Zespół Aspergera, syndrom Aspergera - WIKIPEDIA
"autyzm inteligentny" (DSM-IV 299.80) jest to zaburzenie mieszczące się w spektrum autyzmu (ASD), jest także jednym z całościowych zaburzeń rozwoju (PDD: Pervasive Developmental Disorders). Do spektrum autyzmu należą również m.in. autyzm dziecięcy, autyzm wysokofunkcjonujący (HFA) oraz słabiej poznane zaburzenie semantyczno-pragmatyczne (SPD), ich prawidłowa diagnoza i rozróżnianie mogą sprawiać problemy w wielu indywidualnych przypadkach.
Zaburzenie to obejmuje przede wszystkim upośledzenie umiejętności społecznych, trudności w akceptowaniu zmian i sprawność (elastyczność) myślenia oraz szczególnie pochłaniające zainteresowania, natomiast rozwój mowy oraz rozwój poznawczy przebiega prawidłowo (w przeciwieństwie do autyzmu dziecięcego).
Ludzie z tym zaburzeniem przypominają osoby z autyzmem dziecięcym pod tym względem, że od wczesnego dzieciństwa występuje u nich ten sam rodzaj upośledzeń (jednak w dużo łagodniejszej postaci), a ponadto wyróżniają się o wiele bardziej prawidłowym rozwojem mowy i lepszą adaptacją społeczną, zaś z powodu swych niezwykłych zainteresowań łagodniejsze przypadki częściej uchodzą za ekscentryków niż ludzi o zaburzonej osobowości.
Historia
Termin "zespół Aspergera" został ukuty przez Lornę Wing w 1981 r. Przetłumaczyła ona z niemieckiego pracę Hansa Aspergera, austriackiego psychiatry i pediatry, który jako pierwszy opisał to zaburzenie w 1943. Dawniejsze określenia (używane jeszcze przez samego Aspergera) to psychopatia autystyczna oraz zaburzenia schizoidalne okresu dzieciństwa, nazwy te zostały jednak zarzucone przez większość specjalistów, gdyż mogłyby sugerować, że mamy tu do czynienia z kolejnymi schorzeniami należącymi do spektrum schizofrenii. Obecnie terminów tych używa się w stosunku do chorób które nie mają nic wspólnego z zespołem Aspergera.
Zespół Aspergera (zwany czasem zaburzeniem Aspergera) został zdefiniowany jako diagnoza stosunkowo niedawno, mniej więcej w połowie lat 80. Schorzenie zostało oficjalnie uznane dopiero w czwartej edycji Diagnostic and Statistic Manual/DSM-IV/ wydanej w 1994 r.
Przez wiele lat trwała dyskusja w kręgach naukowych, czy zespół Aspergera jest osobnym zaburzeniem, czy też należy go traktować jako łagodniejszą formę autyzmu, jednak wiele badań pokazało różnicę pomiędzy tymi dwoma schorzeniami, co ostatecznie dało odzwierciedlenie we współczesnych klasyfikacjach chorób.
Podstawowe informacje
Mianem zespołu Aspergera określa się łagodniejsze przypadki spośród spektrum autyzmu, dotyczące przede wszystkim zaburzeń funkcjonalnych. Podobnie jak wszystkie inne przypadki tego spektrum jest to zaburzenie rozwoju o podłożu neurologicznym, którego przyczyny na ogół nie są znane.
Jest to obecnie farmakologicznie nieuleczalne zaburzenie rozwojowe trwające przez okres całego życia od okresu niemowlęcego (wg. niektórych nawet prenatalnego) do późnej dorosłości, brak jest danych na temat objawów i specyficznych problemów w wieku podeszłym.
Ze względu na niewielkie nasilenie zaburzeń, Zespół Aspergera rzadko bywa diagnozowany przed pójściem dziecka do szkoły, gdzie najczęściej ujawniają się jego problemy związane z umiejętnościami interpersonalnymi i życiem towarzyskim.
Najbardziej typowe objawy występują w młodym wieku, później w miarę kształtowania się indywidualnych cech mogą się zmieniać, zanikać (rzadko nawet całkowicie), często zaciemniając obraz zaburzenia, dlatego diagnoza w dorosłym wieku jest jeszcze trudniejsza niż w dzieciństwie i wymaga przeprowadzenia profesjonalnej diagnozy.
Zespół Aspergera jest stosunkowo „młodą” jednostką nozologiczną. To, jak również niewielki stopień wyrazistości objawów, brak wykwalifikowanych specjalistów i zespołów specjalistów powoduje, że znaczna część dorosłych z zespołem Aspergera nie jest świadoma przyczyny swoich problemów lub otrzymują inną, nieprawidłową lub znacznie zawężoną diagnozę, gdy nasilenie wtórnych zaburzeń staje się nie do zniesienia i decydują się szukać pomocy specjalistycznej.
Chociaż zespół Aspergera jest częściej spotykany niż autyzm dziecięcy, nadal jest rzadko rozpoznawany, a wielu specjalistów (zwłaszcza w Polsce) ma ciągle znikomą wiedzę o tym zaburzeniu. Problem pogłębia fakt, że kryteria autyzmu i ZA są nieostre i w indywidualnych przypadkach może być bardzo trudno określić z jakim zaburzeniem mamy do czynienia.
Występowanie
Jak inne zaburzenia ze spektrum autystycznego zespół Aspergera występuje głównie (75 do 80% przypadków) w męskiej części populacji. Wielu specjalistów uważa jednak, że wyniki badań, które na to wskazują, powstały nie wskutek rzeczywistej tendencji, lecz z powodu tego, iż kobiety, mając naturalne zdolności w tych kierunkach, które akurat są zaburzane przez zespół, potrafią te braki skompensować (Attwood, 151-2).
Szwedzcy naukowcy przeprowadzili w 1993 r. badanie przesiewowe dzieci z miasta Göteborg. Stwierdzili oni, że 3,6 na 1000 dzieci w wieku 7-16 lat spełnia całkowicie kryteria zespołu Aspergera. Stosunek chłopców do dziewcząt wynosił 4:1. Jeśli włączyć w to wszystkie przypadki, gdzie część kryteriów była spełniona, to ogólny wynik wzrasta do 7,1 na 1000, a stosunek płci wyrównuje się do 2,3:1[1]
Dane dla osób dorosłych są trudno dostępne.
Samo zaburzenie jest różnie oceniane przez osoby nim dotknięte, część osób uświadomionych akceptuje zespół Aspergera jako integralną część swojej osobowości lub uważa, że nie jest chora (nie jest to choroba), bądź że odnosi korzyści z tego powodu; większość jednak po prostu nie jest świadoma tego, iż zespół taki istnieje i że takie zaburzenie posiada.
Wydaje się, że zespół Aspergera ma silniejsze podłoże biologiczne niż np. schizofrenia, jednak biologiczny mechanizm powstawania choroby nie został jeszcze rozpoznany, więc nie istnieją leki na tę chorobę. Leczyć można jedynie powikłania, np. depresję.
Objawy
Dwuwymiarowy model autystycznego spektrum
Prawie nikt nie ma całej gamy zaburzeń. Objawy mogą mieć różne nasilenie od prawie niewidocznych dla osoby z zespołem i jej otoczenia (takich, które można sprowadzić do cech osobowości) aż do tak nasilonych, iż uniemożliwiają normalne życie i pracę oraz zmuszają do szukania specjalistycznej pomocy. Wszystko bardzo zależy od środowiska, w jakim wychowało się dziecko, czy problemy były zauważone i leczone, czy nie.
Głównym problemem przy obecności zespołu jest upośledzenie funkcji społecznych i emocjonalnych (deficyty kontaktu z otoczeniem).
U osoby z zespołem Aspergera występują typowe dla autyzmu odchylenia i deficyty w kontaktach oraz umiejętnościach społecznych, a także w użyciu języka dla potrzeb komunikacji.
Najprawdopodobniej zespół Aspergera nie ma wpływu na poziom inteligencji (IQ), jednak osoba z zespołem może sprawiać wrażenie mniej lub bardziej inteligentnej niż inni w zależności od sytuacji, np. w sytuacji wymagającej wysokich umiejętności społecznych może dla osób postronnych sprawiać wrażenie osoby niedojrzałej lub wręcz opóźnionej umysłowo; natomiast jeśli chodzi o przyswajanie faktów, które akurat znajdują się w sferze jej zainteresowań, np. obsługę komputera, nauki ścisłe lub inną dowolną, często wąską dziedzinę wiedzy, osoby te często przewyższają zwykłych ludzi.
Wraz z wiekiem mogą pojawić się inne zaburzenia psychiczne niezwiązane bezpośrednio ze spektrum autystycznym. Ludzie ci mają większą podatność na psychozy np. schizofrenia atakuje osoby z tym zespołem z częstością ok. 4% w porównaniu z 1% zachorowalności w typowej populacji i niekoniecznie będzie to przebieg taki, jak w klasycznej schizofrenii. Mogą występować też inne niż schizofrenicznego typu psychozy jak dwubiegunowa (cyklofrenia), depresja endogenna itp.
Czas powstania objawów
W przeciwieństwie do schizofrenii, gdzie pierwsze symptomy ujawniają się dopiero podczas okresu dojrzewania, w zespole Aspergera zaburzenia pojawiają się praktycznie od urodzenia i nie da się określić okresu zdrowego funkcjonowania przed ich powstaniem.
Zaburzenia w kontaktach z innymi ludźmi
Najbardziej powszechnym, upośledzającym i potwierdzającym diagnozę objawem wspólnym dla większości osób z zespołem Aspergera są trudności w kontaktach z innymi ludźmi. Ludzie z ZA mają trudności z nawiązaniem kontaktów społecznych, gdyż maja problem z czytaniem szeroko pojętego kodu społecznego, z werbalnym i niewerbalnym porozumiewaniem się drugim człowiekiem.
Normalni ludzie są w stanie ocenić i wczuć się instynktownie w stan emocjonalny i umysłowy (zob.: empatia). Na podstawie niewerbalnych wskazówek, takich jak postawa ciała, ton głosu, specyficzne słowa użyte w wypowiedzi tworzą sobie oni nieustannie mentalne obrazy stanów umysłowych innych ludzi, jest to zjawisko podświadome. Jednak ludzie z zespołem są pozbawieni możliwości, jest to tzw. ślepota umysłu, inaczej mówiąc - brak teorii umysłu, prawdopodobnie wrodzonej i mającej swoją biologiczną reprezentację w mózgu (zob.: neurony lustrzane) zdolności do przypisywania innym stanów umysłowych. Ślepota umysłu powoduje:
trudności w braniu pod uwagę oraz szybkim rozumieniu tego że inni myślą - "myślę, że ty myślisz", "myślę, że on myśli"
trudności w rozumieniu, że inni nie wiedzą co ja myślę "skoro ja tak myślę, to wszyscy myślą to samo"
trudności w dostrzeganiu uczuć i pragnień innych osób
trudności w tworzeniu umysłowych reprezentacji osób, przedmiotów, zdarzeń
Tym samym aspergerowcy nie posiadają lub mają silnie zaburzoną empatię, co rzutuje na umiejętność niewerbalnego komunikowania się, widzenia podtekstów kierowanych do nich przez innych, jak też sami nie potrafią niewerbalnie okazywać innym swoich emocji, lub ten przekaz jest zafałszowany (tzn. osoba "zdrowa" odczytuje jakiś podtekst, którego osoba z ZA nie ma na myśli).
Inaczej mówiąc, ślepota umysłu to niemożność zauważenia i zrozumienia tego, czego dana osoba nie mówi wprost, brak umiejętności czytania pomiędzy wierszami. Z tego powodu częstą trudnością dla takiego człowieka jest nawiązanie lub utrzymanie przyjaźni z powodu braku zrozumienia tych drobnych aspektów życia społecznego opisujących, jak to zrobić. Normalnie uczymy się tych reguł od wczesnego dzieciństwa, jednak człowiek z zespołem nie potrafi się tego nauczyć, ponieważ jest właśnie "ślepy" na te sprawy.
Dodatkowo wielu ludzi z zespołem ma poważne problemy z ekspresją własnych uczuć i emocji w taki niewerbalny sposób, w jaki robią to zwykli ludzie i jaki jest przyjęty za normę. Tacy ludzie mają emocje równie silne jak wszyscy inni, lecz sytuacje, które generują odpowiedź emocjonalną, są u nich inne. Dlatego osoby z tym zespołem oceniane bywają jako pozbawione emocji lub uczuć wyższych; często przypadkowe osoby mogą widzieć w nich psychopatów. Występują też problemy z kontaktem wzrokowym, osoba taka może albo go unikać, albo wpatrywać się w twarz rozmówcy lub wykonywać inne nienaturalne ruchy, które rozpraszają drugą osobę podczas rozmowy. Tego rodzaju gesty mogą być nieadekwatne do sytuacji lub wręcz całkowicie wyolbrzymione.
Problemy zazwyczaj pojawiają się w wypadku zwykłej nieoficjalnej rozmowy. Człowiek taki nie umie często w ogóle się odezwać ani "zachować" w sytuacji nieformalnej rozmowy "o niczym", ma problemy z szybkim zrozumieniem metafor interpretując je czasami dosłownie. Natomiast względnie nie sprawia mu problemów wysłowienie się przed grupą ludzi (zwłaszcza, jeśli nie są całkowicie obcy) i specjalistyczna rozmowa na temat leżący w kręgu ich zainteresowań. Chociaż i tu mogą być wyjątki i zdarzają się ludzie całkowicie nieśmiali, którzy mają trudności w nawet najbardziej podstawowych kontaktach z innymi.
Jednak w ogólnym rozrachunku osoby z ZA zdają sobie sprawę ze swojej odmienności, są wyjątkowo komunikatywne (jeśli brać pod uwagę zaburzenia mowy jakie występują w innych diagnozach spektrum autyzmu) i pomimo trudności jakie im to sprawia chcą nawiązywać kontakty. Stoi to w kontraście np. do autyzmu wysokofunkcjonującego, gdzie osoby bardziej dystansują się od świata, żyją z dala od innych i tak naprawdę nie potrafią dostrzec jak bardzo różnią się od zwykłych ludzi.
Poza tym takie osoby zawsze lepiej komunikują się za pomocą języka pisanego (wszelkiego typu internetowe sposoby komunikacji). Rozmowa przez telefon, czyli sytuacja, kiedy nie widać rozmówcy, może być równie trudna, jak rozmowa bezpośrednia.
Problemy te mogą zostać przezwyciężone, ale nie na drodze normalnego rozwoju, tylko silnego własnego wkładu intelektualnego. Powoduje to opóźnienia w nabywaniu tych funkcji i tym samym upośledzony rozwój społeczny.
Specyficzne zainteresowania
Ludzie ci mają często specyficzne, wąskie oraz bardzo wciągające, a nieraz ekscentryczne i obsesyjne zainteresowania, jednocześnie wykazując brak należytego zainteresowania innymi sprawami z ich otoczenia (zwłaszcza społecznego). Jako dzieci często potrafią zapamiętywać sporą ilość wiadomości z interesującej je dziedziny, do tego stopnia, że mogą sprawiać wrażenie "małych profesorów", jak określił ich Hans Asperger, z wiekiem w miarę wzrostu możliwości intelektualnych wiedza ta jest poszerzana nie na podstawie zwykłego zapamiętywania, lecz normalnego rozumienia tematu.
Jednak zainteresowania te opierają się często o kolekcjonowanie, układanie rzeczy, zbieranie wiadomości na określony temat w taki sposób, że stanowią one całość, kolekcję, gdzie istnieje prosty system wyboru i układania tych informacji, jakiekolwiek luki w wiadomościach powodują, że osoba taka porzuca daną czynność lub zaczyna odczuwać opór psychiczny przed dalszym jej wykonywaniem, np. dziecko nie chce się dalej bawić klockami lub wręcz niszczy budowlę z klocków, której przed chwilą poświęcało całą uwagę, jeśli nie znajdzie odpowiedniego elementu potrzebnego do jej zakończenia. Występuje opór przed improwizowaniem, silna potrzeba dokończenia w ustalony sposób raz zaczętej czynności niezależnie od czasu jaki ma to zająć, nadmierna dbałość o nieistotne szczegóły i ważniejszy jest sposób dotarcia do celu niż czas dotarcia oraz sam cel. Poza tym zainteresowania te (lub w przypadku dziecka zabawa) nigdy nie są nakierowane na interakcję z drugą osobą, wykonywane są w samotności.
W rzadkich przypadkach skłonności te mogą pomagać np. w znalezieniu pracy związanej z tematem (często w dziedzinach technicznych / informatycznych / IT), lecz często skutek jest odwrotny, gdyż obsesyjne zajmowanie się jednym tematem związane jest zazwyczaj z zaniedbaniami w innych, co nie służy rozwojowi intelektualnemu.
Bardzo często zainteresowania takie obracają się obecnie wokół komputerów do tego stopnia, że zespół Aspergera nazywany jest w krajach zachodnich "geek syndrome", czyli chorobą maniaków komputerowych. Spowodowane jest to tym, że komputery zostały stworzone z myślą o składowaniu i przetwarzaniu informacji, co jest ulubionym zajęciem ludzi z tym zespołem.[2]
W czasach kiedy nie było komputerów, popularne było zainteresowanie koleją i pociągami, w różnych postaciach, od kolejek do zabawy po prawdziwe pociągi, sterowanie (zawiadywanie) ruchem, rozkłady jazdy itp., a także innymi formami komunikacji publicznej np. autobusami, tramwajami.
Trudności w myśleniu i akceptowaniu zmian
Ludzie tacy najlepiej się czują, żyjąc w uporządkowanym otoczeniu z ustalonymi schematami. Próba zmiany tego stanu rzeczy wywołuje zwykle silną frustrację i może w skrajnych przypadkach prowadzić nawet do zachowań agresywnych.
Występują też problemy w ocenie stopnia ważności wykonywanych czynności oraz w ocenie czasu potrzebnego na wykonanie danej czynności, zbytnie koncentrowanie się na jednej czynności i niemożność zmiany obiektu koncentracji (nieelastyczność). Ponadto ludzie ci odczuwają silną potrzebę skończenia raz rozpoczętego zadania, próba przerwania czynności objawia się silnym stresem i próbami uzasadniania "na siłę" powodu wykonywania tej czynności. Człowiek pochłonięty taką obsesyjną czynnością systematycznie zaniedbuje inne, np. płacenie rachunków lub nawet higienę osobistą.
Problemy z mową i językiem
Problemy z rozumieniem mowy, sarkazmu, ironii, literalne rozumienie metafor są częstym problemem utrudniającym socjalizację. Ludzie cierpiący na zespół Aspergera często się odzywają niestosownie do sytuacji, np. 5-letnie dziecko może, mówiąc o swoich zainteresowaniach, mówić językiem wyjętym jakby wprost z podręcznika akademickiego, nie zważając często na to, czy osoby słuchające są tym zainteresowane. Problemem jest też dosłowne rozumienie języka - kłopoty z tym związane mają głównie dzieci, ale zdarza się to także u dorosłych. Problemem może być też nieadekwatne lub zbyt literalne używanie konkretnych słów.
Przykłady zaburzeń języka u osób z ZA:
nieprawidłowa intonacja głosu - chrapliwość, tony wysokie lub monotonia
język metaforyczny
mowa "barokowa", przekoloryzowana
w dzieciństwie równie często co u autystów problemy z zaimkami (choć w mniejszym nasileniu i raczej zdarza się, że dziecko myli jedną parę zaimków, a resztę stosuje prawidłowo)
trudności w dopasowaniu formy wypowiedzi do kontekstu (dzieci z ZA często nie rozumieją, że do dorosłych zwracamy się nieco inaczej niż do innych dzieci)
stosowanie tzw. kalek słownych
trudności w rozumieniu żartów, przenośni, mowa nadmiernie konkretna
trudności w stosowaniu mowy potocznej, idiomatycznej
przywiązanie do niektórych słów, nadużywanie ich
agramatyzmy (zdarzają się w dzieciństwie)
Problemy te mają tendencje do pojawiania się u osób bardziej zaburzonych oraz do zanikania wraz z wiekiem, aczkolwiek niektóre pojedyncze mogą się ostać (np. jąkanie).
Zaburzenia sensoryczne
Objawiają się w postaci zbyt wysokiej lub niskiej wrażliwości oraz nieadekwatnej reakcji na niektóre bodźce zmysłowe jak światło, dźwięk, dotyk, temperatura otoczenia. Może być to niebezpieczne zwłaszcza w przypadku dzieci z ZA, które nie skarżą się na ból ani zimno.
Częstym problemem jest strach przed głośnymi dźwiękami oraz pracą z hałaśliwymi urządzeniami. Problemem może okazać się praca z elektronarzędziami (np. wiertarką), głośnym odkurzaczem lub pralką. Przy używaniu niektórych tego rodzaju urządzeń może występować zagrożenie urazem, gdyż osoba taka nie potrafi się poprawnie skupić na wykonywanej czynności.
Tego typu nadwrażliwość może też dotyczyć innych zmysłów, np. problemem może być bosy spacer po trawie, woda lub pot na skórze po wysiłku oraz inne wrażenia, które wydają się albo wyolbrzymione, albo skrajnie nieprzyjemne. Możliwe jest też znacznie silniejsze odczuwanie bólu w przypadku zabiegów medycznych (np. borowanie, wkłuwanie igły), które inni ludzie znoszą dużo lepiej.
Zaburzona koordynacja ruchowa
Oprócz deficytów społecznych ludzie tacy często mają także zaburzenia motoryczne. Objawia się to zazwyczaj jako niezdarność fizyczna, także manualna. Dzieci stawiają sztywne, niezręczne kroki, ucierpieć może również zdolność szybkiego pisania oraz umiejętność rysowania.
Objawy te widać np. przy wykonywaniu skomplikowanych ćwiczeń wymagających dobrego poczucia równowagi, zwłaszcza takich, gdzie w grę wchodzą rozmaite przewroty, stanie na rękach, gdzie w pewnym momencie wymagane jest, aby przez pewien czas ciało znajdowało się w położeniu odwrotnym. Powoduje to silną dezorientację i w konsekwencji strach dzieci przed wykonywaniem tych ćwiczeń.
Badania wykazują że objawy te nie są pochodzenia psychicznego, lecz w grę wchodzą tu raczej rzeczywiste zmiany anatomiczne w móżdżku. W konsekwencji objawy te utrzymują się w wieku dorosłym.[3]
Do tego mogą jeszcze dojść trudności w fizycznym naśladowaniu innych ludzi.
Problemy współwystępujące
W zespole Aspergera mogą występować objawy z innych zaburzeń takich jak:
oraz problemy z mową.
Wiele z objawów jest wtórna do zespołu, mogą być one przyczyną błędnych diagnoz. Do najczęściej występujących wtórnych zaburzeń wynikających z braku terapii w Zespole Aspergera należą:
cierpienie somatyczne
chroniczna bezsenność
ciężka depresja
zaburzenia lękowe, fobie
Diagnoza różnicowa
Przyjmowane coraz szerzej standardy w zakresie diagnostyki całościowych zaburzeń rozwoju mówią, że diagnoza taka powinna być prowadzona przez interdyscyplinarny zespół złożony między innymi z lekarza psychiatry, psychologa i pedagoga specjalnego. Wskazana jest także obecność logopedy. Przed przeprowadzeniem diagnozy pacjent powinien przejść szereg badań specjalistycznych, pomocnych w diagnostyce różnicowej. Specjaliści pracujący w zespole powinni posiadać przygotowanie w zakresie rozpoznawania całościowych zaburzeń rozwoju do czego nie wystarczą standardowe studia w zakresie wymienionych specjalizacji. Należy podkreślić, że diagnoza stawiana przez jednego specjalistę może być obciążona błędem bowiem całościowe zaburzenia rozwoju są grupą niezwykle skomplikowaną objawowo i łatwo o pomyłkę, która czasem może być dramatyczna w skutkach.
W procesie diagnozy dorosłych z podejrzeniem ZA należy wykazać występowanie objawów w dzieciństwie. Występowanie objawów lub ich (szczególnie nagłe) pojawienie się w okresie dojrzewania lub później w dorosłości zwłaszcza po okresie względnie normalnego funkcjonowanie może sugerować całkowicie inną diagnozę, np.: depresję, zaburzenia nerwicowe, lub wreszcie schizofrenię - objawy negatywne w tej chorobie mogą przypominać zaburzenia z grupy autyzmu i właśnie czas ich powstania jest tu głównym kryterium.
autyzm dziecięcy
Głównymi kryteriami różnicującymi ZA od autyzmu głębokiego (dziecięcego), których występowanie przesądza o diagnozie są:
brak opóźnienia rozwoju mowy i innych istotnych jej zaburzeń uniemożliwiających logiczną komunikację
prawidłowy rozwój poznawczy
Oznacza to, ze nie można diagnozować ZA u osób z niepełnosprawnością intelektualną, opóźnionym rozwojem mowy i istotnymi jej zaburzeniami - takimi jak echolalia, odwracanie zaimków, niezdolność opanowania podstawowych struktur gramatycznych.
schizofrenia
Ważny jest brak wytwórczych objawów, takich jak omamy i urojenia, które wskazują na schizofrenię, a nie zespół Aspergera.
Są jednak badania, które pokazują, że niektóre rodzaje urojeń mogą występować w związku z zespołem Aspergera, przede wszystkim chodzi tu o urojenia wielkościowe oraz prześladowcze. Jednak mechanizm ich powstawania jest słabo poznany i wydaje się być inny niż w przypadku schizofrenii. Urojenia te, jeśli w ogóle występują, są zazwyczaj dużo słabsze niż w schizofrenii i czasami wręcz niedostrzegalne dla otoczenia.[4]
Zespół Aspergera a pojęcie choroby
Wraz ze wzrostem liczby zdiagnozowanych przypadków Zespołu Aspergera, obraz zaburzenia ciągle się zmienia. Kiedyś uznawane było za chorobę. Dziś analizuje się korzyści i straty, wynikające z Zespołu Aspergera, ponieważ istnieje wielu dorosłych zdiagnozowanych w kierunku ZA lub autyzmu, którzy osiągają wybitne sukcesy w różnych dziedzinach, być może jako bezpośredni rezultat daru intelektualnego oraz ponadprzeciętnego skupienia i motywacji, które wynikają z syndromu.
Zespół Aspergera u znanych osób
Isaac Newton (1643-1727)
Richard Stallman
Ostatnio wielu uczonych (przede wszystkim Simon Baron-Cohen czy Ioan James) rozpoczęło spekulacje na temat występowania Zespołu Aspergera u wybitnych uczonych przeszłości, o czym świadczyć miałyby ich zachowania: obsesyjne zainteresowanie jedną i ściśle określoną dziedziną wiedzy, problemy w relacjach z ludźmi. Rozdział zawiera szczegółowe studium przypadku filozofa Ludwiga Wittgensteina, prowadzące do wniosku, że spełnia on kryteria Zespołu Aspergera. Jednak swoista diagnoza pośmiertna budzi kontrowersje, zwłaszcza w przypadku zaburzenia, którego diagnostyka jest trudna nawet u osób żywych. Tematowi temu poświęcony został także cały rozdział w książce Gillberga.
Argumenty dla przypuszczalnego autyzmu niezwykłych ludzi zmieniają się w zależności od osoby poddanej analizie. Niektórzy sądzą, że Albert Einstein (jedna z najczęściej wymienianych osób, które prawdopodobnie były autystyczne) wykazywał następujące cechy ze spektrum zespołu Aspergera:
znaczne opóźnienie mowy (ten objaw jest problematyczny, bo wskazuje raczej na autyzm)
odizolowanie od rówieśników w dzieciństwie
gwałtowne i nieoczekiwane zmiany nastrojów
wielokrotne powtarzanie zdań, które uważał za słuszne
oczekiwanie od partnerek (żon) zachowania rodzicielskiego, kiedy sam był już dorosły (główna przyczyna uznania go za stereotyp człowieka autystycznego).
Izaak Newton z kolei jąkał się i był epileptykiem. Wiele z tych historycznych przypuszczalnych przypadków zespołu Aspergera mogło być przypadkami bardzo łagodnymi, natomiast sceptycy uważają, że osoby te mogły przejawiać cechy autystyczne niewystarczające do zaklasyfikowania i orzeczenia diagnozy spektrum autystycznego. Ostatecznie krytycy takiej historycznej diagnozy twierdzą, że nie ma możliwości zdiagnozowania przypadku pośmiertnie, więc nie można powiedzieć niczego jednoznacznego na temat zaburzenia typu zespołu Aspergera w kontekście postaci historycznych.
Takie spekulacje mogą być jedynie próbą skonstruowania modelu człowieka autystycznego w celu pokazania, jak bardzo mogą oni być przydatni społeczeństwu. Walczący o prawa ludzi autystycznych często używają tego argumentu, by pokazać ile społeczeństwo może stracić na tym, że odrzuci ludzi autystycznych i nie podejmie wysiłków, żeby im pomóc. Są jednak oponenci tego stanowiska, którzy uważają, że człowiek ze spektrum autyzmu potrafi sam udowodnić swoją wartość, bez potrzeby leczenia i bez względu na to, czy Einstein był autystyczny czy nie.
Inne osoby w stosunku do których krążą informacje jakoby mieli ZA to:
Organizacje i stowarzyszenia
SPOA "Dalej Razem"-Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym "Dalej Razem", organizacja działająca na rzecz osób autystycznych i ich rodzin.
Kultura popularna - filmy i książki
UWAGA! Są to publikacje, w których temat może być potraktowany luźno, a nawet błędnie przez autorów.
"Dziwny przypadek psa nocną porą" (The Curious Incident of the Dog in the Night-time) aut.: Haddon Mark, ISBN 83-7311-949-3 - narratorem jest 15-letni chłopak przypuszczalnie z ZA. Książka może być "znakomitym wstępem do dyskusji na temat postaw życiowych i systemu wartości w oparciu o nonkonformizm, wierność zasadom i normom moralnym osób z ZA". Na podstawie książki powstał spektakl teatralny pt. "Gdzie jest pies pogrzebany?".
"Rain Man" (1988) reż. Barry Levinson; scen. Barry Morrow, Ronald Bass - dramat często kojarzony z ZA, jednak wbrew wielu opisom, główny bohater ma autyzm dziecięcy, jest jednak też tzw. sawantem, czyli osobą obdarzoną szczególną, bardzo rozwinięta umiejętnością (w tym wypadku zdolność do "genialnego" liczenia). Sawantyzm też występuje w ZA, jednak jego stopień nasilenia tzn. "zawężenie" i nasilenie zainteresowań z jednoczesnym upośledzeniem umiejętności związanych z innymi dziedzinami życia.
"Megan przewodnik po chłopcach"- Kate Brian - luźna powieść dla nastolatków, w której występuje chłopiec z chorobą Aspergera.
Bibliografia naukowa "Autyzm i zespół Aspergera" red. Uta Frith (ISBN 83-200-3093-5) - jedna z najnowszych publikacji na ten temat wydana w 2005 r. Książka daje zwarty obraz zespołu Aspergera jako odrębnego wariantu autyzmu. Czołowi eksperci omawiają diagnostyczne kryteria zespołu Aspergera, ilustrując swe poglądy opisami przypadków. W publikacji tej znaleźć można obszerną charakterystykę zespołu, jego kliniczne i neurobiologiczne aspekty oraz zagadnienia związane z zespołem Aspergera w wieku dorosłym. Uzupełnieniem badań klinicznych jest analiza twórczości literackiej osób z tym zespołem, stanowiąca punkt wyjścia do przedstawienia nowych propozycji teoretycznych.
"Zespół Aspergera. Poradnik dla rodziców i profesjonalistów." (ang. org. "Asperger's syndrome. A guide for parents and professionals."), autor: Tony Attwood. ISBN 83-7298-991-5. "Aby osiągnąć sukces w pracy z tymi ludźmi, rodziny i specjaliści muszą zrozumieć ich punkt widzenia. Tony Attwod dokonuje bardzo ważnej i twórczej analizy świata osób z zespołem Aspergera i na tym polega siła przekazu książki". - z przedmowy Lorny Wing.
Linki zewnętrzne
Większość informacji które są w polskim Internecie sugeruje często, że to zaburzenie dotyczy jedynie małych dzieci, sporo przydatnych linków zewnętrznych znajduje się w angielskojęzycznej edycji wikipedii.
Z tego też powodu niektóre odnośniki w artykule i znaczna większość w dyskusji są w języku angielskim.
polskojęzyczne notka w Logopedia.pl - krótki tekst, ale podaje parę ważnych informacji nieobecnych na większości innych polskojęzycznych stron
Niepełnosprytni - Krystyna Grażyńska, Polityka 51/2004 (2484) - "Jedną z odmian autyzmu jest Zespół Aspergera (ZA). Ludzie nim dotknięci są do bólu uczciwi, prawdomówni, dosłowni. I bardzo samotni. Wegetują na rentach, co jest nie tylko nieszczęściem dla nich, ale też zupełnie niepotrzebnym obciążeniem budżetu państwa."
fora dyskusyjne
po angielsku Autism misdiagnosis 'ruined a life' - przypadek 30 latka niesłusznie leczonego przez okres prawie 20 lat silnymi lekami psychotropowymi, do czasu kiedy okazało się że ma on zespół Aspergera, artykuł zwraca uwagę na problemy związane z diagnozą ZA u dorosłych.
AS Grows Up; Recognizing Adults in Today's Challenging World - bardzo dobry artykuł opisujący nie tylko problemy dorosłych, ale także problemy jakie występują kiedy jedno lub oboje rodziców mają ZA. Także sporo poświecone agresji i przemocy w ZA, coś o czym nie mówi się na polskich stronach. Cała wersja jest dostępna do pobrania w pliku PDF.
Poprawki: do zrobienia (tu są różne uwagi, wątpliwości osób wpisujących do WIKIPEDII)
2. trzeba zlikwidować łączenie ze "Schizoidalne zaburzenia okresu dzieciństwa", bo to CO INNEGO, i powinno mieć osobny artykuł pwjb 01:30, 1 gru 2005 (CET)
fajnie zrobione, tylko trzeba dodać numerację do linków gdzie są one wspominane, zrobię inaczej dam link do badania po prostu w treści, bo tych dalszych informacji jeszcze trochę będzie Wikipedysta:Pwjb 17:41, 1 gru 2005 (CET)
co do tych zaburzeń schizoidalnych to mam poważne wątpliwości, niestety nie mam materiałów, ale wiem że istnieje taka rzadka choroba gdzie wytwórcze objawy schizofrenii pojawiają się w wieku dziecięcym na wiele lat przed "normalną" schizofrenią, tak więc nie wiem czy te schizoidalne, to przypadkiem nie stara nazwa używana wcześniej zanim ZA został wyodrębniony jako osobna diagnoza....
"w początkach wieku dojrzałego pojawiają się sporadycznie epizody psychotyczne" - to wymaga wyjaśnienia, czy to pokrywa się z tą 4% zapadalnością na schizofrenię (gdzie poza wszystkim przydało by się podać źródło.
napisać coś o leczeniu i obecnej sytuacji w Polsce
w ogóle powinien to sprawdzić jakiś specjalista, mniejsza o formę, zawsze ktoś potem poprawnie taki tekst sformatuje
skasowałem to ze nie ma danych dla osób dorosłych, dane oczywiście są sztuka tylko znaleźć i inteligentnie przetłumaczyć...
trudność ze zrozumieniu co ktoś ma na myśli, tzn. jak coś powiem czy ktoś się śmieje dlatego że to co powiedziałem było śmieszne i jest to śmiech przyjazny, czy ktoś się śmieje bardziej ze mnie ponieważ to ja byłem śmieszny przez to co powiedziałem a nie to co powiedziałem
jest to tekst który przesłał mi pewien człowiek, będę za jakiś czas do tekstu wklejał
Do "czasu występowania objawów" proponuje dodać dość istotna informacje, ze w procesie diagnozy dorosłych z podejrzeniem ZA bezwarunkowo należy wykazać występowanie objawów w dzieciństwie. Absolutnie nie można poprzestać na tym, że u dorosłej osoby występują, jeżeli nie było symptomów w dzieciństwie. Pojawienie się ich u osoby dorosłej może wskazywać na wiele innych problemów, min. depresji, zaburzeń nerwicowych i.in
Do "Zaburzenia w kontaktach z innymi ludźmi" proponuje dwa słowa o tzw. teorii umysłu prawdopodobnie wrodzonej i mającej swoją biologiczną reprezentację w mózgu zdolności do przypisywania innym stanów umysłowych.:
Trudności w rozumieniu, ze inni myślą „myślę, że ty myślisz”; „myślę, że on myśli”
Trudności w rozumieniu, że inni nie wiedzą co ja myślę „skoro ja tak myślę, to wszyscy myślą to samo”
Trudności w dostrzeganiu uczuć i pragnień innych osób
Trudności w tworzeniu umysłowych reprezentacji osób, przedmiotów, zdarzeń
Warto by było także dość mocno rozbudować dział o zaburzeniach sensorycznych. Jeżeli uważasz, ze warto, mogę coś podesłać.
Błagam o zmianę informacji o „Rain Manie” (to taka moja prywatna obsesja). Bohater grany przez Hoffmana ma tylko i wyłącznie AUTYZM dziecięcy. Jest jednak tzw. sawantem, czyli osoba obdarzona wysypkowa, bardzo rozwinięta umiejętnością (w tym wypadku zdolność do „genialnego” liczenia). Każda wzmianka w literaturze, ze Rain Man to osoba z ZA (zresztą wydrukowana w obecnie modnych „Świrach i dziwadłach”) doprowadza mnie do szewskiej pasji;)) O PSD w tym wypadku tez nie można mówić. PSD dotyczy jedynie osób w normie intelektualnej i jest to czynnik absolutnie różnicujący!!! Fakt, ze w mowie osób z autyzmem dziecięcym (także ze współwystępującą niepełnosprawnością intelektualna) obserwuje się tzw. ”pragmatyzmy” nie sprawia, ze maja PSD. Ale to już osobny temat;)
Co do zaburzeń koordynacji - oprócz zmian anatomicznych w móżdżku, przyczyną mogą być jeszcze zaburzenia sensoryczne (do ewentualnego rozwinięcia)
jedno czy wiele haseł ?
w ogóle pierwsza i podstawowa sprawa to po co osobny artykuł na coś co niektórzy twierdzą nie jest osobnym zaburzeniem
ten schemat może nieco rozjaśnić sprawę:
http://www.mugsy.org/media/bishop.gif
a tu szerzej po angielsku:
http://www.mugsy.org/bishop.htm
wynika z tego że mamy jeszcze trzeciego bohatera pt. "zaburzenie semantyczno-pragmatyczne"
chcąc połączyć to wszystko w jedną całość, to o pierwsze należało by najpierw porządnie opisać te trzy sprawy, łącznie to jest traktowane tylko w j. niemieckim, podczas gdy we wszystkich inny sprawa jest traktowania rozłącznie, w j. niemieckim art. pomimo że wygląda na dobry przyjął formę bardzo długą i niewygodną do czytania, poza tym jest źle nazwany, ponieważ to wspólne nazywa się "Spektrum autystyczne" a nie autyzm i pod taką nazwą jeśli już powinno zostać to zebrane, bo przecież nie pod (mimo że bardziej adekwatną) angielską nazwą PDD, ale powtarzam tylko i wyłącznie wtedy kiedy wszystko zostanie opisane... ale najlepiej to było by wszystko popozostawiać osobno, ponieważ ładnie by się to indeksowało w Google, i taka strona na konkretny temat miała by poważną szansę znaleźć się w pierwszej dziesiątce, jeśli nie na pierwszym miejscu, a strona "o wszystkim" takiej szansy by nie miała
Po obejrzeniu schematów powyżej jestem za tym, żeby powstawały osobne artykuły na tematy szczegółowe i jeden artykuł zbiorczy opisujący relacje między poszczególnymi jednostkami. Na razie warto byłoby zrobić rysunek łączący informacje z linków powyżej i wkleić go do artykułu. Jakbyś nie umiał sam zrobić, to można zawsze skorzystać z Wikipedia:Zamówienia na obrazki lub poprosić kogoś z naszych grafików, np. Pioma lub Rumun999. Alx D 15:32, 4 gru 2005 (CET)
dodatkowe linki
Tutaj będę starał się umieszczać odnośniki (i proszę innych o to samo), które przetłumaczone mogą okazać się pomocne przy wprowadzaniu dodatkowych informacji do głównego tekstu.
a w ogóle i po pierwsze to:
polskie Wzrost liczby zachorowań na autyzm - problem doboru? - o właśnie tutaj jest nawiązanie do "geek syndrome" z głównego tekstu.
Rodziców (i) Małoletnich Przypadki - blog dla rodziców dzieci z ZA (blog zamarł).
angielskie
(te 2 poniżej są najważniejsze, przetłumaczyć to i mamy artykuł na medal)
[www.suite101.com/print_article.cfm/adult_aspergers/117324 Reality of Asperger Diagnosis In Adulthood]
[www.suite101.com/print_article.cfm/adult_aspergers/116693 Function Versus Dysfunction]
sprawa "executive dysfunction"
tak więc nazywa się to "zaburzenia funkcji wykonawczych"...
ED jest częścią objawów ZA, nie każdy ZA to ma, ale czy większość czy mniejszość to już tego nie wiem, wygląda na to ED występuje także w innych chorobach, całkowicie niezwiązanych ze spektrum autystycznym, jest to raczej grupa powiązanych ze sobą objawów, które upośledzają procesy decyzyjne w człowieku, który to nie może lub ma trudności w wykonywaniu skomplikowanych działań... spory trzeba o tym napisać czy w osobnym artykule to jeszcze wyjdzie... tak więc parę linków w temacie:
grafika http://www.asperger.de/html/agentur4.html - po niemiecku, ktoś potrafi przetłumaczyć o co chodzi ?
http://www.psychiatria.pl - kapitalny przykład ogromu wiedzy jaką posiadają na ten temat polscy psychiatrzy, na przykładzie tej strony, która istnieje już tyle lat, można zobaczyć ogromną dysproporcję informacji w temacie w stosunku do Internetu zagranicznego. I aby było jeszcze śmieszniej wprowadzili system logowania - wiedza tylko dla lekarza - zamkniętego kręgu odbiorców, reszta gawiedzi może sobie pozostawać głupia. Jak kto zna angielski to nie ma takiego problemu, i chorzy psychicznie też się angielskiego uczą, może im zabronić aby dawali się łatwiej leczyć ?
TO JEST NIEPRAWDA
PRZYKŁAD NIEPRAWDY !!! - TAK TO JEST NIEPRAWDA, DAJE TO TUTAJ ABY KTOS TEGO NIE WPISAŁ:"Zespół Aspergera jest objawem psychicznym choroby sierocej, takiej jaka występuje u dzieci w domach małego dziecka i jest wynikiem braku poczucia bezpieczeństwa, poczucia osamotnienia, odrzucenia, przy braku prawidłowych kontaktów z obojgiem rodziców, kiedy dziecko nie czuje się docenione, kiedy ma poczucie, że rodzice go odrzucają. Wtedy takie dziecko izoluje się, zamyka się w sobie, z takim dzieckiem jest bardzo trudno nawiązać kontakt, może wystąpić regresja tzn. cofniecie się do młodszego stanu, jest to krzyk rozpaczy o większe zainteresowanie ze strony dorosłych."
już prawie na pewno wiadomo że chodzi o neurony lustrzane (tzw. "mirror neurons") i być może inne systemy w mózgu z nimi współpracujące, to da się zobaczyć i być może jakieś tabletki też na to będą, problem jest już w każdym razie ugryziony od prawidłowej strony
Einstein
Czy Einstein wymagał by partnerka zachowywała się jak matka, czy też sam chciał zachowywać się wobec niej jak ojciec? Myślę, że chodzi o pierwsze, ale nie śmiem edytować. Kshinji (D) (+) 23:23, 16 cze 2006 (CEST)
jak widzicie, wiele z tych odnośników zazębia w sobie tematy związane z autyzmem ( dziecięcym ), ZA i innymi jeszcze schorzeniami nie opisanymi tutaj jak HFA - tzw. autyzm wysokofunkcjonujący, to wszystko się na wzajem przenika, jedni twierdzą że taka a taka jednostka ma znaczenie, a inni odwrotnie, najlepiej by było kiedy by te linki były w artykule spektrum autystyczne, lub autyzm, i tak zrobię, ale nie teraz, ponieważ trzeba tym artykułom czasu trochę poświęcić, coś tam dodać, nie tak aby była sama linkownia, tylko linki jako dodatek do treści i treści więcej niż linków pwjb 13:18, 16 sty 2007 (CET)
kolejna partia tekstu
dzięki inside_again :)
{tytuł}Dar czy przekleństwo?
Wraz ze wzrostem liczby zdiagnozowanych przypadków Zespołu Aspergera, obraz zaburzenia ciągle się zmienia. Kiedyś uznawane było za chorobę. Dziś analizuje się korzyści i straty, wynikające z Zespołu Aspergera, ponieważ istnieje wielu dorosłych zdiagnozowanych w kierunku ZA lub autyzmu, którzy osiągają wybitne sukcesy w różnych dziedzinach, być może jak bezpośredni rezultat daru intelektualnego oraz ponadprzeciętnym,u skupieniu i motywacji, związanej z syndromem. Na przykład: wybitny ekonomista, Laureat Nagrody Nobla Vernon Smith, aktor Dan Aykroyd, twórca BitTorrent Bram Cohen, potentat przemysłowy Gary Numan czy solista The Vines Craig Nichols - wszyscy mają Zespół Aspergera.
{tytuł}Spekulacje dotyczące znanych osobowości, które mogą cierpieć na Zespół Aspergera
Główne artykuły: lista ludzi autystycznych i takich, u których podejrzewa się autyzm
{podpis zdjęcia Einsteina}Podejrzewa się, że Albert Einstein miał Zespół Aspergera
{tekst} Ostatnio wielu uczonych, takich jak Simon Baron-Cohen czy Ioan James skłania się ku spekulacji, że wiele znanych wielkich osobowości, takich jak Albert Einstein czy Izaak Newton przejawiało objawy Zespołu Aspergera. Świadczą o tym ich zachowania, takie jak obsesyjne zainteresowanie jedną, ściśle określoną dziedziną wiedzy czy problemy w relacjach z ludźmi. Temu tematowi poświęcony został cały rozdział w wyżej wymienionej książce Gillberga {odsyłacz}. Rozdział zawiera szczegółowe studium przypadku filozofa Ludwiga Wittgensteina, doprowadzające do wniosku, że spełnia on kryteria Zespołu Aspergera. Jednak taka próba postawienia pośmiertnej diagnozy może być bardzo kontrowersyjna.
Argumenty dla przypuszczalnego autyzmu niezwykłych ludzi zmieniają się w zależności od osoby, poddanej analizie. Niektórzy sądzą, że Albert Einstein (jedna z najczęściej wymienianych osób, które prawdopodobnie były autystyczne) wykazywał następujące cechy ze spektrum Zespołu Aspergera: - znaczne opóźnienie mowy - odizolowanie od rówieśników w dzieciństwie - gwałtowne i nieoczekiwane zmiany nastrojów - wielokrotne powtarzanie zdań, które uważał za słuszne - oczekiwanie od partnerek (żon) zachowania wobec siebie jako rodzica, kiedy sam był już dorosły - co powoduje uznanie go za stereotyp człowieka autystycznego. Izaak Newton z kolei jąkał się i był epileptykiem. Wiele z tych historycznych przypuszczalnych przypadków Zespołu Aspergera mogło być przypadkami bardzo łagodnymi, ale sceptycy uważają, że osoby te mogły przejawiać cechy autystyczne, ale niewystarczające do zaklasyfikowania i orzeczenia diagnozy spektrum autystycznego. Ostatecznie krytycy takie historycznej diagnozy twierdzą, że nie ma możliwości zdiagnozowania przypadku pośmiertnie, zatem nie można powiedzieć niczego jednoznacznego na temat zaburzenia typu Zespołu Aspergera, dotykającego postaci historycznych.
Takie spekulacje mogą być jedynie próbą skonstruowania modelu człowieka autystycznego w celu pokazania, jak bardzo mogą oni być przydatni społeczeństwu. Walczący o prawa ludzi autystycznych często używają tego argumentu, by pokazać ile społeczeństwo może stracić na tym, że odrzuci ludzi autystycznych i nie podejmie wysiłków, żeby im pomóc. Są jednak oponenci tego stanowiska, którzy uważają, że człowiek ze spektrum autyzmu potrafi sam udowodnić swoją wartość, bez potrzeby leczenia i bez względu na to, czy Einstein był autystyczny czy nie.
{duży obrazek - odsyłacz do powiększenia} http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Albert_Einstein_1947.jpg
Wyszukiwarka