geografia ludnosci, LiO


WYKŁAD 29.01.2004r

Literatura:

  1. „Geografia ludności” - L. Kosiński; PWN

  2. „Geografia ludności” - A. Jagielski; PWN

  3. „Podstawy geografii ludności” - D. Jędrzejczyk; wydawnictwo Dialog

  4. „Demografia” - J. Holcer; wydanie 2003r

  5. Problemy geografii osadnictwa i ludności w Polsce” - E. Biderman

  6. „Geografia gospodarcza świata” - Irena Fierla

  7. „Geografia ekonomiczna świata” - Z. Dobosiewicz, T. Olszewski

PRZEDMIOT I ZADANIA GEOGRAFII LUDNOŚCI, ORAZ JEJ MIEJSCE W SYSTEMIE NAUK GEOGRAFICZNYCH

HISTORIA:

Okres międzywojenny:

Po II wojnie światowej:

„Geografia przemysłu, rolnictwa, transportu, nie da się postawić w jednym szeregu z geografią osadnictwa …”

„Przy szerszym ujęciu geografii człowieka podział ten powinien wyglądać nieco inaczej. Trzy następujące równorzędnie działy, wyznaczone z punktu widzenia badań stanowią przedmiot geografii człowieka: ludności, osadnictwa, produkcja; te trzy działy powinny znaleźć równorzędną, własną pozycję tak w podziale, jak i w definicji geografii człowieka, która dąży do ujęcia całości problematyki badawczej”

GEOGRAFIA OSADNICTWA - ważną rolę odgrywają studia nad formami, funkcjami osiedli, w których tylko marginesowo poruszana jest problematyka ludnościowa

GEOGRAFIA LUDNOŚCI - ważny jest szereg prawidłowości występujących dopiero w dużych grupach społecznych, niezwiązanych z konkretnym osiedlem, lecz większym obszarem, które nierzadko nieprecyzyjnie określonym z punktu widzenia jednostek osadniczych.

GEOGRAFIA LUDNOŚCI JAKO DYSCYPLINA GEOGRAFICZNA

Wg Kosińskiego

GEOGRAFIA LUDNOŚCI - jest odrębną dyscypliną ekonomiczno - geograficzną, która analizuje i interpretuje zmieniające się w czasie i przestrzeni zjawiska i procesy ludnościowe na powierzchni ziemi. Przedmiotem tak zmodyfikowanej dyscypliny są zjawiska i procesy ludnościowe, przez które należy rozumieć strukturę i dynamikę ludności.

ZADANIA GEOGRAFII LUDNOŚCI:

Wg Jagielskiego

Rozróżnia się dwa zakresy gałęzi wiedzy geograficznej:

  1. Węższy - możemy powiedzieć, że przedmiotem jest ludność jako zjawisko przestrzenne, a do głównych zadań badawczych należą opis, analiza i wyjaśnienie struktur, zachowania przestrzennych zbiorowości ludzkich jakiegokolwiek rodzaju i wielkości

  2. Szerszy - przedmiotem geografii ludności jest ludność jako zjawisko przestrzenne ściśle związane z warunkami konkretnie istniejącej formacji społeczno - ekonomicznej, którego opis, analiza i wyjaśnienie opierają się na zasadach materializmu dialektycznego i historycznego.

„Węzłowym zagadnieniem poznawczym geografii ludności jest ludność, jako obiekt przestrzeni geograficznej, a ściślej mówiąc jako czasoprzestrzenny obiekt poznania geograficznego.

Koncepcja wyznacza pewne grupy problemów, które muszą być stale przedmiotem badań. Wyróżnić tu można przede wszystkim dwie grupy:

  1. Problemy wiążące się z poznaniem właściwości samego obiektu, a więc cech strukturalnych i zmienności(dynamika) w czasie i przestrzeni badanej zbiorowości ludzkiej

  2. Grupę, na którą składają się problemy relacji między ludnością, względnie jej własnościami, a innymi elementami czasoprzestrzeni geograficznej”

KIERUNKI BADAŃ GEOGRAFII LUDNOŚCI

  1. Kierunek chorologiczny(bądź ujęcie regionalne) - właściwości różnego rodzaju jednostek terytorialnych, wyodrębnione na podstawie kryterium fizyczno - geograficznego, lub administracyjnego

  2. Kierunek środowiskowy(tzw. ujęcie ekologiczne) - głównym celem jest badanie relacji pomiędzy środowiskiem geograficznym, a społeczeństwem, oraz ich wzajemne przystosowanie się; czyli człowieka i środowiska

  3. Kierunek analityczno - przestrzenny - uznaje za podstawowy przedmiot badania przestrzenne właściwości zbiorów ludzi: charakterystyka rozmieszczenia i struktur przestrzennych. Upowszechnienie w następstwie zastosowania metody ilościowej

  4. Kierunek eklektyczny - reprezentuje autorów bez wyraźnego stanowiska metodologicznego, starających się wykorzystać ww. podejścia

PROBLEMY BADAWCZE GEOGRAFII LUDNOŚCI

  1. Problemy ogólno teoretyczne:

  1. Rozmieszczenie ludności:

  1. Dynamika ludności:

  1. Struktura ludności:

ZWIĄZKI GEOGRAFII LUDNOŚCI Z INNYMI NAUKAMI

  1. Demografia

  2. Ekonomia

  3. Socjologia

  4. Etnografia

  5. Antropologia

  6. Statystyka

DEMOGRAFIA - nauka o prawidłowościach rozwoju ludności w konkretnych warunkach gospodarczych i społecznych danego terytorium.

Zajmuje się statystyczno-analitycznym opisem stanu i struktury ludności oraz badaniem i oceną zmian wynikających z dotychczasowego przewidywanego ruchu naturalnego i wędrówkowego.

Przedmiotem wnikliwych studiów jest reprodukcja ludności, oraz poszczególne składniki ruchu naturalnego(urodzenia, zgony małżeństwa itp.), a także wpływ polityki ludnościowej i społeczno-gospodarczej na ruch naturalny, i powiązana ze strukturą społeczno-zawodową ludności.

SPECYFIKA GEOGRAFII LUDNOŚCI: jej różnice w stosunku do demografii:

Co geografii ludności daje etnografia - definicje ludu, plemienia, grupy etnicznej, narodu.

Co daje geografii ludności biologia - tzw. biologia porównawcza człowieka - antropologie - nauka o zmienności cech anatomicznych i fizjologicznych w czasie i przestrzeni;

Charakterystykę i rozmieszczenie przedstawicieli różnych ras i typów antropologicznych.

Źródła statystyczne dla geografii ludności:

Metody i techniki badawcze umożliwiają charakterystykę określonych zbiorowości ze względu na pewne cechy, zmienność w czasie i przestrzeni, oraz na podstawowe czynniki tych zmian - ruch naturalny i wędrówkowy

Przedstawione związki z innymi dziedzinami nie podważają specyfiki geografii ludności, poza tym podkreślić należy, że przejściowy charakter cechuje wiele innych dyscyplin naukowych.

ROZMIESZCZENIE I GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA

ZALUDNIENIE - wskaźnik, który odzwierciedla ogół warunków naturalnych, społeczno-gospodarczych i historycznych na określonym terytorium

Analiza mapy ludności - nierównomierność:

NAJWIĘKSZE SKUPISKA LUDNOŚCI NA ŚWIECIE:

  1. Wschodnioazjatyckie - wschodnie prowincje Chin, Japonia, Korea Południowa

  2. Południowoazjatyckie - Indie, Bangladesz, Pakistan

  3. Europejskie - bez europejskiej części ZSRR i Turcji

  4. Północnoamerykańskie - północno-wschodnie obszary USA i południowo-wschodnia część Kanady

  5. Północne i południowe krańce Afryki

  6. Rejon nadmorski Nigeria

  7. Nadpacyficzne obszary Stanów Zjednoczonych

  8. Ujście La Platy

  9. Nadbrzeżna strefa Brazylii

  10. Południowo-wschodnia Australia

  11. Tzw. Bliski Wschód

  12. Jawa(Indonezja)

Z wyjątkiem obszarów Europejskich i Północnoamerykańskich, oraz Japonii i Południowej Afryki, które są silnie uprzemysłowione; pozostałe rejony maja charakter rolniczy z dużym nadmiarem siły roboczej.

ZNACZNE PRZESTRZENIE BEZLUDNE I SŁABO ZALUDNIONE:

  1. Wielkie obszary pustynne - Sahara, Półwysep Arabski, Azja Środkowa, Gobi, Zachodnie Chiny, zachodnia Australia i inne

  2. Bezludne obszary wysokogórskie oraz słabo zaludnione masywy górskie i wyżyny - np. Tybet

  3. Obszary zlodowacone - Antarktyda, Arktyka(w tym Grenlandia) i inne obszary i inne obszary podbiegunowe

  4. Rozległe obszary tundrowe i leśne - Syberia, Alaska, Obszary Kanady

  5. Wielkie obszary lasów równikowych - w dorzeczach Amazonki, w Kongo, na Borneo i Nowej Gwinei

PRZYCZYNY NIERÓWNOMIERNEGO ROZMIESZCZENIA LUDNOŚCI; CZYNNIKI:

  1. Przyrodniczo-geograficzne­ -

Efektem może być:

  1. Czynniki społeczno-gospodarcze:

  1. Czynniki demograficzne:

EKUMENA - obszar trwale zamieszkiwany

ANEKUMENA - obszar nie zamieszkały i niezagospodarowany

SUBEKUMENA - obszar zamieszkały i użytkowany przez człowieka tymczasowo

Granice pomiędzy tymi strefami są dziś płynne

  1. Czynniki demograficzno-geograficzne

Gęstość zaludnienia maleje w miarę oddalania się od morza.

¼ ludności mieszka w strefie oddalonej od morza nie więcej niż 50km; średnia gęstość zaludnienia tej strefy jest prawie dwa razy wyższa niż średnia dla świata.

PRZYCZYNY:

OD, CZEGO ZALEŻY DOKŁADNOŚĆ UZYSKANYCH WYNIKÓW PRZY ANALIZIE ROZMIESZCZENIA LUDNOŚCI I GĘSTOŚCI ZALUDNIENIA:

Gęstość zaludnienia - relacja między liczbą ludności, a zajmowanym przez daną ludność obszarem.

  1. Ścisłość źródeł

  2. Dokładne określenie granic terytorium

  3. Kategoria ludności objętej badaniem:

NOMADYZM - ustawiczna wędrówka ze stadami zwierząt w poszukiwaniu paszy dla zwierząt(północna Afryka, Półwysep Arabski)

PÓŁNOMADYZM - plemię posiada stałą siedzibę zamieszkiwaną przez kilka miesięcy, na okres zbioru płodów rolnych, lub uprawy ziemi, a przez resztę roku wędruje w poszukiwaniu paszy dla bydła

TRANSCHUMANCJA - stała wieś rolnicza, jedynie część ludności wędruje ze stadem na tzw. wypas letni wyżej w góry, wykorzystując hale; występuje na pograniczu obszarów półpustynnych. Różnią się od półnomadyzm:

!!! W Polsce - pasterstwo karpackie

DWIE PODSTAWOWE KATEGORIE LUDNOŚCI:

  1. Ludność stale zamieszkała na danym terytorium - zameldowana choćby w momencie spisu była nie obecna; określa się mianem de iura

Co należy wziąć pod uwagę? - O jakiej porze roku i doby przeprowadza się badania; szczególnie w przypadku aglomeracji miejskich istnieją zdecydowane różnice między dziennym a nocnym rozmieszczeniem ludności:

PORA ROKU:

PORA DNIA:

  1. Ludność obecna - zastana w danym miejscu w momencie spisu, choćby przebywała tam chwilowo, określa się ją mianem de facto

WYKŁADY 30.01.2004r

ROZWÓJ LICZEBNY LUDNOŚCI ŚWIATA:

Podstawowym czynnikiem zwiększania ludności świata jest spadek umieralności, któremu towarzyszył słabszy spadek natężenia urodzeń

WZOROST LUDNOŚĆI W MILIARDACH

Wzrostowi liczby ludności świata towarzyszy wzrost gęstości zaludnienia(powierzchnia lądów bez Antarktydy):

WEDŁUG KONTYNENTÓW:

 

pow.w mln km²

pow. w %

1950r w mln

1970r w mln

1990r w mln

2002r liczba w mln

2002r liczba w %

Afryka

30,3

22,3

221

357

620

832

13,4

Ameryka Południowa

17,8

13,1

113

192

295

357

5,7

Ameryka Północna i Środkowa

24,2

17,8

226

324

428

498

8,8

Azja

31,8

23,5

1399

2142

3164

3768

60,7

Europa

23

17

548

657

722

725

11,7

Oceania

8,5

3,3

12,6

19,2

26,3

31

0,5

LICZBA LUDNOŚCI I GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA PAŃSTW ŚWIATA:

Europa:

Liczba ludności w milionach:

Gęstość zaludnienia w os/km²:

Azja:

Liczba ludności w milionach:

Gęstość zaludnienia w os/km²:

Afryka:

Liczba ludności w milionach:

Gęstość zaludnienia w os/km²:

Ameryka Północna i Środkowa:

Liczba ludności w milionach:

Gęstość zaludnienia w os/km²:

Ameryka Południowa:

Liczba ludności w milionach:

Gęstość zaludnienia w os/km²:

Oceania:

Liczba ludności w milionach:

Gęstość zaludnienia w os/km²:

KRAJE O NAJWIĘKSZEJ LICZBIE LUDNOŚCI:

Ww. Państwa skupiają 55,4% ludności świata

W ogólnej liczbie ludności świata zmniejsza się udział krajów zależnych(niesuwerennych):

LICZBA LUDNOŚCI POLSKI:

Największe zagęszczenie ludności - regiony południowe i centralne Polski - silnie uprzemysłowione

Najmniejsze zagęszczenie ludności - obszary północno-wschodniej Polski

NAJMNIEJSZE ZAGĘSZCZENIE:

NAJWIĘKSZE ZAGĘSZCZENIE:

METODY PRZEDSTAWIEŃ KARTOGRAFICZNYCH ROZMIESZCZENIA I GĘSTOŚCI ZALUDNIENIA:

Liczba ludności:

    1. Metoda sygnaturowa

    2. Kartodiagram

    3. Metoda punktowa(kropkowa)

    4. Metoda zasięgów

Gęstość zaludnienia:

  1. Kartogram

  2. Metoda izarytmiczna

  3. Metoda dezymetryczna

METODY ANALIZY STATYSTYCZNEJ ROZMIESZCZENIA I GĘSTOŚCI ZALUDNIENIA:

  1. Miary centrograficzne

  2. Miary koncentracji przestrzennej(krzywa Lorenza)

  3. Modele grawitacji i potencjału

RUCH NATURALNY LUDNOŚCI I PRZYCZYNY JEGO ZRÓŻNICOWANIA

RUCH NATURALNY - szereg zjawisk społeczno-demograficznych, takich jak: urodzenia, zgony, oraz zwieranie i rozwiązywanie związków małżeńskich, związanych z procesami biologicznej reprodukcji społeczeństwa.

Ww. elementy wprowadzają zmiany w liczebności, stanie cywilnym, oraz płci i wieku.

W badaniu ruchu naturalnego podstawą są urodzenia i zgony.

PRZYROST NATURALNY- różnica między urodzinami, a zgonami na badanym terenie w badanym okresie

Natężenie czynników ruchu naturalnego zależy od:

Do analizy tych zjawisk używa się:

∑ f

W = ——— C

L¯

W - współczynnik: urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego, zawartych małżeństw; określany jest czasem jako tzw. stopa

∑ f - suma analizowanych faktów demograficznych(urodzeń zgonów itd.)

L¯- średnia liczba ludności w badanym okresie(najczęściej roku), określona też jako liczba ludności w połowie okresu(np. 30 czerwca)

C - stała, zazwyczaj 1000(‰), czasem 100(%)

Służy do:

WSPÓŁCZYNNIK RODNOŚCI(urodzin) - wyraża stosunek urodzeń żywych w badanej zbiorowości w określonym czasie, do średniej liczby ludności, lub ogólnej liczby ludności w połowie badanego okresu, np. roku

Jak kształtuje się na świecie:

- początek XX w - 26-49‰

- w 1990r - 10-15,3‰

- obecnie - 8,1-15,4‰

- najwyższy w Irlandii - 15,4‰

- najmniejszy na Ukrainie - 8,1‰

- w Polsce 9,3‰ i spada(w 1990 - około 14‰

WYSOKI WSPÓŁCZYNNIK URODZEŃ:

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POZIOM URODZEŃ:

  1. Wymierne - można je wyrazić liczbowo:

  1. Niewymierne(trudno wymierne) - których nie da się wyrazić liczbowo:

WSPÓŁCZYNNIK UMIERALNOŚCI(ZGONÓW) - wyraża stosunek zgonów w badanej zbiorowości w określonym czasie do średniej liczby ludności, lub ogólnej liczby ludności w połowie badanego okresu, np. roku

EUROPA:

ŚWIAT:

Są również kraje gdzie wzrasta:

Dużą rolę przywiązuje się do umieralności niemowląt

WSPÓŁCZYNNIK UMIERALNOŚCI NIEMOWLĄT - to stosunek liczby zgonów dzieci w pierwszym roku życia do liczby urodzeń żywych w tym samym okresie

!!!Za niemowlęta uznaje się dzieci poniżej 1 roku życia

Na świcie poziom ten maleje

W Polsce również występuje tendencja spadkowa:

ROZKŁAD WSPÓŁCZYNNIKA ZGONÓW NIEMOWLĄT

Europa:

Najniższy

Najwyższy

Świat:

Najniższy

W 60% w 2002r o wysokim współczynniku decydują kraje słabo rozwinięte, takie jak:

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE POZIM UMIERALNOŚCI:

  1. Zmiany w poziomie życia ludności:

  • Zasięg oddziaływania służby zdrowia(dostępność)

  • Postęp medycyny w zwalczaniu przedwczesnej umieralności

  • Liczba i struktura ludności według płci i wieku

    • PRZYCZYNY ZGONÓW W Polsce(2001r):

    PRZYCZYNY ZGONÓW NIEMOWLĄT:

    PRZYCZYNY OGÓLNE ZGONÓW:

    Ogólna prawidłowość jest zakłócana w latach wojen i latach zaraz po niej:

    Podczas obu wojen światowych nastąpił zdecydowany wzrost zgonów(pomijając straty wojenne), poprzez epidemie, pogorszenie warunków życia i pracy, politykę eksterminacji w okresie hitleryzmu.

    Działanie tych przyczyn przedłuża się na okres powojenny: osłabienia organizmu, epidemie itp.

    PRZEDŁUŻENIE PRZECIĘTNEGO DALSZEGO TRWANIA ŻYCIA

    PRZECIĘTNE DALSZE TRWANIE ŻYCIA - wyraża średnią liczbę lat, jaką w danych warunkach umieralności ma jeszcze do przeżycia osoba pochodząca z badanej populacji i będąca w danym wieku(ukończonych lat). Procent ten wykorzystywany jest w porównaniach między narodowych

    Obecnie w Europie przeciętna liczba lat dalszego życia noworodka to:

    MĘŻCZYŹNI:

    KOBIETY:

    Świat:

    MĘŻCZYŹNI:

    KOBIETY:

    PRAWIDŁOWOŚĆ:

    ANALIZA DALSZEGO PRZECIĘTNEGO TRWANIA ŻYCIA PO PRZEKROCZENIU WIEKU NIEMOWLĘCEGO:

    WSPÓŁCZYNNIK PRZYROSTU NATURALNEGO - stanowi różnicę między liczbą urodzeń i zgonów przeliczaną zazwyczaj na 1000 ludności.

    Jest to najprostsza względna miara reprodukcji ludności - czyli ciągłego odtwarzania stanu populacji

    Wpn = WU - WZ

    Wpn - współczynnik przyrostu naturalnego

    WU - współczynnik urodzeń

    WZ - współczynnik zgonów

    Występuje duże przestrzenne zróżnicowanie na świecie i zależne jest od:

    WYKŁAD 28.02.2004r

    TEORIA TRANSFORMACJI DEMOGRAFICZNEJ

    !!! W połowie XX w zaczęto wyróżniać typowe okresy przejścia demograficznego, od wysokiego do niskiego poziomu współczynnika urodzeń i zgonów. Zajęli się tym Thompson, Blacker i Notestein.

    W późniejszym terminie wprowadzono Teorię Transformacji Demograficznej

    TRANSFORMACJA DEMOGRAFICZNA - oznacza historyczny proces przeobrażeń, od stanu charakteryzującego się wysoką rozrodczością i umieralnością, do stanu, dla którego właściwy jest ich niski poziom.

    Co umożliwia ta teoria?:

    W TTD wyróżnia się 5 faz przejścia demograficznego:

    I FAZA

    II FAZA

    III FAZA

    IV FAZA

    V FAZA

    POLITYKA LUDNOŚCIOWA - prowadzona przez poszczególne państwa w celu utrzymania pewnego określonego przyrostu naturalnego. Wyróżnia się:

    GRUPY PAŃSTW ŚWIATA W POSZCZEGÓLNYCH FAZACH

    KRAJE ZNAJDUJĄCE SIĘ W I FAZIE:

    Większość krajów gospodarczo rozwiniętych ma wartość wskaźnika przyrostu naturalnego w granicach -1,5‰ do 8‰,np.:

    W krajach rozwijających się gospodarczo wartość przekracza 10‰, a w niektórych krajach nawet 30‰. Tempo przyrostu w tych krajach w ostatnich latach spada:

    EUROPA ŚRODKOWO-WSCHODNIA:

    Wskaźnik przyrostu naturalnego nie jest idealny, gdyż nie odzwierciedla wewnętrznej struktury tego przyrostu(urodzenia i zgony ogólnej wartości tego przyrostu). Współczynnik ten nie może stanowić jedynej miary, jaka charakteryzuje rozwój populacji.

    Do innych miar syntetycznych należą:

    1. Współczynnik dynamiki demograficznej

    2. Współczynnik dzietności

    3. Współczynnik reprodukcji brutto i netto

    Ad. 1

    WSPÓŁCZYNNIK DYNAMIKI DEMOGRAFICZNEJ - wyraża stosunek liczby urodzeń w badanym okresie(najczęściej roku) do liczby zgonów w tym samym czasie

    U

    Wd = —— * C

    Z

    Wd - współczynnik dynamiki

    U - liczba urodzeń w badanym okresie

    Z - liczba zgonów w badanym okresie

    C - stała; zazwyczaj 1, niekiedy 100 lub 1000

    Współczynnik jest zawsze liczbą dodatnia

    Wykres Witthauera - wykres dynamiki ruchu naturalnego. Przedstawia typy dynamiki przyrostu naturalnego w zależności od współczynnika zgonów i urodzeń, oraz proporcji poszczególnych składników ruchu naturalnego.

    MIGRACJE LUDNOŚĆI

    MIGRACJE - (z łaciny- migratio - wędrówka, przesiedlenie)są jednym z czynników oddziałujących silnie na procesy demograficzne, oraz strukturalność jej rozmieszczenia.

    W geografii to ogół przemieszczeń przestrzennych ludności, które prowadzą do zmiany miejsca zamieszkania lub pobytu. Synonimy migracji:

    Definicja

    MIGRACJA - to każda zmiana miejsca zamieszkania, lub czasowego pobytu, polegająca na przekroczeniu granicy państwa, a wewnątrz państwa granicy administracyjnej miasta, lub gminy, powodująca trwałe lub tymczasowe osiedlenie się w innej miejscowości.

    Migracja obejmuje również ruchy sezonowe i codzienne jako specyficzne rodzaje wędrówek.

    Zmiany miejsca zamieszkania lub pobytu mogą być analizowane:

    Mamy do czynienia z ruchem dwukierunkowym:

    Osoby uczestniczące w migracjach to:

    W wędrówkach międzynarodowych wyróżnia się:

    KLASYFIKACJA MIGRACJI:

      1. Ze względu na czas trwania:

        • Stałe - (trwałe); zmiana miejsca zamieszkania

        • Czasowe - skutkiem jest czasowa obecność w danym miejscu: studia, sezonowa praca, wypoczynek

        • Codzienne - (krótkookresowe); zwane też wahadłowymi, odmianę stanowią migracje świąteczne lub weekendowe

      1. Ze względu na zasięg:

      1. Ze względu na kierunek migracji(charakter przemieszczań):

    Migracje z wsi do miast i z miast do miast związane są z przesiedleniami ludności z terenów o nadwyżkach siły roboczej.

      1. Ze względu na przyczynę:

    Te przemieszczenia mają charakter zbiorowy(masowy) i przymusowy. Przymus może być wywierany przez władze publiczne, lub inne okoliczności; Mówimy wówczas:

      1. Ze względu na sposób organizowania:

    Wyraźne rozgraniczenie tych typów z punktu widzenia przyczyn rzadko jest możliwe.

    FUNKCJE MIGRACJI

    POZYTYWNE

    1. Redystrybucja ludności - przyspieszanie procesów urbanizacyjnych, niezbędna migracja do regionów uprzemysławianych

    NEGATYWNE

    1. Nadmierna koncentracja ludności w wielkich aglomeracjach

    2. Wyludnianie obszarów wiejskich

    3. Przyspieszenie starzenia i defeminizacja ludności wiejskiej

    4. Dyfuzja chorób zakaźnych

    Migracje powodują zmiany pewnych cech w związku z tym niektóre państwa starają się oddziaływać na migracje - jest to POLITYKA MIGRACYJNA - określa ona zasady które regulują napływ ludności.

    Najdłuższą tradycję, jeśli chodzi o politykę migracyjną mają Stany Zjednoczone:

    PRZYKŁADY:

    AUSTRALIA - zainteresowana Europą, wzbrania się przed imigracją z krajów azjatyckich

    NIEMCY - ograniczenia, tam gdzie przekracza 12% osiedlenia na tych obszarach

    BRAK OGRANICZEŃ IMIGRACYJNYCH:

    W większości państw całkowicie lub bardzo zaostrzona

    W POLSCE:

    METODY BADAŃ RUCHU WĘDRÓWKOWEGO

    Migracje są bardzo złożone, zarówno motywacje jak i skutki, oraz formy, co powoduje dużą różnorodność problemów badawczych.

    Do najważniejszych problemów zaliczamy:

    1. Badanie przyczyn, które wpływają na ruch wędrówkowy i czynników, które wpływają na jego przebieg

    2. Ustalenie wielkości i natężenia migracji, oraz ostatecznego rezultatu tych przemieszczeń(saldo)

    3. Określenie głównych kierunków migracji, oraz ich skutków dla obszarów imigracyjnych i emigracyjnych

    4. Badanie wpływu zjawisk imigracyjnych na zmiany struktury demograficznej i społeczno ekonomicznej ludności

    5. Przewidywanie przyszłych migracji

    6. Formułowanie prawidłowości, budowa modeli migracyjnych, oraz ich weryfikacja

    MIARY SŁUŻĄCE DO OKREŚLANIA WIELKOŚCI MIGRACJI:

    1. Saldo migracji - migracja netto

    Mn = N - O

    Mn - migracja netto

    N - liczba ludności napływowej na danym terenie w określonym czasie

    O - liczba ludności odpływowej na danym terenie w określonym czasie

    WYKŁADY 27.03.2004r

    WSPÓŁCZYNNIKI NATĘŻENIA RUCHU WĘDRÓWKOWEGO:

    1. Współczynnik napływu wędrówkowego - jaka część ludności stanowi ludność napływową

    N

    Wn = —— C

    ¯¯

    L

    1. Współczynnik odpływu wędrówkowego - jaka część ludności stanowi ludność odpływową

    O

    Wo = —— C

    ¯¯

    L

    N - liczba imigrantów

    O - liczba emigrantów

    ¯¯

    L - średnia liczba ludności

    C - stała(100 lub 1000)

    1. Współczynnik ruchliwości(mobilności)przestrzennej ludności

    N + O

    Wr = —— C

    ¯¯

    L

    Lub

    Wr = Wn + Wo

    1. Współczynnik przyrostu wędrówkowego

    N - O

    Wpw = —— C

    ¯¯

    L

    HISTORIA MASOWYCH WĘDRÓWEK

    POLSKA:

    Wędrówki Polaków można podzielić na 3 okresy:

    1. Od drugiej połowy XIX w do 1939r

    2. 1939r - 1944/45r - migracje wojenne

    3. Po 1945r - migracje powojenne

    Ad. 1

    Ad. 2

    Ad. 3

    SALDO MIGRACJI ZEWNĘTRZNEJ DLA POLSKI:

    ROK

    SALDO(w tyś.)

    1991-1995

    -80,2

    1996-2000

    -71,8

    2000r

    -19,7

    2001r

    -16,7

    2002r

    -17,9

    GŁÓWNE KIERUNKI MIGRACJI Z POLSKI

    Ogółem - 24532 osób

    WIELKOŚĆ EMIGRACJI DO STANÓW ZJEDNOCZONYCH:

    EMIGRACJE Z AMERYKI ŚRODKOWEJ:

    ????????????????????????????

    MIGRACJE WEWNĘTRZNE W POLSCE:

    PRZYROST RZECZYWISTY LUDNOŚCI

    Nazywany również przyrostem globalnym; jest przede wszystkim sumą dwóch składników: przyrostu naturalnego i salda migracji. Na przyrost ludności na danym obszarze ma również wpływ saldo zmian administracyjnych.

    Pod pojęciem przyrost rzeczywisty ludności rozumie się wzrost lub ubytek ogólnego stanu zaludnienia na danym obszarze w określonym czasie.

    WSPÓŁCZYNNIK PRZYROSTU RZECZYWISTEGO

    (U - Z) + (N - O)

    Wpz = —————— C

    ¯¯

    L

    U - liczba urodzeń w badanym okresie

    Z - liczba zgonów w badanym okresie

    N - liczba imigrantów w badanym okresie

    O - liczba emigrantów w badanym okresie

    C - stała najczęściej 1000

    ¯¯

    L - średnia liczba ludności w badanym okresie

    Obok tempa zmian ważnym zagadnieniem są struktury typów zmian z punktu widzenia głównych składników tego przyrostu:

    Przyrost naturalny

    Saldo migracji

    Przyrost rzeczywisty

    +

    +

    +

    +

    -

    +, -

    -

    +

    +, -

    -

    -

    -

    Weeb - stworzył metodę za pomocą, której możemy dokonywać klasyfikacji poszczególnych jednostek podziału administracyjnego z punktu widzenia przyrostu naturalnego i salda migracji.

    ????????????????????/

    STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG PŁCI I WIEKU

    Warunkuje odpowiednie natężenie urodzin, natężenie zgonów i zawieranych małżeństw, a w konsekwencji decyduje o tempie rozwoju ludności.

    Badamy ją za pomocą:

    PŁEĆ:

    1. Udział mężczyzn i kobiet w ogólnej liczbie ludności:

    WSPÓŁCZYNNIK FEMINIZACJI

    K

    Wf = —— C

    M

    WSPÓŁCZYNNIK MASKULIMIZACJI

    M

    Wm = —— C

    K

    C - stała 100

    Współczynniki te odnoszą się do całej populacji lub poszczególnej grupy wiekowej

    !!! W każdej wystarczająco dużej populacji rodzi się więcej chłopców

    W Polsce jest to w granicach 51,5-52%

    W większości umieralność mężczyzn jest większa, co powoduje, że w określonej grupie stan się wyrównuje, a powyżej pewnej grupy kobiety przeważają.

    W Polsce jest to grupa w przedziale 40-44 lata.

    Przewaga występuje głównie w miastach dużych

    Współczynnik feminizacji dla całej polski: 106,5

    Dla miast - 110,2

    Dla wsi - 100,8

    E. Rosset skonstruował skalę wartości współczynników feminizacji:

      1. Wartość poniżej 100 - lekka przewaga mężczyzn, zjawisko w warunkach europejskich wyjątkowe

      2. 100 - 103,9 - lekka przewaga kobiet, zjawisko w Europie normalne

      3. 104 - 107,9 - zwichnięta równowaga płci

      4. 108 - 111,9 - mocno zwichnięta równowaga płci

      5. 112 i więcej - zupełnie anormalna struktura płci

    W Unii Europejskiej - 105

    PRZYKŁADY

    Czym powodowany jest niedobór kobiet w tych krajach?:

    KRAJE Z NAJWIĘKSZĄ PRZEWAGĄ KOBIET - powyżej 110:

    Co wpływa na dysproporcje?:

    STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG WIEKU:

    Określona w odsetkach poszczególnych grup wieku w stosunku do ogółu ludności

    Sposoby grupowania w zależności od potrzeb:

    GRUPOWANIE EKONOMICZNE - ze względu na stosunek do pracy: przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym

    POLSKA:

    K: 18-59lat 62,2%

    K: 60lat i więcej 15%

    To grupowanie spełnia ważną rolę praktyczną przy grupowaniu siły roboczej

    Kraje o najniższym poziomie osób do lat 19:

    Kraje o najwyższym poziomie osób do lat 19:

    EUROPA

    Polska należy do krajów o jednej z najwyższej liczby ludności w wieku do lat 19 - 26,5%

    Wyprzedzają ją:

    Udział ludności 65 lat i więcej:

    NAJMNIEJ:

    NAJWIĘCEJ - państwa stare demograficznie(powyżej 18%):

    Polska - jeden z najniższych w Europie - 13%, wyprzedzają:

    CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PROCES STARZENIA SIĘ SPOŁECZNOŚCI:

      1. Zmniejszająca się corocznie liczba urodzeń

      2. Przedłużanie się przeciętnej długości trwania życia

      3. Przesuwanie się przez kolejne grupy wieku ludności roczników wyżowych i niżowych.

    Im wyższy stopień rozwoju społeczno-gospodarczego, jednocześnie wyższy pozoim opieki społecznej, tym wyższe stadium procesu starzenia się ludności

    TYPY LUDNOŚCI WG ROSSETA

    TYP

    0 - 14lat

    15 - 64 lat

    pow. 65 lat

    prymitywizm demograficzny

    > 35%

    < 60%

    < 5%

    młodość demograficzna

    25 - 35%

    60 - 65%

    5 - 10%

    starość demograficzna

    < 25%

    > 65%

    >10%

    TYPY STRUKTURY WIEKU WG SUNDBARG

    1. Progresywny(trójkąt - piramida wieku) - mamy do czynienia ze społeczeństwem młodym, o dużej i rosnącej liczbie urodzeń. Cechą charakterystyczną jest stały wzrost liczby ludności(piramida o szerszej podstawie)

    2. Zastojowy(dzwon) - zbiorowość, w której roczna liczba urodzeń równa się rocznej liczbie zgonów, a każdy następny rocznik urodzeń zbliżony jest do następnego

    3. Regresywny(wrzeciono) - malejąca z roku na rok liczba urodzeń(wrzeciono o wąskiej podstawie.

    W praktyce spotykamy wiele struktur odmiennych tych typów. Warunki, w jakich się kształtowały mają wpływ(wojny, spadek przyrostu naturalnego), który deformuje strukturę ludności według płci i wieku.

    Struktura ludności Polski

    Przechodzi stopniowo od typu progresywnego do zastojowego.

    Na współczesną strukturę ludności polski odcisnęły swoje piętno głębokie stany I i II wojny światowej, okresy kompensacji powojennych, które uwidaczniają się w postaci, wyżów i niżów demograficznych.

    WYKŁAD 17.04.2004r

    STRUKTURA SPOŁECZNO ZAWODOWA

    Kryteria analizy:

    1. Aktywność gospodarcza(stosunek do pracy)

    2. Poziom wykształcenia

    3. Zawód

    4. Dział i sektor zatrudnienia

    Ad. 1

    Wyróżnia się następujące kategorie ludności:

    Podstawowym kryterium podziału na aktywnych i nieaktywnych stanowi praca, czyli fakt pracy, oraz poszukujących pracy.

    Do biernych zawodowo zalicza się osoby niezaliczone do aktywnych(renciści)

    Współczynnik aktywności zawodowej - to udział ludności czynnej zawodowo w ogólnej liczbie ludności w wieku 15 la i więcej.

    Kraje o najwyższym współczynniku aktywności zawodowej:

    Europa:

    We wszystkich krajach współczynnik aktywności zawodowej mężczyzn jest wyższy niż kobiet:

    M - 62%

    K - 49,2%

    PODZIAŁ LUDNOŚCI CZYNNEJ ZAWODOWO:

    1. Sektor I - obejmuje: rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybołustwo, rybactwo.

    W krajach słabo rozwiniętych sektor I jest największy, natomiast w krajach rozwiniętych najmniejszy

    Pracujący według sektorów w 2001r w %

     

    Unia Eropejska

    Polska

    Sektor I

    4,2

    19,1

    Sektor II

    28,7

    30,5

    Sektor III

    67,7

    50,4

    Kraje o największym udziale sektora I(wysoko rozwinięte)

    0x08 graphic

    Krajane o najwyższym udziale sektora I:

    Europa:

    1. Sektor II - obejmuje: przemysł i budownictwo.

    Udział w tym sektorze dla krajów rozwiniętych waha się w granicach 21 - 30/34%

    Kraje o najniższym udziale sektora II:

    Kraje o najwyższym udziale sektora II:

    Obserwuje się spadek udziału zatrudnionych w tym sektorze w krajach rozwiniętych

    1. Sektor III - obejmuje pozostałe działy gospodarki, czyli szeroko rozumiane usługi.

    W tym sektorze obserwuje się wzrost udziału pracujących - przejmuje ludność z ww. sektorów.

    Największy udział mają kraje wysoko rozwinięte:

    Najmniejszy udział mają kraje słabo rozwinięte:

    Europa:

    1. Wyodrębnia się również sektor IV - bankowo - techniczny

    PRAWIDŁOWOŚCI:

    Kraje wysoko rozwinięte:

    Kraje nisko rozwinięte:

    Stopa bezrobocia - jest to stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludności aktywnych zawodowo.

    !!!Polska ma największą stopę bezrobocia w Europie - ponad 20%, przy czym średnia dla Unii europejskiej to około 7%. Dla porównania:

    ———————————

    Ad. 2

    Stopień analfabetyzmu - to stosunek osób nieumiejących pisać i czytać, do ogólnej ludności w danym wieku

    Na świecie odsetek kobiet nieumiejących czytać jest większy niż mężczyzn.

    Kraje o największym stopniu analfabetyzmu:

    Azja:

    Europa:

    LUDNOŚĆ WEDŁUG CECH SPOŁECZNYCH

    0x08 graphic
    Cechy społeczno kulturalne:

    NARÓD - historycznie wytworzona wspólnota ludzi, mająca własną nazwę, kulturę, język, terytorium i poczucie odrębności w stosunku do innych zbiorowości

    KRAJ - terytorium zajmowane przez określony naród

    PAŃSTWO - terytorialna jednostka polityczna. Taka polityczna organizacja społeczeństwa ma suwerenną politykę, gospodarkę i stosunki społeczne

    SPOŁECZEŃSTWO - to potocznie ogół obywateli danego kraju

    Szerzej:

    SPOŁECZEŃSTWO - zorganizowana zbiorowość o wysokim stopniu złożoności, podobieństwie warunków życia, odpowiednim podziale pracy, ustalonych normach postępowania, o trwałym poczuciu odrębności.

    Ad. 2

    Przykłady państw wielonarodowych:

    Przykłady państw z mniejszościami osiadłymi:

    Afryka:

    Dlaczego do tego doszło?:

    Gdyż granice państw przebiegały wzdłuż linii, które rozdzielały kolonie.

    !!!KURDOWIE są narodem bez państwa. Zamieszkują: Iran, Turcję, Irak, Syrię, Zakałkazie.

    Przyczyny zmienności struktur narodowościowych:

    Mniejszości narodowe w Polsce:

    Ad. 1

    Język ojczysty - to ten język, którym człowiek nauczy się najszybciej mówić

    Grupy językowe:

    Największa liczba użytkowników języków:

    ??????????????????????????????????

    Ad. 3

    Religie:

    1. Chrześcijaństwo - skupiające 1/3 ludności świata, rozprzestrzeniło się w Europie, obu Amerykach, Australii i Afryce Południowej

    2. Buddyzm - powstał w VI - V w p.n.e. w Indiach. Rozprzestrzenił się w Azji południowo - wschodniej i wschodniej, a także w Tybecie i Mongolii

    3. Konfucjanizm - powstał w VI w p.n.e.; rozpowszechniony w Chinach

    4. Hinduizm - najwięcej zwolenników ma w Indiach

    5. Mahometanizm - (Islam); powstał w świecie arabskim w VII w n.e. Obecnie religię tą wyznaje głównie ludność zachodniej i środkowej Azji, północnej Afryki, częściowo Chin, Bangladeszu, Indonezji i Malezji.

    Wyznawcy poszczególnych religii świata:

    RASA - oznacza, bądź kategorię ludzi mających pewne wspólne cechy fizyczne, dziedziczne, albo uważane za dziedziczne, bądź ogół ludzi należących do takiej kategorii.

    Wyróżnia się trzy rodzaje ras ze względu na kolor skóry:

    Wyróżnia się mieszańców tych ras:


    Wyszukiwarka