UBEZPIECZENIE ZRDOWOTNE

Ubezpieczenie zdrowotne regulują przepisy ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz.U. nr 45, poz. 391 z późn. zm.).

Ubezpieczenie zdrowotne obejmuje osoby posiadające obywatelstwo polskie i zamieszkujące na terytorium Polski oraz cudzoziemców, którzy przebywają na terytorium Polski na podstawie wizy pobytowej w celu wykonywania zawodu, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie się, zgody na pobyt tolerowany lub posiadają status uchodźcy nadany w Polsce albo korzystają z ochrony czasowej na jej terytorium, jeżeli:

• podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego,

• ubezpieczają się dobrowolnie (art. 6 ust. 1).

Ubezpieczonymi są także osoby posiadające obywatelstwo polskie, nie zamieszkujące na terytorium Polski, jeżeli podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego i są objęte:

• ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi na podstawie przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

• ubezpieczeniem społecznym rolników (art. 6 ust. 2).

Za ubezpieczonych uważa się także zamieszkujących na terytorium Polski członków rodzin osób objętych obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem zdrowotnym, o których mowa w art. 6 ust. 1, jeżeli nie są osobami podlegającymi obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, o których mowa w art. 9 ust. 1, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 2.

1. Zasady podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu

Ubezpieczenie obowiązkowe

W myśl art. 6 ust. 1 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (NFZ), ubezpieczonymi w Funduszu są osoby posiadające obywatelstwo polskie i zamieszkujące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy pobytowej w celu wykonywania pracy, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie się, zgody na pobyt tolerowany lub posiadający status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej albo korzystający z ochrony czasowej na jej terytorium, jeżeli:

• podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego,

• ubezpieczają się dobrowolnie.

Stosownie do art. 7 ust. 2 wymienionej ustawy, za ubezpieczonych uznaje się także zamieszkujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej członków rodzin osób, o których mowa w art. 6 ust. 1, jeżeli nie są osobami podlegającymi obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, o których mowa w art. 9 ust. 1, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 2.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1-31 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają:

• osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym lub ubezpieczeniem społecznym rolników, z zastrzeżeniem art. 6 i 7, które są:

• pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

• rolnikami lub ich domownikami w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników (w zakresie obsługi zgłoszeń oraz poboru składek na ubezpieczenie zdrowotne tych osób właściwa jest Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego),

• osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność lub osobami z nimi współpracującymi,

• osobami wykonującymi pracę nakładczą,

• osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub osobami z nimi współpracującymi,

• osobami duchownymi,

• członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych lub członkami ich rodzin,

• osobami pobierającymi świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,

• żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe, jeśli nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia z innego tytułu, oraz pełniący służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, a także kandydaci na żołnierzy zawodowych,

• poborowi odbywający służbę zastępczą

• poborowi pełniący służbę w Policji, Straży Granicznej i Biurze Ochrony Rządu,

• żołnierze zawodowi oraz żołnierze odbywający nadterminową zasadniczą służbę wojskową i służbę okresową,

• policjanci,

• Funkcjonariusze Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,

• funkcjonariusze Agencji Wywiadu,

• funkcjonariusze Biura Ochrony Rządu,

• funkcjonariusze Straży Granicznej,

• funkcjonariusze Służby Celnej,

• funkcjonariusze Służby Więziennej,

• funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej,

• posłowie i senatorowie pobierający uposażenie poselskie lub senatorskie,

• sędziowie i prokuratorzy,

• osoby pobierające emeryturę lub rentę, osoby w stanie spoczynku pobierające uposażenie lub uposażenia rodzinne oraz osoby pobierające uposażenie po zwolnieniu ze służby lub świadczenie pieniężne o takim samym charakterze; przez osobę pobierającą emeryturę lub rentę rozumie się osobę objętą zaopatrzeniem emerytalnym lub rentowym, osobę pobierającą rentę strukturalną na podstawie odrębnych przepisów,

• uczniowie oraz słuchacze zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty nie podlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• dzieci przebywające w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze lub w domach pomocy społecznej nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego, nie przebywające w placówkach, o których mowa wyżej, nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, z zastrzeżeniem art. 16 pkt 3,

• studenci i uczestnicy studiów doktoranckich, nie podlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy (tj. cudzoziemców - studentów i uczestników studiów doktoranckich, studiujących w Polsce, oraz absolwentów, którzy odbywają w Polsce obowiązkowy staż),

• alumni wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulanci, nowicjusze i junioryści zakonów męskich i żeńskich i ich odpowiedników, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy (tj. cudzoziemców - członków zakonów oraz alumnów wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulanów, nowicjuszy i juniorystów zakonów i ich odpowiedników przebywających na terytorium Polski na podstawie wizy, zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony),

• słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

• osoby pobierające stypendium sportowe po ukończeniu 15 roku życia, nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• bezrobotni, nie podlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• osoby pobierające zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne oraz osoby nie pobierające zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego z przyczyn określonych w art. 27 ust. 1 pkt 3-6 i ust. 2 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• osoby pobierające zasiłek stały, zasiłek stały wyrównawczy lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej, nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• osoby bezdomne wychodzące z bezdomności, nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• osoby objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego, nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• kombatanci nie podlegający ubezpieczeniu społecznemu w Polsce lub nie pobierający emerytury lub renty,

• osoby korzystające z urlopu wychowawczego, nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• osoby uprawnione do świadczeń alimentacyjnych na podstawie ugody sądowej lub prawomocnego orzeczenia sądu, nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• rolnicy i ich domownicy, którzy nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie podlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego na podstawie art. 9 ust. 1 pkt 1-29 i 31 (w zakresie obsługi zgłoszeń oraz poboru składek na ubezpieczenie zdrowotne tych osób właściwa jest Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego),

• członkowie rad nadzorczych pobierający z tego tytułu świadczenia pieniężne.

W myśl art. 6 ust. 2 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, ubezpieczonymi w Funduszu są także osoby posiadające obywatelstwo polskie, nie zamieszkujące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego i są objęte:

• ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi na podstawie przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

• ubezpieczeniem społecznym rolników.

Ubezpieczenie dobrowolne

Osoby nie spełniające warunków do podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu obowiązkowo, mogą ubezpieczyć się dobrowolnie, na podstawie pisemnego wniosku złożonego w Funduszu.

Zgodnie z art. 11 ust. 4 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, osoba przystępująca do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego zostaje objęta tym ubezpieczeniem z dniem określonym w umowie zawartej przez tę osobę z Funduszem, a przestaje być nim objęta z dniem rozwiązania umowy lub po upływie miesiąca nieprzerwanej zaległości w opłacaniu składek.

Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, dobrowolnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają także:

• cudzoziemcy - studenci i uczestnicy studiów doktoranckich, którzy studiują w Polsce, oraz absolwenci, którzy odbywają w Polsce obowiązkowy staż oraz

• cudzoziemcy - członkowie zakonów oraz alumni wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulanci, nowicjusze i junioryści zakonów i ich odpowiedników przebywający na terytorium Polski na podstawie wizy, zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony.

Osoby podlegające ubezpieczeniu zdrowotnemu dobrowolnie same finansują i opłacają składki na ubezpieczenie, z wyjątkiem studentów i uczestników studiów doktoranckich, którzy studiują w Polsce (art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy), jeżeli zostali uznani za osoby pochodzenia polskiego w rozumieniu przepisów o repatriacji. Składki na ubezpieczenie zdrowotne tych ubezpieczonych opłaca szkoła wyższa lub jednostka organizacyjna prowadząca studia doktoranckie, w której te osoby odbywają studia, a finansuje budżet państwa.

Podstawę wymiaru składek stanowi:

• kwota deklarowanego miesięcznego dochodu, nie niższa jednak od kwoty odpowiadającej przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału, włącznie z wypłatami z zysku,

• kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej:

• dla cudzoziemców - studentów i uczestników studiów doktoranckich, którzy studiują w Polsce, oraz absolwentów, którzy odbywają w Polsce obowiązkowy staż oraz

• dla cudzoziemców - członków zakonów oraz alumnów wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulantów, nowicjuszy i juniorystów zakonów i ich odpowiedników, przebywających na terytorium Polski na podstawie wizy, zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony.

Na podstawie art. 11 ust. 1a, dobrowolnie ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają wolontariusze, jeżeli nie są objęci ubezpieczeniem zdrowotnym z innego tytułu. Do ubezpieczenia zgłasza wolontariusza korzystający. Wolontariusz zostaje objęty ubezpieczeniem zdrowotnym z dniem określonym w umowie zawartej przez korzystającego z Funduszem, a przestaje być nim objęty z dniem rozwiązania umowy lub po upływie miesiąca nieprzerwanej zaległości w opłacaniu składek. Składki na ubezpieczenie zdrowotne wolontariusza opłaca korzystający, od podstawy wymiaru odpowiadającej najniższemu wynagrodzeniu.

Przez:

• wolontariusza - rozumie się osobę, o której mowa w art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. nr 96, poz. 873),

• korzystającego - rozumie się organizację, podmiot, organ administracji publicznej oraz jednostkę organizacyjną, o których mowa w art. 42 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,

• najniższe wynagrodzenie - rozumie się kwotę 760 zł, zgodnie z art. 25 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. nr 200, poz. 1679).

2. Ubezpieczenie zdrowotne cudzoziemców

Jak już wspomniano, zgodnie art. 6 ust. 1 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają cudzoziemcy przebywający na terytorium Polski na podstawie wizy pobytowej w celu wykonywania pracy, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie się, zgody na pobyt tolerowany lub posiadający status uchodźcy nadany w Polsce albo korzystający z ochrony czasowej na jej terytorium, jeżeli:

• podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego,

• ubezpieczają się dobrowolnie.

Natomiast członkowie rodziny cudzoziemca, podlegającego ubezpieczeniu obowiązkowo lub dobrowolnie, mogą zostać zgłoszeni do ubezpieczenia jako członkowie rodziny, jeśli zamieszkują na terytorium Polski i nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z tytułów, o których mowa w art. 9 ust. 1 ustawy, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 2 (zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy). Oznacza to, że cudzoziemiec może zostać zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny, po spełnieniu warunków z art. 7 ust. 2 oraz art. 5 pkt 3 ustawy także wtedy, gdy nie posiada wizy pobytowej w celu wykonywania pracy, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie się, zgody na pobyt tolerowany, statusu uchodźcy nadanego w Polsce, a także gdy nie korzysta z ochrony czasowej na jej terytorium.

3. Ubezpieczenie zdrowotne członków rodziny

Zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, za ubezpieczonych uznaje się także zamieszkujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej członków rodzin osób, o których mowa w art. 6 ust. 1, jeżeli nie są osobami podlegającymi obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, o których mowa w art. 9 ust. 1, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 2.

Stosownie do art. 5 pkt 3 wymienionej ustawy, ilekroć w ustawie jest mowa o członku rodziny, rozumie się przez to następujące osoby:

• dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26 lat, natomiast, jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku,

• małżonka,

• wstępnych pozostających z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.

Przy ustalaniu stopnia niepełnosprawności, dla celów stosowania ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, stosuje się przepisy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, w tym także przepis art. 5 tej ustawy. Zgodnie z tym przepisem orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o:

• całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 162, poz. 1118 z późn. zm.), jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,

• całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,

• częściowej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz celowości przekwalifikowania, o którym mowa w art. 119 ust. 2 i 3 tej ustawy, jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Zgodnie z ustawą o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ (art. 5 pkt 3 oraz art. 7 ust. 2), członek rodziny podlega zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli:

• jest członkiem rodziny osoby, o której mowa w art. 6 ust. 1 tej ustawy,

• spełnia warunki określone w art. 5 pkt 3 tej ustawy,

• nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, za wyjątkiem osób wymienionych w art. 9 ust. 2 ustawy,

• zamieszkuje na terytorium Polski.

Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy:

• uczniowie oraz słuchacze zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty,

• dzieci przebywające w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze lub w domach pomocy społecznej,

• dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego, nie przebywające w placówkach, o których mowa wyżej,

• studenci i uczestnicy studiów doktoranckich,

• bezrobotni,

• osoby pobierające zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne oraz osoby nie pobierające zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego z przyczyn określonych w art. 27 ust. 1 pkt 3-6 i ust. 2 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu,

• osoby pobierające zasiłek stały, zasiłek stały wyrównawczy lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej,

• osoby objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego,

• osoby uprawnione do świadczeń alimentacyjnych na podstawie ugody sądowej lub prawomocnego orzeczenia sądu,

podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu z wyżej wymienionych tytułów, jeżeli nie posiadają statusu członka rodziny osoby ubezpieczonej. Oznacza to, że obowiązek zgłoszenia tych osób do ubezpieczenia zdrowotnego z wyżej wymienionych tytułów jako ubezpieczonych, za których opłacane są składki, powstaje dopiero wtedy, gdy osoby te nie mogą zostać zgłoszone do ubezpieczenia również jako członkowie rodziny.

Zgodnie z art. 10 ust. 3 i art. 11 ust. 2 ustawy, osoba ubezpieczona - obowiązkowo lub dobrowolnie - ma obowiązek zgłosić do Funduszu członków rodziny. Niewywiązanie się z tego obowiązku podlega karze grzywny, zgodnie z art. 175 pkt 6 ustawy.

4. Wysokość i podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne

Składka na ubezpieczenie zdrowotne, zgodnie z art. 21 ust. 1 i art. 199 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ wynosi:

• do 31 grudnia 2003 r. - 8% podstawy wymiaru,

• od 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2004 r. - 8,25% podstawy wymiaru,

• od 1 stycznia 2005 r. do 31 grudnia 2005 r. - 8,5% podstawy wymiaru,

• od 1 stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2006 r. - 8,75% podstawy wymiaru,

• od 1 stycznia 2007 r. - 9% podstawy wymiaru.

Stosownie do art. 23 ust. 1 wymienionej ustawy, dla celów ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób objętych ubezpieczeniami społecznymi, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 lit. a, d-h, pkt 2a oraz pkt 10, stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z następującymi zastrzeżeniami:

• przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie stosuje się wyłączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz nie stosuje się ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. ograniczenia do kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy,

• podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych nie będących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zasadę zmniejszania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych nie będących płatnikami składek stosuje się przy ustalaniu podstawy wymiaru składek dla ubezpieczonych wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem Ministerstwa Zdrowia, wyrażonym w piśmie z dnia 16 czerwca 2003 r., znak: PR-023-JN-587/03/KB, przepisy art. 23 ust. 9 pkt 1 i 4, określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne:

• posłów i senatorów pobierających uposażenie poselskie albo senatorskie,

• sędziów i prokuratorów,

• osób pobierających stypendium sportowe po ukończeniu 15 roku życia,

• słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

należy stosować zgodnie z ich literalnym brzmieniem.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne poszczególnych grup ubezpieczonych przedstawia tabela 15, z zastrzeżeniem informacji przekazanych wyżej.

Tabela 15

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne

Grupa ubezpieczonych	Podstawa wymiaru
Pracownicy w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych	Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Członkowie rsp i skr i członkowie ich rodzin	Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące	Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące	Deklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku - składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału
Osoby wykonujące pracę nakładczą	Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Posłowie i senatorowie	Kwota odpowiadająca wysokości uposażenia lub wynagrodzenia
Sędziowie i prokuratorzy	Kwota odpowiadająca wysokości uposażenia lub wynagrodzenia
Osoby pobierające stypendium sportowe po ukończeniu 15 roku życia	Kwota odpowiadająca wysokości pobieranego stypendium
Bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych	Kwota pobieranego zasiłku dla bezrobotnych
Bezrobotni absolwenci pobierający stypendium	Kwota pobieranego stypendium
Bezrobotni nie posiadający prawa do zasiłku dla bezrobotnych lub stypendium	Kwota odpowiadająca 40% wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Duchowni będący podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych lub zryczałtowanego podatku od przychodów osób duchownych*	Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Duchowni nie będący podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych lub zryczałtowanego podatku od przychodów osób duchownych	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Alumni wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulanci, nowicjusze i junioryści zakonów męskich i żeńskich i ich odpowiedniki	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Osoby pobierające świadczenie socjalne, zasiłek socjalny lub wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie	Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe oraz pełniący służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, a także kandydaci na żołnierzy zawodowych	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Poborowi pełniący służbę w Policji, Straży Granicznej i Biurze Ochrony Rządu	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Funkcjonariusze Służby Celnej oraz poborowi odbywający służbę zastępczą	Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Żołnierze zawodowi oraz żołnierze odbywający nadterminową zasadniczą służbę wojskową lub służbę okresową, policjanci, funkcjonariusze Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Biura Ochrony Rządu, Straży Granicznej, Służby Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej	Kwota odpowiadająca uposażeniu
Funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej pełniący służbę kandydacką	Kwota odpowiadająca wysokości minimalnego wynagrodzenia
Osoby przebywające na urlopie wychowawczym pobierające zasiłek wychowawczy	Kwota pobieranego zasiłku wychowawczego
Osoby przebywające na urlopie wychowawczym nie pobierające zasiłku wychowawczego	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Osoby pobierające zasiłek stały, zasiłek stały wyrównawczy lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego, zasiłku stałego wyrównawczego lub gwarantowanego zasiłku okresowego z pomocy społecznej
Studenci	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Uczestnicy studiów doktoranckich	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Osoby pobierające emeryturę lub rentę, w tym emeryturę lub rentę z zagranicy, osoby w stanie spoczynku pobierające uposażenie lub uposażenia rodzinne oraz osoby pobierające uposażenie po zwolnieniu ze służby albo świadczenie pieniężne o takim samym charakterze	Kwota emerytury lub renty (z wyłączeniem dodatków, zasiłków, świadczeń pieniężnych i ryczałtu energetycznego, ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla oraz deputatu węglowego), kwota uposażenia pobieranego w stanie spoczynku lub uposażenia rodzinnego, kwota uposażenia pobieranego po zwolnieniu ze służby albo świadczenia pieniężnego o takim samym charakterze
Uczniowie oraz słuchacze zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty oraz dzieci przebywające w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze lub w domach pomocy społecznej	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego, nie przebywające w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze lub w domach pomocy społecznej	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej	Kwota odpowiadająca wysokości pobieranego stypendium
Osoby pobierające zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne oraz osoby nie pobierające zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego z przyczyn określonych w art. 27 ust. 1 pkt 3-6 i ust. 2 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, a w przypadku niepobierania zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego - kwota odpowiadająca 40% wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Osoby objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Osoby bezdomne wychodzące z bezdomności	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Osoby objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Osoby uprawnione do świadczeń alimentacyjnych na podstawie ugody sądowej lub prawomocnego orzeczenia sądu	Kwota odpowiadająca kwocie faktycznie otrzymanych alimentów, nie wyższa jednak od wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Kombatanci nie podlegający ubezpieczeniom społecznym w Polsce i nie pobierający emerytury lub renty	Kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej
Członkowie rad nadzorczych pobierający z tego tytułu świadczenia pieniężne	Przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, otrzymywany z tytułu pełnionej funkcji

Uwaga!
Od 1 czerwca 2002 r. zasiłek stały z pomocy społecznej wynosi 418 zł.

Stosownie do art. 21 ust. 2 ustawy, składka jest miesięczna i niepodzielna.

5. Opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne

Zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu:

• od podatku dochodowego od osób fizycznych - na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. w wysokości 7,75% podstawy wymiaru,

• od zryczałtowanego podatku dochodowego z tytułu dochodów osiąganych przez osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą oraz przez osoby duchowne - na zasadach określonych w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, tj. w wysokości 7,75% podstawy wymiaru.

Jeżeli składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika, o którym mowa w art. 27 ust. 1-11 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki, zgodnie z art. 25 ust. 1 tej ustawy.

Przepisu art. 25 ust. 1 nie stosuje się, gdy podstawę obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi:

• przychód ubezpieczonego wolny od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, od którego płatnik nie oblicza zaliczki na ten podatek,

• przychód ubezpieczonego zwolniony od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego oprocentowania lub innych umów międzynarodowych, od którego płatnik nie odlicza zaliczki na ten podatek, w stosunku do ubezpieczonych, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 i 15 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ,

• kwota stanowiąca równowartość ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, przysługująca na podstawie odrębnych przepisów osobom, o których mowa w art. 18 ust. 12 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

• przychód ubezpieczonego wolny od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 74 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, od którego płatnik nie oblicza zaliczki na ten podatek, w stosunku do ubezpieczonych, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 15 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ.

W takim przypadku płatnik przekazuje do ZUS całą składkę na ubezpieczenie zdrowotne, obliczoną zgodnie z przepisami ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ.

Jeśli ubezpieczony, który podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu na podstawie art. 9 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, jest równocześnie osobą, o której mowa w art. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (tzn. mającą stałe miejsce zamieszkania na terytorium Polski) i osiąga dochody poza granicami Polski - w kraju, z którym nasze państwo nie zawarło umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, to płaci w Polsce podatek także od dochodów osiąganych za granicą. W takim przypadku stosuje się przepis art. 25 ust. 1 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, co oznacza, że składka musi być odprowadzona do ZUS do wysokości zaliczki na podatek dochodowy. Okres zatrudnienia takiego pracownika za granicą (powyżej czy poniżej 183 dni) nie wpływa na stosowanie art. 25 ust. 1.

6. Płatnicy składek na ubezpieczenie zdrowotne

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne oblicza, pobiera z dochodu ubezpieczonego i odprowadza do ZUS:

• pracodawca - za osobę pozostającą w stosunku pracy; za osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, za osobę w stosunku służbowym albo odbywającą służbę zastępczą,

• podmiot wypłacający uposażenie lub świadczenie - za osobę w stanie spoczynku pobierającą uposażenie lub uposażenie rodzinne, uposażenie po zwolnieniu ze służby lub świadczenie pieniężne o takim samym charakterze,

• podmiot zobowiązany do wypłaty świadczeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - w razie wypłaty świadczeń pracowniczych z FGŚP, o którym mowa w ustawie o ochronie roszczeń pracowniczych,

• zleceniodawca - za osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,

• właściwy urząd pracy - za bezrobotnego pobierającego zasiłek lub stypendium, osobę pobierającą zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne,

• rolnicza spółdzielnia produkcyjna lub spółdzielnia kółek rolniczych - za członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz członków ich rodzin,

• Kancelaria Sejmu lub Kancelaria Senatu - za osobę pobierającą uposażenie posła lub senatora,

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego albo inna instytucja emerytalno-rentowa wypłacająca emerytury lub renty - za osobę pobierającą emeryturę lub rentę,

• bank wypłacający emeryturę lub rentę z zagranicy - za osobę pobierającą emeryturę lub rentę z zagranicy,

• Krajowa Szkoła Administracji Publicznej - za słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

• podmiot wypłacający stypendium sportowe - za osoby pobierające stypendium sportowe po ukończeniu 15 roku życia,

• jednostka wypłacająca świadczenie, zasiłek lub wynagrodzenie - za osoby pobierające świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu lub zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia oraz za osoby pobierające wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie lub w okresie korzystania ze świadczenia górniczego,

• podmiot wypłacający świadczenie pieniężne - za członka rady nadzorczej pobierającego z tego tytułu świadczenie pieniężne.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne za funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej będących w służbie kandydackiej oblicza, finansuje ze środków własnych i odprowadza do ZUS szkoła Państwowej Straży Pożarnej.

Ponadto, składki na ubezpieczenie zdrowotne - ze środków otrzymanych z budżetu państwa - obliczają i opłacają:

• właściwy urząd pracy - za bezrobotnych nie pobierających zasiłku lub stypendium oraz osoby nie pobierające zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego z przyczyn określonych w art. 27 ust. 1 pkt 3-6 i ust. 2 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu,

• jednostka pomocy społecznej wypłacająca zasiłek - za osoby pobierające zasiłek stały, zasiłek stały wyrównawczy lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej,

• ośrodek pomocy społecznej realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności - za osoby bezdomne, wychodzące z bezdomności,

• ośrodek pomocy społecznej realizujący indywidualny program zatrudnienia socjalnego - za osoby objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego,

• placówka pełniąca funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze oraz dom pomocy społecznej - za dzieci, uczniów i słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, przebywających w tej placówce lub w tym domu,

• szkoła lub zakład kształcenia nauczycieli - za uczniów oraz słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, nie przebywających w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze lub w domach pomocy społecznej,

• ośrodek pomocy społecznej - za dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego, nie przebywające w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze lub w domach pomocy społecznej,

• szkoła wyższa lub jednostka organizacyjna prowadząca studia doktoranckie - za studentów i uczestników studiów doktoranckich, odbywających studia w tej szkole lub w tej jednostce,

• szkoła wyższa lub jednostka organizacyjna prowadząca studia doktoranckie - za cudzoziemców wymienionych w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, uznanych za osoby pochodzenia polskiego w rozumieniu przepisów o repatriacji, odbywających studia w tej szkole lub w tej jednostce,

• Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych - za kombatantów,

• Minister Obrony Narodowej - za żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe oraz pełniących służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, a także za kandydatów na żołnierzy zawodowych,

• minister właściwy do spraw wewnętrznych - za poborowych pełniących służbę w Policji, Straży Granicznej i Biurze Ochrony Rządu.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność oblicza, finansuje ze środków własnych i odprowadza do ZUS osoba prowadząca pozarolniczą działalność.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne osób przebywających na urlopie wychowawczym obliczają:

• pracodawcy - za pracowników, którym wypłacają zasiłek wychowawczy oraz za pracowników, którym nie przysługuje zasiłek wychowawczy,

• rolnicze spółdzielnie produkcyjne - za osoby, którym wypłacają zasiłek wychowawczy oraz za osoby, którym nie przysługuje zasiłek wychowawczy,

• ZUS - za ubezpieczonych, którym Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca zasiłek wychowawczy

Składki na ubezpieczenie zdrowotne tych osób finansuje budżet państwa, natomiast opłaca ZUS.

Instytucje kościelne i zakonne opłacają składki na ubezpieczenie zdrowotne duchownych oraz alumnów wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulantów, nowicjuszy i juniorystów zakonów męskich i żeńskich i ich odpowiedników, zgłoszonych do ubezpieczenia zdrowotnego przez te instytucje.

Ubezpieczeni, nie wymienieni wyżej, sami opłacają składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Odmiennie niż w stanie prawnym obowiązującym do 31 marca 2003 r., począwszy od składek należnych za okres od 1 kwietnia 2003 r., których termin zapłaty upływał w maju 2003 r., płatnicy składek nie mają prawa do wynagrodzenia za terminowe naliczenie i odprowadzenie składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz przekazanie związanych z tym informacji. Oznacza to, że ostatnie wynagrodzenie przysługiwało płatnikowi składek za terminowe naliczenie i odprowadzenie składek należnych za marzec 2003 r., których termin zapłaty upływał w kwietniu 2003 r.

7. Zasady opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne w zależności od źródeł ich finansowania

Zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, w przypadku zbiegu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o których mowa w art. 9 ust. 1 ustawy, składka finansowana z budżetu państwa jest opłacana tylko wtedy, gdy nie ma innej podstawy do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia.

W przypadku zbiegu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia, gdy w każdym z tych tytułów składka jest finansowana przez budżet państwa, składka opłacana jest wyłącznie z tytułu, który powstał najwcześniej. Jeżeli dwa tytuły do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia powstają w tym samym dniu, składka jest opłacana z pierwszego zgłoszonego tytułu do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym. Wyjątek stanowi powstanie w tym samym dniu następujących tytułów ubezpieczenia zdrowotnego:

• z art. 9 ust. 1 pkt 28 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym w NFZ (osoby korzystające z urlopu wychowawczego nie podlegające ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu) oraz

• z art. 9 ust. 1 pkt 30 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym w NFZ (rolnicy i ich domownicy, którzy nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, jeżeli nie są objęci obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego na podstawie art. 9 ust. 1 pkt 1-29 i 31 ustawy).

W wymienionym przypadku ubezpieczony podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu korzystania z urlopu wychowawczego.

8. Zasady opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne za osoby prowadzące pozarolniczą działalność

Za osoby prowadzące pozarolniczą działalność - zgodnie z art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - uważa się:

• osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,

• twórców i artystów,

• osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,

• osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,

• wspólnicy jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

• Stosownie do art. 24 ust. 3 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, jeżeli ubezpieczony - osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub osoba z nią współpracująca - uzyskuje przychody z więcej niż jednego źródła przychodów w ramach tej działalności lub współpracy, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od każdego ze źródeł przychodów.

Oznacza to, że osoba prowadząca pozarolniczą działalność i posiadająca kilka źródeł (n źródeł) przychodów w ramach tej działalności obowiązana jest do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy wymiaru nie niższej niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku x n.

W ramach pozarolniczej działalności odrębne źródło przychodów stanowi:

• pozarolnicza działalność gospodarcza prowadzona na podstawie przepisów o działalności gospodarczej,

• pozarolnicza działalność gospodarcza prowadzona na podstawie innych przepisów szczególnych,

• status wspólnika spółki cywilnej,

• status twórcy i artysty,

• status osoby prowadzącej działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,

• status osoby prowadzącej działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,

• status wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,

• status wspólnika spółki jawnej,

• status wspólnika spółki komandytowej,

• status wspólnika spółki partnerskiej.

Składkę należy odprowadzić od każdej z wymienionych powyżej form organizacyjno-prawnych, niezależnie od przedmiotu prowadzonej działalności. Oznacza to, że jedna osoba może być zobowiązana do opłacenia składek z maksymalnie 10 źródeł przychodów.

• Stosownie do art. 24 ust. 5 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana od dodatkowych przychodów z działalności pozarolniczej przez:

• osoby pobierające świadczenie emerytalne lub rentowe w miesięcznej wysokości nie przekraczającej kwoty minimalnego wynagrodzenia i uzyskujące dodatkowe przychody z tej działalności w wysokości nie przekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury,

• osoby pobierające świadczenie emerytalne lub rentowe w miesięcznej wysokości nie przekraczającej kwoty minimalnego wynagrodzenia i opłacające podatek dochodowy w formie karty podatkowej z tytułu prowadzenia tej działalności.

Wymienione osoby z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, są natomiast zwolnione z opłacania składek na to ubezpieczenie. Oznacza to, że osoby te są zobowiązane do dokonania zgłoszenia do ubezpieczenia i składania dokumentów rozliczeniowych zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w których wykazują podstawę wymiaru składki w wysokości wynikającej z art. 23 ust. 2 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ oraz składkę:

• w wysokości "zerowej" - jeżeli w rozliczanym miesiącu kalendarzowym spełniły one warunki określone w art. 24 ust. 5 ustawy lub

• w wysokości wynikającej z przemnożenia wykazanej podstawy wymiaru składki przez obowiązującą stopę procentową składki - jeżeli w rozliczanym miesiącu kalendarzowym nie spełniły warunków określonych art. 24 ust. 5 ustawy.

• Stosownie do art. 24 ust. 6 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana od dodatkowych przychodów z działalności pozarolniczej przez:

• osoby zaliczone do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności i uzyskujące przychody z tej działalności w wysokości nie przekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury,

• osoby zaliczone do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności i opłacające podatek dochodowy w formie karty podatkowej z tytułu prowadzenia tej działalności.

Wymienione osoby z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, są natomiast zwolnione z opłacania składek na to ubezpieczenie. Oznacza to, że osoby te są zobowiązane do dokonania zgłoszenia do ubezpieczenia i składania dokumentów rozliczeniowych zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w których wykazują podstawę wymiaru składki w wysokości wynikającej z art. 23 ust. 2 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ oraz składkę:

• w wysokości "zerowej" - jeżeli w rozliczanym miesiącu kalendarzowym spełniły one warunki określone w art. 24 ust. 6 ustawy lub

• w wysokości wynikającej z przemnożenia wykazanej podstawy wymiaru składki przez obowiązującą stopę procentową składki - jeżeli w rozliczanym miesiącu kalendarzowym nie spełniły warunków określonych art. 24 ust. 6 ustawy.

Stosownie do art. 24 ust. 7 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ:

• osoby zaliczone do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, dla których prowadzenie działalności pozarolniczej stanowi jedyne źródło przychodu, uzyskujące przychody z tej działalności nie przekraczające miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury,

• osoby zaliczone do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, dla których prowadzenie działalności pozarolniczej stanowi jedyne źródło przychodu, opłacające podatek dochodowy w formie karty podatkowej, opłacają składki na ubezpieczenie zdrowotne do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Wymienionego przepisu nie stosuje się do osób, które opłacają podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub w formie karty podatkowej.
Osoby prowadzące działalność pozarolniczą i opłacające podatek w wyżej wymienionych formach nie wpłacają zaliczek na podatek dochodowy, a jedynie:

• ryczałt w określonej wysokości, zależnej od rodzaju prowadzonej działalności,

• podatek dochodowy w formie karty podatkowej w wysokości określonej w załączniku nr 3 do ww. ustawy, w zależności od zakresu działalności i wysokości stawek.

Ponadto, zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, podatnicy prowadzący działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni z obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy.

Uwaga!
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, ubezpieczone w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzonej działalności. Z tytułu tej działalności nie podlegają bowiem ubezpieczeniom społecznym ani obowiązkowo, ani dobrowolnie.

Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego

• Osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 oraz pkt 10 ustawy o NFZ, zgłasza do ubezpieczenia zdrowotnego płatnik składek na te ubezpieczenia.

• Osoby pozostające w stosunku służbowym zgłasza pracodawca.

• Żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe oraz pełniących służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, kandydatów na żołnierzy zawodowych zgłasza płatnik składek.

• Poborowych odbywających służbę zastępczą zgłasza pracodawca.

• Poborowych pełniących służbę w Policji, Straży Granicznej i Biurze Ochrony Rządu zgłasza płatnik składek.

• Funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej będących w służbie kandydackiej zgłasza Szkoła Państwowej Straży Pożarnej.

• Osoby pobierające emeryturę lub rentę zgłasza Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego albo inny organ emerytalno-rentowy wypłacający emerytury lub renty.

• Osoby pobierające emerytury lub renty z zagranicy zgłasza bank dokonujący wypłaty emerytury lub renty.

• Osoby w stanie spoczynku pobierające uposażenie lub uposażenie rodzinne, uposażenie po zwolnieniu ze służby lub świadczenie pieniężne o takim samym charakterze zgłasza podmiot wypłacający uposażenie lub świadczenie.

• Uczniów oraz słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty zgłasza szkoła lub zakład kształcenia nauczycieli.

• Dzieci przebywające w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze, opiekuńcze, lub w domach pomocy społecznej zgłasza ta placówka lub dom pomocy społecznej.

• Dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego, nie przebywające w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze, opiekuńcze, lub w domach pomocy społecznej zgłasza ośrodek pomocy społecznej (z własnej inicjatywy, na wniosek opiekuna prawnego lub faktycznego dziecka lub na wniosek innej osoby).

• Studentów i uczestników studiów doktoranckich zgłasza szkoła wyższa lub jednostka organizacyjna prowadząca studia doktoranckie.

• Studentów i uczestników studiów doktoranckich będących cudzoziemcami, uznanymi za osoby pochodzenia polskiego w rozumieniu przepisów o repatriacji, zgłasza szkoła wyższa lub jednostka organizacyjna prowadząca studia doktoranckie.

• Alumnów wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulantów, nowicjuszy i juniorystów zakonów męskich i żeńskich i ich odpowiedników zgłasza odpowiednio wyższe seminarium duchowne albo teologiczne lub zakon albo jego odpowiednik.

• Słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej zgłasza ta Szkoła.

• Stypendystów sportowych zgłasza podmiot wypłacający stypendium.

• Bezrobotnych zgłasza urząd pracy.

• Osoby pobierające zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne zgłasza urząd pracy.

• Osoby nie pobierające zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego z przyczyn określonych w art. 27 ust. 1 pkt 3-6 i ust. 2 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu zgłasza urząd pracy.

• Osoby korzystające z urlopu wychowawczego zgłaszają w imiennym raporcie miesięcznym pracodawcy, rolnicze spółdzielnie produkcyjne (tych ubezpieczonych, którym wypłacają zasiłek wychowawczy oraz tych ubezpieczonych, którym nie przysługuje zasiłek wychowawczy), ZUS (ubezpieczonych, którym wypłaca zasiłek wychowawczy).

• Osoby pobierające zasiłek stały, zasiłek stały wyrównawczy lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej zgłasza ośrodek pomocy społecznej.

• Osoby bezdomne wychodzące z bezdomności zgłasza ośrodek pomocy społecznej realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności.

• Osoby objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego zgłasza ośrodek pomocy społecznej realizujący indywidualny program zatrudnienia socjalnego.

• Kombatantów nie podlegających ubezpieczeniu społecznemu w Polsce lub nie pobierających emerytury lub renty zgłasza Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

• Członków rad nadzorczych pobierających z tego tytułu świadczenia pieniężne zgłasza podmiot wypłacający świadczenie pieniężne.

Pozostałe osoby, nie wymienione wyżej, zgłaszają się do ubezpieczenia same.

ZASADY OPŁACANIA SKŁADEK NA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE OSÓB PROWADZĄCYCH POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ I OSÓB Z NIMI WSPÓŁPRACUJĄCYCH

1. Podstawa wymiaru składek

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących - w myśl art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału.

Należy pamiętać, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe została ograniczona w skali roku. Z art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika bowiem, że roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy. Z obwieszczenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 grudnia 2003 r. w sprawie kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku 2004 (MP nr 58, poz. 915) wynika, że kwota rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w 2004 r. wynosi 68 700,00 zł. W 1999 r. kwota ta wynosiła 50 375,22 zł, w 2000 r. - 54 780,00 zł, w 2001 r. - 62 940 zł, w 2002 r. - 64 620,00 zł., w 2003 r. - 65 850,00 zł.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jeżeli więc osoba podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym np. od początku miesiąca, a do ubezpieczenia chorobowego przystępuje w trakcie tego miesiąca, nie zmniejsza się podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe nie stosuje się ograniczenia górnej rocznej podstawy wymiaru składek, które obowiązuje dla podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jednak podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Kwotę tę ustala się miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kwartału kalendarzowego, na okres 3 miesięcy, na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.

Kwota najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących podlega odpowiedniemu zmniejszeniu za miesiąc, w którym nastąpiło objęcie ubezpieczeniami lub ich ustanie, jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca. Wówczas kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.

Uzyskana w wyniku podzielenia liczba nie podlega zaokrągleniu (bez względu na liczbę miejsc po przecinku, jaką wskazuje użyta przez płatnika składek maszyna licząca), powinna zostać pomnożona w takiej postaci, w jakiej została wyliczona. Dopiero po przemnożeniu należy dokonać zaokrąglenia ustalonej podstawy wymiaru składek do pełnych groszy, przyjmując iż dokonuje się zaokrąglenia z uwzględnieniem trzeciego miejsca po przecinku. Obliczoną podstawę wymiaru składek należy zaokrąglić do pełnych groszy w górę - jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, albo w dół - jeżeli końcówka jest niższa od 0,50 grosza.

Przedstawiona wyżej zasada zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek ma zastosowanie także w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku (art. 18 ust. 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

2. Wysokość składek

Wysokość składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe wyrażona została w formie stóp procentowych, jednakowych dla wszystkich ubezpieczonych.

Obecnie stopy procentowe na poszczególne ryzyka ubezpieczeniowe osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących wynoszą:

• na ubezpieczenie emerytalne - 19,52% podstawy wymiaru,

• na ubezpieczenia rentowe - 13% podstawy wymiaru,

• na ubezpieczenie chorobowe - 2,45% podstawy wymiaru,

• na ubezpieczenie wypadkowe do 31.12.2002 r. - 1,62% podstawy wymiaru, a od 1.01.2003 r. - od 0,97% do 3,86% podstawy wymiaru.

Należne kwoty składek na ubezpieczenia społeczne podlegają zaokrągleniu do pełnych groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza lub w dół, jeżeli jest niższa od 0,50 grosza.

Od 1 stycznia 2003 r. płatnicy składek samodzielnie ustalają stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe stosownie do przepisów ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673).

Składkę na ubezpieczenie wypadkowe obliczoną od 1,93% podstawy wymiaru (tj. 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności) opłacają płatnicy:

• podlegający wpisowi do rejestru REGON i zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych,

• nie podlegający wpisowi do rejestru REGON (bez względu na liczbę ubezpieczonych zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego).

Płatnicy podlegający wpisowi do rejestru REGON i zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalają w wysokości stopy procentowej określonej dla grupy działalności, do której płatnik należy wg PKD (rozporządzenie Rady Ministrów z 7 października 1997 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności - Dz.U. nr 128, poz. 829 z późn. zm.) ujętego w rejestrze REGON na dzień 31 grudnia roku poprzedniego. Płatnicy składek zgłoszeni od 1 stycznia grupę działalności ustalą wg PKD ujętego w rejestrze REGON na dzień, w którym stali się płatnikami składek.

Stopę procentową składki dla grup działalności określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu wypadków przy pracy... (Dz.U. nr 200, poz. 1692) w brzmieniu nadanym obwieszczeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 4 grudnia 2002 r. o sprostowaniu błędu (Dz.U. nr 203, poz. 1720).

Płatnicy podlegający wpisowi do rejestru REGON i zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych, którzy przed terminem opłacania składki nie otrzymali zaświadczenia o wpisie do rejestru REGON, opłacają składkę zaliczkowo w wysokości 1,93% podstawy wymiaru. Po otrzymaniu zaświadczenia płatnicy są zobowiązani skorygować stopę procentową składki wraz z dokumentami rozliczeniowymi.

Szczegółowe zasady ustalania składek na ubezpieczenie wypadkowe zawiera poradnik pt. "Ustalanie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe za okres od 1 stycznia 2003 r. `', który jest dostępny na stronach internetowych ZUS oraz w formie papierowej w oddziałach ZUS.

Płatnicy składek przekazują do dnia 31 stycznia danego roku za rok poprzedni informację ZUS IWA. Za rok 2003 informację ZUS IWA płatnicy przekazują do 31 stycznia 2004 r.

Informację ZUS IWA za dany rok kalendarzowy zobowiązani są przekazać płatnicy, którzy łącznie spełniają następujące warunki:

• byli zgłoszeni nieprzerwanie w ZUS jako płatnicy składek na ubezpieczenie wypadkowe od dnia 1 stycznia do 31 grudnia roku, za który składana jest informacje, i co najmniej 1 dzień w styczniu następnego roku,

• w roku, za który składana jest informacja, zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych.

Szczegółowe wyjaśnienia zawiera poradnik "Zasady składania i wypełniania informacji o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe ZUS IWA`', który jest dostępny na stronach internetowych ZUS oraz w formie papierowej w oddziałach ZUS.

3. Zasady finansowania składek

Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe osób prowadzących pozarolniczą działalność finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni.

Począwszy od 30 grudnia 1999 r. osoba prowadząca pozarolniczą działalność finansuje również w całości, z własnych środków, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe osób z nią współpracujących.

Do tego czasu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób współpracujących były finansowane z własnych środków, w równych częściach, przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność i osobę z nią współpracującą. Składkę na ubezpieczenie chorobowe osób współpracujących finansowali w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni. Składkę na ubezpieczenie wypadkowe opłacali, z własnych środków, płatnicy składek, czyli osoby prowadzące pozarolniczą działalność.

4. Terminy płatności składek

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność zobowiązana jest do opłacania składek za dany miesiąc w terminie:

• do 10 dnia następnego miesiąca - jeżeli opłaca składki wyłącznie za siebie (podany termin obowiązuje począwszy od składek za grudzień 1999 r.; do tego czasu osoba prowadząca pozarolniczą działalność, opłacająca składki wyłącznie za siebie, przekazywała je do 12 dnia następnego miesiąca),

• do 15 dnia następnego miesiąca - w pozostałych przypadkach (np. w przypadku opłacania składek za siebie oraz osobę współpracującą).

UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE OSÓB PROWADZĄCYCH POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ I OSÓB Z NIMI WSPÓŁPRACUJĄCYCH

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność i osoby z nimi współpracujące podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu o ile posiadają obywatelstwo polskie i zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W przypadku obywateli polskich, którzy czasowo przebywają za granicą, przyjmuje się, że zamieszkują na terenie Polski, jeżeli jest ona tym miejscem, w którym przebywają z zamiarem stałego pobytu. Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają także obywatele Polski prowadzący pozarolniczą działalność w Polsce, nie zamieszkujący na jej terenie.

Ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają również cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Cudzoziemcy prowadzący pozarolniczą działalność lub współpracujący przy tej działalności podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeżeli przebywają na terytorium Polski na podstawie wizy pobytowej w celu wykonywania pracy, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie się, zgody na pobyt tolerowany lub posiadają status uchodźcy nadany w Polsce albo korzystają z ochrony czasowej na jej terytorium.
Prowadzący pozarolniczą działalność w Polsce cudzoziemcy nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeżeli jednocześnie nie zamieszkują na terenie naszego kraju.

Prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego mają również członkowie rodzin wymienionych osób ubezpieczonych, jeśli posiadają obywatelstwo polskie i mieszkają na stałe w Polsce albo są cudzoziemcami zamieszkującymi w Polsce i nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu.

Członkami rodziny - w myśl art. 5 pkt 3 w związku z art. 7 ust. 2 i art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz.U. nr 45, poz. 391) - są nie podlegający ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu:

• dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuk albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, lub dziecko obce w ramach rodziny zastępczej do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26 lat, a jeśli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności - bez ograniczenia wieku,

• małżonek,

• wstępni pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność ma obowiązek zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny, którzy uzyskują po zgłoszeniu prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego. Informację o dokonanym zgłoszeniu osoba prowadząca pozarolniczą działalność przekazuje także do Funduszu.

Nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu jako członkowie rodziny osoby prowadzącej pozarolniczą działalność osoby z nią współpracujące.

Za członków rodziny osoby objętej ubezpieczeniem zdrowotnym nie odprowadza się składek na to ubezpieczenie. Natomiast obowiązkowo składkę na ubezpieczenie zdrowotne odprowadza osoba prowadząca pozarolniczą działalność za siebie oraz osobę współpracującą. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osoby prowadzącej pozarolniczą działalność powstaje od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, zaś osoby z nią współpracującej - od dnia rozpoczęcia współpracy do dnia jej zakończenia.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest dla wszystkich ubezpieczonych jednakowa i od 1 stycznia 2004 r. wynosi 8,25% podstawy wymiary (w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2000 r. wynosiła ona 7,5%, a od 1 stycznia 2001 r. do 31 grudnia 2002 r. - 7,75%, od 1 stycznia do 31 grudnia 2003 r. - 8%).

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność do 31 marca 2003 r. była taka sama jak podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne - tj. kwota zadeklarowana, nie niższa jednak od 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Natomiast od 1 kwietnia 2003 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego wynagrodzenia. Przez przeciętne wynagrodzenie należy rozumieć przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału, włącznie z wypłatami z zysku. Składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału.

Począwszy od 30 grudnia 1999 r. w ten sam sposób ustala się podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osoby współpracującej (do 31.03.2003 r. podstawę stanowiła kwota zadeklarowana, nie niższa niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, a od 1.04.2003 r. podstawę wymiaru stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 75 % przeciętnego wynagrodzenia). Przed tym terminem, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osoby współpracującej należało pomniejszyć o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe (jeżeli osoba podlegała ubezpieczeniom), potrącone przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność ze środków osoby współpracującej.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne nie stosuje się ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna. Składka nie podlega proporcjonalnemu pomniejszeniu do liczby dni podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym miesiącu kalendarzowym.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie podlega proporcjonalnemu pomniejszeniu za okresy pobierania zasiłków przyznanych na podstawie przepisów o ubezpieczeniu chorobowym i wypadkowym. Oznacza to, że gdy osoba prowadząca pozarolniczą działalność przebywa na zasiłku chorobowym czy wypadkowym przez cały miesiąc bądź jego część, składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być odprowadzana za ten miesiąc w pełnej wysokości. Składka na ubezpieczenie zdrowotne także nie podlega proporcjonalnemu pomniejszeniu za okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego nabytego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, jeżeli działalność w okresie pobierania zasiłku jest prowadzona.

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne za siebie i osobę współpracującą oblicza, odprowadza do ZUS i finansuje ze środków własnych osoba prowadząca pozarolniczą działalność. Od 1 kwietnia 2003 r. płatnik, tj. osoba prowadząca pozarolniczą działalność, pozbawiona została prawa do wynagrodzenia za terminowe naliczanie i odprowadzanie składek na ubezpieczenie zdrowotne osoby współpracującej oraz przekazywanie związanych z tym informacji.

Na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub osoba z nią współpracująca, jeżeli spełnia przesłanki do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego z więcej niż jednego tytułu wymienionego w art. 6 ust. 1 tej ustawy, opłaca składkę na ubezpieczenie od każdego z tych tytułów odrębnie. Sytuacja taka ma miejsce w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń. Na przykład wtedy, gdy osoba prowadząca pozarolniczą działalność (lub współpracująca) jednocześnie:

• jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę,

• jest zatrudniona na podstawie umowy zlecenia,

• pozostaje w stosunku służbowym,

• ma prawo do świadczenia emerytalnego lub rentowego.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne w takich przypadkach jest opłacana zarówno z tytułu np. wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę, jak i z tytułu pozarolniczej działalności.

• okres od 1 stycznia 1999 r. do 26 września 2001 r.

Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne od każdej prowadzonej działalności gospodarczej. Do 26 września 2001 r. składka na ubezpieczenie zdrowotne była opłacana od jednej zgłoszonej do ewidencji działalności gospodarczej, czyli wówczas, gdy osoba prowadząca taką działalność podlegała ubezpieczeniom społecznym obowiązkowo lub miała prawo do dobrowolnych ubezpieczeń - nawet gdy z tego prawa nie skorzystała. Dlatego też, osoba prowadząca kilka rodzajów pozarolniczej działalności składkę na ubezpieczenie zdrowotne odprowadzała tylko z tytułu prowadzenia jednej, wybranej działalności. Tylko bowiem z tego jednego tytułu podlegała ubezpieczeniom społecznym.

• okres od 27 września 2001 r. do 31 marca 2003 r.

Od 27 września 2001 r. wprowadzony został obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne od każdej prowadzonej działalności. Należy jednak pamiętać, że taki obowiązek nie został wprowadzony w odniesieniu do ubezpieczeń społecznych (osoba prowadząca kilka rodzajów pozarolniczej działalności gospodarczej podlega ubezpieczeniom społecznym z jednej, wybranej przez siebie działalności).

Zgodnie z art. 22 ust. 2 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, jeżeli ubezpieczony uzyskiwał przychody z więcej niż jednego źródła w ramach takiego samego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia, o którym mowa w art. 8 tej ustawy, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana była od każdego ze źródeł przychodów.

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie kilku wpisów do ewidencji działalności gospodarczej obowiązana była - bez względu na uzyskiwanie przychodu w ramach tych wpisów - do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy wymiaru nie niższej niż 60% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale przemnożonej przez liczbę wpisów.

Fakt wpisu do ewidencji działalności gospodarczej i rozpoczęcie działalności na podstawie tego wpisu rodzi obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne od każdej zgłoszonej działalności gospodarczej.

Ze względu na to, że w myśl ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za dany miesiąc nie była zmniejszana proporcjonalnie do okresu podlegania obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, składki na to ubezpieczenie za wrzesień 2001 r. z tytułu drugiej i kolejnej pozarolniczej działalności powinny zostać naliczone od pełnej obowiązującej w tym miejscu podstawy wymiaru składek.

Uwaga!
Jeżeli osoba prowadząca pozarolniczą działalność chorowała przez część miesiąca i przysługiwał jej za ten okres zasiłek chorobowy, to miała prawo do proporcjonalnego zmniejszenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu drugiej i kolejnej pozarolniczej działalności z uwzględnieniem okresu, za który przysługuje zasiłek.
Otrzymany zasiłek chorobowy miał zastosowanie do wszystkich źródeł przychodu, tj. do każdej prowadzonej przez daną osobę działalności.

Wyjątki od wymienionej wyżej reguły. W przypadku gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą nie ewidencjonowała przychodów (ponieważ opłacała podatek dochodowy w formie karty podatkowej) - bez względu na liczbę wpisów do ewidencji działalności gospodarczej, na podstawie których prowadzi działalność - opłacała składki na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy wymiaru nie niższej niż 60% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, tj. opłacała składkę na ubezpieczenie zdrowotne od jednej działalności gospodarczej.

• okres od 1 kwietnia 2003 r.

Nadal, także od 1 kwietnia 2003 r., osoba prowadząca pozarolniczą działalność ma obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne od każdej prowadzonej działalności.

Na podstawie art. 24 ust. 3 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia, jeżeli ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego źródła przychodów w ramach tego samego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 9 ust. 1 lit. c, składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca odrębnie od każdego ze źródeł przychodów.

Odrębny tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego stanowi:

• pozarolnicza działalność gospodarcza prowadzona na podstawie przepisów o działalności gospodarczej,

• pozarolnicza działalność gospodarcza prowadzona na podstawie przepisów szczególnych, do których nie stosuje się przepisów ustawy o działalności gospodarczej (np. na podstawie ustawy o systemie oświaty),

• status wspólnika spółki cywilnej,

• status twórcy i artysty,

• status osoby prowadzącej działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,

• status osoby prowadzącej działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,

• status wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,

• status wspólnika spółki jawnej,

• status wspólnika spółki komandytowej,

• status wspólnika spółki partnerskiej.

Oznacza to, iż składkę należy odprowadzać oddzielnie od każdej wymienionej wyżej formy organizacyjno-prawnej niezależnie od przedmiotu prowadzonej działalności. Tym samym jedna osoba może być obowiązana do opłacenia składek z maksymalnie 10 źródeł przychodów.

Prowadzenie pozarolniczej działalności
przez osobę mającą ustalone prawo do emerytury lub renty

Gdy osoba uzyskuje dodatkowe przychody z działalności pozarolniczej składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana, jeżeli osoba ta ma ustalone prawo do emerytury lub renty i pobiera świadczenie emerytalne lub rentowe w miesięcznej wysokości nie przekraczającej kwoty minimalnego wynagrodzenia, uzyskiwane zaś dodatkowe przychody z tej działalności nie przekraczają miesięcznie wysokości 50% kwoty najniższej emerytury.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest również opłacana od dodatkowych przychodów z działalności pozarolniczej przez osobę, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty i pobiera świadczenie emerytalne lub rentowe w miesięcznej wysokości nie przekraczającej kwoty minimalnego wynagrodzenia, jeżeli z tytułu prowadzenia tej działalności opłaca ona podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

W przypadku spełnienia wymienionych wyżej warunków osoba mająca ustalone prawo do emerytury lub renty podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, jest natomiast zwolniona z opłacania składek na to ubezpieczenie. Oznacza to, że osoba taka jest zobowiązana do dokonania zgłoszenia do ubezpieczenia, jak również ma obowiązek składać co miesiąc dokumenty rozliczeniowe, w których wykazuje podstawę wymiaru składki w wysokości wynikającej z przepisów ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (art. 23 ust. 2) oraz składkę w wysokości "zero"

Jeżeli w danym miesiącu nie są spełnione wymienione warunki, to za ten miesiąc powinna zostać opłacona składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona od podstawy wymiaru składek wynikającej z art. 23 ust. 2 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia.

Prowadzenie pozarolniczej działalności
przez osobę mającą ustalony umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności

Gdy osoba uzyskuje dodatkowe przychody z działalności pozarolniczej składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana, jeżeli osoba jest zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, a uzyskiwane dodatkowe przychody z tej działalności nie przekraczają miesięcznie wysokości 50% kwoty najniższej emerytury.

Osoba zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności również nie opłaca składki na ubezpieczenie zdrowotne od dodatkowych przychodów z działalności pozarolniczej, jeżeli z tego tytułu opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

W przypadku spełnienia wymienionych wyżej warunków osoba, o której mowa podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, jest natomiast zwolniona z opłacania składek na to ubezpieczenie. Oznacza to, że osoba taka jest zobowiązana do dokonania zgłoszenia do ubezpieczenia, jak również ma obowiązek składać co miesiąc dokumenty rozliczeniowe, w których wykazuje podstawę wymiaru składki w wysokości wynikającej z przepisów ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (art. 23 ust. 2) oraz składkę w wysokości "zero".

Jeśli w danym miesiącu nie są spełnione wymienione warunki, to za ten miesiąc powinna zostać opłacona składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona od podstawy wymiaru składek wynikającej z art. 23 ust. 2 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia.

W sytuacji gdy dla osób zaliczonych do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności prowadzenie pozarolniczej działalności stanowi jedyne źródło przychodu, składki na ubezpieczenie zdrowotne są przez te osoby opłacane tylko do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych wtedy, gdy przychody uzyskiwane z tej działalności nie przekraczają miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury lub z tytułu tej działalności opłacają podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

Wymieniona zasada nie ma zastosowania do osób, które opłacają podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub w formie karty podatkowej. Osoby te nie wpłacają zaliczek na podatek dochodowy, lecz ryczałt w określonej wysokości, zależnej od rodzaju prowadzonej działalności lub podatek dochodowy w formie karty podatkowej w wysokości określonej w załączniku nr 3 do ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.).

Prowadzenie pozarolniczej działalności przez osobę duchowną

Jeżeli osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą jest jednocześnie osobą duchowną, składkę na ubezpieczenie zdrowotne odprowadza tylko z tytułu prowadzonej działalności. Gdy osoba ta prowadzi kilka zgłoszonych do ewidencji działalności gospodarczych, składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca od każdej z tych działalności.

Prowadzenie pozarolniczej działalności przez rolnika

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, która dokonała wyboru ubezpieczenia społecznego rolników, składkę na ubezpieczenie zdrowotne odprowadza tylko z jednego tytułu.

*

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne za dany miesiąc osoba prowadząca pozarolniczą działalność odprowadza w terminach ustalonych dla składek na ubezpieczenia społeczne, tj.:

• do 10 dnia następnego miesiąca - jeżeli składkę opłaca wyłącznie za siebie,

• do 15 dnia miesiąca - w pozostałych przypadkach (np. w razie odprowadzania składki za siebie oraz za osobę współpracującą).

Sankcje za niewykonywanie obowiązków z zakresu ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego

Za niewywiązanie się z obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w stosunku do płatników składek stosuje się następujące sankcje:

Odsetki za zwłokę

Odsetki za zwłokę naliczane są od nie opłaconych w terminie składek na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa. Nie nalicza się odsetek za zwłokę, jeżeli ich wysokość nie przekracza 2,00 zł.

Opłata dodatkowa

ZUS może wymierzyć płatnikowi składek opłatę dodatkową, w wysokości do 100% nie opłaconych składek, w razie:

• nieopłacenia składek,

• opłacenia ich w zaniżonej wysokości.

ZUS wymierza płatnikowi składek lub instytucji obsługującej wpłaty składek opłatę dodatkową, w wysokości odsetek liczonych według zmiennej stopy procentowej, obowiązującej dla kolejnych trzymiesięcznych okresów rozpoczynających się pierwszego dnia każdego kwartału kalendarzowego, od kwoty nie przekazanej w terminie składki na otwarte fundusze emerytalne, za okres od następnego dnia po upływie terminu, w którym Zakład przekazuje składki do otwartego funduszu emerytalnego, do dnia otrzymania prawidłowych dokumentów, w razie gdy nie nastąpiło przekazanie przez Zakład składki do otwartego funduszu emerytalnego w terminie z powodu:

• nieprzekazania lub

• przekazania błędnego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, zgłoszenia płatnika składek, imiennego raportu miesięcznego, deklaracji rozliczeniowej, dokumentu płatniczego lub zlecenia płatniczego.

Kara grzywny

Płatnik składek, który:

• nie dopełnił obowiązku terminowego opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne,

• nie zgłosił wymaganych ustawą danych lub zgłosił nieprawdziwe dane mające wpływ na wymiar składek,

• udzielił nieprawdziwych wyjaśnień w kwestiach rzutujących na wymiar składek albo odmówił ich udzielenia,

• udaremnił lub utrudniał przeprowadzenie kontroli,

• nie dopełnił obowiązku wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub wypłacał je nienależnie,

• nie prowadził dokumentacji związanej z obliczaniem składek oraz z wypłatą świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

• nie dopełnił obowiązku przesyłania deklaracji rozliczeniowych oraz imiennych raportów miesięcznych w przewidzianym terminie,

• stwierdził nieprawidłowości w imiennym raporcie miesięcznym dotyczącym danego roku kalendarzowego po 30 kwietnia następnego roku kalendarzowego,

• nie dopełnił obowiązku przekazywania dokumentów związanych z ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym poprzez teletransmisję danych w formie dokumentu elektronicznego z aktualnego programu informatycznego lub w formie dokumentu pisemnego według ustalonego wzoru albo w formie wydruku z aktualnego programu informatycznego udostępnianego przez ZUS.

podlega karze grzywny do 5000 zł.

Takiej samej karze podlega ten, kto dopuścił się wymienionych wyżej czynów przy opłacaniu składek lub dokonywaniu wpłat z innych tytułów, do których poboru zobowiązany jest ZUS.
Orzekanie w powyższych sprawach leży w gestii sądów. Podstawę do wszczęcia postępowania stanowi wniosek uprawnionego podmiotu.

Egzekucja administracyjna i sądowa

Należności z tytułu składek - tj. składki, odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, opłata dodatkowa i opłata prolongacyjna - podlegają przymusowemu ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

Zabezpieczenia rzeczowe na majątku

Należności z tytułu składek mogą być zabezpieczane na majątku dłużnika poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej lub zastawu ustawowego na ruchomościach i prawach zbywalnych płatnika.

Upadłość

ZUS może żądać ogłoszenia upadłości dłużnika nie płacącego zobowiązań.
Należności z tytułu składek mogą być również dochodzone od osób trzecich.
Niektóre zachowania płatników, dotyczące niewypełniania lub niewłaściwego realizowania obowiązków wynikających z przepisów o ubezpieczeniach społecznych penalizowane są Kodeksem karnym.

UBEZPIECZENIE WYPADKOWE

Od 1 stycznia 2003 r. następują zmiany w zasadach ustalania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane dalej ubezpieczeniem wypadkowym.

W okresie od 1 stycznia 2003 r. do 31 marca 2006 r. stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe na rok składkowy ustalają samodzielnie wszyscy płatnicy składek, według niżej podanych zasad.

Pierwszy rok składkowy obejmuje okres od dnia 1 stycznia 2003 r. do 31 marca 2004 r., co oznacza, że począwszy od dokumentów rozliczeniowych składanych za styczeń 2003 r. płatnik składek ma obowiązek wykazywania w nich składek na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości wynikającej z obowiązujących przepisów powołanych na końcu poradnika.

Każdy kolejny rok składkowy obejmuje składki na ubezpieczenie wypadkowe należne za okres od dnia 1 kwietnia danego roku do 31 marca następnego roku. Tym samym, np. drugi rok składkowy będzie obejmował okres od 1 kwietnia 2004 r. do 31 marca 2005 r.

Ustalona dla danego płatnika składek stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązuje przy wyliczaniu należnych składek za wszystkich ubezpieczonych, zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego przez tego płatnika, bez względu na tytuł ubezpieczenia.

Pod pojęciem "płatnika składek" rozumie się płatnika składek na ubezpieczenie wypadkowe w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe wynika z obowiązujących przepisów prawnych. Nie będą więc w tej sprawie wysyłane żadne zawiadomienia do płatników składek.

1. USTALANIE STOPY PROCENTOWEJ SKŁADKI NA UBEZPIECZENIE WYPADKOWE

Stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustala się w następujący sposób:

Krok 1 - Ustalenie liczby ubezpieczonych
(dotyczy płatników składek podlegających wpisowi do rejestru REGON)

Liczbę ubezpieczonych ustala się jako iloraz sumy ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego i liczby miesięcy, przez które płatnik był w poprzednim roku kalendarzowym zgłoszony w ZUS co najmniej jeden dzień. W liczbie miesięcy uwzględnia się tylko te miesiące, w których płatnik co najmniej jeden dzień był płatnikiem składek na ubezpieczenie wypadkowe w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. w których co najmniej jeden ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu.

Oznacza to, że przy ustalaniu właściwej dla danego płatnika stopy procentowej składki na pierwszy rok składkowy (tj. na okres od 1 stycznia 2003 r. do 31 marca 2004 r.) należy wyliczyć liczbę ubezpieczonych z roku 2002.

Liczba ubezpieczonych podlega zaokrągleniu do jedności w górę, jeśli końcówka jest większa lub równa 0,5 lub w dół, jeśli jest mniejsza od 0,5 (np. 9,49 ~ 9; 9,5 ~ 10).

Ustalając liczbę ubezpieczonych w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku należy uwzględniać wszystkich ubezpieczonych, którzy w danym miesiącu podlegali przynajmniej jeden dzień ubezpieczeniu wypadkowemu.

Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych w ciągu miesiąca, daną osobę uwzględnia się jako jednego ubezpieczonego.

Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych nie bierze się pod uwagę osób, które:

• podlegają ubezpieczeniom społecznym, ale nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu (np. zleceniobiorców wykonujących pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności przez płatnika),

• cały miesiąc przebywały na urlopie bezpłatnym, wychowawczym, pobierały zasiłek macierzyński, zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego bądź zostały powołane do odbywania zasadniczej służby wojskowej oraz

• za które za dany miesiąc są rozliczane składki lub wykazywane świadczenia po ustaniu tytułu do ubezpieczeń społecznych (tj. w miesiącu, za który składany jest imienny raport miesięczny za daną osobę, nie podlegała ona ubezpieczeniu wypadkowemu nawet przez jeden dzień).

Odmienne zasady ustalania liczby ubezpieczonych dotyczą przypadków, gdy płatnik zgłaszany jest w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w okresie od 1 stycznia danego roku do 31 marca następnego roku. W tym przypadku liczbę ubezpieczonych ustala się na podstawie liczby ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia wypadkowego w ciągu miesiąca, od którego płatnik składek został zgłoszony w ZUS. Zasada ta ma zastosowanie tylko w przypadku:

• płatników, którzy są zgłaszani po raz pierwszy w ZUS, przy czym przy ustalaniu liczby ubezpieczonych bierze się pod uwagę miesiąc, w którym podlega ubezpieczeniu wypadkowemu pierwszy ubezpieczony,

• płatników, którzy w poprzednim roku kalendarzowym (np. przy ustalaniu wysokości składki na pierwszy rok składkowy - w roku 2002) nie byli płatnikami składek na ubezpieczenie wypadkowe, tj. byli zarejestrowani w ZUS, ale w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku nie zgłaszali ani jednej osoby do tego ubezpieczenia,

• płatników, którzy byli skreśleni z krajowego rejestru podmiotów gospodarki narodowej REGON na dzień 31 grudnia poprzedniego roku (np. przy ustalaniu wysokości składki na pierwszy rok składkowy byli skreśleni na dzień 31 grudnia 2002 r.).

Ustalenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych

Dla płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych (obliczonych według przedstawionych wyżej zasad wyliczania) stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosi 50% najwyższej stopy procentowej składek ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności*, co oznacza, że na okres od 1 stycznia 2003 r. do 31 marca 2004 r. wynosi ona 1,93% podstawy jej wymiaru.

Najwyższa stopa procentowa składek dla grup działalności ustalona w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. (Dz.U. nr 200, poz. 1692 w brzmieniu nadanym obwieszczeniem Prezesa Rady Ministrów z 4 grudnia 2002 r. - Dz.U. nr 203, poz. 1720) wynosi 3,86% podstawy wymiaru.

Uwaga!
Płatnik składek zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych (według wyżej przedstawionej zasady wyliczenia) przechodzi do kroku drugiego.

Krok 2 - Sprawdzenie, do jakiej grupy działalności należy płatnik składek, według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD)
(dotyczy płatników składek podlegających wpisowi do rejestru REGON)

Płatnik składek zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu 31 grudnia poprzedniego roku.

Płatnik składek zgłoszony w okresie od 1 stycznia danego roku do 31 marca następnego roku należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu, od którego jest zgłoszony w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.

Zasada ta ma zastosowanie w przypadku płatników, którzy:

• zgłaszani są po raz pierwszy w ZUS, przy czym przy ustalaniu liczby ubezpieczonych bierze się pod uwagę miesiąc, w którym podlega ubezpieczeniu wypadkowemu pierwszy ubezpieczony,

• w poprzednim roku kalendarzowym (np. przy ustalaniu wysokości składki na pierwszy rok składkowy - w roku 2002) nie byli płatnikami składek na ubezpieczenie wypadkowe, tzn. byli zarejestrowani w ZUS, ale w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku nie zgłaszali ani jednej osoby do tego ubezpieczenia,

• byli skreśleni z krajowego rejestru podmiotów gospodarki narodowej REGON na dzień 31 grudnia poprzedniego roku (np. przy ustalaniu wysokości składki na pierwszy rok składkowy - byli skreśleni na dzień 31 grudnia 2002 r.).

Sprawdzenia, do jakiej grupy działalności należy dany płatnik składek, dokonuje się w następujący sposób:

1. Na podstawie "Zaświadczenia o numerze identyfikacyjnym REGON" należy ustalić rodzaj przeważającej działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), do której został zaklasyfikowany płatnik, oznaczony pięcioznakowym kodem alfanumerycznym, np. 4030B "Dystrybucja ciepła (pary wodnej i gorącej wody)".

2. Na podstawie dwóch pierwszych cyfr z kodu rodzaju przeważającej działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), o którym mowa w pkt. 1, ustala się, do jakiego działu (na poziomie sekcji lub podsekcji) został zaklasyfikowany płatnik składek zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 października 1997 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (Dz.U. nr 128, poz. 829 z późn. zm.). Ustalony kod będzie jedno- lub dwuliterowy, co odpowiada grupowaniu rodzajów działalności na poziomie sekcji (podsekcji). Np. w przypadku płatnika zaklasyfikowanego do rodzaju przeważającej działalności oznaczonego kodem 4030B "Dystrybucja ciepła (pary wodnej i gorącej wody)", na podstawie dwóch pierwszych cyfr tego kodu - 40 "Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę", ustala się, że został on zaklasyfikowany do sekcji E "Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę".

Ustalenie stopy procentowej składki dla płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych

Dla płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych stopę procentową ustala się w wysokości określonej dla grupy działalności, do której płatnik należy. Tym samym wszyscy płatnicy należący do określonej grupy działalności opłacają składkę w jednakowej wysokości.

Stopy procentowe składki na ubezpieczenie wypadkowe dla grup działalności określa tabela stanowiąca załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. nr 200 poz. 1692), w brzmieniu nadanym obwieszczeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 4 grudnia 2002 r. o sprostowaniu błędu (Dz.U. nr 203, poz. 1720).

Właściwą dla danego płatnika stopę procentową składki ustala się na podstawie tabeli z załącznika nr 2 do powołanego wyżej rozporządzenia, poprzez odczytanie wysokości stopy procentowej składki odpowiadającej grupie działalności, do której został zaklasyfikowany dany płatnik składek, według kodu PKD na poziomie sekcji (podsekcji).

Wysokość stóp procentowych dla poszczególnych grup działalności określona w załączniku nr 2 do powołanego wyżej rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej ustalana jest w zależności od kategorii ryzyka dla danej grupy. Ryzyko określone jest wskaźnikami częstości:

• poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem,

• poszkodowanych w wypadkach przy pracy - śmiertelnych i ciężkich,

• stwierdzonych chorób zawodowych,

• zatrudnionych w warunkach zagrożenia,

ustalanymi dla poszczególnych grup działalności na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego za trzy ostatnie lata kalendarzowe, dostępne w dniu 31 stycznia danego roku

W przypadku gdy upływa termin opłacenia składki, a płatnik nie otrzymał jeszcze zaświadczenia o wpisie w rejestrze REGON, stopę procentową składki ustala się zaliczkowo w wysokości 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności (tj. w okresie od 1 stycznia 2003 r. do 31 marca 2004 r. - 1,93%). Po otrzymaniu zaświadczenia płatnik obowiązany jest skorygować stopę procentową składki poprzez złożenie korekty dokumentów rozliczeniowych za cały okres od pierwszego miesiąca danego roku składkowego, za który rozliczana była składka na ubezpieczenie wypadkowe w nieprawidłowej wysokości.

II. USTALENIE WYSOKOŚCI SKŁADKI NA UBEZPIECZENIE WYPADKOWE DLA PŁATNIKÓW SKŁADEK NIE PODLEGAJĄCYCH WPISOWI DO REJESTRU REGON

Dla płatników składek nie podlegających wpisowi do rejestru REGON stopa procentowa składki wynosi 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności*, tj. w okresie od 1 stycznia 2003 r. do 31 marca 2004 r. - 1,93 % podstawy jej wymiaru.

Najwyższa stopa procentowa składek dla grup działalności ustalona w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. (Dz.U. nr 200, poz.1692 w brzmieniu nadanym obwieszczeniem Prezesa Rady Ministrów z 4 grudnia 2002 r.- Dz.U. nr 203, poz. 1720) wynosi 3,86% podstawy jej wymiaru.

III. PODWYŻSZENIE SKŁADKI

Inspektor pracy może wystąpić do ZUS z wnioskiem o podwyższenie płatnikowi składek o 100% stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na najbliższy rok składkowy, w razie stwierdzenia rażącego naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w czasie dwóch kolejnych kontroli.

Na podstawie tego wniosku ZUS wydaje decyzję o podwyższeniu składki.

Uregulowanie to stosuje się do kontroli przeprowadzonych u płatników składek nie wcześniej niż w dniu 1 stycznia 2003 r.

IV. ZAWYŻENIE LUB ZANIŻENIE SKŁADKI

Płatnik składek, który nieprawidłowo ustali liczbę ubezpieczonych lub grupę działalności, co spowoduje:

• zaniżenie stopy procentowej składek - po stwierdzeniu nieprawidłowości zobowiązany jest ponownie ustalić stopę procentową na cały rok składkowy na podstawie prawidłowych danych oraz zapłacić zaległe składki wraz z odsetkami za zwłokę,

• zawyżenie stopy procentowej składek - po stwierdzeniu nieprawidłowości zobowiązany jest ponownie ustalić stopę procentową na cały rok składkowy na podstawie prawidłowych danych.

W każdym z tych przypadków płatnik składek zobowiązany jest do złożenia odpowiedniej korekty dokumentów rozliczeniowych.

V. INNE INFORMACJE

Za okres od 1 kwietnia 2006 r. w stosunku do płatników składek zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych stopa procentowa składki będzie różnicowana w zależności od kategorii ryzyka ustalonej dla danego płatnika składek. Będzie ona ustalana przez ZUS na podstawie informacji przekazywanych przez płatników składek do ZUS za kolejne lata kalendarzowe.

Informacja będzie zawierała w szczególności dane o:

• liczbie ubezpieczonych zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego,

• rodzaju działalności według PKD,

• poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem,

• poszkodowanych w wypadkach przy pracy - śmiertelnych lub ciężkich,

• zatrudnionych w warunkach zagrożenia.

Pierwszą informację o danych za 2003 r. płatnik będzie miał obowiązek przekazać do dnia 31 stycznia 2004 r.

Zasady wypełniania i przekazywania informacji zostaną przedstawione w odrębnym poradniku, który będzie dostępny w terminie późniejszym.

VI. PODSTAWA PRAWNA

1. Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673).

2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. nr 200, poz. 1692).

3. Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 4 grudnia 2002 r. o sprostowaniu błędu (Dz.U. nr 203, poz. 1720).

Stopy procentowe składki na ubezpieczenie wypadkowe dla grup działalności

Lp.	Grupy działalności	Kod PKD*	Kategorie ryzyka	Stopy procentowe składki
1	Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo	A	8	2,26
2	Rybołówstwo i rybactwo	B	8	2,26
3	Górnictwo i kopalnictwo surowców energetycznych	CA	14	3,86
4	Górnictwo i kopalnictwo surowców innych niż energetyczne	CB	13	3,6
5	Produkcja artykułów spożywczych, napojów i wyrobów tytoniowych	DA	7	2
6	Produkcja wyrobów włókienniczych i odzieży	DB	4	1,2
7	Produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór wyprawionych	DC	5	1,47
8	Produkcja drewna i wyrobów z drewna	DD	12	3,33
9	Produkcja masy włóknistej, papieru oraz wyrobów z papieru, działalność publikacyjna i poligraficzna	DE	5	1,47
10	Wytwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej i paliw jądrowych	DF	6	1,73
11	Produkcja wyrobów chemicznych	DG	6	1,73
12	Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych	DH	7	2
13	Produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych pozostałych	Dl	9	2,53
14	Produkcja metali i wyrobów z metali	DJ	9	2,53
15	Produkcja maszyn i urządzen, gdzie indziej niesklasyfikowana	DK	8	2,26
16	Produkcja urządzeń elektrycznych i optycznych	DL	5	1,47
17	Produkcja sprzętu transportowego	DM	9	2,53
18	Produkcja, gdzie indziej niesklasyfikowana	DN	8	2,26
19	Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę	E	6	1,73
20	Budownictwo	F	8	2,26
21	Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego	G	3	0,97
22	Hotele i restauracje	H	3	0,97
23	Transport, gospodarka magazynowa i łączność	I	5	1,47
24	Pośrednictwo finansowe	J	2	0,97
25	Obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej	K	4	1,2
26	Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne, organizacje i zespoły eksterytorialne	L, Q	3	0,97
27	Edukacja	M	6	1,73
28	Ochrona zdrowia i opieka społeczna	N	5	1,47
29	Pozostała działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna	O	5	1,47

53

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---