ROZDZIAL 1Miejsce turystyki w życiu człowieka, Prace licencjackie, magisterskie, Magisterki


ROZDZIAŁ 1

Miejsce turystyki w życiu człowieka

Od tysięcy lat ludzie, z różnych powodów, zmieniali czasowo miejsce pobytu. Wędrówki te związane były np. z: odwiedzaniem miejsc kultu religijnego, wymianą handlową, rozwojem stosunków dyplomatycznych, czy też z wyjazdami leczniczymi, które można uznać za wczesne formy turystyki. W miarę rozwoju cywilizacji, rozwoju państw, handlu i usług, wzrastała również ilość osób, które wyruszały na dłuższe, lub krótsze wędrówki.

Współcześnie rekreacja i turystyka zajmują ważne miejsce w życiu coraz większej liczby ludzi, zarówno w kontekście zaspokajania potrzeb codziennych, jak i możliwości ich wykorzystania w przyszłości. „Rekreacja i turystyka są wplecione w całokształt życia człowieka, łącząc w sobie wszelkie wątki biologiczne, psychiczne, społeczne, ekonomiczne,
a także religijne. Wyznaczając w wymiarze indywidualnym i społecznym hierarchie wartości, obowiązujące rodzaje i reguły zachowań oraz ideały dążeń ludzkich, rekreacja i turystyka odgrywają znamienną role w ciągu całego cyklu życiowego człowieka”.

Pomimo personalnego, indywidualnego wymiaru turystyki i rekreacji, należy pamiętać, iż zawsze mają one miejsce w szerszym kontekście społecznym i są najczęściej związane
z przyjęciem pewnych wzorów zachowania. Wybór takiego wzoru determinowany jest przede wszystkim wiekiem - nie tylko z powodu zmieniających się psychofizycznych cech organizmu, lecz także na skutek określonych sytuacji i ról społecznych, w których człowiek w różnych etapach życia się znajduje.

W swoim życiu - od dzieciństwa, poprzez dojrzałość - do starości, człowiek występuje bowiem w wielu różnych rolach społecznych, które wiążą się z przypisanymi im wpływami społecznymi oraz poszukiwaniami i możliwościami dotyczącymi spędzania czasu wolnego. Zespół ról pełnionych przez człowieka może determinować formy zachowań rekreacyjno - turystycznych podejmowanych przez niego na danym etapie cyklu życiowego. Wiadomo, że niektóre zajęcia wykonuje się z rodziną, inne z kolegami z pracy, szkoły, czy podwórka, jeszcze inne ze wspólnikami. Inne zajęcia są preferowane w młodym wieku, inne w wieku dojrzałym, czy starszym. Ponadto odgrywając różne role społeczne (dziecka, rodzica, partnera, pracownika itd.) jednostka pozostaje pod wpływem wielu grup, często stawiających odmienne wymagania
i mających różne oczekiwania. Wiąże się to z kwestią wyboru hierarchii preferencji form uczestnictwa w rekreacji i turystyce, w sensie podporządkowania preferencji własnych, potrzebom i preferencjom innych. W związku z tym, przy każdej próbie ustalenia struktury preferencji
w indywidualnym rekreacyjno - turystycznym zachowaniu się człowieka kluczowe znaczenie ma znajomość cyklu życiowego i różnych zmieniających się ról człowieka w tym cyklu. Jest to ważne także dlatego, że ujawnia się przy tym różnice między prawdziwymi, a podawanymi oficjalnie powodami uczestnictwa w wielu przedsięwzięciach rekreacyjnych i turystycznych.

Można zadać sobie pytanie, czy turystyka jest zjawiskiem potrzebnym i korzystnym dla współczesnego człowieka, czy aktywność turystyczna wnosi jakieś wartości pozytywne dla jego życia. Badacze są w tym względzie jednomyślni. Choć eksponują różne aspekty turystyki (jedni poznawcze, inni na ekonomiczne, jeszcze inni wychowawcze), na ogół widzą turystykę i rekreację jako pożyteczny i pożądany element życiowej aktywności. Funkcjonowanie we współczesnym świecie jest bowiem dużym obciążeniem dla organizmu i psychiki człowieka. Bardzo trafnie pisze o tym S. Toczek - Werner: „Życie każdego człowieka, bez względu na etap, nacechowane jest rosnącymi zagrożeniami. Jego osobnicza równowaga, która zależy od progu indywidualnej wrażliwości biologicznej i psychicznej oraz od rozmiarów zewnętrznej agresji, permanentnie jest zakłócana.

Dzieje się tak z powodu nagromadzenia wielu szkodliwych czynników, takich m.in. jak hałas, przyśpieszony rytm życia przy pogarszającej się jego higienie (fast food, siedzący tryb pracy i wypoczynku, brak aktywności sportowej, niedosypianie, przemęczenie, uzależnienia).

Wszystkie te czynniki zaburzają chronobiologię organizmu, tzn. wewnętrzny zegar biologiczny regulujący w sposób naturalny funkcjonowanie ludzkiego ciała.

Z medycznego punktu widzenia relacje między źródłem zagrożeń a ich skutkiem dla człowieka wygląda następująco:

- współczesne czynności technologiczno - produkcyjne ograniczają naturalny wysiłek fizyczny człowieka, doprowadzając w skrajnych przypadkach nawet do patologii układów krążenia i lokomocyjnego;

- niedoskonałe technologie produkcyjne zatruwają środowisko i pochodzącą z niego żywność wpływając negatywnie na przemianę materii oraz utrudniają odnowę biologiczną człowieka;

poziom rozwoju cywilizacyjnego pogarsza stan zdrowia ludzi oraz ich motoryczne umiejętności;

- niska sprawność fizyczna i wydolność ograniczają możliwości przystosowawcze człowieka do szybko zmieniających się warunków życia.”

Stan ten wpływa na stronę społeczną bytowania człowieka. Współczesne grupy społeczne są w coraz mniejszym stopniu zdolne do zapewnienia każdemu ze swych członków utrzymania
i ochrony. Jednostki tracą poczucie wspólnej tożsamości i stają się coraz słabsze. Rozpad rodziny, mnożenie się rozwodów, wybór życia w samotności, opuszczenie ludzi starych, pojawianie się coraz większej liczby bardzo ubogich, wzrost bezrobocia, przestępczość będąca wynikiem trudności adaptacyjnych, przenoszenie się z miejsca na miejsce w poszukiwaniu pracy, ciągła rywalizacja - wszystko to są wstrząsy sprzyjające narastaniu poczucia braku bezpieczeństwa
i stabilności.

Zjawiskami kompensacyjnymi wobec niekorzystnych wpływów środowiska i szkodliwych aspektów współczesnego życia mogą być rekreacja i turystyka. Dynamiczny rozwój tej dziedziny aktywności ludzkiej upatruje się w złym dostosowaniu człowieka do warunków środowiska,
w którym jest zmuszony funkcjonować. W miarę rozwoju cywilizacji o takie dostosowanie jest coraz trudniej, dlatego funkcjonujący wcześniej model rekreacji i turystyki uprawianych głównie dla przyjemności, rozrywki i zabawy, zmienia się w kierunku modelu uznającego niezbędność tego rodzaju aktywności dla zachowania możliwości prawidłowego funkcjonowania
w społeczeństwie. Zdaniem wielu badaczy, w dziedzinie aktywności turystycznej „dominować zaczynają cele instrumentalne, ukierunkowane na kształtowanie biologicznych, psychicznych
i społecznych wartości człowieka, którego ewolucja nie nadąża za gwałtownymi przemianami
w warunkach jego bytowania.

Do zadań rekreacji i turystyki należy łagodzenie negatywnych skutków przemian ludzkiej populacji. Traktowane coraz częściej jako środek realizacji celów prozdrowotnych oraz jako źródła satysfakcji, autoekspresji i samorealizacji, rekreacja i turystyka „wybiegają” poza dziedzinę wyłącznie biologicznego oddziaływania na organizm człowieka. Czyni to je uniwersalną formą kultury fizycznej o wysokiej randze w hierarchii potrzeb ludzi w różnym wieku, o różnym poziomie sprawności (rozumianej jako zdolność do efektywnego wykonywania pracy mięśniowej) i zdrowia (definiowanego jako stan pełnego fizycznego, psychicznego
i społecznego dobrostanu jednostki, a nie jedynie jako brak choroby czy kalectwa - według konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia).”

Bardzo trafnie określił rolę turystyki w życiu współczesnego człowieka, zaangażowanego
w wysoko specjalizowane formy produkcji W. Gaworecki, który napisał: „Cywilizacja przemysłowa niesie daleko posuniętą specjalizację pracy, która powoduje, że efektem zakończonego procesu wytwórczego nie jest wyprodukowanie gotowego wyrobu. Wskutek tego powstaje sytuacja „czynności chybionych”, które sprawiają, że wykonujący je człowiek ma wątpliwości co do celowości poświęcania im znacznej części swego życia. Wszystko to prowadzi do powstawania stanów agresji i jest szkodliwe np. w sferze biologicznej. Człowiek żyje
w napięciu. Turystyka przynosi ludziom żyjącym na co dzień w cywilizacji wysokiej wydajności pracy ogólne odprężenie, pozwalając na odzyskanie równowagi."

Coraz większe tempo życia, wyzwania wynikające z rozwoju cywilizacji i dynamiki procesów społecznych, powodują stały wzrost zapotrzebowania na różnego rodzaju środki pozwalające na odreagowanie codziennych stresów, odprężenie, odzyskanie sił i równowagi - jednym z takich środków jest turystyka. Tak więc w skali globalnej rosną również potrzeby
w zakresie turystyki.

    1. Turystyka i pojęcia z nią związane - ustalenia terminologiczne

Rekreacja i turystyka zawsze sprawiają radość tym, którzy dobrze wiedzą dlaczego, jak
i gdzie oraz w jakich warunkach te specyficzne w swoim wszechstronnym oddziaływaniu na człowieka formy aktywności uprawiać i w jakich kierunkach je rozwijać. Zainteresowanie nimi było duże od dawna, jednak w ciągu ostatnich kilkunastu lat bardzo wzrosło, o czym świadczy
z jednej strony olbrzymia (i stale rozwijająca się) oferta biur turystycznych
i instytucji obsługujących ruch turystyczny, zaś z drugiej strony - coraz większa oferta edukacyjna w zakresie rekreacji i turystyki. Choć nazwy te często występują razem, dziedziny których dotyczą wymagają innego traktowania, gdyż „rekreacja jest klasycznym elementem kultury fizycznej, turystyka zaś w aktualnym odbiorze społecznym raz funkcjonuje jako forma aktywności
i czynnego wypoczynku, a raz jako dziedzina gospodarki.”

      1. Turystyka i turysta

Turystyka jako zjawisko złożone i wielopłaszczyznowe, odnoszące się do wielu aspektów życia człowieka, doczekała się wielu definicji. Jej pojęcie w ciągu ostatnich 100 lat ulegało licznym zmianom i niestety - jak dotąd brak jest definicji powszechnie przyjętej. Niektórzy badacze twierdzą nawet, że skonstruowanie jednej, uniwersalnej definicji turystyki, która zadowoli przedstawicieli wszystkich zajmujących się nią nauk jest niemożliwe.

Słowo „turystyka” wywodzi się od greckiego 0x01 graphic
(przedmiot podobny do cyrkla)
i łacińskiego tornare (obracać, toczyć). W języku francuskim pojawia się ono w XVII wieku,
w zwrocie tour de promenade, oznaczającym wieczorny spacer wokół posiadłości ziemskiej oraz w języku angielskim w zwrocie grand tour, który oznaczał podróż po Europie stanowiącą obowiązkową część szlacheckiego wykształcenia. Pod koniec XIX wieku w języku niemieckim pojawia się słowo Touristik, początkowo utożsamiane z wchodzeniem na szczyty górskie, lecz wkrótce rozszerzone na inne podróże o charakterze niehandlowym. Do języka polskiego trafiło
w roku 1847, za sprawą słownika Xawerego Łukaszewskiego, w którym słowo turysta było synonimem podróżnego lub przechodnia.

Klasyczna definicja turystyki sformułowana przez Waltera Hunzikera i Kurta Krapfa mówi, że jest to „ogół stosunków i zjawisk wynikających z podróży i pobytu osób obcych, o ile nie następuje trwałe osiedlenie i nie jest z tym związana działalność zarobkowa.”

Definicja ta została poszerzona przez L. Nettekovena, który twierdził, że „turystyka masowa stanowi całość zjawisk społecznych i gospodarczych, wynikających z dobrowolnej i czasowo ograniczonej zmiany miejsca pobytu, która podejmowana jest przez obcych dla zaspokojenia potrzeb niematerialnych, przy czym użytkuje się przede wszystkim narzędzia przeznaczone dla dużej liczby ludzi.”

W literaturze polskiej często podobny zespół zagadnień określa się jako „turyzm”. Pojęcia tego po raz pierwszy użył S. Leszczycki, który rozumiał przez nie „(…) całokształt zagadnień teoretycznych, gospodarczych, geograficznych, statystycznych, prawnych, kulturalnych
i społecznych związanych z ruchem uzdrowiskowo - turystycznym.”

W przytoczonym ujęciu „turystyka” sprowadza się do „ruchu turystycznego”, który jest jej istotą, a część autorów utożsamia te pojęcia.

Według O. Rogalewskiego turystyka to „zjawisko przestrzenne, polegające na przejazdach poza miejsce stałego zamieszkania, w zasadzie podczas urlopu oraz w dni świąteczne, w celach wypoczynkowych, poznawczych, lub dla uprawiania niektórych zamiłowań; użytkowaniu
i przekształcaniu środowiska geograficznego odpowiednio do potrzeb ruchu turystycznego.” Konkretyzując, autor ten uważa, że migracje turystyczne są to podróże, które ludzie odbywają poza miejsce zamieszkania w celach:

Biorąc pod uwagę dominujący motyw wyjazdu, migracje turystyczne (ruch turystyczny) podzielić można na trzy rodzaje:

Analizując pojęcie z punktu widzenia pedagogiki, Turos podaje, że „turystyka jest formą podróżowania ludzi, ukierunkowaną świadomym dążeniem do uzyskania wiedzy
o kraju i świecie oraz określonej sumy przeżyć emocjonalnych, zapewniających możliwość wypoczynku, rozrywki, przyjemności przez osobisty kontakt z przyrodą, kulturą i ludźmi zwiedzanego regionu.”

Marc Boyer zdecydowanie zalicza turystykę do aktywności czasu wolnego, która zakłada zmianę miejsca pobytu. Według niego ruch i przemieszczanie się jest tym, co czyni turystę. (Boyer 1972). Podobnie twierdzi Valene Smith, według którego turysta jest osobą czasowo wolną od obowiązków, która dobrowolnie odwiedza miejsca z dala od domu w celu doświadczenia zmiany. (Smith V. 1989)

Z definicji współczesnych najczęściej używa się trzech:

  1. „Turystyka obejmuje ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych, nie dłużej niż przez rok bez przerwy, poza swoim codziennym otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów, w których głównym celem jest działalność zarobkowa.”

  2. „Turystyka obejmuje wszelkie czynności związane z czasowym krótkotrwałym przemieszczaniem się osób do miejsc docelowych poza miejscami, w których normalnie mieszkają i pracują, oraz pobytem w tych miejscach.”

  3. „Turystyka to całość powiązań i zjawisk, które się pojawiają wskutek zmiany miejsca
    i w związku z wynikającym z tego pobytem osób, przy czym dla osób tych nowe miejsce pobytu nie jest ani stałym miejscem zamieszkania, ani miejscem stałej pracy.”

Analizując różne definicje można dojść do wniosku, iż różnią się one w zależności od dyscypliny naukowej, na której użytek ją stworzono. W definicjach nauk humanistycznych turystykę traktuje się jako proces społeczny i wskazuje na konieczność obserwacji motywów
i skutków tego procesu. W definicjach proponowanych przez nauki ekonomiczne akcentuje się sprawy przemieszczania, czasowości, niezarobkowości oraz obsługi ruchu turystycznego, zaś całość sprowadza się głównie do dwóch kategori: podaży (sfera obsługi ruchu turystycznego)
i popytu (ruch turystyczny). Można jednak zauważyć pewne elementy wspólne, na które wszyscy się zgadzają:

  1. Turystyka jest zmianą miejsca pobytu, zmianą miejsca w przestrzeni, jest podróżą
    i pobytem czasowym w miejscu nie będącym miejscem stałego zamieszkania.

  2. Turystyka jest dobrowolna zmianą miejsca czasowego pobytu.

Istnieją oczywiście różnice w podejściu poszczególnych autorów do różnych aspektów turystyki. „Większość autorów wyklucza cel zarobkowy. Inne różnice dotyczą elementów, które przez niektórych autorów są dodawane. Np. dla niektórych turystyka - to przede wszystkim podróże podejmowane dla przyjemności, albo dla celów poznawczych, albo dla wypoczynku bądź leczenia.”

Krzysztof Przecławski analizując różne definicje zauważa, że powtarzają się w nich elementy takie jak: dobrowolna zmiana miejsca pobytu, zmiana miejsca w przestrzeni, podróż
i pobyt poza miejscem zamieszkania. Ma jednak wątpliwości, czy turystyka musi mieć zawsze charakter nieobowiązkowy, niezarobkowy i przyjemnościowy. Uważa, że nie ma podstaw, by
z turystyki wykluczać wyjazdy powiązane także z działalnością zarobkową - wszak osoba udająca się do innego miasta czy kraju w delegacji służbowej, korzysta podobnie jaki inni turyści ze środków komunikacji, hoteli, restauracji, zaś w wolnym czasie zwiedza muzea i inne zabytki. Zaznacza, że w przypadku turystyki motyw poznawczy i wypoczynkowy powinien mieć większe znaczenie niż zarobkowy, służbowy czy rodzinny, jednak nie wyklucza ich istnienia. Tak więc jego zdaniem - turystyka w szerokim znaczeniu jest całokształtem zjawisk ruchliwości przestrzennej, związanych z dobrowolna, czasową zmianą miejsca pobytu, rytmu
i środowiska życia oraz wejściem w styczność osobistą z odwiedzanym środowiskiem przyrodniczym, kulturowym lub społecznym. Tak rozumiana turystyka nie mieści się
w pełni w czasie wolnym, gdyż służy realizacji różnych celów - w tym zawodowych, rodzinnych
i religijnych.

Nieco inne podejście do turystyki prezentują psychologowie. Proponują oni, aby traktować ją przede wszystkim jako „formę aktywności człowieka, polegającą na czasowej
i dobrowolnej zmianie miejsca stałego pobytu, podejmowaną świadomie dla samej przyjemności podróżowania oraz w celach poznawczych, rekreacyjnych lub innych, służących zaspokajaniu jego potrzeb i aspiracji.” Ujęcie to nie jest sprzeczne
z proponowanym przez K. Przecławskiego, jednak kładzie nacisk na świadomość turysty: jego motywy i percepcję podróży. „Turysta jest osobą, dla której ważniejszy jest sam wyjazd i pobyt poza domem niż jego skutki. Nie jest więc turystą ktoś, kto wykonując swój zawód jedynie korzysta z usług organizatorów turystyki (np. pilot wycieczek turystycznych) lub ktoś, kto nie lubi podróży, ale mimo to wyjeżdża z domu, bo tylko w ten sposób może zrealizować swoje cele (naukowe, sportowe, religijne, zdrowotne), a także dziecko, które wbrew swojej woli towarzyszy rodzicom w ich wyprawach turystycznych. Liczy się przede wszystkim subiektywna ocena i chęć bycia turystą, a nie kryteria formalne takie jak rodzaj i czas trwania wyjazdu, środek transportu czy przebyta droga.”

Istotne dla badaczy było również sprecyzowanie pojęcia turysta. Jego w miarę jednoznaczne ustalenie niezbędne było choćby dla uzyskania porównywalności statystyk turystyki międzynarodowej oraz dla ustalenia rozwiązań prawnych (w tym międzynarodowych regulacji) związanych z obsługa ruchu turystycznego. Pierwszą oficjalną definicję turysty zagranicznego przyjęła w 1937 r. Rada Ligi Narodów: „(…) określenie „turysta” powinno w zasadzie być rozumiane jako oznaczające każdą osobę podróżującą przez czas trwający 24 godziny, lub więcej, w kraju nie będącym krajem jej stałego zamieszkania.” Definicja ta została przyjęta po II wojnie światowej przez Międzynarodowy Związek Oficjalnych Organizacji Turystycznych (MZOOT), który wprowadził do niej dwie poprawki (1950 i 1957 rok). Poprawka pierwsza dotyczyła objęciem mianem turysty młodzieży uczącej się i studiującej poza granicami kraju. Druga poprawka dotyczyła podróżnych tranzytowych, którzy zatrzymywali się przejazdem na krócej niż 24 godziny, ale w celach turystycznych. Poprawki te nie uwzględniały jednak motywów podróży jako podstawy do określenia kategorii turysty. Problem podjęto w 1963 roku, podczas konferencji ONZ w Rzymie. Wprowadzono wówczas kategorię odwiedzających, czyli osób przebywających w danym kraju niezależnie od powodów, z wyjątkiem dotyczących zatrudnienia. Odwiedzających z kolei podzielono na turystów i wycieczkowiczów. Za turystów uznano tych gości, którzy w kraju czasowego pobytu spędzili przynajmniej jedną noc w jego bazie hotelowej w celach wypoczynkowych, leczniczych, krajoznawczych, religijnych, sportowych, służbowych, rodzinnych, społecznych, politycznych itp. Wycieczkowiczami natomiast określono odwiedzających dany kraj, którzy spędzili w nim mniej niż 24 godziny i nie korzystali z bazy hotelowej. Definicja rzymska uwzględniła motywy podróżowania, które były wspólne dla obu kategorii i obejmowały: wypoczynek, interesy, zdrowie, studia, wizyty u rodziny lub znajomych, motywy religijne, sport i inne.

W wyniku dalszych ustaleń i poprawek Światowa Organizacja Turystyki przyjęła w 1993, że odwiedzającym jest każda osoba podróżująca do miejscowości znajdującej się poza jej codziennym otoczeniem na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli głównym celem podróży nie jest działalność zarobkowa wynagradzana w odwiedzanej miejscowości. Przyjęto również podział na odwiedzających międzynarodowych (obejmuje turystów, czyli osoby zatrzymujące się co najmniej na jedną noc oraz odwiedzających jednodniowych, czyli nie korzystających
z zakwaterowania) oraz odwiedzających krajowych (turystów i odwiedzających jednodniowych).

      1. Rekreacja

Omawiając znaczenie terminu turystyka, nie sposób pominąć rekreacji, jako że różne jej formy są często integralnym elementem wyprawy turystycznej. Podobnie jak
w przypadku turystyki, funkcjonuje wiele określeń terminu rekreacja. „Słowo rekreacja wywodzi się od łacińskiego czasownika recreo, który składa się z (…) prefiksu re, oznaczającego powtórzenie czynności lub powrót do stanu pierwotnego oraz rdzenia creo (…) oznaczającego czynność tworzenia. W ujęciu łacińskim rekreacja oznacza zatem czynność odtwarzania lub przywracania czegoś, co istniało wcześniej, a także tworzenia.

W słowniku Webstera (1996) rekreację definiuje się jako „sposób uzyskania rozrywki lub osiągnięcia odnowy”, względnie jako „odnowę sił oraz kondycji psychicznej po pracy.”

Według Winiarskiego rekreacja jest to „zespół zachowań, które podejmowane są poza obowiązkami zawodowymi, rodzinnymi i społecznymi. Służą one wypoczynkowi, rozrywce oraz rozwojowi psychospołecznemu człowieka.” Z kolei Wolańska rozumie rekreację jako „różnego rodzaju zajęcia podejmowane w czasie wolnym, dobrowolnie, dla przyjemności, autoekspresji, formacji własnej osobowości, odnowy i pomnażania sił psychofizycznych.”

Jak można zauważyć, zakres pojęcia „rekreacja” jest dość szeroki. Może obejmować zarówno stosunkowo łatwe i mało intensywne pod względem wysiłku fizycznego czynności, doraźnie odświeżające bądź lekko pobudzające układ somato - psychiczny człowieka żyjącego
w warunkach ograniczonej aktywności fizycznej, jak i znacznie trudniejsze, bardziej intensywne
i trwające wiele miesięcy, a nawet lat zachowania zmierzające do odzyskania utraconego dobrostanu psychofizycznego.

Tak szeroko rozumiana rekreacja charakteryzuje się kilkoma nieodłącznymi właściwościami, którymi są: aktywność, dobrowolność, bezinteresowność i przyjemność płynąca
z jej uprawiania. Choć rozumienie terminu rekreacja nie jest jednakowe u różnych badaczy, każda jej standardowa definicja wskazuje, że jest to forma działania dobrowolnie wybrana przez człowieka ze względu na osobiste zainteresowania i dla własnej satysfakcji, podejmowana poza obowiązkami zawodowymi i domowymi, w czasie wolnym od pracy. Rekreacja jako kategoria aktywności, dysponuje środkami, za pomocą których następuje odnowa sił i kondycji psychicznej utraconych w procesie pracy i innych działań związanych z życiem codziennym. Według Boguckiego ta odnowa dokonuje się przez:

Obecnie słowo rekreacja jest używane w co najmniej trzech znaczeniach. Określa się nim zespół zachowań, które realizuje człowiek w swoim czasie wolnym lub inaczej - zbiór czynności przekładających się na charakterystyczne zachowania człowieka. Odnosi się go także do procesu wypoczynku człowieka, a więc do regeneracji jego biologicznych sił, odnowy zdolności produkcyjnych i twórczych nadwątlonych w toku coraz intensywniejszego życia. Wreszcie opisuje się za jego pomocą rozwijające się dynamicznie zjawisko społeczno - ekonomiczne, którego podstawę stanowią wzrost (w skali społecznej) dochodów ludności, zwiększanie ilości czasu wolnego oraz ujawnianie się i różnicowanie związanych z nim form zachowań ludzi.

Powyższe rozważania wskazują na skomplikowaną strukturę i złożoność definiowanych pojęć, które opisują dwie różne, ale jednak podobne pod względem niektórych cech dziedziny życia społecznego. Ogólnie przyjmuje się, że te wspólne obszary odnoszą się do charakteru: