaszczeniu czy o nałożeniu podatku na konkretne osoby.

Przepisy prawa cywilnego mają zastosowanie zarówno do osób fizycznych, jak i osób prawnych,
i w układzie mieszanym, tzn. że podmiotami określonego stosunku prawnego są albo wyłącznie osoby fizyczne (poszczególnie obywatele), albo wyłącznie osoby prawne (np. przedsiębiorstwa), albo po jednej stronie podmiotem jest osoba fizyczna, a po drugiej osoba prawna.

Działami prawa cywilnego są:

1. część ogólna,

2. prawo rzeczowe,

3. prawo zobowiązaniowe,

4. prawo spadkowe.

Część ogólna obejmuje przepisy mające zastosowanie we wszystkich działach prawa cywilnego. Mogą też mieć zastosowanie w innych gałęziach prawa. Ich treścią są istotne i wspólne dla poszczególnych stosunków prawnych, kształtowanych na gruncie norm zawartych w pozostałych częściach prawa cywilnego, normy i zasady, których pominięcie stawia pod znakiem zapytania ważność czynności prawnej dokonanej na gruncie prawa rzeczowego, zobowiązaniowego czy spadkowego.

Prawo rzeczowe jest zespołem przepisów normujących instytucje własności i niektóre inne prawa do korzystania z rzeczy.

Prawo zobowiązaniowe reguluje stosunki prawne powstające między podmiotami w związku
z dokonywaną wymianą dóbr i świadczeniem usług. Dotyczy zatem stosunków zachodzących między wierzycielem a dłużnikiem zobowiązanym do spełnienia określonego świadczenia na rzecz wierzyciela.

Prawo spadkowe obejmuje zespół przepisów prawnych odnoszących się do przejścia ogółu cywilnych, majątkowych praw i obowiązków osoby zmarłej na spadkobierców.

Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest kodeks cywilny. Składa się on z czterech ksiąg obejmujących:

1. część ogólną,

2. własność i inne prawa rzeczowe,

3. zobowiązania,

4. spadki.

CZĘŚĆ OGÓLNA PRAWA CYWILNEGO

Osobą fizyczna jest każdy człowiek. Pozostaje nią od urodzenia aż do śmierci. Każdy człowiek jako osoba fizyczna posiada zdolność prawną, tj. zdolność do posiadania określonych praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego. Zdolność tę nabywa z chwilą poczęcia, a traci z chwilą śmierci. Aktem stwierdzającym śmierci człowieka jest akt zgonu wydawany przez urząd stanu cywilnego, lub
w przypadkach szczególnych (brak dowodu śmierci, a wszystko wskazuje na to, że dana osoba, która w pewnych okolicznościach zaginęła, nie żyje) orzeczenie sądu o uznaniu osoby za zmarłą.

Od zdolności prawnej odróżnić należy pojęcie zdolności do czynności prawnych. Po pojęciem zdolności do czynności prawnych osoby fizycznej rozumiemy jej możność wywoływania określonych skutków prawnych poprzez własne oświadczenie wili (czynności prawne). Efektem oświadczeń woli może być nabycie pewnych praw lub zaciągnięcie określonych zobowiązań.

Pełną zdolność do czynności prawnych posiada człowiek, który ukończył 18 rok życia, czyli uzyskał pełnoletność.

Pełnoletnią staje się też kobieta, która po ukończeniu 16 roku życia zawarła związek małżeński.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych posiada osoba, która ukończyła lat 13. Taką samą zdolność posiada osoba pełnoletnia częściowo ubezwłasnowolniona orzeczeniem sądu, z powodu uzasadniających to przyczyn.

Istota ograniczonej zdolności do czynności prawnych polega na tym, że osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona częściowo może nabywać określone prawa i zaciągać zobowiązania poprzez własne oświadczenia woli wyłącznie za zgodą swego ustawowego przedstawiciela. Ograniczenia to nie dotyczy drobnych transakcji codziennego życia, np. kupna gazeta, jak również rozporządzenia własnym zarobkiem. Tylko ważne powody mogłyby uzasadnić ograniczenia tej możności przez sąd. Nie dotyczy również dokonywanych przez te osoby czynności nieodpłatnych.

Ubezwłasnowolnić częściowo można osobę, która dotknięta jest choroba psychiczną lub niedorozwojem umysłowym, a jej stan chorobowy nie wymaga ubezwłasnowolnienia całkowitego. Dla osoby częściowo ubezwłasnowolnionej sąd ustanawia kuratora jako jej ustawowego przedstawiciela. Rolą kuratora jest prowadzenia spraw oso by ubezwłasnowolnionej dla jej dobra.

Ubezwłasnowolnienie całkowite jest to - jak wynika z samego określenia - pozbawienia wszelkiej zdolności do czynności prawnych. Może być ono orzeczone w stosunku do osoby, która ukończyła 13 lat, a także w stosunku do osoby pełnoletniej, która cierpi na chorobę psychiczną lub niedorozwój umysłowy w stopniu wyższym niż taki, który uzasadniałby ubezwłasnowolnienie częściowe, albo jest dotknięta nałogiem pijaństwa lub narkomanii.

W przypadku długotrwałego zaginięcia osoby fizycznej istnieje możliwość uznania jej za zmarłą. Domniemywa się, że osoba zaginiona zmarła w chwili oznaczonej w orzeczeniu sądu o uznaniu za zmarłą. Możliwość taka ma istotne praktyczne znaczenie dla członków rodziny osoby zaginionej, ponieważ jednoznacznie określa ich stan prawny i pozwala na dokonywanie czynności prawnych, które dokonane bez takiego uznania byłyby bezprawne (np. zawarcie ponownego małżeństwa przez opuszczonego małżonka byłoby bigamią, karalną w naszym ustawodawstwie).

Podstawowym terminem pozwalającym na uznanie osoby zaginionej za zmarła jest upływ dziesięciu lat od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości osoba zaginiona jeszcze żyła. Jednak wystarcza okres pięcioletni, gdyby w chwili uznania za zmarłą osoba zaginiona ukończyła siedemdziesiąt lat. Uznanie osoby za zmarłą nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym ukończyłaby ona dwadzieścia trzy lata. Zaginięcie w przypadkach szczególnych (np. katastrofy samolotu) uzasadnia uznanie osoby zaginionej za zmarłą po upływie krótszych terminów niż przedstawione.

Osoba prawna jest to trwałe, dokonane na podstawie właściwych przepisów prawnych, zespolenie pewnej grupy osób fizycznych i środków majątkowych dla osiągnięcia określonych celów społecznych lub ekonomicznych. Mówiąc inaczej, jest to organizacja lub instytucja, która w dziedzinie stosunków majątkowych może występować jako podmiot praw i obowiązków.

Pojęcie osoby prawnej charakteryzują następujące elementy:

• cel,

• element ludzki,

• majątek,

• wyodrębnienie organizacyjne,

• przepis prawny uznający dana organizacje za samodzielny podmiot prawa.

Warunkiem nieodzownym powstanie osoby prawnej jest dokonanie jej wpisu do właściwego rejestru. Z chwilą zarejestrowania osoba prawna nabywa osobowość prawną. Dzięki niej może występować w obrocie i dokonywać czynności prawnych, czyli nabywać prawa i rozporządzać nimi, jak również zaciągać zobowiązania. Czynności tych dokonuje za pomocą kompetentnych organów (dyrektor przedsiębiorstwa państwowego, prokurent, zarząd spółki, spółdzielni).

Czynność prawna jest to oświadczenie woli człowieka mające na celu wywołanie określonych skutków prawnych. Zamierzonym stanem czynności prawnej może być powstanie, zmiana lub zniesienie już istniejącego stosunku prawnego.

Istotnym elementem czynności prawnej jest oświadczenie woli, czyli wyraźne uzewnętrznienie zamiaru wywołania pożądanego skutku prawnego. Wola może być przejawiona w różnej formie (pisemnie, ustnie), a także przez każde inne zachowanie się osoby, które ujawnia dostatecznie jej zamiar (gest, mimika, itp.). Są takie czynności prawne, dla ważności których ustawa wymaga zachowania wyraźnie określonej formy (np. forma pisemna, akt notarialny).

PRAWO RZECZOWE

Rzeczami według kodeksu cywilnego są tylko przedmioty materialne będące we władzy człowieka.

Od pojęcia rzeczy odróżnić należy pojęcie mienia (majątku), na który składają się rzeczy, ale także inne postacie majątku, którymi człowiek dysponuje, tzw. wartości niematerialne i prawne. Są to różnego rodzaju prawa podmiotowe, np. autorskie przysługujące literatom, kompozytorom, plastykom, malarzom, itp., prawa patentowe i wynalazcze, prawa do firmy i inne, które przynoszą ich podmiotom określone korzyści materialne i które, podobnie jak rzeczy, mogą stanowić przedmiot różnych transakcji.

Rzeczy dzielimy na:

1. nieruchomości,

2. ruchomości.

Nieruchomościami - w świetle kodeksu cywilnego - są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki, budowle i inne urządzenia trwale
z gruntem związane lub same te obiekty i ich części, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od grunty przedmiot własności.

Ruchomości - tego pojęcia kodeks cywilny nie definiuje, tym niemniej można je wydedukować
z definicji nieruchomości i objąć nim, jako jego desygnaty, wszystkie rzeczy nie będące nieruchomościami.

Własność w rozumieniu kodeksu cywilnego oznacza prawo właściciela do korzystania z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa oraz pobieraniem z niej pożytków
i innych dochodów, z wyłączeniem innych osób. Oznacza też możliwość swobodnego nią rozporządzania.

Prawo korzystania z rzeczy to nie tylko jej używanie i pobieranie z niej pożytków, ale to także prawo do jej przekształcania, a także zniszczenia.

Rozróżnia się własność publiczną i prywatną. Do własności publicznej zalicza się własność państwową, czyli własność Skarbu Państwa i innych państwowych osób prawnych (np. przedsiębiorstw państwowych), oraz własność komunalną gmin, powiatów i województw, która jest
w dyspozycji samorządów terytorialnych. Do własności prywatnej zalicza się własność osób fizycznych i niepublicznych osób prawnych zarówno krajowych jak i zagranicznych.

Nabycie własności może mieć charakter pierwotny lub pochodny. Pierwotnymi sposobami nabycia własności są: wywłaszczenie, zasiedzenie, zawłaszczenie rzeczy niczyjej.

Pochodnymi sposobami nabycia i utraty własności są przede wszystkim przeniesienie, spadkobranie oraz nabycie majątku przez łączenie się osób prawnych. Tu prawo jednych osób przechodzi na inne osoby.

Przeniesienie własności następuje na podstawie umowy zawartej między dotychczasowym właścicielem a nabywcą (umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, pożyczki, kontraktacji, umowy
o dzieło).

Posiadanie jest to faktyczne władztwo nad rzeczą. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego posiadaczem rzeczy jest zarówno osoba, która faktycznie rzeczą włada jak właściciel - posiadacz samoistny, jak i ta, która nią włada jako użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub osoba mająca inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudza rzeczą - posiadacz zależny.

Przedmiotem posiadania mogą być zatem rzeczy lub prawa majątkowe, z którymi łączy się bezpośrednie władztwo nad rzeczą.

PRAWO ZOBOWIĄZANIOWE

Zobowiązanie jest to stosunek prawny między dwiema lub więcej osobami, w którym jedna zwana wierzycielem może żądać od drugiej zwanej dłużnikiem określonego zachowania się - świadczenia.

Uprawnienie wierzyciela to wierzytelność, a zobowiązanie dłużnika - dług. Uprawnienia wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika stanowią treść stosunku zobowiązaniowego.

Różne mogą być zdarzenia prawne powodujące powstanie zobowiązań. Są nimi w szczególności:

• umowy i inne czynności prawne,

• akty administracyjne,

• czyny niedozwolone i niektóre czyny dozwolone,

• bezpodstawne wzbogacenie.

Umowa jest to dwustronne oświadczenie woli, mające na celu stworzenie stosunku zobowiązaniowego. Źródłem zobowiązania bywa też jednostronne oświadczenie woli, np. darowizna, publiczne przyrzeczenie nagrody.

Akt administracyjny powoduje powstanie zobowiązania nie na zasadzie równorzędności podmiotów, lecz na zasadzie zwierzchności organu uprawnionego do wydania określonych w ustawie decyzji. Akty administracyjne wywołują skutki na gruncie prawa cywilnego w wyjątkowych przypadkach. Cechą charakterystyczną prawa cywilnego jest bowiem równorzędność, a nie zwierzchność podmiotów.

Czynem niedozwolonym jest na ogół zawiniony czyn człowieka wyrządzający drugiemu szkodę majątkową lub niemajątkową. Pojęcie „czyny niedozwolone” obejmuje wiele zagadnień, a wynikająca z nich odpowiedzialność nie zawsze jest odpowiedzialnością z tytułu winy. Jako czyn niedozwolony, powodujący obowiązek odszkodowania traktuje prawo cywilne również niektóre zdarzenia będące wynikiem niezawinionych działań ludzkich, a powodujące szkody, np. szkody wyrządzone przez zwierzę bez winy właściciela, wynikające z ruchu zakładów pędzonych siłami przyrody, ruchem pojazdów itp.

Oprócz czynów niedozwolonych, źródłem powstania zobowiązania mogą też być niektóre czyny dozwolone, np. zapłata świadczeń za światło i gaz w zastępstwie lokatora nieobecnego w domu.

Innym jeszcze źródłem mogącego powstać zobowiązania jest bezpodstawne wzbogacenie. Zachodzi ono w przypadku, gdy ktoś bez podstawy prawnej uzyskuje korzyść majątkową cudzym kosztem, np. z przelewu na niewłaściwy rachunek.

PRAWO SPADKOWE

Prawo spadkowe - to zespół przepisów prawnych odnoszących się do przejścia ogółu cywilnych, majątkowych praw i obowiązków zmarłego na inne osoby. W znaczeniu podmiotowym oznacza uprawnienie określonych osób do dziedziczenia po sobie zmarłej.

Podstawowymi pojęciami z dziedziny prawa spadkowego są:

1. Spadek - to ogół makowych praw i obowiązków zmarłego, który z chwilą śmierci zmarłego (spadkodawcy) przechodzi na spadkobierców.

Nie należą do spadku prawa i obowiązki majątkowe spadkodawcy, które są ściśle związane
z osobą spadkodawcy i wygasają z jego śmiercią, np. prawo do pobierania wynagrodzenia za pracę, do pobierania renty, prawo osoby uprawnionej do otrzymywania alimentów itp. Należą natomiast do spadku: zaległe wynagrodzenia, renta czy alimenty należne spadkodawcy za czas do chwili jego śmierci, lecz jeszcze nie pobrane.

2. Spadkodawca - osoba zmarła pozostawiająca spadek. Może nią być tylko osoba fizyczna.

3. Spadkobierca - to osoba uprawniona do przyjęcia spadku. Może nią być zarówno sobą fizyczna, jak i prawna, np. fundacja.

4. Dziedziczenia - to przejęcie spadku przez spadkobierców.

5. Dział spadku - to postępowanie mające na celu zniesienie wspólnoty majątkowej spadku
   i dokonanie jej podziału zgodnie z przepisami prawa lub wolą spadkodawcy wyrażona
   w testamencie.

Testament jest to jednostronne oświadczenie woli złożone na wypadek śmierci. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie może dokonać tej czynności prawnej przez przedstawiciela. Warunkami ważności testamentu są:

• świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenia woli,

• niedziałanie pod wpływem błędu,

• niedziałanie pod wpływem groźby,

• zgodność z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego,

• zachowanie wymaganej formy.

Ustawa przewiduje terminy możliwości powołania się na przyczyny nieważności testamentu (3 lata) i niemożności powołania się na nie (powyżej 10 lat od otwarcia testamentu). W przypadku gdy spadkodawca sporządził nowy testament, a nie odwołał w nim poprzedniego, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.

W przypadku braku testamentu ma zastosowanie dziedziczenie ustawowe. Z mocy ustawy, w pierwszej kolejności powołane są do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Część przypadająca małżonkowi nie może być jednak mniejsza niż ¼ całości spadku.

Jeżeli dziecko spadkodawcy zmarło wcześniej od spadkodawcy, wówczas jego tzn. dziecka, udział spadkowy, który by otrzymało, przypada jego dzieciom w równych częściach.

W przypadku braku zstępnych spadkodawcy (jego dzieci, wnuki i prawnuki), dziedziczą z mocy ustawy małżonek, rodzice (wstępni) i rodzeństwo. Udział małżonka w dziedziczeniu w zbiegu któregokolwiek z nich wynosi ½ spadku. W przypadku braku innych spadkobierców ustawowych cały spadek dziedziczy małżonek. Wyłączonym od dziedziczenia jest małżonek, jeżeli spadkodawca wystąpił o rozwód z jego winy, a żądanie rozwodu było uzasadnione.

W przypadkach braku jakichkolwiek spadkobierców ustawowych, spadkobiercą ustawowym staje się Skarb Państwa.

POSTĘPOWANIE CYWILNE

Postępowanie cywilne jest to rozpoznawanie i rozstrzyganie spraw w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy.

W postępowaniu spornym przed sądem uczestniczą; powód, tj. strona wnosząca powództwo i żądająca ochrony prawnej, oraz pozwany, tj. strona przeciw której skierowane powództwo (w postępowaniu nieprocesowym - uczestnicy postępowanie).

W procesie cywilnym jest też przewidziany przez prawo udział prokuratora. Z wyjątkiem spraw o rozwiązanie małżeństwa może on wytaczać powództwa oraz postępować do już toczącego się postępowania, broniąc interesu określonej osoby lub interesu społecznego. W postępowaniu przed sądem mogą też występować organizacje społeczne.

W postępowaniu sądowym strony mogą występować osobiście lub być zastępowane przez pełnomocnika (adwokat, radca prawny, współuczestnik sporu, osoba sprawująca zarząd majątku lub interesów strony, osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, rodzice, rodzeństwo lub zstępni oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia).

Przedmiotem procesu cywilnego jest roszczenie, jakie ma jedna osoba (powód) w stosunku do drugiej (pozwany). Pismem określającym to żądane jest pozew (w postępowaniu nieprocesowym - wniosek).

Rozróżnia się następujące rodzaje powództwa:

• o ustalenie stosunku prawnego lub prawa,

• o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa,

• o zasądzenie świadczenia.

Postępowanie cywilne w procesie spornym rozpoczyna się od wniesienia do sądu pozwu. Jeżeli pozew nie zawiera żadnych uchybień, jego odpis zostaje doręczony pozwanemu, który może wnieść na niego odpowiedź, wyłuszczając swoje stanowisko, lub wytoczyć powództwo wzajemne.

Pozew powinien zawierać:

• dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sporu jest oznaczona kwota pieniężna,

• przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających także właściwość sądu.

Ponadto można w pozwie zawrzeć wnioski o wezwanie wskazanych świadków i biegłych o zabezpieczenie powództwa, o nadanie wyroków i rygoru natychmiastowej wykonalności, o przeprowadzeniu rozprawy w nieobecności powoda, o dokonanie oględzin, o polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, o zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich.

Jak każde pismo procesowe pozew powinien również zawierać:

• określenie sądu, do którego jest skierowany,

• imię, nazwisko, zawód i miejsce zamieszkania stron oraz pełnomocników,

• określenie przedmiotu sporu i związane z nim żądanie,

• dowody na poparcie przytoczonych okoliczności,

• podpis strony lub jej pełnomocnika.

Dowodami w postępowaniu cywilnym są:

• dokumenty urzędowe i prywatne,

• zeznania świadków,

• opinie biegłych,

• oględziny,

• przesłuchania stron,

• zapis na taśmie filmowej lub magnetofonowej oraz inne, np. wynik badania grupy krwi.

Wyrok jest orzeczeniem rozstrzygającym spór co do istoty sprawy. Jest ogłaszany w imieniu RP.

Postanowienia w procesie podejmowane są w sprawach, w których nie chodzi o sama istotę sprawy. Dotyczą one głownie spraw proceduralnych i incydentalnych. Orzeczenia sądu w postępowaniu nieprocesowym maja wyłącznie formę postanowień, również jeśli orzekają co do istoty sprawy.

Środkiem odwoławczym od wyroków i postanowień co do istoty sprawy jest apelacja, natomiast do innych postanowień i zarządzeń sądu - zażalenie.

Apelację można wnieść w terminie 14 dni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem lub w ciągu 21 dni od ogłoszenia wyroku do sądu I instancji, który wydał zaskarżone orzeczenie.

Podstawę apelacji mogą stanowić:

• naruszenie prawa materialnego przez błędna jego wykładnię lub niewłaściwe jego zastosowanie,

• nieważność postępowania,

• niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy,

• sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału,

• inne uchybienia procesowe, jeżeli mogły one wpłynąć na wynik sprawy,

• nowe fakty i dowody, których strona nie mogła powołać w I instancji.

PRAWO PRACY

Prawo pracy jest zespołem norm regulujących stosunki pracy podporządkowanej, a także wielu innych norm związanych ze stosunkiem pracy.

Przedmiotem prawa pracy są stosunki prawne powstające w związku z pracą i na tle pracy między pracownikiem i pracodawcą. Stosunek prawny powstający w związku z pracą jest stosunkiem pracy podporządkowanej, albowiem pracownik nie wykonuje jej dla siebie, lecz dla pracodawcy, pod jego nadzorem i według jego zaleceń. Z tym wiążą się określone następstwa prawne, m.in. to, że pracownik, wykonując polecenia pracodawcy, nie odpowiada za ich rezultat. Ryzyko związane z pracą ponosi pracodawca, a nie pracownik.

Podstawowym źródłem prawa pracy jest kodeks pracy wielokrotnie nowelizowany.

Pod pojęciem stosunku pracy rozumie się stosunek prawny, na podstawie którego pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

Jeżeli pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, to jest zatrudniony na podstawie stosunku pracy, bez względu na to, jak w zawartej umowie stosunek ten został określony (umowa zlecenie, umowa o dzieło).

Stosunek do pracy może nawiązać osoba pełnoletnia. W określonych przypadkach może być pracownikiem osoba, która ukończyła 15, a nie przekroczyła 18 lat (młodociani).

Wolno zatrudnić tylko tych młodocianych, którzy:

• ukończyli co najmniej szkołę podstawową,

• przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.

Młodociani nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.

Wyjątkowo jest dopuszczalne:

• zatrudniani młodociani, którzy nie ukończyli szkoły podstawowej,

• osób nie mających 15 lat, które ukończyły szkołę podstawową.

Pracodawca jest obowiązany prowadzić ewidencję pracowników młodocianych.

Stosunek pracy może być nawiązany na podstawie:

• umowy o pracę,

• powołania,

• wyboru,

• mianowania,

• spółdzielczej umowy o pracę.

Umowa o pracę jest najczęstszym sposobem nawiązania stosunku pracy. Właściwą formą jej zawarcia jest forma pisemna. Umowa o pracę może być również zawarta w celu przygotowania zawodowego.

Powołanie jest sposobem nawiązania stosunku pracy przez właściwy organ na określone stanowiska w przedsiębiorstwach (dyrektorów, zastępców) oraz z niektórymi pracownikami państwowymi i samorządowymi. Może być ono poprzedzone ogłoszeniem konkursu na dane stanowiska. Pracownik powołany na określone stanowisko może być odwołany w każdej chwili, bez zachowania przewidywanych w kodeksie pracy terminów wypowiedzenia.

Nawiązanie stosunku pracy na podstawie wyboru ma miejsce w odniesieniu do stale urzędujących osób, wybranych na określone stanowiska w organach państwowych (np. Prezydent RP) i samorządowych (np. prezydenci miast, burmistrzowie, wójtowie), organizacji społecznych i zawodowych (np. prezesie) oraz innych instytucji (np. rektorzy uczelni).

Mianowanie jest nawiązaniem stosunku pracy określanego niekiedy mianem stosunku służbowego. Powstaje on przez doręczenie osobie mianowanej aktu nominacyjnego przez właściwy organ administracji. Nawiązywany na podstawie mianowania (nominacji) stosunek prawny zawiera przeto dużo elementów o charakterze administracyjno-prawnym. Stosunek pracy na podstawie mianowania powstaje m.in. z urzędnikami publicznymi, sędziami, prokuratorami, nauczycielami i nauczycielami akademickimi, kolejarzami.

Spółdzielcza umowa o pracę stwarza stosunek pracy między spółdzielnią a jej członkiem. Warunkiem niezbędnym jego zaistnienia jest wstąpienie do określonej spółdzielni pracy. Podstawę prawną spółdzielczej umowy o pracę stanowi prawo spółdzielcze, a uzupełniającą przepisy kodeksu pracy.

Treścią umowy o pracę jest zobowiązanie się pracownika do wykonywania określonej pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz pracodawcy do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

W szczególności umowa o pracę powinna określać:

• rodzaj pracy i miejsce jej wykonywania,

• wynagrodzenie za pracę,

• termin rozpoczęcia pracy i czas jej trwania.

Ze względu na czas trwania rozróżnia się następujące rodzaje umów o pracę:

• na czas nie określony,

• na czas określony,

• na czas wykonywania określonej pracy.

Każda z wymienionych umów może być poprzedzona zawarciem umowy o pracę na okres próbny nie przekraczający 3 miesięcy.

Umowa na czas nie określony jest umową o zatrudnienie „na stałe”. Zostaje zawarta, jeśli postanowienie o stałym zatrudnieniu znajduje słowne sformułowanie w tekście umowy albo kiedy brak jest jakichkolwiek na ten temat ustaleń.

Umowa na okres próbny jest zawierana w celu sprawdzenia przydatności pracownika do określonej pracy.

Umowa na czas określony powinna zawierać końcową datę jej obowiązania. Z nastaniem określonego terminu umowa wygasa.

Umowa na czas wykonywania określonej pracy jest umową zawieraną na czas wykonywania określonych czynności (prac) i kończy się z chwilą, kiedy te prace rzeczywiście zostaną wykonane.

Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Do czasu pracy wlicza się także przerwy w wykonywaniu pracy. Do czasu pracy wlicza się także przerwy w wykonywaniu pracy wynikające z przyczyn zależnych od zakładu pracy.

Czas pracy z przewidzianymi w kodeksie wyjątkami nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 42 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 3 miesięcy (normalny czas pracy).

W rozkładzie czasu pracy uwzględnia się 39 dodatkowych dni wolnych od pracy, tzw. Wolne soboty w roku kalendarzowym. W rozkładach czasu pracy obejmujących większą niż 39 liczbę dodatkowych dni wolnych od pracy, nie przekraczającą jednak 52, dobowy wymiar czasu pracy może być podwyższony do 9 godzin.

Jeżeli dobowy wymiar pracy wynosi co najmniej 6 godzin, pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą 15 minut wliczoną do czasu pracy.

Celem urlopy jest zapewnienie pracownikowi rzeczywistego wypoczynku pozwalającego na zregenerowanie sił fizycznych i stanu psychicznego.

Od 1969r. wszyscy pracownicy objęci są jednolitym systemem urlopowym, uzależniającym wymiar urlopu od stażu pracy, do którego wlicza się również okres nauki po szkole podstawowej.

Podstawowym urlopem pracowniczym jest urlop wypoczynkowy. Do innych urlopów zalicza się urlopy okolicznościowe, macierzyńskie i bezpłatne.

Urlop wypoczynkowy to czas corocznie udzielanego pracownikowi zwolnienia z obowiązku wykonania pracy przy zachowaniu normalnego wynagrodzenia. Jest to czas przeznaczony na odpoczynek i regenerację sił. Urlop wypoczynkowy stanowi niezbywalne prawo pracownika.

Według nowej regulacji prawnej od 01.01.97r. pracownik uzyskuje prawo do pierwszego urlopu z upływem 6 miesięcy pracy w wymiarze połowy wymiaru urlopu przysługującego u po przepracowaniu roku.

Wymiar urlopu wynosi:

• po roku pracy - 18 dni roboczych,

• po 6 latach pracy - 20 dni roboczych,

• po 10 latach pracy - 26 dni roboczych.

Nie wlicza się do urlopu dodatkowych dni wolnych, tzw. Wolnych sobót.

Do okresu zatrudnienia wlicza się okres poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy, jakie mogły mieć miejsce w zatrudnieniu pracownika (czasowe pozostawanie bez pracy) oraz sposób ustania stosunku pracy. Jest to uregulowanie bardzo korzystne dla pracownika w dokonanej nowelizacji kodeksu pracy.

Do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wliczane są też okresy nauki w szkołach:

• zasadniczej (lub równorzędnej) - do 3 lat,

• średniej ogólnokształcącej - 4 lata,

• średniej zawodowej - do 5 lat,

• policealnej - do 6 lat,

• wyższej - do 8 lat.

Pracownik zatrudniony przy pracy sezonowej uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 1,5 dnia za każdy przepracowany miesiąc.

Poza urlopem wypoczynkowym pracownik ma prawo do:

• urlopu macierzyńskiego przysługującego pracownicy w związku z urodzeniem dziecka,

• urlopu wychowawczego przysługującego pracownicy (lub pracownikowi) sprawującemu osobistą opiekę nad dzieckiem, które nie ukończyło 4 lat lub nad dzieckiem do 18 lat, którego stan zdrowia wymaga sprawowania nad nim opieki,

• urlopu okolicznościowego przysługującego pracownikom w związku z określonymi zdarzeniami osobistymi i rodzinnymi. W przypadku ślubu pracownika, urodzenia się dziecka, zgonu i pogrzebu małżonka, dziecka, matki, ojca - 2 dni, w przypadku ślubu dziecka, zgonu i pogrzebu brata, siostry, teściów, babci, dziadka, a także innej osoby będącej pod opieką pracownika - 1 dzień.

PRAWO ADMINISTRACYJNE

Pod pojęciem administracji publicznej rozumiemy działalność państwa i samorządów terytorialnych, wykonywaną poprzez ich organy, która polega na organizowaniu bezpośredniej, praktycznej realizacji zadań w zakresie ich władzy wykonawczej. Nie należy do niej działalność ustawodawcza i sądownicza.

Administracja publiczna obejmuje wszystkie dziedziny i zjawiska życia społeczno-gospodarczego. W zakresie jej działalności znajdują się zagadnienia dotyczące: ewidencji ludności, aktów stanu cywilnego, dowodów osobistych, paszportów, gospodarki komunalnej, spraw wodnych, górniczych, ruchu drogowego, oświaty, kultury, służby zdrowia, porządku publicznego, obronności kraju i in.

Prawo administracyjne jest ogółem norm regulujących organizację administracji, formę i przedmiot jej działalności oraz powstające w rezultacie tej działalności stosunki prawne.

W skład administracji publicznej wchodzi:

• administracja rządowa (państwowa),

• administracja samorządowa (samorządów terytorialnych).

Organy administracji rządowej dzielą się na: naczelne i centralne oraz wojewódzkie.

Organami naczelnymi są: Rada Ministrów i poszczególni ministrowie.

Rada Ministrów jest wykonawczym i zarządzającym organem administracji rządowej. Kieruje całokształtem działalności administracji rządowej, podejmując uchwały, wydając rozporządzenia i wytyczne dla organów podporządkowanych.

W kompetencji Rady Ministrów znajdują się wszystkie sprawy polityki państwa, których ustawy nie zastrzegły dla Prezydenta, innego organu administracji państwowej lub samorządu terytorialnego.

W skład Rady Ministrów wchodzą:

• Prezes Rady Ministrów (premier),

• wiceprezesi Rady Ministrów,

• ministrowie.

Ministrowie jako członkowie Rady Ministrów kierują resortami, w skład resortu wchodzi jeden lub kilka działów administracji rządowej. W celu wykonania ustaw sejmowych i na ich podstawie wydają rozporządzenia i zarządzenia.

Centralnymi organami administracji rządowej są kierownicy centralnych urzędów, nie zaliczanych do organów naczelnych. Kierownicy urzędów centralnych nie są członkami rządu. Kierują oni określonymi, wyodrębnionymi, z reguły wąskimi zakresami zagadnień. Podlegają Prezesowi Rady Ministrów lub właściwemu ministrowi.

Organami administracji rządowej w województwie są przede wszystkim wojewoda sprawujący władzę administracji ogólnej oraz:

• działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji, straży,

• organy administracji niezespolonej.

Ponadto administrację rządową na obszarze województwa wykonują:

• organy samorządu terytorialnego działające w ramach ustaw lub zadań zleconych,

• działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży,

• ewentualnie organy innych samorządów działających w ramach ustaw lub zadań zleconych.

Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Wojewoda jest:

• przedstawicielem Rady Ministrów w województwie,

• zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej,

• organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,

• organem wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym,

• reprezentantem Skarbu państwa w odniesieniu do mienia mu powierzonego.

Jednostkami zasadniczego trójstopniowego podziału państwa są: gminy, powiaty i województwa. Wszystkie województwa, powiaty i gminy są zlokalizowane na określonym terytorium. Województwo, powiat i gmina mają osobowość prawną.

Województwo jest równocześnie:

• jednostką samorządu terytorialnego,

• największą jednostką zasadniczego podziału kraju w celu wykonywania administracji publicznej.

Powiat jest lokalną wspólnotą samorządową. Wykonuje on określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym.

Gmina obejmuje obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy, przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze zapewniające zdolność do wykonywania zadań publicznych.

Władzę samorządów terytorialnych składają się z organów:

• stanowiących, które są również organami kontrolnymi,

• wykonawczych, które tworzą administrację samorządową.

Organami stanowiącymi są: rady gmin (miast), rady powiatów i sejmiki województw. Wybierane są one w wyborach powszechnych na okres 4 lat. Do wyłącznej właściwości organów stanowiących należy m.in. uchwalenie statutu, stanowienie aktów prawa miejscowego, wybór i odwoływanie organów wykonawczych, uchwalanie budżetów i kontrola ich wykonania, podejmowanie uchwał o lokalnych podatkach i opłatach, a także w sprawach mienia komunalnego i działalności podmiotów samorządowych. Organy stanowiące wybierają ze swego grona przewodniczącego i do trzech zastępców, którzy organizują ich pracę.

Organami wykonawczymi samorządu terytorialnego są: zarządy gmin (miast), zarządy powiatów i zarządy województw. W skład zarządów wchodzą jako przewodniczący: wójt w gminie, burmistrz lub prezydent w mieście, starosta lub prezydent w powiecie i marszałek województwa oraz ich wiceprzewodniczący i do czterech członków zarządu. Przewodniczących zarządów wybierają organy stanowiące, a na ich wniosek pozostałych członków zarządu. Ponadto organy stanowiące powołują na wniosek przewodniczących zarządów sekretarzy i skarbników (głównych księgowych budżetu samorządów terytorialnych), gmin (miast), powiatów i województw, którzy uczestniczą w pracach zarządu bez prawa głosu.

Typową, właściwą dla administracji formą działania, poza działalnością w zakresie stanowienia prawa (rozporządzenia, zarządzenia), jest akt administracyjny. Akt administracyjny jest to wynik czynności organu administracyjnego dotyczący z reguły konkretnej osoby czy sprawy. Akt administracyjny jest aktem jednostronnym. Może być wydany na wniosek osoby zainteresowanej, ale może też być wydany z inicjatywy samego organu. Jeżeli adresatem aktu administracyjnego jest organ administracyjny niższego szczebla, to mówimy o aktach wewnętrznych, a jeżeli adresatami są inne osoby (fizyczne, prawne), to mówimy o aktach zewnętrznych.

W zależności od wywołanych skutków prawnych akty administracyjne dzielą się na:

1. akty konstytutywne,

2. akty deklaratywne.

Akty konstytutywne są to akty, które tworzą nowe albo zmieniają lub uchylają istniejące stosunki prawne.

Akty deklaratywne nie tworzą nowych stosunków prawnych, lecz stwierdzają, po prostu, istnienie określonego stosunku prawnego lub zdarzenia (np. akt urodzenia).







Pod pojęciem postępowania administracyjnego rozumiemy ogół przepisów regulujących władcze działanie organów administracji w rozstrzyganiu indywidualnych spraw osób fizycznych i prawnych.

Rozróżniamy dwa rodzaje postępowania administracyjnego:

• postępowanie ogólne,

• postępowanie szczególne.

Zadaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego jest orzekanie w sprawie skarg na decyzje administracyjne. Siedzibą NSA jest Warszawa. Istnieją też jego ośrodki zamiejscowe, tworzone dla jednego lub kilku województw. Nadzór nad NSA sprawuje Sąd Najwyższy poprzez rozpatrywanie rewizji nadzwyczajnych do jego orzeczeń, ustalanie wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej oraz podejmowanie uchwał zawierających odpowiedzi na pytania prawne.

Kodeks postępowania administracyjnego normuje postępowanie:

• przed organami administracji publicznej, w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych, rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych,

• w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami administracji publicznej oraz między tymi organami a sądami,

• w sprawach zaskarżania decyzji administracyjnych do Naczelnego Sądy Administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem,

• w sprawach wydawania zaświadczeń.

POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE W ADMINISTRACJI

Zdarzają się przypadki, że ostateczne decyzje administracyjne nie są wykonywane przez osoby, których dotyczą. W takich sytuacjach zachodzi konieczność zastosowania przymusu (egzekucji).

Rozróżnia się trzy rodzaje postępowania egzekucyjnego:

1. egzekucje należności pieniężnych,

2. egzekucję obowiązków niepieniężnych,

3. postępowanie zabezpieczające.

Przedmiotem egzekucji pieniężnych są:

• podatki i wszelkie daniny publiczne,

• grzywny czyli kary pieniężne, i różne kary pieniężne o charakterze porządkowym,

• inne należności pieniężne z zakresu administracji.

Środkami przymusu w egzekucji należności pieniężnych są:

• egzekucja z pieniędzy,

• egzekucja z wynagrodzenia za pracę,

• egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych,

• egzekucja z innych wierzytelności i innych praw majątkowych,

• egzekucja z nieruchomości.

Egzekucja obowiązków niepieniężnych (np. opróżnienie pomieszczenia, wydanie rzeczy, wykonanie czegoś) ma inny charakter niż egzekucja należności pieniężnych. Właściwymi dla niej środkami egzekucyjnymi są:

• grzywna w celu przymuszenia,

• wykonanie zastępcze,

• odebranie rzeczy ruchomej,

• odebranie nieruchomości, opróżnienie lokalu i innych pomieszczeń,

• przymus bezpośredni.




PRAWO FINANSOWE

Prawo finansowe reguluje w szczególności proces gromadzenia i dystrybucji dochodów pieniężnych, stosunki społeczne powstające w tym procesie oraz działalność organów i instytucji finansowych.

Prawo finansowe jest bardzo obszerną dziedziną prawa, obejmującą w szczególności następujące działy:

• prawo finansów publicznych,

• prawo podatkowe,

• prawo bankowe,

• prawo ubezpieczeniowe,

• prawo o papierach wartościowych i ich obrocie.

Prawo finansowe nie jest skodyfikowane, a jego formalnymi źródłami są ustawy i wydawane na ich podstawie rozporządzenia, często zmieniane na skutek różnych zachodzących procesów gospodarczych.

PRAWO FINANSÓW PUBLICZNYCH

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem.

Środkami publicznymi są:

• dochody publiczne obejmujące podatki i inne daniny publiczne, które obowiązkowo muszą być uiszczane prze różne podmioty na rzecz państwa lub samorządów terytorialnych oraz inne dochody na ich rzecz z innych tytułów, np. opłat, najmu, dzierżawy, sprzedaży rzeczy i praw,

• środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi,

• przychody podmiotów sektora finansów publicznych pochodzące z ich działalności, przeznaczone na pokrycie ich wydatków,

• przychody państwa i samorządów terytorialnych ze sprzedaży papierów wartościowych, prywatyzacji majątku, otrzymanych pożyczek i kredytów oraz ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych.

Budżet (państwa lub samorządu terytorialnego) jest planem gromadzenia środków pieniężnych (dochody) przeznaczonych na finansowanie zadań publicznych (wydatki). Budżet państwa jest uchwalany przez Sejm w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego. Budżet samorządów terytorialnych (gmin, powiatów, miast, województwa) są uchwalane przez ich organy stanowiące (rady gmin, powiatów, miast oraz sejmiki wojewódzkie) w formie uchwały budżetowej.

PRAWO PODATKOWE

Prawo podatkowe wiąże się z prawem finansów publicznych. Dotyczy głównych źródeł dochodów budżetowych oraz stosunków powstających między podatnikami a organami podatkowymi.

Aktami prawnymi regulującymi dziedzinę prawa podatkowego jest ordynacja podatkowa oraz ustawy podatkowe dotyczące poszczególnych rodzajów podatkowych.

Ordynacja podatkowa normuje:

• organy podatkowe i ich właściwości,

• zobowiązania podatkowe,

• informacje podatkowe,

• postępowanie podatkowe,

• kontrolę podatkową,

• czynności sprawdzające,

• tajemnice skarbową.

Podatek jest to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarby Państwa lub samorządu terytorialnego, wynikające z ustawy podatkowej.

Przedmiotem podatku może być sprzedaż, dochód, import lub majątek.

Podmiotem podatku jest podatnik, czyli osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, która z mocy prawa jest zobowiązana do uiszczenia podatku. Natomiast osoba zobowiązana do obliczenia i pobrania od płatnika i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu nazywa się płatnikiem (np. pracodawca z zakresie podatku dochodowego potrącanego z uposażenia pracownikowi; ZUS z tytuł podatku dochodowego potrącanego z emerytur i rent).

Rokiem podatkowym jest rok kalendarzowy, chyba że ustawa podatkowa stanowi inaczej.

Stopa procentowa jest procentowym określeniem tej części podstawy opodatkowani, którą należy odprowadzić jako podatek.

Stawka podatkowa jest to określona suma pieniędzy, wyrażona w złotych, stanowiąca obciążenie podatkowe.

Aktualnie pobierane są m.in. następujące podatki:

• od towarów i usług,

• akcyzowy,

• dochodowy,

• rolny,

• leśny,

• od nieruchomości,

• od środków transportowych.

Podatek od towarów i usług (PTU) obliczany jest przez sprzedawcę towarów i usług, a płacony przez ich nabywcę. Przedmiotem opodatkowania i podstawą do ustalenia podatku jest więc wartość obrotu, czyli wartość sprzedaży towarów i usług, zarówno w obrocie krajowym, jak i zagranicznym.

Podatek akcyzowy nakładany jest na tzw. Towary akcyzowe, do których m.in. należą: wyroby spirytusowe, piwo, wino, wyroby tytoniowe, paliwo, samochody, kamery wideo, sól. Obowiązek podatkowy ciąży na producencie i importerze tych towarów, a przedmiotem opodatkowania jest ich sprzedaż prze producenta i import. W sprzedaży eksportowej te towary wolne są od podatku akcyzowego.

Podatek dochodowy jest podatkiem obciążającym dochód brutto osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej.

Postępowanie podatkowe uregulowane w ordynacji wyborczej stanowi odrębny rodzaj postępowania administracyjnego prowadzonego przez organy podatkowe. Jest ono dwuinstancyjne. Wszczyna się je na żądanie strony lub z urzędu. Etapami postępowania podatkowego są:

1. postępowanie wyjaśniające,

2. ustalenie obowiązku podatkowego,

3. decyzja dotycząca zobowiązania podatkowego i ewentualnie:

4. postępowanie odwoławcze,

5. postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne.




W toku postępowania organ podatkowy podejmuje różne postanowienia - decyzje incydentalne, np. dotyczące dopuszczenia dowodów czy świadków, a w zakończeniu postępowania wydaje decyzję główną, która załatwia sprawę pod względem merytorycznym.

Decyzja słowna zawiera:

1. oznaczenie organu podatkowego,

2. datę jej wydania,

3. oznaczenie strony,

4. powołanie podstawy prawnej,

5. rozstrzygnięcie,

6. uzasadnienie faktyczne i prawne,

7. pouczenie o trybie odwoławczym,

8. podpis osoby upoważnionej, z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego.

PRAWO BANKOWE

Prawo bankowe jest to zespół norm regulujących organizację i działalność banków oraz zasady sprawowania nadzoru bankowego.

Zakresem prawa bankowego objęte są zasady:

• prowadzenia działalności bankowej,

• sprawowania nadzoru bankowego,

• postępowania naprawczego, likwidacji i upadłości banku.

Podstawowym zadaniem banków jest gromadzenie środków pieniężnych na rachunkach bankowych, dokonywanie rozliczeń pieniężnych oraz udzielanie kredytów

Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski (NBP). Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalenie i realizowania polityki pieniężnej.

Podstawowymi czynnościami bankowymi są:

• przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,

• prowadzenie innych rachunków bankowych,

• udzielanie gwarancji kredytowych,

• udzielanie kredytów,

• emitowanie bankowych papierów wartościowych,

• przeprowadzenie bankowych rozliczeń pieniężnych,

• wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

Bank państwowy może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia na wniosek Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez Komisję Nadzory Bankowego. Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd.

Bank spółdzielczy może być utworzony z zachowaniem trybu określonego przepisami ustawy - prawo spółdzielcze, z uwzględnieniem innych właściwych przepisów, na podstawie zezwolenie Komisji Nadzoru Bankowego wydane na wniosek założycieli. Założycielami banku spółdzielczego mogą być tylko osoby fizyczne w liczbie wymaganej dla założenia spółdzielni.

Założycielami banku w formie spółki akcyjnej mogą być osoby prawne i osoby fizyczne, w liczbie nie mniejszej niż 3. Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony na podstawie zezwolenie Komisji Nadzoru Bankowego wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów i zachowaniem trybu określonego w przepisach kodeksu handlowego o spółkach akcyjnych.

Ponadto od 1 stycznia 1998r. mogą powstawać banki hipoteczne. Bank hipoteczny może być utworzony wyłącznie w formie spółki akcyjnej. Do podstawowych jego czynności należy udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz emitowanie hipotecznych i publicznych listów zastawnych.

Hipoteka polega na zabezpieczeniu roszczeń pieniężnych, zwłaszcza pożyczek i kredytów, na nieruchomości. List zastawny zabezpieczony hipotekami jest papierem wartościowym emitowanym prze bank hipoteczny o określonym nominale. Emitent w liście zastawnym zobowiązuje się wobec nabywcy (posiadacza) do wykupienia go w terminie i wypłaty odsetek. Środki uzyskane ze sprzedaży listów zastawnych służą do udzielania kredytów hipotecznych.

Działalność banków, ich oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych podlega nadzorowi sprawowanemu przez Komisję Nadzoru Bankowego działającego w ramach NBP.

Celem nadzoru jest zapewnienie:

• bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych,

• zgodności działalności banków z przepisami ustawy prawo bankowe i ustawy o Narodowym Banku Polskim, statutem oraz decyzją o wydanie zezwolenia na utworzenie banku.

PRAWO UBEZPIECZENIOWE

Ubezpieczenia polegają na gromadzeniu funduszy przeznaczonych na wspieranie działań ludzkich w różnych trudnych sytuacjach życiowych oraz wyrównanie strat i zaspokojenie potrzeb wywołanych przez zdarzenia losowe, to jest przez klęski żywiołowe i nieszczęśliwe wypadki.




Ubezpieczenie społeczne obejmują:

• ubezpieczenie emerytalne, polegające na dożywotniej miesięcznej wypłacie pieniężnej dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny (dla kobiet 60, dla mężczyzn 65 lat),

• ubezpieczenie rentowe, polegające na wypłacie dla osób z tytułu niezdolności do pracy, ich szkolenia i pielęgnacji oraz dla rodzin zmarłych osób ubezpieczonych,

• ubezpieczenia chorobowe, polegające na wypłacie zasiłków w razie chorób i wynagrodzeń za urlopy macierzyńskie,

• ubezpieczenia wypadkowe, polegające na wypłacie odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Ubezpieczenia zdrowotne obejmuje świadczenia udzielane w razie choroby lub urazu, ciąży, porodu i połogu, powszechnej akcji zapobiegania chorobom oraz konieczności dokonania oceny stanu zdrowia.

Ubezpieczenia majątkowe obejmują w zasadzie wszelkie dobra majątkowe, np. budynki, urządzenia, materiały, towary, gotówkę, zwierzęta, czyli odnoszą się do poszczególnych elementów mienia osoby ubezpieczone, a także do kreślonych wartości majątkowych związanych z ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej.

Zakres ubezpieczeń osobowych jest zbliżony do zakresu ubezpieczeń społecznych, a ich przedmiotem jest życie, zdrowie i zdolność człowieka do pracy oraz całość i sprawność jego ciała, np. artysty, sportowca.

Papierami wartościowymi są dokumenty wskazujące na istnienie praw majątkowych. Ich realizacja wymaga przedłożenia dokumentów i z reguły ich zwrotu.

Papiery wartościowe ze względu na wynikające z nich prawa dzieli się na określające:

• wierzytelności pieniężne (weksle, czeki, listy zastawne, bony pieniężne NBP i bony skarbowe oraz obligacje),

• wierzytelności pieniężne uwarunkowane zdarzeniami losowymi (losy loteryjne, polisy ubezpieczeniowe),

• prawa udziałowe w spółkach akcyjnych (akcje),

• prawa do rozporządzania towarami (konosamenty, listy przewozowe, dowody przechowania towaru i inne).

Weksel jest to dokument (papier wartościowy) wystawiony w formie określonej przepisami ustawy, którego treścią jest zobowiązanie do zapłacenia określonej sumy osobie wskazanej na wekslu. Osobą zobowiązaną - zależnie od rodzaju weksla - może być albo sam wystawca, albo osoba trzecia wskazana prze wystawcę weksla.

Prawo wekslowe rozróżnia dwa rodzaje weksla:

• weksel własny (prosty, nazywany tez sola weksel),

• weksel trasowany (ciągniony albo po prosty trata).




Prawo czekowe jest zespołem norm regulujących obrót czekami.

Czek jest papierem wartościowym występującym jako środek zapłaty. W swojej istocie wykazuje pewne podobieństwo do weksla trasowanego, albowiem podobnie jak ten zawierz w swojej treści bezwarunkowe polecenie skierowane do trasata wypłacenia wykazanej na nim sumy pieniężnej, z tym, że trasatem jest zawsze bank, w którym wystawca ma złożone pieniądze.

Indos umieszczony na odwrocie czeku - podobnie jak indos wekslowy - może być indosem zupełnym lub indosem in blanco. Również, podobnie jak w odniesieniu do weksla, może być umieszczony na czeku awal, czyli jego poręczenie co do całości sumy czekowej lub jej części. Poręczyciel - którym nie może być trasat - odpowiada łącznie z osoba, za którą poręczył.

Czek rozrachunkowy - jak wynika z samej nazwy - nie jest przeznaczony do wypłaty gotówki, lecz do księgowego rozliczenia. Taki charakter nadaje czekowi umieszczone na nim zastrzeżenie „przelać na rachunek”.

Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatoriusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (wykupu obligacji). Świadczenie to może mieć charakter pieniężny (zapłata należności głównej i należności ubocznych - odsetek) lub niepieniężny prawo do zamiany na akcje, do udziału w zyskach, pierwszeństwo do objęcia nowych obligacji). Emitentami obligacji mogą być:

• Skarb Państwa,

• NBP,

• banki,

• samorządy terytorialne,

• podmioty mające osobowość prawną.

Powstał rynek papierów wartościowych, który jest elementem rynku kapitałowego.

Istotą publicznego obrotu papierami wartościowymi jest proponowanie nabycia lub nabywanie emitowanych w serii papierów wartościowych skierowane do więcej niż 300 osób albo do nie oznaczonego adresata przy wykorzystaniu środków masowego przekazu albo w inny sposób oraz samo ich nabywanie.

Wprowadzenie papierów wartościowych do publicznego obrotu wymaga zgody Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. Papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa i NBP są z mocy prawa dopuszczone do publicznego obrotu. Papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu nie mają formy dokumentu. Prawa z tych papierów wartościowych powstają z chwilą zapisania ich po raz pierwszy na rachunku papierów wartościowych prowadzonym przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA w Warszawie.

1

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.



















---