1. Opisz cechy państwa jako org. społecznej.

2. Wskaż różnice pomiędzy normami prawnymi a moralnymi.

3. Przepis prawny a norma prawna.

4. Najważniejsze organy państwa. Podział i omówienie wybranych.

5. Pojecie i postać osoby prawnej.

6. Źródła prawa w Polsce.

7. Przykłady przepisu przejściowego i szczegółowego.

8. Sentencje łacińskie.

9. Wymień i scharakteryzuj gałęzie prawa.

10. Co to są zasady współżycia społecznego?

11. Rodzaje wykładni + przykłady.

12. Dlaczego należy przyjąć, iż pracodawca jest racjonalny?

13. Praworządność.

14. Podział rzeczy.

15. Definicja własności. Ograniczone prawa rzeczowe.

16. Powództwa właściciela

17. Źródła powstania i wygaśniecie zobowiązań.

18. Rodzaje deliktów, dziedziczenia i testamentów.

19. Co to jest przestępstwo?

20. Okoliczności wył. winę.

21. Kary, rodzaje kar.

22. Niepoczytalność.

23. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu oraz przeciwko mieniu.

24. Zasady p.administracyjnego.

25. Terminy załatwiania sprawy.

26. Decyzja administracyjna i elementy.

27. Co to jest postanowienie? Czym różni się od decyzji?

28. Jak się odwołać od decyzji?

29. Wymień wszystkie spółki. Scharakteryzuj jakąś.

30. Różnice między spółką z.o.o. a spółką akcyjną.

31. Różnice pomiędzy spółkami kapitałowymi a akcyjnymi.

32. Co to jest prokura?

33. Źródła prawa finansowego.

34. Prawo pracy.

35. Rodzaje umów o pracę.

36. Rozwiązanie umowy o pracę.

37. Urlopy.

38. Odpowiedzialność porządkowa pracowników.

39. Dyrektywa, rozporządzenie, w jaki sposób wchodzą do porządku prawnego w Polsce.

1. Opisz cechy państwa jako org. społecznej.

Państwo to organizacja społeczna, polityczna, przymusowa, terytorialna i suwerenna.

• Organizacja społeczna- ludność państwa stanowi ogół osób fizycznych zamieszkujących terytorium określonego państwa i podlegających jej jurysdykcji. W większości są to obywatele pozostający w suwerennej, stałej więzi prawnej z państwem oraz cudzoziemcy zazwyczaj okresowo czy przypadkowo przebywający na jego terytorium. W ścisłej więzi z podległością jurysdykcyjną ludności wobec państwa pozostaje sprawa obywatelstwa. Obywatelstwo jest to trwały węzeł prawny łączący osobę fizyczną z określonym państwem. Posiadanie obywatelstwa stanowi podstawę, na której opiera się ogół praw i obowiązków jednostki wobec państwa. Państwo określa w drodze obywatelstwa, kto jest obywatelem, sposób nabycia i utraty obywatelstwa. Państwo musi jednak liczyć się z porozumieniami międzynarodowymi i zwyczajami występującymi w świecie. Nabycie obywatelstwa następuje jako reguła w skutek urodzenia (nabycie pierwotne) oraz przez naturalizacje -niekiedy zamążpójście, reintegracje lub repatriacje (nabycie pochodne). Nabycie obywatelstwa przez urodzenie następuje z racji „prawa krwi”- posiadania obywatelstwa rodziców lub z racji „prawa ziemi” -miejsca urodzenia i nie zalezy ono od obywatelstwa rodziców. Zasadę pierwszą przyjmuje się w większości państw Europy, natomiast zasadę drugą w państwach Ameryki Południowej i Ameryki Północnej. Polska stosuje zasadę „prawa krwi”. Fakt urodzenia przesądza w większości przypadków o przynależności do tego lub innego państwa.

• Polityczna- władza publiczna jest nieodzownym atrybutem państwa. Występuje ona w postaci specyficznej organizacji, którą cechuje jak powiada F.Ryszka „zdolność do narzucania i egzekwowania decyzji, czyli wpływania na ludzi, by zachowywali się w sposób oczekiwany i pożądany”. Najważniejszą kwestią dla władzy jest podporządkowanie sobie ludzi na danym terytorium, tj. jednostce jak i wszelkich ich grup. Podporządkowanie to osiąga za pomocą wydawania rozkazów i ich egzekucji a w razie potrzeby zastosowania przymusu. Państwo może opierać się na władzy demokratycznej (władza pochodzi z woli narodu) oraz władzy autorytarnej (władza została zdobyta siłą).

• Terytorialna- terytorium państwa jest to obszar geograficzny lub przestrzenna sfera ludzkiej działalności, na którym rozciąga się suwerenne zwierzchnictwo państwowe. Terytorium jest obszarem podległym suwerennej władzy państwowej. Terytorium państwa jest niezbędnym warunkiem dla istnienia państwowości. Państwo jest organizacją rozciągającą swe władztwo na określonej przestrzeni. Terytorium państwa składa się z przestrzeni lądowej, morskiej i powietrznej. Obejmuje fragmenty kontynentów, jak i wysp. Większość państw posiada również terytorium morskie składające się z wód wewnętrznych oraz morza terytorialnego. W skład terytorium państwa wchodzi też przestrzeń nad obszarem lądowym i morskim. Granice państwa są trójwymiarowe: lądowe, morskie i przestrzenne. Granice lądowe przebiegają między dwoma państwami. Granica morska państwa może sięgać 12 mil od linii podstawowej.

• Przymusowy- państwo sprawuje władzę nad obywatelami - są przymusowo jej przydzieleni, przymus dostosowania się do prawa.

• Suwerenna- oznacza niezależność władzy państwowej od wszelkiej władzy w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz od wszelkiej władzy wewnątrz państwa. Wyróżnia się suwerenność wewnętrzną i zewnętrzną. Suwerenność wewnętrzna- niezależna od organizacji społecznych, które działają w danym państwie. Suwerenność zewnętrzna- państwo jest niezależne od innych państw.

2. Wskaż różnicę pomiędzy normami prawnymi a moralnymi. (s.11)

- Na straży norm prawnych stoi aparat państwowy ze swoimi środkami przymusu. Natomiast do przestrzegania norm moralnych skłania ludzi przede wszystkim presja wywierana przez opinię publiczną, a także wpojone w trakcie wychowania nawyki, sumienie i inne bodźce.

-Normy prawne mają charakter dwustronny, moralne jednostronny. Z normy prawnej wynika, więc dla jednej osoby obowiązek, dla drugiej zaś prawo, będące korelatem tego obowiązku. Natomiast normy moralne nakładają tylko obowiązki, nie dając innym osobom prawa żądania wypełnienia tych obowiązków.

-Normy prawne odnoszą się tylko do czynów i słów człowieka, czyli działań dostrzegalnych zmysłami przez innych ludzi, nie zajmują się natomiast sfera psychiki. Moralność ingeruje także w dziedzinę myśli i uczuć. Stąd np. nienawiść nie jest przestępstwem, może jednak stanowić przekroczenie normy moralnej.

-Normy prawne regulują bardzo dokładnie postępowanie człowieka. Moralność jest nader nieprecyzyjna, często wskazuje jedynie ogólny kierunek postępowania.

3. Przepis prawny a norma prawna. (s.17)

Przepisem nazywamy elementarną część ustawy lub innego aktu normatywnego. Przepisem jest więc artykuł, paragraf, punkt, ustęp itd.

Względy techniczno-prawne uzasadniają często zamieszczenie pewnych elementów normy w różnych artykułach i paragrafach lub też sformułowanie w danym przepisie jedynie sankcji, z pozostawieniem określenia innych elementów normy odrębnym aktom normatywnym.

Np. kodeks karny, jakieś rozporządzenie lub zarządzenie - są przepisami, a nie normami prawnymi. Normy prawne są w pewien, najczęściej w dość złożony i zawiły sposób zakodowane w przepisach prawnych; wykładnia zespołu przepisów polega na odkodowaniu zawartych w tych przepisach norm. Np. jakiś przepis zawiera określenie adresata normy, inne przepisy zawierają określenie okoliczności, w których dana norma znajduje zastosowanie, w innych jeszcze określa się nakazywany sposób postępowania.

Norma prawna jest to wynikająca z przepisów prawa reguła postępowania, której adresatami są wszystkie osoby znajdujące się w opisanej normą sytuacją lub posiadające określone w normie cechy. Adresatem norm prawnych nie jest konkretna osoba np. Jan Kowalski, lecz każda osoba znajdująca się w określonej normą sytuacji lub posiadająca określone w normie cechy. Norma prawna ma, więc charakter ogólny. Ponadto normy prawne dotyczą pewnych powtarzalnych zachowań, bez zbytecznego uszczegółowiania określonych niż okoliczności. Oznacza to, że norma prawna ma charakter abstrakcyjny. Abstrakcyjny charakter norm prawnych jest konsekwencją tego, ze niemożliwe byłoby uszczegółowienie określonych przez normę prawną okoliczności, gdyż w konsekwencji doprowadziłoby to do objęcia systemem norm prawnych wszystkich jednostkowych, często niepowtarzalnych zachowań. Istnieją różne poglądy na budowę normy prawnej. Najbardziej rozpowszechnioną jest teoria trójelementowej budowy normy prawnej, zgodnie, z którą można wyróżnić trzy elementy tj.: hipotezę, dyspozycję i sankcję.

HIPOTEZA jest tą częścią normy prawnej, która opisuje warunki, w jakich stosowana jest norma prawna-wskazuje ona jej adresatów. Hipoteza zawiera opis sytuacji, w jakiej jest stosowana albo opis cech, które posiada adresat normy prawnej.

DYSPOZYCJA określa obowiązek lub uprawnienia adresata normy prawnej. W dyspozycji zawarty jest opis zachowania adresata normy prawnej. Dyspozycja wskazuje, więc, co powinien robić adresat normy prawnej lub, od jakiego działania powinien się on powstrzymać.

SANKCJA jest to określenie ujemnych konsekwencji, jakie poniesie adresat normy prawnej, w sytuacji, gdy postąpi niezgodnie z dyspozycją normy.

Normy prawne są zawarte w różnych dokumentach - aktach prawnych. Akty te są zbudowane ze zdań lub innych jednostek redakcyjnych, czyli z przepisów prawnych. Jeden przepis prawny może zawierać całą normę prawną lub tylko jej część. Jeżeli przepis zawiera tylko części normy prawnej, to pozostała jej część musi być zawarta w innych przepisach prawnych, tak, więc jedna norma prawna może być zawarta w kilku przepisach. Mogą istnieć przepisy prawa, które nie zawierają żadnego elementu normy prawnej.

4. Najważniejsze organy państwa. Podział i omówienie wybranych. (s.59)

Organem państwowym jest odpowiednio zorganizowana instytucja, utworzona na podstawie przepisów prawa i powołana do wykonywania określonych zadań w imieniu państwa, będąca częścią aparatu państwowego.

Wg konstytucji z 1997 r. Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze:

• władzy ustawodawczej(Sejm, Senat)

• władzy wykonawczej (Prezydent, Rada Ministrów)

• władzy sądowniczej (sądy i trybunały)

Podział organów państwowych:

• organy ustawodawcze(organy państwowe tworzące prawo o randze ustawy- Sejm, Senat)

• organy wykonawcze(organy administracyjne- prezydent i rada ministrów, prezes rady ministrów, ministrowie, wojewodowie, NIK, PIH )

• organy sądownicze(sądowe- niezawisłe sądy oraz trybunały)

Organy państwowe możemy także podzielić na:

• organy centralne

• organy terenowe

Organy centralne obejmują swym działaniem całe terytorium kraju, natomiast organy terenowe- obszar województwa, gminy, miasta. Do organów centralnych należą: Sejm, Senat, Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie. Do organów terenowych należą: wojewodowie i inne działające w terenie organy administracji rządowej.

5. Pojęcie i postać osoby prawnej. (s.167)

Osoba prawna jest wyodrębnioną jednostką organizacyjną, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego.

Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną. Taka jednostka organizacyjna ma wtedy pełnię podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych.

Nauka prawna rozróżnia dwa rodzaje osób prawnych: korporacje (związki osób) i fundacje (masy majątkowe).

Istota osoby prawnej:

- element ludzki (załoga przedsiębiorstwa państwowego, udziałowcy spółki z.o.o.)

- element majątkowy ( osoba prawna ma własny majątek; osoba prawna odpowiada za swoje zobowiązania własnym majątkiem, a nie majątkiem swoich członków)

- element organizacyjny (istnienie określonej struktury- organów wykonujących w imieniu osoby prawnej wszelkich jej czynności)

- cel ( określony w przepisach regulujących działalność osoby prawnej albo w statucie)

Rodzaje osób prawnych

• spółki kapitałowe;

• spółka akcyjna,

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,

• spółdzielnia,

• przedsiębiorstwo państwowe jednostki samorządu terytorialnego: gmina, powiat, województwo,

• kościół i poszczególne jego jednostki organizacyjne - diecezje, parafie, organizacje kościelne itp,

• wyższa uczelnia,

• fundacja,

• partia polityczna,

• stowarzyszenie rejestrowe, (ZHP, AZS)

• samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej,

• związek zawodowy,

• Skarb państwa,

• banki.

Osoby prawne nie mogą mieć całego szeregu praw i obowiązków o charakterze cywilnym, występujących powszechnie u osób prawnych. Osoba prawna nie może np. sporządzić testamentu , nie może zawrzeć związku małżeńskiego itp.

6. Źródła prawa w Polsce.

Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierający przepisy prawne.

Źródła polskiego prawa można podzielić na źródła powszechnie obowiązujące i źródła wewnętrznie obowiązujące.

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego SA:

• Konstytucja,

• Ustawy,

• Ratyfikowane umowy międzynarodowe,

• Rozporządzenia,

• Akty prawa miejscowego.

Od chwili wejścia Polski do Unii Europejskiej do źródeł prawa polskiego zostały włączone także: tzw. pierwotne prawo wspólnotowe oraz niektóre akty tzw. prawa pochodnego.

Umowy międzynarodowe są zawierane zawsze przez dwa lub więcej państwa, bądź organizacje międzynarodowe. Umowy te mogą mieć różne nazwy, np.: traktat, pakt, konwencja, układ, porozumienie, karta, konkordat. Proces przygotowania umowy międzynarodowej składa się z wielu etapów, ostatnim z nich jest ratyfikacja, czyli zatwierdzenie umowy przez upoważniony do tego organ państwa. W Polsce umowy międzynarodowe ratyfikuje prezydent. Ratyfikacji niektórych umów przez prezydenta wymaga zgody parlamentu wyrażonej w ustawie. Zgoda taka jest warunkiem podpisania umowy, jeżeli dotyczy ona:

• Pokoju, sojuszy, układów politycznych albo układów wojskowych;

• Wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji;

• Znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym;

• Członkostwa RP w organizacji międzynarodowej.

Rozporządzenia- mogą być wydawane przez Prezydenta RP, Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, poszczególnych ministrów i KRRiT.

Rozporządzenie stoi w hierarchii aktów normatywnych niżej niż ustawa. Rozporządzenia są wydawane w celu wykonywania ustaw. Upoważnienie do wydawania rozporządzenia powinno określać podmiot, który ma wydać rozporządzenie i zakres regulowanych przez nie zagadnień. Treść rozporządzenia zawiera odwołanie do zapisów ustawy, na podstawie, której zostało wydane. Rozporządzenia są publikowane w Dzienniku Ustaw i wchodzą w życie po 14 dniach od daty ogłoszenia.

Źródłami wewnętrznego prawa w Polsce są:

• Uchwały Rady Ministrów,

• Zarządzenia Premiera i Ministrów, wydawane na podstawie ustaw.

Jako źródła prawa rozumie się także organy promulgacyjne, w których odnośne przepisy zostaly ogłoszone.

Do tych organów należą:

• Dziennik Ustaw,

• Monitor Polski,

• Dzienniki urzędowe ministerstw,

• Dzienniki urzędowe wojewódzkich władz.

8. Sentencje łacińskie.

Vacatio legis — spoczywanie ustawy ( czas między opublikowaniem a wejściem w życie),

Pacta sunt servanda — umów należy dotrzymywać,

Clara non sunt interpretanda — jasne teksty nie podlegają (nie wymagają) wykładni,

Lex posterior derogat priori — ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą,

Lex — prawo, przepis prawny, ustawa,

Nullum crimen sine culpa — nie ma przestępstwa bez winy

Lex retro non agit — prawo (ustawa) nie działa wstecz,

Nullum crimen sine lege poenali — nie ma przestępstwa bez ustawy karnej

Nullum crimen sine lege scripta — nie ma przestępstwa bez prawa pisanego,

Nullum crimen sine lege penali anteriori — nie ma przestępstwa bez wcześniejszej ustawy,

Nullum crimen sine periculo sociali — nie ma przestępstwa bez społecznego niebezpieczeństwa czynu,

Nullum crimen sine poena — Każde przestępstwo powinno być ukarane,

Nullum crimen sine culpa - nie ma przestępstwa bez winy

Poena — kara,

Poena capitalis (capitis) — kara śmierci,

Ignorantia youris nocet - nieznajomość prawa szkodzi

9. Wymień i scharakteryzuj gałęzie prawa.

Prawo polskie dzieli się na następujące gałęzie:

• Prawo konstytucyjne,

• Prawo administracyjne,

• Prawo finansowe,

• Prawo cywilne,

• Prawo rodzinne,

• Prawo pracy,

• Prawo karne,

• Prawo procesowe.

Jednak do głównych gałęzi prawa należą:

• Prawo administracyjne,

• Prawo karne,

• Prawo cywilne.

Prawo administracyjne odnosi się do działalności organów administracji państwowej, od rządu do organów terenowych, oraz organów samorządu terytorialnego. Na prawo administracyjne składają się zarówno przepisy ogólne jak i ogromna ilość przepisów szczegółowych. Cecha tej gazeli prawa jest nierównorzędność stron w stosunkach regulowanych przez prawo administracyjne. Prawo administracyjne nie jest skodyfikowane. Jego źródłami są liczne ustawy i inne akty normatywne.

Prawo cywilne ma charakter majątkowy, ogromna większość regulowanych przez nie stosunków to stosunki majątkowe. Prawo cywilne reguluje stosunki prawne między wszelkimi podmiotami prawa, a wiec między osobami fizycznymi, między osobami prawnymi oraz między osobami fizycznymi a osobami prawnymi.

Prawo karne to zespół norm mówiących, jakie czyny są przestępstwami, ustalających kary za te przestępstwa oraz określających ogólne zasady odpowiedzialności karnej. Prawo karne jest jednym z najmocniejszych środków, za pomocą, których państwo ochrania istniejący porządek. Stosowane środki represyjne wkraczają bardzo głęboko w sferę interesów jednostki, źródła prawa karnego maja zawsze postać ustaw.

Prawo finansowe jest ściśle związane z prawem administracyjnym. Prawu finansowemu podlega sfera działalności organów i instytucji finansowych, w której dysponują one uprawnieniami władczymi. Prawo finansowe graniczy z prawem cywilnym, np. organizacja i działalność baku regulowana jest przepisami prawa finansowego, natomiast stosunki banku z posiadaczami rachunków bankowych reguluje prawo cywilne.

Prawo pracy reguluje stosunki miedzy pracodawca i pracownikiem na tle świadczonej pracy (np. tryby rozwiązania stosunku pracy, urlopu pracownicze). Podstawowym źródłem prawa pracy jest kodeks pracy z 1974 roku.

Prawo rodzinne reguluje osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami, krewnymi oraz stosunki wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli. Głównym źródłem prawa rodzinnego jest kodeks rodzinny i opiekuńczy z 1964 roku.

Prawo konstytucyjne jest podstawową gałęzią prawa i obejmuje swoim działaniem całokształt stosunków w państwie. W prawie konstytucyjnym unormowane są w szczególności główne zasady ustrojowe, struktura i kompetencje aparatu państwowego oraz najważniejszych organów państwowych, podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywateli oraz zasady wyboru do organów przedstawicielskich. Określa ono np. organizacja i funkcjonowanie organów ustawodawczych i administracji państwowej, formę państwa, kontroli państwowej.

Innym spotykanym podziałem prawa jest podział na:

• Prawo publiczne,

• Prawo prywatne.

-prawo publiczne Na prawo publiczne składają się normy, które regulują stosunki między państwem, a obywatelem oraz między organami państwa, według kryterium przedmiotowego cechą prawa publicznego jest to, że reguluje ono stosunki władcze, tzn. stosunki podporządkowywania jednego podmiotu innemu podmiotowi, według kryterium sposobu dochodzenia naruszonych praw na prawo publiczne składają się te normy, których naruszenie jest dochodzone z urzędu, tzn. z inicjatywy państwa (np. organy państwa z własnej inicjatywy, ścigają przestępcę, osądzają go, wykonują orzeczoną karę, Do prawa publicznego zalicza się tradycyjne prawo konstytucyjne, karne, administracyjne, podatkowe, finansowe, międzynarodowe, publiczne,

-prawo prywatne te normy, które regulują stosunki między obywatelami Według kryterium przedmiotowego prawo prywatne reguluje stosunki między podmiotami przynajmniej formalnie równorzędnymi. Według kryterium sposobu dochodzenia naruszonych praw do prawa prywatnego zalicza się te normy, których naruszenie jest dochodzone z inicjatywy zainteresowanego podmiotu, a więc państwowy mechanizm ochrony prawnej zostaje uruchomiony z inicjatywy osoby prywatnej, która zamierza z niego skorzystać. Do prawa prywatnego zalicza się prawo cywilne, pracy, rodzinne, opiekuńcze, międzynarodowe prywatne.

10. Co to są zasady współżycia społecznego?

Oznaczają minimum powszechnie przyjmowanych zasad poprawności i uczciwości w relacjach z innymi osobami. Jest to zwrot niedookreślony, używany zwłaszcza w przepisach regulujących stosunki cywilnoprawne; stosując go, ustawodawca tworzy klauzulę generalną odsyłająca do norm pozaprawnych. To, czy określone zachowanie jest zgodne z zasadami współżycia społecznego ocenia się w odniesieniu do konkretnego przypadku i całości towarzyszących mu okoliczności, czego weryfikacja jest zadaniem sądu ( patrz art. 5 KC).

11. Rodzaje wykładni

Wykładnią, czyli interpretacją prawa jest zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych, zawartych w przepisach.

Przyjmując za kryterium podziału organ lub osobę dokonującą wykładni wyróżniamy:

-wykładnię autentyczną

-wykładnię legalną

-wykładnię praktyczną

-wykładnię doktrynalną

Rodzaje wykładni ze względu na metodę:

-wykładnia słowna

-wykładnia celowościowa

-wykładnia systematyczna

-wykładnia historyczna

Rodzaje wykładni ze względu na wynik:

-wykładnia rozszerzająca

-wykładnia ścieśniająca

-wykładnia stwierdzająca

12. Dlaczego należy przyjąć, iż pracodawca jest racjonalny?

Przyjmuje się, że pracodawca działa racjonalnie (założenie o racjonalności pracodawcy), załażenie idealizujące, które mówi pracodawca wydaje przepisy konsekwentnie, kieruje się określoną wspólną wiedzą i uporządkowanymi ocenami zmierzając do ustanowienia w formie tych przepisów w zespoły norm prawnych wyznaczające ich adresatom takie zachowania, przez które można skutecznie osiągnąć zamierzony z punktu widzenia jego ocen i wiedzy zamierzony optymalny stan społeczny.

Założenia o racjonalnym pracodawcy:
Racjonalny pracodawca zna i uwzględnia reguły języka etnicznego, w którym tworzy prawo. Formułuje normy zorientowane na osiągnięcie określonych celów, nie ustanawia norm między sobą niezgodnych, postępowanie adresatów zgodne z normami prowadzi wg jego wiedzy do rezultatów optymalnych, globalnie aprobowanych na gruncie przypisywanego mu systemu wartości; założenie o idealnej wiedzy w dziedzinie, w której tworzy prawo, ma pełną wiedzę prawniczą, kieruje się spójnym systemem wartości.

13. Praworządność.

Praworządność jest stanem faktycznym, w którym podstawowe dziedziny stosunków społecznych są uregulowane przepisami prawnymi i przepisy te sa przez organy państwowe ściśle przestrzegane.

Na praworządność składają się dwie przesłanki:

• Istnienie stosunkowo szerokiej regulacji prawnej, obejmującej wszystkie istotne dziedziny życia. Ujecie działalności zarządzającej państwa w ramy prawa ogranicza swobodę organów państwowych w posługiwaniu się przymusem i gwarantuje obywatelom poszanowanie ich swobód. Natomiast pozostawienie organom państwa zbyt wielkiej swobody przez zaniechanie uregulowania ich uprawnień i form działania prowadzi często do wynaturzeń w działaniu organu.

• Przestrzeganie prawa przez wszelkie organy publiczne. Powinny one przestrzegać prawa zarówno wtedy, gdy wypełniają swe ustawowe obowiązki wobec obywateli, jak i wtedy, gdy zmierzają do wyegzekwowania ciążących na obywatelach obowiązków. Organy państwowe mogą działać tylko na podstawie obowiązujących przepisów i w zakreślonych przez nie granicach.

Praworządność w państwie stwarza atmosferę zaufania i daje każdemu obywatelowi pewność, ze jego prawa będą respektowane i chronione, a jego obowiązki skrupulatnie egzekwowane.

Łamanie praworządności przez organy państwowe natychmiast podważa zaufanie do aparatu państwowego, a jego odbudowa jest procesem trudnym i długotrwałym.

Ustroje współczesnych państw stwarzają zazwyczaj warunki dla wprowadzenia pełnej praworządności. Rzeczą aparatu państwowego jest odpowiednie ich wykorzystanie i stworzenie takiego systemu kontroli poszczególnych organów, by naruszanie prawa uczynić niemożliwym.

Zgodnie z zasadą praworządności państwo prawa powinno:

• działać w granicach prawa,

• realizować zasadę równości wszystkich obywateli wobec prawa,

• gwarantować pewność prawa,

• gwarantować prawo obrony obywatela przed sądem,

• realizować zasadę Lex severior retro non agit (prawo nie działa wstecz).

14. Podział rzeczy.

Wśród rzeczy przeprowadza się szereg podziałów.

Podstawowym podziałem rzeczy jest podział na:

Rzeczy nieruchome ( nieruchomości)- część powierzchni ziemskiej stanowiąca przedmiot odrębnej własności (grunt) wraz ze wszystkim, co jest z nią trwale związane, zabudowaniami, drzewami i innymi częściami składowymi. Wyjątkowo jako nieruchomość może być traktowany sam budynek lub jego część (lokal), jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowi odrębny od gruntu przedmiot własności.

Rzeczy ruchome ( ruchomości)- każda rzecz, która nie jest nieruchomością.

Rzeczy dzielą się także na:

• podzielne,

• niepodzielne.

Zakwalifikowanie rzeczy do jednej bądź drugiej grupy jest zależne od tego czy może być ona podzielona bez istotnej zmiany oraz utraty wartości (np. bochenek chleba) czy tez nie (np. maszyna do pisania).

Kolejnym podziałem rzeczy jest podział na:

-indywidualnie oznaczone- jest nią rzecz posiadająca własne cechy, jej tylko właściwe (np. egzemplarz książki włączony do biblioteki i podpisany przez właściciela; obraz znanego malarza)

-gatunkowo oznaczone- są to rzeczy określone jedynie przez wskazanie gatunku oraz oznaczenie ilości, miary i ciężaru (np. zboże, węgiel, ziemniaki).

O charakterze rzeczy decyduje w danym stosunku prawnym wola stron (książki stojące na półce w księgarni są rzeczami gatunkowo oznaczonymi, natomiast jedna z tych książek kupiona już przez nabywcę i używana przez niego uzyskuje cechy czyniące z niej rzecz indywidualnie oznaczoną).

Istotne znaczenie gospodarcze ma podział na rzeczy:

• znajdujące się w obrocie,

• wyjęte z obrotu.

W zależności od tego czy mogą być swobodnie sprzedawane, wynajmowane czy tez istnieje zakaz obrotu prawnego takimi rzeczami.

Kategorie pośrednią stanowią rzeczy ograniczone w obrocie, tzn. takie, które mogą stanowić przedmiot obrotu tylko w ograniczonym zakresie np. miedzy jednostkami gospodarczymi.

W obrębie stosunków gospodarczych występuje podział na środki trwałe i środki obrotowe.

Występuje także podział na rzeczy zużywalne i niezużywalne.

Do rzeczy zużywalnych należą rzeczy, których normalny użytek gospodarczy polega na zużyciu lub zbyciu (np. artykuły żywnościowe, pieniądze).

Pozostałe rzeczy nazywamy niezużywalnymi (np. maszyny), choć oczywiście z biegiem czasu i one się zużywają.

15. Definicja własności. Ograniczone prawa rzeczowe.

Własność jest najszerszym prawem do rzeczy, pozwalającym właścicielowi korzystać z niej i rozporządzać nią z wyłączeniem innych osób.

Właściciel może korzystać z uprawnień, jakie daje mu prawo własności w granicach zakreślonych przepisami prawnymi i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa własności.

Prawo do korzystania z rzeczy polega na władaniu rzeczą, na możności jej używania i przetwarzania oraz na pobieraniu wszelkich pożytków, jakie rzecz przynosi. Pożytki przynoszone przez rzecz maja charakter naturalny (np. plony rodzone przez ziemie, owoce) lub przybierać postać pożytków cywilnych (np. czynsz za wydzierżawioną nieruchomość). Wszystkie one staja się własnością właściciela rzeczy, która je przynosi.

Prawo do rozporządzania rzeczą polega na możności swobodnego dokonywania czynności prawnych, skutkiem, których jest wyzbycie się własności, np. sprzedanie lub podarowanie rzeczy, albo obciążenie rzeczy ograniczonym prawem rzeczowym, np. ustanowienie hipoteki na nieruchomości.

Pierwotne sposoby nabycia własności:

• zawłaszczenie (własność rzeczy ruchomej niczyjej nabywa się przez jej objęcie w posiadanie samoistne - art. 181 kc.)

• zasiedzenie (nabycie własności wskutek upływu czasu);

• przemilczenie (nabycie wskutek braku zgłoszenia się właściciela);

• odłączenie pożytków naturalnych od rzeczy przez uprawnionego do ich pobierania

• przetworzenie, pomieszanie, połączenie rzeczy ruchomych

Pochodne sposoby nabycia własności:

• przez dziedziczenie;

• w drodze nadania przez władzę;

• przez umowę przenoszącą własność.

• Ograniczone prawa rzeczowe.

Ograniczone prawa rzeczowe to prawa przysługujące osobie fizycznej lub prawnej względem rzeczy będących własnością innej osoby.

Wskutek ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego, uprawnienia właściciela rzeczy ulegają pewnemu uszczupleniu na rzecz innej osoby, której to ograniczone prawo rzeczowe przysługuje. Charakter i zakres ograniczenia prawa własności zależy od rodzaju ograniczonego prawa rzeczowego, jakie obciąża przedmiot, a także ewentualnie od treści zwartej przez strony umowy (jeżeli została zawarta).

Kodeks cywilny wyróżnia następujące rodzaje ograniczonych praw rzeczowych:

• użytkowanie,

• zastaw,

• służebność,

• własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,

• spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

• prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

• hipoteka.

Użytkowaniem może być obciążona rzecz ruchoma, nieruchoma lub prawo. Użytkowanie można ustanowić na rzecz osoby fizycznej lub prawnej, której przysługuje wówczas prawo użytkowania tej rzeczy oraz pobierania pożytków, jakie rzecz przynosi.

Użytkowanie może być ustanowione darmowo lub odpłatnie.

Użytkowanie jest prawem niezbywalnym, ściśle związanym z osoba, na rzecz, której je ustanowiono, w związku z tym gaśnie ze śmiercią użytkownika, jeśli jest nim osoba fizyczna oraz z chwila likwidacji osoby prawnej.

Ponadto użytkowanie wygasa, gdy użytkownik przez okres 10 lat nie wykonuje swojego prawa.

Zastaw może być ustanowiony przez zawarcie odpowiedniej umowy miedzy stronami (zastaw umowny) lub powstaje w określonych okolicznościach z mocy samej ustawy (zastaw ustawowy).

Gospodarczym celem zastawu jest zabezpieczenie wierzytelności. Zastaw może zabezpieczać wierzytelność już istniejącą, wierzytelność przyszłą lub wierzytelność warunkową, to znaczy taką, co do powstania, której nie ma pewności.

Ma on zabezpieczać interesy wierzyciela zwłaszcza wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, ze dłużnik nie spełni świadczenia.

Wierzyciel odnosi istotne korzyści z zabezpieczenia swoich roszczeń zastawem.

W razie, gdy dłużnik nie spełni swojego świadczenia, np. nie zwróci pożyczki, wierzyciel kieruje sprawę na drogę sadowa, a po uzyskaniu prawomocnego wyroku zasądzającego wszczyna postępowanie egzekucyjne.

W zaspokojeniu swoich roszczeń z przedmiotu zastawu wierzyciel korzysta z pierwszeństwa przed innymi wierzycielami.

Zaspokojenie wierzyciela nie dokonuje się wiec w zasadzie przez przejecie zastawionej rzeczy na własność, z pewnymi wyjątkami przewidzianymi w ustawie.

• Zastaw umowny powstaje w drodze zawarcia przez strony odpowiedniej umowy wraz z jednoczesnym wydaniem rzeczy wierzycielowi (zastawnikowi). Umowa o ustanowienie zastawu nie wymaga szczególnej formy (poza zastawem rejestrowym). Szczególną odmianą zastawu umownego jest zastaw rejestrowy. Rzeczy obciążone zastawem rejestrowym mogą być pozostawione w posiadaniu zastawcy. Zastaw rejestrowy może być stosowany jedynie dla zabezpieczenia wierzytelności niektórych podmiotów prawa, a mianowicie Skarbu Państwa i innych państwowych osób prawnych, gmin oraz wszelkich podmiotów prowadzanych działalność gospodarcza.

• Zastaw ustawowy powstaje w określonych sytuacjach z mocy samego prawa. Oznaczonym osobom (np. przewoźnikom, spedytorom) przysługuje ustawowe prawo zastawu na rzeczach znajdujących się w ich dzierżeniu lub wniesionych do ich lokalu, w celu zabezpieczenia przysługujących im od kontrahenta świadczeń. Prawo to składa się z prawa zatrzymania rzeczy oraz prawa zaspokojenia z niej w drodze egzekucji sądowej.

Służebność jest ograniczonym prawem rzeczowym ustanawianym na nieruchomościach.

Istota służebności polega na tym, że:

1. Osoba uprawniona może korzystać z cudzej nieruchomości w określony sposób; najczęściej przybiera to postać przejazdu, pobierania wody.

2. Osoba uprawniona może zażądać by właściciel obciążonej nieruchomości nie wykonywał swojego prawa własności w pewien oznaczony sposób np. nie sadził drzew.

Służebności występują najczęściej w warunkach wiejskich.

Służebność powstaje w drodze umowy pomiędzy zainteresowanymi osobami albo na mocy orzeczenia sądu, który na wniosek zainteresowanego przymusowo ustanawia służebność na nieruchomości należącej do innej osoby.

Służebność podlega wpisowi do księgi wieczystej.

Ze względu na to, kto jest uprawniony z tytułu obciążającej cudzy grunt służebności, rozróżniamy:

• służebności gruntowe,

• służebności osobiste.

Służebność gruntowa polega na sprzęgnięciu interesem gospodarczym dwóch nieruchomości. Służebność obciąża jeden grunt, a prawo do korzystania z niej ma każdorazowy właściciel drugiej nieruchomości. Właściciel nieruchomości władnącej może się zmieniać. Ale prawo pozostaje zawsze przy gruncie, nie jest związane z oznaczona osoba. Ustanowienie, zmiana treści i zlikwidowanie służebności gruntowej wymaga formy aktu notarialnego.

Służebność osobista jest ustanawiana nie na korzyść każdorazowego właściciela gruntu, lecz na rzecz oznaczonej osoby. Służebność osobista jest niezbywalna i gaśnie ze śmiercią osoby uprawnionej. Po śmierci uprawnionego służebność mieszkania może przysługiwać jego małżonkowi, dzieciom i rodzicom.

Trzy ograniczone prawa rzeczowe związane z budownictwem spółdzielczym:

• własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,

• spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

• prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej.

Dla lokali i domów, których te ograniczone prawa rzeczowe dotyczą, mogą być prowadzone odrębne księgi wieczyste. W razie przekształcenia się ogr. prawa rzeczowego w prawo odrębnej własności lokalu lub domu, księga wieczysta staje się księgą wieczystą nieruchomości.

Spółdzielcze prawa do lokali i domów mogą być obciążone hipoteką dla zabezpieczenia wierzytelności, np. udzielonego kredytu bankowego.

Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym podobnym do zastawu. Hipoteka może być ustanowiona jedynie na nieruchomości. Nie ma samodzielnego bytu prawnego, lecz istnieje tylko tak długo, jak długo istnieje wierzytelność.

Obciążenia nieruchomości hipoteką dokonuje się w umowie zawartej w formie aktu notarialnego oraz przez odpowiedni wpis w księdze wieczystej. Zamiast umowy podstawa wpisu może być orzeczenie sadu. Hipoteka obciąża nieruchomość bez względu na zmianę jej właściciela.

17. Źródła powstania i wygaśnięcia zobowiązań.

Zobowiązania powstają w wyniku zdarzeń prawnych. Źródłami zobowiązań są następujące rodzaje zdarzeń prawnych:

1. Czynności prawne. Stanowią one w obrocie cywilnym najczęstsze i najważniejsze źródło stosunków zobowiązaniowych. Dotyczy to przede wszystkim czynności prawnych dwustronnych (umów).

2. Czyny niedozwolone, w wyniku, których powstaje szkoda i naruszenie czyjegoś prawa podmiotowego, powodują powstanie stosunku zobowiązaniowego miedzy sprawca lub inną osobą odpowiedzialną, a tym, komu wyrządzono szkodę. Treścią zobowiązania jest obowiązek naprawienia szkody.

3. Akty administracyjne, czyli jednostronne, indywidualne decyzje organów administracji państwowej, stanowią specjalne źródło zobowiązań. Konsekwencją niektórych aktów administracyjnych jest nie tylko powstanie stosunku między organem administracyjnym a adresatem aktu administracyjnego (stosunek administracyjnoprawny), lecz także stosunku zobowiązaniowego między dwiema osobami, do których akt administracyjny został skierowany.

4. Inne zdarzenia. Do tej grupy należą szczególne rodzaje zdarzeń prawnych, powodujących powstanie zobowiązań. Ich ilość i znaczenie są stosunkowo niewielkie. Do tej grupy należą w szczególności:

• prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia,

• bezpodstawne wzbogacenie.

Powstanie zobowiązania zależy od tego, czy sprawa była prowadzona w sposób korzystny dla zainteresowanego, czy podjęcie i prowadzenie sprawy było zgodne z domniemaną wolą zainteresowanego oraz czy sprawę prowadzono z zachowaniem należytej staranności.

Zobowiązanie przestaje istnieć, a więc gaśnie, gdy zostanie osiągnięty cel, dla którego powstało. Celem tym jest zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Poza wykonaniem zobowiązania gasną także z innych powodów, wśród których można wymienić świadczenie w miejsce wykonania, potracenie, odnowienie, złożenie do depozytu sadowego, zwolnienie z długu.

O świadczeniu w miejsce wykonania mówimy, gdy dłużnik zaproponuje wierzycielowi spełnienie innego świadczenia w miejsce tego, do którego był zobowiązany, a wierzyciel wyrazi na to zgodę. Zobowiązanie wówczas gaśnie z chwila spełnienia świadczenia zastępczego.

Wygaśnięcie zobowiązania przez potrącenie (kompensację) jest rozpowszechnione w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych, choć potrąceniu mogą ulegać i inne świadczenia. Potrącenie zachodzi, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie wierzycielami i dłużnikami, a jedna z nich zamiast spełniać swoje świadczenie, odlicza je od świadczenia, które jej się należy.

Do skuteczności potrącenia wymagane są następujące przesłanki:

• muszą istnieć dwie wzajemne wierzytelności,

• wierzytelności te muszą zachodzić między tymi samymi osobami,

• świadczenia, do których strony są wzajemnie obowiązane, muszą być tego samego rodzaju (np. pieniądze),

• obie wierzytelności musza być wymagalne i zaskarżalne.

Z odnowieniem mamy do czynienia wówczas, gdy dłużnik w celu umorzenia zobowiązania zobowiązuje się za zgodą wierzyciela świadczyć, co innego niż był zobowiązany albo chociaż to samo, ale z innej podstawy prawnej. Istota odnowienia polega na tym, ze strony działające zgodnie postanawiają umorzyć dotychczasowe zobowiązanie i powołać w to miejsce nowe. Przykład odnowienia: jeżeli dłużnik, który na podstawie umowy użyczenia posługuje się bezpłatnie samochodem znajomego, zatrzymuje go nadal, ale już jako rzecz najętą.

Dłużnik może spowodować zgaśnięcie zobowiązania i uwolnić się od ciążącego na nim obowiązku przez złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego. Jest to dopuszczalne, gdy dłużnik z jakichś przyczyn nie może spełnić świadczenia do rąk wierzyciela, np. gdy nie wie, kto jest wierzycielem. Złożenie do depozytu następuje na podstawie orzeczenia sądu, który po zbadaniu okoliczności sprawy, decyduje czy jest ono dopuszczalne.

Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie to przyjmuje. Wierzytelność jest prawem przysługującym wierzycielowi, nic nie stoi zatem na przeszkodzie, by wierzyciel zrzekł się tego prawa i umorzył zobowiązanie bez uzyskania świadczenia ze strony dłużnika.

Do zgaśnięcia zobowiązania nie wystarczy jednak samo oświadczenie wierzyciela o zrzeczeniu się świadczenia, konieczna jest również zgoda dłużnika.

W prawie zobowiązaniowym zmiana wierzyciela może nastąpić w drodze przelewu wierzytelności (cesji) i w drodze wstąpienia osoby trzeciej w miejsce zaspokojonego wierzyciela. Do zmiany wierzyciela może dojść miedzy innymi w ramach tzw. przejęcia długu.

Cesja jest umową na mocy, której dotychczasowy wierzyciel (cedent) przenosi swoją wierzytelność na nowego wierzyciela (cesjonariusza), zazwyczaj załatwiając w ten sposób swoje rozliczenia. Umowa taka nie wymaga zgody dłużnika. Dłużnik jednak powinien być zawiadomiony o cesji, aby mógł spełnić świadczenie do rak nowego wierzyciela.

Przejęcie długu jest umową na mocy, której nowy dłużnik przejmuje istniejący dług i wstępuje w miejsce dawnego dłużnika. Umowa taka wymaga zgody obu stron, zarówno dłużnika i wierzyciela. Umowa o przejecie długu może być zawarta miedzy dawnym a nowym dłużnikiem, a jej konieczne uzupełnienie stanowi zgoda wierzyciela.

18. Rodzaje deliktów, dziedziczenia, testamentów, zachowki.

Rodzaje dziedziczenia

Dziedziczenie - według definicji słownikowej - polega na tym, iż z chwilą śmierci spadkodawcy prawa i obowiązki zmarłego (spadek) przechodzą na jedną lub kilka osób (spadkobierców).
Spadkiem jest ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci, z wyjątkiem tych, które są ściśle związane z jego osobą oraz tych, które przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego czy są one spadkobiercami.

Prawo cywilne wyróżnia następujące rodzaje dziedziczenia:
1) ustawowe - następuje w sytuacji, gdy np.: spadkodawca nie zostawił testamentu, bądź okazał się on nieważny, bądź spadkobierca testamentowy spadek odrzucił lub został uznany za niegodnego, albo zmarł przed spadkodawcą. Kolejność dziedziczenia ustawowego określają art. 931-937 Kodeksu cywilnego,
2) testamentowe - spadkobiercą staje się osoba wskazana w testamencie. Formy testamentu określają art. 949-954 Kodeksu cywilnego.

• Dziedziczenie ustawowe
  Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu albo, gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. W dziedziczeniu ustawowym, co do części spadku ma miejsce, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo, gdy którakolwiek z kilku osób, które zostały powołane do całości spadku nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. Przy czym w ostatnim wypadku dziedziczenie ustawowe nie występuje, jeżeli działa podstawienie lub przyrost. Kodeks cywilny wymienia następujących bliskich spadkodawcy:
  · małżonek
  · zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki, itd.)
  · rodzice
  · rodzeństwo
  · zstępni rodzeństwa

• Dziedziczenie testamentowe
  Gdy spadkodawca pozostawił ważny testament wtedy dziedziczenie odbywa się na podstawie testamentu.
  Testament jest czynnością prawną na mocy, której za życia określonej osoby dochodzi do ustalenia kto, w jakich częściach odziedziczy po śmierci tej osoby jej majątek, względnie jakie składniki tego majątku mają być zapisane i komu itp. Testament, oprócz typowych zapisów może także zawierać szereg postanowień szczegółowych (np. ustanowienie tzw. zapisów i poleceń, powołanie wykonawcy testamentu, powołanie fundacji itp.). Sporządzenie testamentu ma na celu zwykle zmianę porządku dziedziczenia ustawowego.

Rodzaje testamentów

Z punktu widzenia formy, w jakiej można sporządzić testament możemy wyróżnić trzy podstawowe:

• Testament notarialny (sporządzony przed notariuszem w formie aktu notarialnego);

• Testament pisemny

• Testament ustny (osoba zamierzająca rozporządzić swoim majątkiem w ten sposób winna oświadczyć swoją wole wobec przewodniczącego zarządu gminy, sekretarza gminy lub kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w obecności, co najmniej dwóch świadków)

Obok form podstawowych istnieją jeszcze tzw. testamenty szczególne, do których zalicza się:

• Testament ustny, sporządzony w obawie rychłej śmierci. Oświadczenie woli składa się ustanie w obecności trzech świadków. Przed upływem roku treść oświadczenia winna zostać spisana ze wskazaniem miejsca i daty złożenia oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, oraz podpisana przez spadkodawcę i dwóch świadków lub przez wszystkich trzech świadków.

• Testament sporządzony na statku morskim lub powietrznym.

• Testament wojskowy.

Wszystkie testamenty szczególne mają przejściowy charakter i tracą swoją moc z upływem sześciu miesięcy od momentu, w którym ustały przyczyny, dla których nie można było dochować zwykłej formy testamentu.

Zachowek

Forma ochrony interesów osób najbliższych spadkodawcy, którym przysługuje roszczenie względem spadkobierców powołanych do dziedziczenia o zapłatę określonej sumy pieniężnej zwanej zachowkiem. Obowiązek ten powstaje w chwili śmierci spadkodawcy i należy do długów spadkowych. Polega to na wyjściu z założenia, że każdy człowiek w razie śmierci ma moralny obowiązek pozostawienia choćby części majątku swym najbliższym, a może się zdarzyć, że spadkodawca sporządzając testament pominie takie osoby. Zachowek zabezpiecza interesy osób najbliższych pominiętych przez spadkodawcę w testamencie.

19. Przestępstwo.

Przestępstwo jest to zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary.

Definicja przestępstwa składa się z dwóch części: materialnej i formalnej.

Część materialna zwraca uwagę przede wszystkim na fakt społecznej szkodliwości przestępstwa, pozostawiając na dalszym planie naruszenie przepisów. Przestępstwo to czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, bezprawny, karalny i zawiniony.

Definicja formalna przyjmuje za kryterium wyłącznie stosunek popełnionego czynu do przepisów prawnych, bez względu na charakter czynu i jego społeczne znaczenie. Wg tej definicji przestępstwo to czyn człowieka, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Każde przestępstwo ma charakterystyczne cechy, które pozwalają je odróżnić od innych przestępstw. Charakterystyczne cechy danego przestępstwa nazywamy jego znamionami.

W każdym przestępstwie występują następujące elementy:

• podmiot przestępstwa,

• przedmiot przestępstwa,

• strona przedmiotowa przestępstwa,

• strona podmiotowa przestępstwa.

Podmiotem lub podmiotami przestępstwa nazywamy sprawcę lub sprawców.

Przedmiotem przestępstwa jest dobro, przeciwko któremu przestępstwo było bezpośrednio skierowane np. skradziona rzecz, życie człowieka.

Stroną przedmiotową przestępstwa nazywamy sposób popełnienia czynu i okoliczności faktyczne, w jakich do niego doszło, a wiec obiektywnie istniejącą stronę przestępstwa (czas, miejsce akcji itp.).

Stroną podmiotową przestępstwa nazywamy subiektywne okoliczności sprawy, związane z psychiką sprawcy.

20. Okoliczności wyłączające winę.

Do okoliczności wyłączających winę należą:

• niepoczytalność,

• błąd.

Niepoczytalność jest to określony stan psychiczny człowieka, polegający na tym, ze nie rozpoznaje on znaczenia swoich czynów lub nie może kierować swoim postępowaniem.

Przyczyną niepoczytalności może być niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna bądź inne zakłócenia czynności psychicznych, chociażby przejściowe.

Niepoczytalność jest chorobą intelektu lub chorobą woli.

W przypadku choroby intelektu człowiek nie rozpoznaje znaczenia swoich czynów, nie zdaje sobie sprawy, że są złe, zabronione. U większości ludzi chorych psychicznie lub niedorozwiniętych występuje właśnie ta forma niepoczytalności.

W przypadku choroby woli, ze względu na zniesienie hamulców moralnych, człowiek dysponujący pełną świadomością nie może kierować swoim postępowaniem, nie może się oprzeć pewnym bodźcom, chociaż zdaje sobie w pełni sprawę, że popełnia czyn zabroniony.

Wina jest uwarunkowana prawidłowym funkcjonowaniem świadomości i woli sprawcy. Dlatego niepoczytalność, należy do okoliczności wyłączających winę. Uniemożliwia przypisanie sprawcy winy, czyli stwierdzenie, ze popełnił on czyn w sposób zawiniony.

Błąd jest drugą okolicznością wyłączającą winę. Zgodnie z przepisami k.k. nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu pod wpływem błędu, co do okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego. Jest to tzw. błąd faktyczny. Pod wpływem błędu faktycznego działa na przykład mężczyzna, który wychodząc z zakładu fryzjerskiego zabiera z wieszaka kapelusz, będąc przekonany, ze należy on do niego

Z błędem faktycznym mamy do czynienia także wówczas, gdy sprawca dopuszcza się czynu zabronionego świadomie, ale w błędnym usprawiedliwionym przekonaniu, za zachodzi okoliczność wyłączająca winę lub bezprawność czynu, np. że działa w obronie koniecznej.

Oprócz błędu faktycznego istnieje także błąd prawny. Sprawca działa pod wpływem błędu prawnego, gdy nie wie ze popełniany przez niego czyn jest zabroniony. Błąd prawny wyłącza winę, a w rezultacie odpowiedzialność karna, gdy jest usprawiedliwiony.

21. Kary, rodzaje kar, środki karne.

Kara jest to środek przymusu państwowego, stosowany przez sady wobec sprawców przestępstwa i polegający na sprowadzeniu pewnej dolegliwości.

Kara- niezależnie od celów, do osiągnięcia, których zmierza- jest zawsze wyrazem społecznego potępienia przestępcy.

Sprowadzona przez karę dolegliwość polega na ogół na pozbawieniu sprawcy jakichś praw lub dóbr: wolności i związanych z nią przywilejów, określonych składników majątku itd.

Za główny cel kary uważa się reedukacje skazanego, jego poprawę. W pewnym stopniu kara jest wyrazem odwetu społeczeństwa na sprawcy przestępstwa, jak to było w przeszłości.

Kary maja charakter samoistny, a wiec mogą występować samodzielnie. Środki karne mogą być wymierzane w zasadzie tylko jako dodatek do kary zasadniczej, nie maja więc charakteru samoistnego.

• Rodzaje kar

Do kar nalezą:

• pozbawienie wolności,

• ograniczenie wolności,

• grzywna.

Kara pozbawienia wolności trwa co najmniej miesiąc, najwyżej 15 lat. Wymierza się ja w pełnych miesiącach i pełnych latach. Odmianami tej kary- traktowanymi przez k.k. jako odrębne kary zasadnicze- są:

1. kara 25 lat pozbawienia wolności,

2. kara dożywotniego pozbawienia wolności.

Te rodzaje kar mogą być stosowane przez sąd tylko wtedy, gdy przepis dotyczący popełnionego przestępstwa wyraźnie je przewiduje.

Wykonanie kary pozbawienia wolności ma na celu wykształcenie społecznie pożądanej postawy skazanego, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i w ten sposób ma przeciwdziałać powrotowi sprawcy do przestępstwa.

Karę pozbawienia wolności wykonuje się w zakładach karnych, które dzielą się na:

• zakłady karne dla młodocianych,

• zakłady karne dla odbywających karę po raz pierwszy,

• zakłady karne dla recydywistów penitencjarnych,

• zakłady karne dla odbywających karę aresztu wojskowego.

Kara ograniczenia wolności polega na pozbawieniu skazanego niektórych praw, które w normalnych warunkach człowiekowi przysługują, oraz na obciążeniu go dodatkowymi obowiązkami. W szczególności skazany:

• nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu,

• jest zobowiązany do wykonywania skazanej przez sąd nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne,

• ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

Kara ograniczenia wolności jest wymierzana na czas nie krótszy niż miesiąc i nie dłuższy niż 12 miesięcy.

Kara grzywny jest karą pieniężną. Wymierza się ją w stawkach dziennych, określając liczbę stawek i wysokość jednej stawki. Grzywnę wymierza się w wysokości nie mniejszej niż 10 stawek i nie większej niż 360 stawek. Sąd ustala stawkę w granicach od 10 zł do 2000 zł.

Sąd może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności, jeżeli sprawca dopuścił się przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy taką korzyść osiągnął.

• Środki karne.

Środkami karnymi są:

• pozbawienie praw publicznych,

• zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu,

• zakaz prowadzenia pojazdów,

• przepadek przedmiotów,

• obowiązek naprawienia szkody,

• nawiązka,

• świadczenie pieniężne,

• podanie wyroku do publicznej świadomości.

22. Niepoczytalność.

Niepoczytalność jest to określony stan psychiczny człowieka, polegający na tym, ze nie rozpoznaje on znaczenia swoich czynów lub nie może kierować swoim postępowaniem.

Przyczyną niepoczytalności może być niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna bądź inne zakłócenia czynności psychicznych, chociażby przejściowe.

Niepoczytalność jest chorobą intelektu lub chorobą woli.

W przypadku choroby intelektu człowiek nie rozpoznaje znaczenia swoich czynów, nie zdaje sobie sprawy, że są złe, zabronione. U większości ludzi chorych psychicznie lub niedorozwiniętych występuje właśnie ta forma niepoczytalności.

W przypadku choroby woli, ze względu na zniesienie hamulców moralnych, człowiek dysponujący pełną świadomością nie może kierować swoim postępowaniem, nie może się oprzeć pewnym bodźcom, chociaż zdaje sobie w pełni sprawę, że popełnia czyn zabroniony.

Wina jest uwarunkowana prawidłowym funkcjonowaniem świadomości i woli sprawcy. Dlatego niepoczytalność, należy do okoliczności wyłączających winę. Uniemożliwia przypisanie sprawcy winy, czyli stwierdzenie, ze popełnił on czyn w sposób zawiniony.

Zakłócenie prawidłowego działania psychiki może występować z różnym natężeniem, od lekkiego upośledzenia niektórych czynności psychicznych, aż do całkowitego wyłączenia świadomości i woli. Obok niepoczytalności wyróżnia się także ograniczona poczytalność.

W przypadku ograniczonej poczytalności zdolność człowieka do rozpoznawania znaczenia czynów i kierowania postępowaniem nie jest całkowicie wyłączona, lecz tylko w znacznym stopniu ograniczona. Ograniczenie poczytalności nie wyłącza odpowiedzialności karnej, jednak sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Z punktu widzenia karalności nie jest istotne, czy sprawca jest niepoczytalny w czasie rozpoznawanie sprawy, lecz jaki jest jego stan psychiki w momencie popełnienia przestępstwa.

23. Przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu i mieniu.

Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu:

• Zabicie człowieka ze szczególnym okrucieństwem,

• Gwałt,

• Matka, która zabija noworodka pod wpływem silnego przeżycia związanego z przebiegiem porodu,

• zabicie człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego,

• pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

• udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia,

• osoba zarażona wirusem HIV, naraża bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie,

• nie udzielenie pomocy człowiekowi, znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu , bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Przestępstwa przeciwko mieniu:

• zabranie w celu przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej,

• kradzież z włamaniem,

• kradzież z użyciem przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności,

• przywłaszczanie sobie cudzej rzeczy ruchomej lub prawa majątkowego,

• włączenie się do urządzenia telekomunikacyjnego w celu uruchomienia na cudzy rachunek impulsy telefoniczne,

• niszczenie cudzej rzeczy, uszkadzanie lub czynienie jej niezdatnej do użytku.

24. Zasady postępowania administracyjnego.

Do podstawowych zasad postępowania administracyjnego należą:

• zasada prawdy obiektywnej,

• zasada udziału stron w postępowaniu,

• zasada kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym,

• zasada uwzględnienia z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu stron.

Zasada prawdy obiektywnej oznacza ciążący na organie administracyjnym prowadzącym postępowanie obowiązek dążenia do możliwie najwierniejszego odtworzenia rzeczywistego stanu faktycznego, na podstawie, którego ma nastąpić wydanie decyzji. Realizacja zasady prawdy obiektywnej wymaga od organu administracyjnego zachowania całkowitego obiektywizmu w cenie okoliczności sprawy i istniejących dowodów.

Zasada udziału stron w postępowaniu oznacza, że postępowanie administracyjne toczy się przy aktywnym udziale zainteresowanych treścią przyszłej decyzji stron. Jest to niezbędne przede wszystkim z uwagi na konieczność wiernego ustalenia stanu faktycznego, co bez wyjaśnień stron, a wiec osób najlepiej zorientowanych, nie byłoby z reguły w pełni możliwe.

Zasada kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym wynika z tego, ze społeczeństwo jest żywotnie zainteresowane w ścisłym przestrzeganiu prawa przy wydawaniu decyzji administracyjnych. Społeczeństwu zależy na wyeliminowaniu wszelkich przejawów naruszania praworządności- korupcji i podobnych zjawisk o wielkiej szkodliwości.

Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu stron zmierza do podkreślenia, iż organ administracyjny powinien mieć na uwadze z jednej strony interes społeczny, a drugiej zaś nie wolno mu dopuścić do naruszenia słusznego interesu uczestnika postępowania. Przez słuszny interes należy rozumieć taki interes strony, który nie pozostaje w kolizji z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego.

Poza tymi zasadami, mającymi charakter podstawowy, postępowanie administracyjne opiera się na szeregu zasad pomocniczych. Należą do nich:

• zasada odrębności postępowania administracyjnego,

• zasada oficjalności,

• zasada względnej jawności,

• zasada dwuinstancyjności,

• zasada swobodnej oceny dowodów,

• zasada dyspozycyjności,

• zasada prostoty i koncentracji,

• zasada ograniczonego formalizmu,

• zasada trwałości decyzji administracyjnej.

25. Terminy załatwiania spraw.

Terminy załatwiania spraw określają przepisy powszechnie obowiązującego prawa. Załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym powinno nastąpić w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy (art. 35 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego), a w sprawach podatkowych w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania (art. 139 § 3 Ordynacji podatkowej).

Do podanych wyżej terminów nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu.

O każdym przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie zawiadamia się stronę, podając przyczyny niedotrzymania terminu i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.

Sprawy rozpatrywane są według kolejności ich wpływu, z wyjątkiem spraw, dla których przepisy prawa przewidują krótsze terminy ich załatwienia.

Poza kolejnością wpływu załatwiane są np. odwołania:

• od decyzji o odmowie udostępnienia informacji publicznej oraz decyzji o umorzeniu postępowania o udostępnienie informacji, które zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198) winny być rozpoznane w terminie 14 dni,

• od decyzji w przedmiocie przeprowadzenia imprezy masowej, których termin załatwienia w myśl art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1298 z poźn. zm.) również wynosi 14 dni od dnia jego wniesienia..

Poza kolejnością wpływu załatwiane są również:

• zażalenia i ponaglenia na niezałatwienie sprawy w terminie,

• przekazanie sprawy, w której Kolegium jest niewłaściwe, do organu właściwego,

• wyznaczenie organu do załatwienia sprawy, w przypadku wyłączenia organu,

• sprawy których Kolegium uwzględnia cofnięcie odwołania, nie wymagające dodatkowego postępowania wyjaśniającego.

26. Decyzja.

Decyzja jest aktem administracyjnym rozstrzygającym sprawę. Kończy ona więc postępowanie w danej instancji.

Decyzja powinna mieć formę pisemną. Stanowi ona trwałą podstawę uzyskiwanych przez stronę uprawnień (np. prawo jazdy) lub nakładanych obowiązków.

Do niezbędnych elementów każdej decyzji należy:

• oznaczenie organu wydającego decyzje,

• data wydania decyzji,

• oznaczenie stron, do których decyzja jest skierowana,

• podstawa prawna decyzji,

• rozstrzygnięcie sprawy (osnowa decyzji),

• pouczenie o możliwości odwołania, terminach, trybie,

• podpis pracownika, który w imieniu organu wydaje decyzje,

• uzasadnienie ( w wyjątkowych przypadkach organ jest zwolniony od uzasadnienia decyzji).

27. Postanowienie.

Załatwienie poszczególnych spraw cząstkowych, nasuwających się w toku postępowania administracyjnego, następuje w drodze postanowień.

Postanowienia tym się różnią od decyzji. Ze nie dotyczą istoty rozpatrywanej sprawy i nie kończą postępowania. Na przykład organ administracyjny postanowieniem decyduje o przesłuchanie świadków, o wyznaczeniu rozprawy, o wezwaniu strony do osobistego stawienia się itp.

Postanowienie powinno zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę jego wydania, oznaczenie strony lub stron albo innych osób biorących udział w postępowaniu, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, pouczenie, czy i w jakim trybie służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do jego wydania.

Postanowienie powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne, jeżeli służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia na postanowienie. Postanowienia, od których służy stronom zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego, doręcza się na piśmie.

W niektórych przypadkach (gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie), postanowienia mogą być stronom ogłaszane ustnie. Postanowienie, które może być zaskarżone do sądu administracyjnego, doręcza się stronie wraz z pouczeniem o dopuszczalności wniesienia skargi oraz uzasadnieniem faktycznym i prawnym.

28. Odwołanie od decyzji.

Od każdej decyzji przysługuje stronom odwołanie. Wniesienie odwołania powoduje z reguły wstrzymanie wykonania wydanej decyzji i powtórne zbadanie sprawy. Strona wnosi odwołanie wtedy, gdy z jakichkolwiek przyczyn jest z decyzji niezadowolona, w szczególności, gdy uważa, ze decyzja narusza jej prawa.

Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego znają trzy środki odwoławcze:

• odwołanie,

• zażalenie,

• wniosek o wznowienie postępowania.

Odwołanie od decyzji administracyjnej wnosi strona w ciągu 14 dni od ogłoszenia lub doręczenia decyzji. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu, który wydal decyzje, do organu wyższego szczebla lub samorządowego kolegium odwoławczego. Nie przysługuje odwołanie jedynie od decyzji naczelnych organów administracji państwowej.

Organ nadrzędny może zmienić zaskarżoną decyzje w całości lub części, uwzględniając w ten sposób odwołanie strony. Może także decyzje utrzymać w mocy, jeśli uzna ja za trafna. Decyzja organu odwoławczego jest ostateczna i nie podlega zaskarżeniu w toku instancji.

Uchylenie decyzji ostatecznej może nastąpić tylko w trybie nadzoru, sprawowanego przez organy zwierzchnie nad organami podległymi.

Zażalenie przysługuje stronom od zapadających w toku postępowania postanowień, ale tylko w przypadkach wyraźnie wskazanych w kodeksie postępowania administracyjnego. Zażalenie wnosi się w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia lub doręczenia postanowienia.

Wniosek o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym. Zmierza on do podjęcia na nowo postępowania, które zostało zakończone wydaniem ostatecznej decyzji.

Wznowienie postępowania może nastąpić, gdy:

1. decyzja wydana została w wyniku przestępstwa (np. przekupienia urzędnika),

2. dowody, na których oparł się organ okazały się fałszywe (np. podrobione dokumenty),

3. wyjdą na jaw nowe okoliczności, nie znane w chwili wydania decyzji.

Wznowienie posterowania może nastąpić zarówno na skutek wniosku strony, jak i z urzędu. Wniosek o wznowienie postępowania powinien być złożony w ciągu miesiąca od uzyskania wiadomości o przyczynie uzasadniającej wznowienie.

29. Wymień wszystkie spółki + char. jakiejś.

Podstawowym podziałem spółek jest podział na:

• spółki prawa handlowego,

• spółki cywilne (np.umowa sprzedaży, najmu).

Spółki prawa handlowego dzielą się na:

• osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna),

• kapitałowe (z ograniczona odpowiedzialnością, akcyjna).

W spółkach osobowych wspólnicy sami rządzą spółką, natomiast w spółkach kapitałowych występuje zarząd jako organ obowiązkowy.

Przy spółkach osobowych każdy wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem, przy spółkach kapitałowych wspólnicy odpowiadają częścią pieniędzy np. tą, za którą kupili akcje danej spółki.

• Spółka cywilna.

Każdy ze wspólników ma wpływ na podejmowanie decyzji, prowadzenie i reprezentowanie spółki.

Wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki.

Działalność spółki małych rozmiarów.

Każdy ze wspólników musi rejestrować się osobno.

Swoboda w formułowaniu treści umowy spółki.

• Spółka jawna.

Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową.

Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej.

Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką.

Każdy ze wspólników może reprezentować spółkę, można tez w umowie wyłączyć wspólnika z reprezentacji.

Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności, jednak formułowanie treści umowy spółki jest swobodne.

Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

W spółce jawnej nie ma określonych wymagań kapitałowych.

• Spółka partnerska.

Spółka partnerska jest spółką osobowa utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów.

Do zawodów tych należą np. adwokat, aptekarz, architekt, broker ubezpieczeniowy, księgowy, lekarz, notariusz, pielęgniarka, radca prawny, tłumacz przysięgły.

Umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Spółka partnerska powstaje z chwila wpisu do rejestru.

Ograniczenie odpowiedzialności za zobowiązania powstałe w wykonywaniu działalności przez innych partnerów.

W spółce partnerskiej nie jest wymagana tzw. pełna księgowość.

Brak jest określonych wymagań kapitałowych.

• Spółka komandytowa.

Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firma, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz) a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.

Komandytariusze mogą działać w imieniu spółki wyłącznie jako pełnomocnicy.

Nie ma określonych wymagań dotyczących sumy komandytowej.

Spółka komandytowa nie posiada osobowości prawnej.

Umowa spółki musi być sporządzona w formie aktu notarialnego.

Powinna być prowadzona wyłącznie pełna księgowość (wysokie koszty).

• Spółka komandytowo- akcyjna.

Spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń (komplementariusz) a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.

Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki.

Komplementariusz ma decydujący wpływ na działania spółki bez konieczności uczestniczenia w pokryciu kapitału zakładowego.

Kapitał zakładowy powinien wynosić co najmniej 50 000 zł.

Istnieje możliwość pozyskiwania kapitału poprzez emisje akcji.

Wyłącznie pełna księgowość (wysokie koszty).

Konieczność sporządzenia statutu w formie aktu notarialnego.

• Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Spółka z ograniczona odpowiedzialnością może być utworzona przez jedna albo więcej osób.

Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej.

Kapitał zakładowy powinien wynosić co najmniej 50 000 zł.

Do powstania spółki z.o.o. wymaga się:

• zawarcia umowy spółki;

• wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienia nadwyżki;

• powołania zarządu;

• ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki;

• wpisu do rejestru.

Kosztowna procedura rejestracyjna.

Istnieje możliwość pozyskiwania kapitału przez pozyskanie nowego wspólnika.

• Spółka akcyjna.

Zawiązać spółkę akcyjną może jedna albo więcej osób. Spółka akcyjna nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Statut spółki akcyjnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Wysoki minimalny kapitał zakładowy- co najmniej 500 000 zł. Istnie możliwości pozyskiwania kapitału na rynku kapitałowym poprzez emisje akcji czy obligacji.

Łatwość kumulacji kapitału.

Proces rejestracji bardzo kosztowny, skomplikowany i czasochłonny.

Brak wpływu na działalność spółki mają mniejsi udziałowcy.

31. Różnice pomiędzy spółkami kapitałowymi a osobowymi.

32.Co to jest prokura?

Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa dla osoby fizycznej posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych (prokurenta), którego udzielić może każdy przedsiębiorca podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców (w Krajowym Rejestrze Sądowym). Prokura upoważnia do dokonywania wszelkich czynności (sądowych i pozasądowych) związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Z czynności tych wyłączone jest zbywanie i obciążanie przedsiębiorstwa i nieruchomości, co do których konieczne jest pełnomocnictwo szczególne.

Prokury nie można przenieść na inną osobę, prokurent może natomiast udzielić innej osobie pełnomocnictwa szczególnego do poszczególnej czynności.

• Rodzaje prokury:

• prokura samodzielna (samoistna) - prokurent działa samodzielnie;

• prokura łączna - dla dokonania czynności prawnej konieczne jest współdziałanie wszystkich prokurentów. W praktyce funkcjonuje także, zaakceptowana przez Sąd Najwyższy, prokura łączna nieprawidłowa, która polega na tym, że dla dokonania czynności konieczne jest współdziałanie prokurenta z inną osobą, która prokurentem nie jest (np. z członkiem zarządu, wspólnikiem);

• prokura oddziałowa - zakres umocowania prokurenta ograniczony jest do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa.

• Powstanie, odwołanie i wygaśnięcie prokury:

Prokura powstaje z chwilą jej udzielenia na piśmie pod rygorem nieważności, sam wpis do rejestru ma jedynie charakter potwierdzenia.

W spółkach osobowych dla ustanowienia prokury konieczna jest zgoda wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki, a w spółkach kapitałowych - zgoda wszystkich członków zarządu.

Dla odwołania prokury wystarcza oświadczenie - odpowiednio - jednego wspólnika lub członka zarządu.

Prokura wygasa na skutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy oraz wraz ze śmiercią prokurenta.

33. Źródła prawa finansowego.

Do źródeł prawa finansowego należą:

• Konstytucja (jako akt rangi najwyższej);

• Ustawy (podstawową ustawą regulującą prawo finansowe jest ustawa z dn. 26.11.1998 o finansach publicznych);

• Ustawa budżetowa;

• Umowy międzynarodowe (ratyfikowane przez polski parlament);

• Akty finansowe (indywidualne);

• Uchwały organów samorządowych (np. uchwały Rad Gmin, Powiatu i Sejmiku Wojewódzki).

Podstawowym źródłem prawa budżetowego jest ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych oraz uchwalana corocznie przez Sejm ustawy budżetowe, a w zakresie gromadzenia środków pieniężnych ustawy podatkowe, regulujące poszczególne rodzaje podatków. W zakresie prawa bankowego podstawowymi źródłami są: ustawa Prawo Bankowe z 29 sierpnia 1997 r. W zakresie prawa ubezpieczeniowego podstawowym źródłem jest ustawa z 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej. Natomiast w zakresie prawa finansowego przedsiębiorstw podstawowych źródłami jest ustawa z 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (wielokrotnie nowelizowana)

34. Prawo pracy.

Prawo pracy w systemie prawa polskiego traktowane jest jako samodzielna gałąź prawa. Wywodzi się ono z prawa cywilnego i dawniej stanowiło jego część, a i obecnie zawiera wiele elementów cywilnoprawnych.

O wyodrębnieniu prawa pracy zdecydowało coraz większe nasycenie stosunków pracy elementami innymi niż majątkowe, powodujące coraz większe zróżnicowanie typowych stosunków cywilnoprawnych i stosunków pracy, a także rosnąca rola przepisów regulujących całokształt stosunków miedzy pracodawca i pracownikiem.

Przepisy prawa pracy obejmują coraz to nowe dziedziny, dotąd nie regulowane i obce prawu cywilnemu, np. rozbudowane przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.

Podstawowym źródłem prawa pracy jest kodeks pracy z 1974 roku.

Kodeks pracy reguluje w sposób kompleksowy wszystkie podstawowe zagadnienia związane z pracowniczymi stosunkami pracy: zasady prawa pracy, formy nawiązania stosunku pracy i jego rozwiązanie, wynagrodzenie za prace, obowiązki pracownika i obowiązku zakładu pracy, odpowiedzialność materialna pracowników, zasady ustalania czasu pracy, urlopy pracownicze, bezpieczeństwo i higienę pracy, rozstrzyganie sporów miedzy pracownikami i zakładami pracy.

Uzupełnienie kodeksu pracy stanowi kilkadziesiąt rozporządzeń Rady Ministrów i innych naczelnych organów administracji państwowej zawierających przepisy wykonawcze. Zostały w nich uregulowane wskazane w kodeksie zagadnienia szczegółowe.

35. Rodzaje umów o pracę.

Umowa o pracę może być zawarta:

• na czas nieokreślony,

• na czas określony,

• na czas wykonywania określonej pracy.

Umowy o prace zawierane są najczęściej na czas nieokreślony. Umowa na czas określony i na czas wykonywania określonej pracy stosowana jest stosunkowo szeroko w niektórych gałęziach gospodarki, np. przy pracach sezonowych w rolnictwie, budowie dróg. Stosunek pracy gaśnie wówczas automatycznie z upływem umówionego okresu lub wykonania prac.

Każda z tych umów może być poprzedzona umowa o prace na okres próbny. Okres próbny nie może być dłuższy niż 3 miesiące. Umowa na okres próbny rozwiązuje się z jego upływem.

Zawarcie po raz trzeci umowy o prace na czas określony jest równoznaczne w skutkach z zawarciem umowy na czas nieokreślony, jeżeli przerwa po rozwiązaniu poprzedniej umowy nie przekroczyła miesiąca.

Stosunek pracy miedzy pracodawca i pracownikiem nawiązuje się w terminie ustalonym przez strony w umowie, a jeżeli umowa nie zawiera wyraźnego postanowienia w tej sprawie- w terminie wskazanym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy. O ile umowa nie zawiera żadnego postanowienia w tej mierze, do nawiązania stosunku pracy dochodzi w chwili zawarcia umowy.

Umowa o prace powinna być zawarta na piśmie. Jeżeli nie została zawarta na piśmie, zakład pracy powinien niezwłocznie potwierdzić pracownikowi na piśmie rodzaj umowy i jej warunki.

36. Rozwiązanie umowy o pracę.

Umowa o pracę ulega rozwianiu w następujących przypadkach:

1. na mocy porozumienia stron,

2. wskutek wypowiedzenia przez jedna ze stron,

3. w razie rozwiązania umowy bez wypowiedzenia,

4. z upływem czasu, na który umowa była zawarta,

5. z dniem ukończenia pracy, dla której wykonana umowa była zawarta.

Oświadczenie stron o wypowiedzeniu umowy lub jej rozwianiu bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie.

• Rozwiązanie umowy o prace za wypowiedzeniem.

Wypowiedzenie jest najczęściej spotykanym sposobem rozwiązania umowy o prace. W drodze wypowiedzenia może być rozwiązana umowa zawarta na czas nieokreślony i na okres próbny. Prawo wypowiedzenia umowy przysługuje zarówno pracodawcy jak i pracownikowi.

• Okres wypowiedzenia umowy zawartej na okres próbny nieprzekraczający dwóch tygodni wynosi 3 dni robocze. Jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie wypowiedzenie jest tygodniowe, a gdy wynosi 3 miesiące- dwutygodniowe.

• Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest zróżnicowany,w zależności od czasu przepracowanego u danego pracodawcy wynosi:

• dwa tygodnie- jeżeli pracownik był zatrudniony przez czas krótszy niż 6 miesięcy,

• miesiąc- jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,

• trzy miesiące- jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

Zakład pracy nie może wypowiedzieć umowy o prace pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 2 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie emerytury z osiągnięciem tego wieku.

Zakład pracy może wypowiedzieć umowę o prace tylko z uzasadnionych powodów. O zamiarze wypowiedzenia z podaniem przyczyn powinien uprzednio poinformować na piśmie związek zawodowy, który może zgłosić zastrzeżenia.

Pracownik może wnieść odwołanie od wypowiedzenia umowy o prace do sadu rejonowego.

Pracownikowi przywróconemu do pracy przysługuje wynagrodzenie za czas pozostania bez pracy, nie więcej jednak niż za 2 miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące- nie więcej niż za miesiąc. W razie zwolnienia pracownicy w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, albo pracownika objętego ochrona, wynagrodzenie przysługuje za cały okres pozostawania bez pracy.

• Rozwiązanie umowy o prace bez wypowiedzenia.

Pracodawca może rozwiązać umowę o prace bez wypowiedzenia tylko w przypadkach wyraźnie wyliczonych w ustawie( art. 52 i 53 k.p.), zarówno w zawinionych jak i niezawinionych przez pracownika.

Do przypadków zawinionych przez pracownika należy:

• ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych 9 picie alkoholu w czasie pracy, zakłócanie prozaiku w miejscu pracy);

• popełnienie przez pracownika przestępstwa które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;

• zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku (np. prawa jazdy, uprawnień lekarskich)

Zwolnienie pracownika z wymienionych przyczyn może nastąpić tylko w ciągu miesiąca od chwili, w której zakład pracy się o nich dowiedział.

Zakład pracy może rozwiązać umowę o prace bez wypowiedzenia w razie trwającej przez dłuższy czas usprawiedliwionej nieobecności pracownika, a wiec z przyczyn niezawinionych przez pracownika:

• po upływie trzech miesięcy, jeżeli nieobecność spowodowana jest choroba, a pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,

• po upływie okresu pobierania w czasie choroby łącznie wynagrodzenia i zasiłku chorobowego, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy, a także gdy niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo choroba zawodowa (niezależnie od czasu zatrudnienia),

• po upływie okresu pobierania zasiłku z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem lub odosobnienia ze względu na chorobę zakaźną (kwarantanna),

• po upływie miesiąca, jeżeli usprawiedliwiona nieobecność pracownika spowodowana jest innymi przyczynami.

Rozwiązanie umowy o prace bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika nie może nastąpić po ustaniu przyczyny nieobecności i powrocie pracownika do pracy.

Pracownikowi zwolnionemu bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów przysługuje prawo zwrócenia się do sadu z zadaniem przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach lub odszkodowania.

Pracownik przywrócony do pracy ma prawo do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za 3 miesiące i nie mniej nie 1 miesiąc.

Pracownica zwolniona w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego oraz pracownik podlegający ochronie, maja prawo do wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy.

• Wygaśniecie umowy o pracę.

Umowa o prace wygasa w razie śmierci pracownika. Również śmierć pracodawcy w zasadzie powoduje wygaśnięcie umowy. Pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Umowa o prace wygasa także po upływie 3 miesięcy od chwili tymczasowego aresztowania pracownika. Jeżeli postępowanie karne przeciwko pracownikowi zostanie umorzone lub zapadnie wyrok uniewinniający, pracodawca ma obowiązek przyjąć na powrót pracownika, jeżeli zgłosi się do pracy w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia.

37. Urlopy wypoczynkowe.

Każdemu pracownikowi przysługuje prawo do corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego, przy czym na zadnie pracownika urlop powinien mu być udzielony w całości. Uprawnienia urlopowe pracowników umysłowych i pracowników fizycznych są jednakowe.

Nabycie prawa do urlopu oraz wymiar urlopu uzależniony jest od przepracowania określonego czasu.

Pracownik uzyskuje prawo do pierwszego urlopu z upływem 6 miesięcy w wymiarze polowy urlopu rocznego. Prawo do reszty urlopu rocznego uzyskuje po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.

Pracownik ma prawo do urlopu w następującym wymiarze:

• 18 dni roboczych- po roku pracy,

• 20 dni roboczych- po 6 latach pracy,

• 26 dni roboczych- po 10 latach pracy.

Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się wszelkie okresy poprzedniego zatrudnienia.

Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się czas nauki w szkole z wyjątkiem szkoły podstawowej, według następujących zasad:

• z tytułu ukończenia zasadniczej lub równorzędnej szkoły zawodowej- przewidziany programem nauczania czas nauki- nie więcej niż 3 lata;

• z tytułu ukończenia średniej szkoły zawodowej- przewidziany programem nauczania czas nauki, nie więcej jednak iż 5 lat;

• z tytułu ukończenia średniej szkoły ogólnokształcącej- 4 lata;

• z tytułu ukończenia szkoły policealnej- 6 lat;

• z tytułu ukończenia szkoły wyższej- 8 lat.

Niektóre kategorie pracowników z uwagi na specyfikacje pracy korzystają z wyższego wymiaru urlopu na podstawie odrębnych przepisów.

Jeżeli stosunek pracy ulega rozwiązaniu w ciągu roku kalendarzowego, pracownikowi u obu pracodawców- dotychczasowego i nowego- przysługuje urlop w wymiarze proporcjonalnym do okresy przepracowanego w danym roku u każdego z nich. Jeśli pracownik u dotychczasowego pracodawcy wykorzystał urlop w wymiarze wyższym od przysługującego za przepracowany okres, u nowego pracodawcy otrzymuje urlop w odpowiednio niższym wymiarze.

Zakład pracy sporządza plan urlopów, zasięgając przy tym opinii związku zawodowego i uwzględniając w miarę możności wnioski pracowników. Pracownik powinien być powiadomiony o terminie urlopu nie później niż na miesiąc przed dniem jego rozpoczęcia.

Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części. Z tym jednak, że conajmniej jedna część urlopu powinna obejmować nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych, gdyż celem urlopu jest zregenerowanie sił pracownika.

Urlop niewykorzystany zgodnie z planem urlopów, np. z powodu choroby, pracownik powinien wykorzystać w pierwszym kwartale następnego roku kalendarzowego.

Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymywał, gdyby w tym czasie pracował.

Na wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego. Okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

38. Odpowiedzialność porządkowa pracowników.

Istota odpowiedzialności porządkowej polega na stosowaniu wobec pracownika sankcji typu represyjnego, tj. kar za naruszenie obowiązku przestrzegania porządku pracy. Katalog kar porządkowych oraz zasady ich stosowania zostały uregulowane w Kodeksie pracy. Odpowiedzialności porządkowej podlegają wszyscy pracownicy, niezależnie od rodzaju zakładu pracy. Odpowiedzialność porządkowa nie może być mylona z odpowiedzialnością występującą pod tą nazwą w niektórych pragmatykach służbowych. Ustawowa nazwa „odpowiedzialność porządkowa” oznacza w języku niektórych pragmatyk jedną z postaci tzw. odpowiedzialności służbowej (dyscyplinarnej). Pracownicza odpowiedzialność porządkowa uregulowana w kodeksie pracy jest typem odpowiedzialności niekompensacyjnej o represyjno - prewencyjnym charakterze i polega na wymierzaniu pracownikowi kar za naruszanie obowiązku przestrzegania porządku pracy. Kodeksowa odpowiedzialność porządkowa stanowi dla pracodawcy jedno z narzędzi egzekwowania zakładowego porządku pracy, będąc pod tym względem częścią dyrektywnej kompensacji od ich wydawania. Odpowiedzialność porządkową normują przepisy bezwzględnie imperatywne, niedopuszczające żadnych odstępstw od swej treści, zarówno w trybie układów zbiorowych lub regulaminów pracy, jak też na podstawie porozumienia stron stosunku pracy.

39. Wejście dyrektywy i rozporządzenia w życie.

40. Źródła prawa finansowego

ęłęóŹródłami prawa finansowego są liczne ustawy, regulujące zagadnienia z zakresu poszczególnych działów prawa finansowego. Podstawowym źródłem prawa budżetowego jest ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (DzU nr 155 poz. 1014) oraz uchwalana corocznie przez Sejm ustawy budżetowe, a w zakresie gromadzenia środków pieniężnych ustawy podatkowe, regulujące poszczególne rodzaje podatków. W zakresie prawa bankowego podstawowymi źródłami są: ustawa Prawo Bankowe z 29 sierpnia 1997 r. W zakresie prawa ubezpieczeniowego podstawowym źródłem jest ustawa z 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jednolity: DzU z 1996 r. nr 11, poz 62 z późniejszymi zmianami). Wreszcie w zakresie prawa finansowego przedsiębiorstw podstawowych źródłami jest ustawa z 1989 r. (tekst jednolity z 1992 r.)o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (wielokrotnie nowelizowana).

---