1. Przedmiot socjologii, jej związki z innymi naukami społecznymi.

Socjologia to nauka badająca w systematyczny sposób funkcjonowanie i zmianę społeczeństwa. Socjologowie badają społeczne reguły, procesy i struktury, które łączą i dzielą ludzi, tworzą lub są przejawem więzi między ludźmi, a także proces ich zmian. Socjologowie badają zarówno jednostki uwikłane w grupy społeczne, jak i międzyludzkie relacje (np. rodzinę, wspólnoty, stowarzyszenia, zrzeszenia itp.) Relacje międzyludzkie ujęte w społecznej dynamice mogą ludzi łączyć tworząc grupy społeczne, instytucje czy całe społeczeństwa, lub dzielić przez społeczne podziały. Już w starożytności istniała na wysokim poziomie ogólnie pojęta myśl społeczna. Zaś socjologia jako nauka o społeczeństwie miała trzech ojców. Pierwszym ( w europejskim kręgu kulturowym ) był Platon, następnie J.B. Vicco oraz, tak powszechnie wymieniany za jedynego, A. Comte. Przedmiotem badań nauki o społeczeństwie jest grupa społeczna ujęta w kategoriach stanu i zmiany. Socjologowie badają jednostki o tyle o ile są one w jakiś wewnętrznych relacjach między sobą. Jednostka jako indywiduum nie jest przedmiotem badań socjologii, a zajmuje się nią nauka zwana psychologią. Pod koniec XIX wieku następowały gwałtowne przemiany w łonie europejskich społeczeństw pre-industrialnych. Doprowadziły do powstania społeczeństwa industrialnego. Obecnie mówi się o początkach ery społeczeństw post-industrialnych.
Przedmiotem badań socjologii są również nowoczesność i społeczeństwo przemysłowe.

Socjologia współpracuje z naukami: antropologią, naukami społecznymi, ekonomią, psychologią.

2. Socjologia ogólna, a szczegółowa. Charakter i podstawowe relacje.

socjologia ogólna - bada ona podstawowe zjawiska i procesy społeczne odnoszące się do wszystkich dziedzin życia społecznego, przybiera ona postać różnych teorii wyjaśniających te zjawiska na podstawie badań empirycznych.

Można wyróżnić tu dwa kierunki:
• teorię struktur społecznych - które zajmują się różnymi typami i formami życia zbiorowego, zbiorami i zbiorowościami społecznymi oraz więziami je łączącymi te zbiorowości
• teorię zmian społecznych - które dążą do wyjaśnienia źródeł, form i następstw rozwoju społecznego - postępu a także rozkładu i upadku zbiorowości

Socjologia szczegółowa - Zajmuje się systematycznym opisem poszczególnych dziedzin i wyjaśnianiem zachodzących w nich zjawisk.

Każda socjologia szczegółowa ma wielorakie powiązania z socjologią ogólną. Pierwsza z nich korzysta z inspiracji i założeń teoretyczno-metodologicznych drugiej, a socjologia ogólna weryfikując osiągnięcia badawcze socjologii szczegółowej wyprowadza uogólnienia wzbogacające ogólną teorię socjologiczną.
Między socjologią ogólną i szczegółową istnieją sprzężenia zwrotne i komplementarne powiązania.

3. Interpretacja podstawowych funkcji socjologii.

Teoretyczna - opisuje i wyjaśnia badane przez siebie przedmioty zainteresowań
Praktyczna - służy praktycznemu życiu, praktycznym celom. Wyróżniamy:
· Diagnostyczna - dostarczają praktykom pewnej wiedzy o pewnym wycinku rzeczywistości
· Prognostyczna - czyli dostarcza wiedzy o następstwach pewnych działań albo o krzywdach i ułatwia podejmowanie pewnych decyzji
· Socjotechniczna - wykorzystywana jest do formułowania zaleceń i reguł praktykom, politykom, menedżerom, którzy profesjonalnie zajmują się kształtowaniem postaw i zachowań ludzi.

4. Praktyczne zastosowanie socjologii.

Socjologia jest jedna z gałęzi nauk społecznych, zbioru dyscyplin naukowych, które badają naturę ludzkiego zachowania i związków międzyludzkich oraz ich rezultaty. Praktyczne zastosowanie socjolog ma związek z innymi naukami społecznymi takimi jak:

1.Antropologia fizyczna- bada korzenie biologiczne, związki z innymi naukami i biologiczne zróżnicowanie miedzy nami, koncentruje się na ludzkich skamieniałościach i wytworach

2. Antropologia kulturowa - interesuje się współczesnym społeczeństwem przemysłowym, szczególnie kultura i strukturą społeczna małych zbiorowości i grup społecznych.

3. Ekonomia - zajmuje się sposobami, w jakie produkujemy, rozdzielamy, nabywamy i konsumujemy niezbędne dobra

4. Nauki polityczne - analizują kwestie związane ze źródłami, rozdziałem i wykorzystaniem władzy w społeczeństwie, badają procesy polityczne zachodzące w różnych grupach i organizacjach, są szczególnie zainteresowane formami działania rządu

5. Psychologia - bada podstawy i konsekwencje zachowania jednostki, a szczególnie tym, co ja prowadzi do zachowania się w taki a nie inny sposób

Badaniem społeczeństwa zajmują się także takie nauki jak historia, politologia, socjologia pracy.

5. Podstawowe stanowiska teoretyczne: funkcjonalizmy. Teoria konfliktu. Teoria wymiany.

Funkcjonalizm - jest to kierunek zapoczątkowany w antropologii społecznej, jest to system teoretyczny prezentujący zwartą i oryginalna wizje społeczeństwa. Założenia funkcjonalizmu to: system trwa o tyle o ile poszczególne jego części spełniają swoje funkcje, elementy systemu maja własne potrzeby, które należy tak kształtować, aby ich zaspokajanie nie naruszyło standardów w danym systemie, kształtując potrzeby w trakcie socjalizacji należy różnicować wpajanie wartości, istotną funkcje pełnią instytucje kontroli, usuwające wartości i normy wywołujące napięcia, instytucje socjalizujące prowadza do uwewnętrznienia się wartości, celem funkcjonalizmu jest nadanie socjologii rangi nauki podtrzymującej stabilność i równowagę społeczną. Bada się jak system społeczny podporządkowuje sobie poszczególne elementy, aby współ przyczyniał się one do powodzenia całości.

Teoria konfliktu - jest to teoria Karola Marsa wg, której egzystencja polega na produkcji i dystrybucji dóbr, dzięki temu ludzie wchodzą w stosunki społeczne. Pojawia się własność prywatna środków produkcji tworząc podziały klasowe na posiadających i nie posiadających środków produkcji. Konflikt może przerodzić się w walkę klas od formy ekonomicznej po militarną. Teoria ta opiera się na tym, iż zyski właścicieli powstają zawsze z pracy robotnika i jego kosztem. Twierdzi ona, że interesy dwóch klas nazywanych różnie na przestrzeni lat są w stałym konflikcie.

Teoria wymiany - inaczej interakcji -bada wzajemne oddziaływanie jednostek na siebie w bezpośrednim kontakcie ze sobą nawzajem, które może dążyć do zmiany zachowania u człowieka, jest to działanie systematyczne, skierowane na partnera. Teoria ta jest wykorzystywana do badania relacji przejściowych, a także związków trwalszych takich jak małżeństwo i przyjaźń. Każda ze stron przyjmuje pewne założenia na temat partnera np.:, kim jest, i do czego zmierza, które w trakcie przebiegu interakcji mogą okazać się błędne i mogą wymagać modyfikacji.

6. Techniki i metody badań socjologicznych.

Metody badań socjologicznych to metody wypracowane w socjologii dla bardziej obiektywnego oglądu zjawisk i procesów społecznych.
Określone metody badawcze związane mogą być z daną szkołą socjologiczną, taką jak np. szkoła chicagowska czy też mogą być bardziej efektywne, jeżeli założone hipotezy badawcze wynikają z określonych paradygmatów w socjologii. Przykładowo w ujęciu strukturalno-funkcjonalnym, które opisuje system społeczny jako pewną całość, bardziej przydatna jest metoda wywiadu, przy zastosowaniu wywiadu kwestionariuszowego niż obserwacja uczestnicząca, która może być bardziej przydatna, jeżeli badacz wychodzi z podejścia etnometodologicznego.

Zasadnicze rodzaje metod badawczych w socjologii:

• metoda badań dokumentów

• metoda badań dokumentów osobistych

• analiza treści

• obserwacja

• eksperyment

• socjometria

• wywiad

• wywiad kwestionariuszowy

• ankieta

• wywiad swobodny

• wywiad biograficzny

Podział metod, metody badań socjologicznych podzielić można przede wszystkim na: metody jakościowe, metody ilościowe.

7. Słuszność deterministycznych teorii dotyczących przyrodniczych podstaw życia społecznego.

Życie społeczne to ogół zjawisk wynikających z wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowości przebywających na pewnej ograniczonej przestrzeni. Odnosi się nie tylko do świata ludzkiego, ale również do świata roślinnego i zwierzęcego. Życie społeczne ludzi opiera się na więzi społecznej. Występuje wszędzie tam, gdzie osobniki żywe korzystają z zasobów danej przestrzeni, zaspokajają swoje potrzeby, wzajemnie modyfikują swoje procesy życiowe i zachowanie. Na życie społeczne mają również wpływ czynniki ekonomiczne, miedzy innymi sposoby użytkowania środowiska geograficznego, narzędzi, maszyn, środków zaspokajania potrzeb, umiejętności, praca. Do życia społecznego należą takie zachowania jak: współżycie w rodzinie, stosunki miedzy uczniami i nauczycielem w klasie, współdziałanie i rywalizacja w zakładzie w pracy tzn. działania świadome i celowe a także wszystkie przystosowania, które są nieświadome lub podświadome, kiedy ludzie odruchowo lub bezrefleksyjnie uznają autorytety, podporządkowują się, dążą do pozyskania uznania.. O życiu społecznym czy zbiorowości mówimy wtedy, gdy stwierdzamy, istnienie trwałej więzi, czyli trwałego układu zależności, trwałych stosunków miedzy osobnikami.

8. Charakter wpływu czynników przyrodniczych i ekonomicznych na życie społeczne.

Przyrodnicze podstawy życia społecznego Obejmują one czynniki dotyczące samego człowieka jako istoty biologicznej, jego środowiska geograficznego i struktury ludności Możemy wyróżnić następujące
podstawy: a)biologiczne - w życiu społecznym człowieka najważniejsze są takie cechy jego organizmu
jak:-wyprostowana postawa -wzrok skierowany na przód -duży mózg i złożony system nerwowy -złożony
mechanizm głosowy -długa zależność dziecka od rodziców -popędy i potrzeby -trwałość popędu
seksualnego
b) geograficzne - te czynniki wyznaczają dynamikę i kierunki rozwoju społeczno - gospodarczego kraju.
Mają bezpośredni wpływ na kształt struktury zawodowej i na różne procesy zachodzące w społeczeństwie
- klimat
- ukształtowanie terenu
- rodzaj gleby i roślinności
- świat zwierzęcy
- rzeki
- eksploatowane bogactwa naturalne
c)demograficzne - czynniki te warunkują odpowiednie zjawiska i procesy społeczne zachodzące w
społeczeństwie, np. kulturowe, gospodarcze, polityczne, itp.
- gęstość zaludnienia
- płeć
- wiek
- płodność
- przyrost naturalny
- przeciętna długość życia
- zdrowotność
2) Ekonomiczne podstawy życia społecznego. Składają się na nie: -sposoby użytkowania
zasobów środowiska geograficznego; -narzędzia i maszyny; -organizacja pracy; -ważna jest
forma własności środków produkcji Są to siły wytwórcze Na proces produkcji składa się: -
praca- podmiot -zespół narzędzi.
Znajomość zagadnień ekonomicznych jest niezbędna do zrozumienia typowych zjawisk i procesów
społecznych jakie zachodzą w społeczeństwie, czyli procesów demograficznych, kulturowych,
militarnych, religijnych, itp.

9. Kultura - zakres treściowy.

Pierwotnie słowo kultura oznaczało uprawę roli, obecnie jest to zjawisko społeczne, które ma trzy znaczenia: dobre wychowanie, maniery, moralność, wiedza, oświata, instytucje oświatowe, sztuka, twórczość artystyczna, środki masowego przekazu. Kultura jest narzędziem opisującym grupy społeczne. Jest to ogół wytworów działalności ludzkiej materialnych i niematerialnych wartości i uznawanych sposobów postępowania zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach przekazywanych innym zbiorowością i następnym pokoleniom. Jest to wszystko, co stworzył człowiek, nabywane przez uczenie się, przekazywane innym ludziom: zwyczaje, obyczaje, tradycje. Kultura jest to również cywilizacja, złożona całość, która obejmuje wiedze, wierzenia, sztukę, moralność, prawa obyczaje oraz inne zdolności i nawyki. W bardzo szerokim ujęciu przez kulturę rozumiemy. Zwykle wszystko to, co zostało wytworzone przez człowieka i jest sztucznym środowiskiem wytworzonym przez człowieka. Zasadniczym elementem kultury są wartości, zachowania. Kultura w węższym sensie dostarcza człowiekowi przeżyć w przeciwieństwie do wartości o praktycznym charakterze tworzącym cywilizacje. Dzielimy ja na materialną, która jest zbiorem najrozmaitszych przedmiotów użytkowych zaspokajające materialne potrzeby człowieka i społeczeństwa i duchową, która obejmuje wytwory symbolizujące dążenie ludzkie do ideałów piękna, dobra, sprawiedliwości, prawdy.

10. Struktura wewnętrzna kultury.

Kultura składa się z dwóch głównych komponentów: kultury materialnej i niematerialnej. Cechy kultury to takie przedmioty, idee, wzory i sposoby zachowania, które wyznaczają ważne dla utrzymania i rozwoju tej grupy działania i zachowania, organizują i skupiają wokół siebie grupę, wyznaczają funkcjonowanie innych. Na strukturę wewnętrzną kultury składa się: kultura zbiorowości, dziedzictwo kulturowe i elementy podstawowe kultury.

Kultura osobista jednostki to ogół jednostek, wartości materialnych i niematerialnych akceptowanych i nieakceptowanych, przyswojonych i preferowanych wzorców zachowań. Kultura osobista musi się mieścić w ramach kultury zbiorowości ale obejmuje ona także myśli, idee, uczucia. Kultura zbiorowości to wypracowane, zaakceptowane przez wszystkich uczestników grup i zbiorowości wzory zachowań, sposoby zaspokajania potrzeb, dokonywane wybory, stosowane systemy ocen. Kultura zbiorowości nie jest prostą sumą kultur jednostek. To ogół tych wartości, które zbiorowość uznała za ważne. Kultura jest zawsze zlokalizowana w czasie i przestrzeni oraz w zbiorowości społecznej. Do badania każdej kultury służą elementy podstawowe, czyli cechy kultury, kompleksy kulturowe oraz konfiguracje kulturowe takie jak cywilizacja techniczna, maszynowa, ustrój, religia. Elementy i podstawowe cechy kultury to wartości najwyżej cenione w społeczeństwie zarówno materialne jak i niematerialne. Kompleksy kulturowe to układ elementów i cech kultury pozwalający weryfikować prawidłowość wcześniej dokonanych wyborów. Konfiguracje kulturowe to układ instytucji, grup i podgrup społecznych, zachowań, pozycji i ról społecznych składających się na określony system np. religijny, cywilizacyjny.

11. Mechanizmy oddziaływania kultury na życie społeczne.

Do mechanizmów oddziaływania kultury na życie społeczne zaliczamy:

1.Socjalizacje i kształtowanie osobowości jednostki. Socjalizacja to uczenie się, uzewnętrznianie się norm i zasad, dostosowywanie się i identyfikowanie jednostki ze społeczeństwem. Socjalizacja uczy dyscypliny, panowania nad popędami i potrzebami, zaspokajania ich w sposób przewidziany w danym społeczeństwie. Uczy panowania nad odruchami i emocjami i zachowania zgodne z obyczajem czy korzyścią jednostki, Wpaja aspiracje. Procesy socjalizacji jednostki zachodzą w drodze spontanicznego naśladownictwa, identyfikacji, wychowywania czy też świadomych osobistych decyzji samowychowawczych. Dokonują się w wyniku wzajemnych działań między jednostkami. Jednostka, która podlega socjalizacji przyjmuje określone wzory osobowości, a zwłaszcza systemy wartości i całokształt ról, jakie ona pełni i jakie wyznaczają jej stosunek do świata, innych ludzi i siebie.
2. Ustanawianie systemów wartości, które je określają: wartości zwykle są rozumiane jako abstrakcyjne pojęcia, określające to, co społeczeństwo uważa za dobre, słuszne i pożądane. Uniwersalna wartością jest życie ludzkie.
3. Wzory zachowania się i reagowania w określonych sytuacjach: dotyczą one głównie ważnych dla życia grupy jako całości. Niektóre wzory zostały sformalizowane i maja ważny wpływ na zachowanie porządku z zbiorowościach, każda zbiorowość ma własne zbiory zachowań i systemy wartości, czyli subkulturę.
4.Konstruowanie modeli społecznych i ideałów: Model jest to symbolicznie przedstawiony obraz pożądanego stanu rzeczy, w rzeczywistości nie występuje gdyż jest systemem złożonym z wielu wartości w rzeczywistości nie występujących w całościowych układach. Model służy do oceny realnie istniejącej rzeczywistości, stosuje się go do oceny materiałów, badań empirycznych.

12. Kultura w procesie globalizacji.

Globalizacja to proces zagęszczania i intensyfikowania się powiązań i zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, militarnych, kulturowych, ideologicznych miedzy społecznościami ludzkimi. Odzwierciedla się to w pojawieniu się więzi społecznych, solidarności i tożsamości w skali ponadlokalnej i ponadnarodowej. Powstanie, rozwój i oddziaływanie kultury na życie społeczne nie było by możliwe bez odpowiednich wynalazków i rozwoju techniki. Rozwój kultury na skale masową spowodowały takie czynniki jak wynalezienie druku, elektryczności, aparatów radiowych i telewizyjnych, komputera, uprzemysłowienie, urbanizacja kraju postęp techniczny i cywilizacyjny, wzrost poziomu oświaty, redukcja czasu pracy i wzrost czasu wolnego. Szczególna role w procesie globalizacji odgrywa kultura masowa, która ma wpływ na socjalizacje młodego pokolenia a także na życie ludzi dorosłych. Obecnie na życie ludzi dorosłych i młodego pokolenia wywiera kultura masowa, czyli zespół treści rozpowszechnianych za pomocą środków masowego komunikowania. Kultura masowa to kompleks norm i wzorów zachowań o bardzo rozległym zakresie zainteresowania. Kultura w procesie globalizacji ma za zadanie oprócz dostarczenia rozrywki podnoszenie poziomu oświaty i świadomości ogółu ludności, zmniejszenie dystansu miedzy miastem, a wsią, praca fizyczna a umysłowa, osobami o różnym poziomie wykształcenia a także różnic międzypokoleniowych. Wpływ kultury masowej na jednostki i zbiorowości jest wielokierunkowy i obecny na każdym kroku. Bez jej stałego oddziaływania na życie zbiorowe nie można by mówić o istnieniu człowieka i społeczeństwa. Obecnie wzory kulturowe na skale globalna dokonują się bardziej pokojowo niż kiedyś. Przenoszone są przede wszystkim za pośrednictwem masmediów, masowych kontaktów osobistych tj. przez podróże i popularność turystyki, a także poprzez nabywanie produktów technicznych i konsumpcyjnych.

1. Cechy kultury masowej i warunki rozwoju.

Kultura masowa to ogół treści kulturowych rozpowszechnianych za pomocą środku masowego przekazu. Wielkiej liczbie ludzi przekazywane są identyczne treści z nielicznych źródeł. Rozwój kultury na skale masową spowodowały takie czynniki jak wynalezienie druku, elektryczności, aparatów radiowych i telewizyjnych, komputera, uprzemysłowienie, urbanizacja kraju postęp techniczny i cywilizacyjny, wzrost poziomu oświaty, redukcja czasu pracy i wzrost czasu wolnego. Szczególna role w procesie globalizacji odgrywa kultura masowa, która ma wpływ na socjalizacje młodego pokolenia a także na życie ludzi dorosłych. Obecnie na życie ludzi dorosłych i młodego pokolenia wywiera kultura masowa, czyli zespół treści rozpowszechnianych za pomocą środków masowego komunikowania. Kultura masowa to kompleks norm i wzorów zachowań o bardzo rozległym zakresie zainteresowania. Duża liczba odbiorców i standaryzacja treści stanowią podstawowe cechy charakteryzujące kulturę masową. Do tradycyjnych obszarów kultury masowej zaliczamy: radio, telewizje, film, publikacje książkowe, przekazy audiowizualne, nagrania kasetowe, płyty kompaktowe, gry komputerowe, Kultura masowa zaliczana jest do tzw. trzeciego układu kultury, odnoszona jest niekiedy do problematyki wolnego czasu. Jest to jednak szersze rozumienie kultury masowej niż się zazwyczaj przyjmuje. Kultura masowa rozumiana jest niekiedy jako kultura popularna, mniej ambitna, co nie zawsze jest uzasadnione, ponieważ za pomocą kultury masowej mogą być rozpowszechniane utwory zaliczane do kręgów kultury wysokiej, czyli bardziej ambitnej, trudniejszej w odbiorze. W Polsce obecnie obserwuje się kryzys rozwoju kultury masowej wysokiej, a w mniejszym stopniu kultury masowej o charakterze komercyjnym. Rozwijają się tanie formy kultury masowej, upowszechniane za pośrednictwem niektórych czasopism, telewizji, wideo, masowych imprez muzycznych czy sportowych. Kultura masowa nie zawsze ma korzystny wpływ na rozwój osobowości jednostki.

2. Jednostkowe (indywidualne) i społeczne uwarunkowania osobowości społecznej.

Osobowość społeczna człowieka to zinternalizowana kultura, dynamiczna organizacja idei, postaw, nawyków nadbudowanych nad naturą biologiczną (Szczepański).
Zespół trwałych cech jednostki wpływających na jej postępowanie, wyrastających na podbudowie cech ....... i społ. i kształtowany przez wpływ kultury i struktury zbiorowości, w których jednostka została wyobcowana i w których uczestniczy.
Elementy składowe:
1. Biogenne: są przekazywane dziedzicznie wyposażeniem biologicznym (własności anatomiczne, wzrost,
budowa organizmu, jego właściwości fizjologiczne, działalność gruczołów).
2. Psychogenne: wyposażenie psychiczne człowieka (pamięć, wola, wyobraźnia, uczucia, inteligencja,
spostrzegawczość, temperament, zamiłowania, charakter).
3. Socjogenne: * kulturowy ideał osobowości
* role społeczne
* jaźń subiektywna
* jaźń odzwierciedlona

3. Czynniki warunkujące prawidłową realizację roli społecznej.

Rola - względnie stary i wewn. spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania się innych osób przebiegających według ustalonego wzoru. Proces realizacji roli zależy: a) elementów bio- i psychogennych jednostki, budowa anatomiczna, zdolności, inteligencja itp. Mogą umożliwiać, ułatwiać czy utrudniać wykonywanie pewnych ról. b) wzoru sobow. określającego zespół cech idealnych jakie jednostka wykonująca daną rolę powinna okazywać oraz zespół idealnych sposobów zachowania się. c) definicji roli przyjętej w grupie czy kręgu społecznym, który nadzoruje jej wykonanie np. według przepisów ustalonych przez władze d) struktury grupy czy kręgu jej zawartości wewnętrznej i systemu nagród czy sankcji którymi ona dysponuje w stosunku do swoich członków e) stopnia identyfikacji jednostki z grupą.

4. Osobowość zintegrowana i przyczyny tej dezintegracji.

Integracja społeczna to proces, w którym zbiorowości składowe poprzez wzajemne oddziaływanie tworzą pewna strukturę umożliwiającą powstanie systemu społecznego nowej jakości. Wszystkie elementy osobowości stanowią jedna całość Miedzy nimi mogą wystąpić jednak rozbieżności lub nawet konflikty. Osobowość zintegrowana to brak konfliktów wewnętrznych osobowości, czyli normalna osobowość. Każda osobowość może ulec dezintegracji, czyli rozkładowi, rozchwianiu elementów i wtedy mówimy, że człowiek jest psychicznie lub nerwowo chory. Dezintegracja osobowości oznacza rozpad, rozchwianie jednego lub wielu elementów osobowości. Jest ona wyrazem występujących konfliktów miedzy poszczególnymi konfliktami osobowości. Źródłem dezintegracji mogą być występujące konflikty ról i pozycji społecznych oraz sprzeczności miedzy jaźnią subiektywna, a odzwierciedloną. Społecznymi przyczynami dezintegracji osobowości jest udział w kilku grupach o odmiennych celach działania, udział w grupie zdezintegrowanej, rozpad jaźni subiektywnej (myślenie o sobie źle), długotrwała negatywna ocena (systematyczna ocena negatywna).

5. Przykłady typologii osobowości.

Hipokratesa ze względu na temperament:
* sangwinik
* melancholik
* choleryk
* flegmatyk
Krefschmera ze względu na budowę ciała:
* pyknik (grubasek, życzliwy, łagodny)
* asjenik (kościsty, mało życzliwy)
* atletyk (dobrze zbudowany, zróżnicowany psychicznie)
* dysplastyk (niekształtny, anomalie w zachowaniu)
Drugi rodzaj klasyfikacji to typologia psychologiczna
Spranger:
1. Człowiek teoretyczny, szukający ogólnych teorii wyjaśniających świat,
2. Człowiek ekonomiczny zainteresowany dążeniem do bogactwa i zdobywaniem dóbr materialnych
3. Człowiek estetyczny zainteresowany dążeniem do piękna, jego przejawami
4. Człowiek społeczny zainteresowany dążeniem do niesienia pomocy ludziom znajdującym się w
potrzebie lub nieszczęściu
5. Człowiek polityczny dążący do władzy i dominowania nad innymi
6. Człowiek religijny dążący do poznania Boga, mistyk i misjonarz.
Jung:
- introwertyk
- ekstrawertyk
Szczepański:
- twórczy
- przeciętni
- aktywni negatywnie
- osoby zdane na pomoc i opiekę innych
SOCJOLOGICZNE:
Znaniecki ze względu na typ środowiska wychowawczego (krąg wychowawczy)
1. Ludzie pracy (osobowość ukształtowana przez kręgi pracy - gosp. chłopskie, warsztat rzemieślniczy,
fabryka, zakład, tacy ludzie nie oglądają się na innych)
2. Ludzie dobrze wychowani (kręgi wychowawcze, instytucje upowszechniające ideały wychowawcze -
szkoła, tacy ludzie zabiegają o pozytywną ocenę)
3. Ludzie zabawy (kręgi zabawy, grupy zabawowe, rówieśnicze)
4. Zboczeńcy społeczni (dewianci, margines społeczny, nonkonformiści).
Ludzie dobrzy i mądrzy (nowy typ normalności społecznej, oparty nie tylko na zachowaniu podporządkowaniu się do oistniejącego systemu kulturalnego lecz tworzeniu nowego).

6. Potrzeby, motywacje, postawy zachowania: związki i zależności

Potrzeba to stan niezaspokojenia lub braku odczuwany przez podmiot. Jedną z bardziej znanych koncepcji jest koncepcja hierarchii potrzeb od najniższych do najwyższych, przy czym warunkiem zaspokojenia potrzeb najwyższych jest wcześniejsze zaspokojenie potrzeb niższych. Niektóre potrzeby mogą być wytworzone sztucznie przez czynniki kulturowe lub społeczne, które skrajnie mogą przybierać postać uzależnienia.

Motywacja to system ukierunkowanych działań opartych na różnego typu bodźcach i motywach. Źródłem tych bodźcu i motywów działania są nasze potrzeby. Każde działanie poprzedzone jest motywacja, chociaż jej zaistnienie nie jest równoznaczne z pojęciem aktywności. Pojęcie to odnosi się wyłącznie do jednostek. Nie mówi się o motywacji grupowej. Motywacja określa kierunek i wpływa na cel działania pobudzonego przez siebie. Ważna jest siła motywacji, czyli stopień, w jaki może ona oddziaływać na wybory i dążenia jednostki. Silna i trwała motywacja skłania jednostkę do uporczywości w działaniu.

Zachowania - są to różne formy aktywności społecznej będące rezultatem oddziaływania środowiska lub sytuacji. Jest to wszelki sposób postępowania jednostki bez wnikania w jego uwarunkowania. To reakcja organizmu na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne.

W procesie kształtowani zachowań w występujących układach potrzeby, motywacje, działania występują również takie gdzie potrzeby bądź szybko zmieniają się bądź są nierozpoznawalne.

Najbardziej znana klasyfikacja potrzeb jest klasyfikacja wg Maslowa, który uważa, że dół hierarchii stanowią potrzeby fizjologiczne, a u szczytu znajdują się potrzeby estetyczne. Twierdzi one, że im niższa potrzeba w hierarchii tym jest silniejsza w sensie dominacji nad potrzeba wyższą w sytuacji, gdy obie są niezaspokojone. Im wyższa potrzeba tym mniej niezbędne jest jej zaspokojenie dla utrzymania się przy życiu. Zachowanie człowieka jest motywowane przez niezastąpione potrzeby. Zaspokojona potrzeba w stopniu zadawalającym motywuje do zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu.

7. Budowa postawy, możliwości poznawania i kształtowania postaw.

Postawa to zespół nagromadzonych informacji, doznań i organizacji uczuć , motywów i doświadczeń jednostki ludzkiej będący podstawowym elementem całej organizacji psychicznej jednostki. Wg Miki to pewien względnie stały stosunek emocjonalny lub oceniający do przedmiotu, bądź dyspozycja do wystąpienia takiego stosunku wyrażająca się w kategoriach pozytywnych i negatywnych bądź neutralnych. Jest elementem składowym osobowości. KOMPONENTY: poznawczy- składają się na niego wiadomości o jej przedmiocie, przekonaniu, przypuszczeniu bądź wątpieniu. Najważniejszym jest przekonanie, które jest intelektualnym stanem pewności o realności lub słuszności jakiegoś przedmiotu lub zjawiska. Emocjonalny zwany też emocjonalno-motywującym składa się z uczuć wyższych takich jak radość, szacunek, zachwyt oraz odpowiednie tym uczuciom przeciwieństwa. Zachowawczy kierunek behawiorystyczny, składa się z reakcji mimicznych, wokalnych , werbalnych czyli czynności zorganizowanych i ukierunkowanych na cel jakimi są pomoc opieka. Behawiorystyczny składnik postawy jest bardzo istotny, bowiem umożliwia podział i diagnozowanie i podział postaw na: werbalne i niewerbalne. Postawy nie są jednorodne lecz wszystkie posiadają takie cechy jak: treść przedmiotowa: wskazuje czego postawa dotyczy -zakres - informacja o liczebności jej przedmiotów -kierunek-uwidoczniają się w uszeregowaniu postaw studentów wobec studiów od zdecydowanie pozytywnych do coraz mniej pozytywnych. - siła postawy krańcowo pozytywna i krańcowo negatywna są silniejsze niż postawy umiarkowane, - złożoność i zawartość to cechy postawy które wiążą się z występowaniem norm już trzech komponentów w każdej pełnej postawie -trwałość - z upływem czasu postawy ulegają zmianie tak jak zmienia się rzeczywistość społeczna i jej poszczególne składniki. Niekiedy mimo zaistnienia zupełnie innej sytuacji, nadal funkcjonują stare poglądy postawy.

8. Klasyfikacja postaw.

1 P. personalne: - intrapersonalne - w stosunku do samego siebie, - interpersonalne- do innych ludzi i zbiorowości,
2. P. rzeczowe-dotyczą różnych przedmiotów materialnych,
3. P. wobec instytucji i norm społ., czynności społ., teorii naukowych ,- konformistyczna, nonkonformistyczna, - legalistyczna, - przestępcza. Postawa konformistyczna wyraża poglądy zgodne z normami akceptowanymi w określonej grupie. Konformizm społ. jest także efektem funkcjonowania kontroli społ. i jej skuteczności. Postawa nonkonformistyczna stanowi odwrotność p. konformistycznej, polega na jasnym i intencjonalnym nie respektowaniu określonych norm społ. a nawet prawnych obowiązujących w danej grupie . Postawa legalistyczna wyraża się w uznawaniu norm prawa obowiązującego , niezależnie od kontekstu społecznego i specyficznych okoliczności w jakich jednostka się znajduje. Postawa przestępcza - jednostka narusza obowiązujące normy prawne.

9. Zachowania jako funkcja postaw i sytuacji.

Zachowanie jest narzędziem umożliwiającym zaspokajanie potrzeb. Zachowanie stanowiące funkcję postaw i sytuacji jest zawsze zależne od sytuacji, ale nie reakcją na bodźce. Zachowanie jest też zdeterminowane przez postawy jednostek i postrzeganą i w określony sposób ocenianą sytuację. Zachowanie to zespół reakcji ruchowych osobnika które mogą być wywołane czynnikami zew lub wew. , zdeterminowane naszymi postawami , czynnikami sytuacyjnymi. Postawa-pewna bardzo trwała struktura naszej osobowości złożona z trzech elementów: poznawczych , emocjonalnych i tendencji do zachowania się. Nasze zachowanie nie wynika bezpośrednio z postaw- może być zupełnie inne. Duży wpływ na zachowanie mają czynniki sytuacyjne:- obecność innych osób, - pełnienie określonych ról społ. ,-obawa przed sankcjami i karami, -zarobek,- interes. Teoria wartości oczekiwanej za zachowanie jednostki jest wynikiem jej wewn skomplikowanych procesów psychicznych L.Hull : zachowanie człowieka jest konsekwencją zaszłych zdarzeń.

10. Proces kształtowania się więzi społecznej i zbiorowości społecznych.

Mechanizm ten jest równoznaczny z tworzeniem społeczeństwa, świadczy o wzajemnych stosunkach między ludźmi. Kontakt ten jest bezpośredni i osobisty i przeradza się w kontakt psychiczny, gdy wystąpi zainteresowanie, oraz w styczność społeczną, gdy nastąpi wzajemne oddziaływanie, czyli interakcja. Interakcja obejmuje zachowania zmierzające do modyfikacji zachowań partnera zgodnie ze wspólnym określeniem wzajemnych oddziaływań, ich znaczeń i odniesień. Świadome oddziaływanie partnera na partnera na określonym gruncie jest stosunkiem społecznym. Pewne stosunki społeczne mają charakter zależności. Stosunki i zależności są elementami więzi społecznej. Ten proces kształtowania sie więzi ma charakter naturalny.

11. Styczności i stosunki społeczne. Ich rodzaje i znaczenie w procesie powstawania zbiorowości.

1) Styczność przestrzenna - najwcześniejszy etap kształtowania się więzi. Pojawia sie wówczas, gdy jednostki spostrzegają innych ludzi, lokalizują ich w przestrzeni i uświadamiają sobie obecność innych.

2) Stycznośc psychiczna - objawia się wzajemnym zainteresowaniem pewnymi cechami osób pozostających w styczności przestrzennej. To zauważanie cech, które mogą zaspokoić różne potrzeby, poznawanie się i zacieśnianie więzi.

3) Styczność społeczna - wzajemne dostrzeganie u siebie interesujących cech bądź rzeczy, chęć dokładniejszego poznania i pozyskania lub wymiany jakiejś wartości.

Podział styczności:
1) ze względu na sposób kontaktu
- pośrednia
- bezpośrednia
2) ze względu na czas i częstotliwość trwania
- trwała
- przelotna
3) ze względu na zakres styczności
- publiczna
- prywatna
4) ze względu na przedmiot styczności
- osobista
- rzeczowa

12. Mechanizmy i środki kontroli społecznej.

Kontrola społeczna to wszelkie mechanizmy uruchamiające niekiedy wymuszające współdziałanie, które utrzymuje porządek społeczny. To rozwijany przez każdą zbiorowość i grupę społeczna system miar, sugestii, sposobu przekonywania, nakazy, zakazy, sposoby perswazji, nacisku, sankcji, przymusu fizycznego regulujące zachowania zgodne z przyjętymi normami działania i wartościami. Funkcja kontroli społecznej jest przeciwdziałanie zachowaniom dewiacyjnym i wymuszanie zachowań konformistycznych. Dzięki sposobom oddziaływania grupa doprowadza do zachowania jednostki zgodnego z przyjętymi normami, wzorami i do respektowania wartości.

Wyróżniamy następujące mechanizmy kontroli społecznej:
1. Psychospołeczne o charakterze osobowościowym, zaliczamy do nich zwyczaj, czyli ustalony sposób zachowania się w określonych sytuacjach, który nie budzi sprzeciwu i nie styka się z negatywnymi reakcjami.
2. Materialno-społeczne o charakterze przymusu zewnętrznego stosowany przez instytucje, człowiek dąży do uznania społecznego i poczucia bezpieczeństwa.
3.Obyczaj, czyli ustalony sposób postępowania, z którym grupa wiąże pewne oceny moralne, którego naruszenie wywołuje sankcje negatywne.
4. Zwyczaj jest to ustalony sposób zachowania w pewnych sytuacjach, który nie spotyka się z negatywnymi reakcjami grupy. Powstaje w wyniku przyzwyczajeń, nawyków, ustala się droga tradycji.
5. Sankcje są te reakcje grupy na zachowanie się człowieka w sytuacjach społecznie ważnych. Są niezbędne do kierowania zachowaniem.

13. Znaczenie zwyczajów i obyczajów jako środków kontroli społecznej. [?]

zwyczaje (powstają w wyniku przyzwyczajeń, nawyków, ustalają się drogą tradycji).

obyczaje (zakłada pewien przymus w uznawaniu wartości i definiowaniu sytuacji)

14. Instytucje społeczne, funkcja instytucji. Charakterystyka instytucji totalnych.

Jest to część składowa więzi społecznych. J. Szczepański i Stanisław Kosiński.
Mówimy o instytucjach w sposób wieloznaczny:
1. Grupy osób wyłonione z szerszej zbiorowości dla zaprezentowania jej interesów
2.Formy organizacyjne zespołu czynności wykonywanych przez niektórych członków grupy w imieniu
całości
3.Urządzenia materialne i środki działania pozwalające tym osobom wykonywać ich funkcje
4.Role społeczne szczególnie doniosłe dla życia grupy.
Mamy do czynienia z instytucjami społ., gdy ludzie powołują swą reprezentację jednoosobową lub kolegialną, wykonując swoje czynności publicznie inpersonalnie (czasowo) i w sposób standardowy, powtarzalny, identyczny.
Nurty subiektywizujące socjologii - kładą nacisk na zmienność - mała rola pojęcia instytucji.
Nurty obiektywizujące socjologii - wielka rola dla pojedynczych instytucji.
Panuje moda w socjologii i ek. na instytucjonalizowanie.
Instytucja to powtarzalny sposób ujmowania w ramy działań społecznych ludzi, aprobowany sposób załatwiania spraw między ludźmi.
Socjologia staje się instytucjonalna, gdy przyłącza wagę do tego co formalne i społecznie aprobowane.
Rodzaje instytucji:
1.Formalne (są wyraźnie regulowane przez spisane przepisy) i nieformalne (są regulowane przez
normy przyjęte zwyczajowo, ograniczanie do tej zbiorowości, w której się pojawiły).
2.Ze względu na dziedziny życia społecznego.
♦ ekonomiczne (regulują produkcję i konsumpcję)
♦ polityczne (związane z władzą, interesami publicznymi)
♦ wychowawcze (socjalizacja)
♦ kulturalne (przekazują, utrzymują, rozwijają dziedzictwo kult.)
♦ socjalne (załatwiają sprawy społ. ważna w odczuciu członków grupy)
♦ religijne (stosunek człowieka do sił wyższych)

Instytucje totalne - to instytucje, w których ograniczony charakter symbolizuje fizyczne bariery umożliwiające kontakt ze światem wewnętrznym (zamknięte drzwi, wysokie mury). To instytucje, które swą organizację wewnętrzną opierają na ingerencji we wszystkie sfery życia ich członków, ścisłej nad nimi kontroli, przy jednoczesnym braku kontroli ze strony społeczeństwa.

15. Organizacja społeczna i jej rodzaje. Biurokracja jako typ organizacji społecznej.

Organizacja społeczna jest rozumiana jako: organizacja jako grupa celowa, organizacja jako system przemyślanych metod i środków efektywnego osiągania celów. Organizację społeczna rozumie się jako zespół środków przy pomocy, których zbiorowość utrzymuje swoja równowagę wewnętrzną, czyli swój porządek, ład, to sposoby zarządzania ludźmi oraz kierowania różnymi środkami działania. To układ wzorów zachowań, instytucji, roli społecznych, środków kontroli społecznej, który zapewnia współżycie członków zbiorowości, przystosowuje ich dążenia i działania w procesie zaspokajania potrzeb i rozwiązuje problemy i konflikty wynikające w toku współżycia.
Rodzaje organizacji społecznych:
1. Formalna - sformalizowany system przepisów, stanowisk, ról, sankcji i instytucji formalnych ustalonych na drodze prawnej Podstawowe elementy: podział ról, hierarchia władzy, system informacji, zasady współdziałania.
2. Nieformalne - spontaniczny wytwór wzorów działań przekazywanych tradycją, obyczajami, sankcjami etycznymi i satyrycznymi. Podstawowe elementy: zbiorowość nieprzewidziana przez organizacje formalne, kodeks postępowania oparty jest na zwyczajach normach, wartościach grupowych, stereotypach. Organizacja społeczna zapewnia porządek, czyli ład społeczny. Formalna struktura zarządzania odpowiedzialna za planowanie, nadzór i koordynowanie pracy różnych segmentów organizacji jest biurokracja.

16. Sankcje. Znaczenie sankcji pozytywnych i negatywnych.

Mechanizmem zewnętrznej kontroli społecznej są. sankcje, czyli reakcje grupy na zachowania się członków w sytuacjach społecznie ważnych. Sankcje dzielimy na pozytywne i negatywne. Sankcje negatywne to np.: drwiący uśmiech, ocena niedostateczna, zwolnienie z pracy, pozytywne to: przyjazne powitanie, awans, stypendium naukowe.
Sankcje dzieli się również na
1.Formalne są to reakcje instytucji sformalizowanych,
2- nieformalne są to reakcje opinii publicznej, kręgów koleżeńskich i sąsiedzkich.
Podział ze względu na charakter sankcji dzieli je na:
1.Prawne- system kar, nagród przewidzianych przez przepisy prawa tj. upomnienia, nagany, kary, nagrody,
2. Etyczne- system kar i nagród za zachowanie kwalifikowane jako niemoralne lub moralne, 3.Satyryczne- system drwin, ośmieszeń, lekceważeń okazywanych jednostce,
4. Religijne- nagrody i kary przewidziane przez system dogmatów i wieżeń dowolnej religii.

Kontrola społeczna odnosi się zazwyczaj do działań nieformalnych naruszających normy obyczajowe lub moralne, kontrola zachowań nigdy nie jest całkowita, jednostce pozostawia się pewną sferę prywatności.

17. Pojęcie, koncepcja i budowa społeczeństwa.

Przez społeczeństwo rozumie się ludność zamieszkałą na określonym terytorium zwykle w granicach jakiegoś państwa. Jest to najszerszy rodzaj zbiorowości społecznej obejmujący wielostopniowe struktury, grupy, kręgi, zbiorowości etniczne, zbiorowości oparte na podobieństwie zachowań, zbiorowości terytorialne oraz klasy i warstwy społeczne, a także wszelkie postaci zbiorowości, ale stanowiących pewien zamknięty układ odrębny od innych społeczeństw. Zbiorowości te na czele z rodzina zaliczane są do podstawowych składników społeczeństwa i formy życia zbiorowego. Trzon struktury społecznej stanowi struktura klasowa, a klasy i warstwy społeczne to podstawowe zbiorowości. Wg niektórych koncepcji wyróżnia się klasy: wyższą, wyższą-średnią, średnia i niższa.
Wyróżniamy trzy koncepcje społeczeństwa:
1. Empiryczna, czyli ukazująca społeczeństwa konkretne, które realnie istnieją na określonym obszarze i szczeblu rozwoju,
2. Konceptualistyczna, która przedstawia społeczeństwo ujęte modelowo np. ogólny model społeczeństwa socjalistycznego,
3.Filozoficzna, która społeczeństwo traktuje jako środowisko i kategorie istnienia człowieka.

18. Struktura społeczna.

Struktura społeczna to budowa społeczeństwa, układ różnorodnych elementów oraz procesów i relacji występujących miedzy nimi. Elementami tymi są najczęściej zbiorowości społeczne, grupy, społeczności lokalne, instytucje, role społeczne.
Strukturę społeczna dzielimy wg kryterium:
1. Wielkości i jest to liczebność członków w zbiorowościach społecznych oraz rodzaj występujących między nimi relacji,
2. Samoistności jest to możliwość zaspokajania przez zbiorowość społeczną potrzeb oraz zdolności do wyznaczania obszarów i kierunków życia społecznego,
3. Niesamoistności jest to zdolność do zaspokajania przez zbiorowość potrzeb, kształtowania zachowań i motywacji działania ze względu na występowanie w życiu społecznym innych grup i zbiorowości społecznych.
W socjologii wyodrębnia się trzy typy struktur społecznych:
1. Mikrostruktury to małe struktury społeczne, których podstawowymi elementami są jednostki lub pełnione przez nich role społeczne, najważniejsze to rodzina, grupa rówieśnicza, jest to układ grup formalnych i nieformalnych, występujące w społeczeństwie specyficzne dla niego wzorce wzajemnych oddziaływań, interakcji i stosunków społecznych. 2. Makrostruktury, to duże struktury społeczne, których elementami są zbiorowości takie jak naród, klasy, warstwy, zbiorowości terytorialne, wyznaniowe i etniczne, charakterystyczny dla danego systemu społecznego.
3. Mezostruktury to struktura pośrednia pod względem rozmiarów i cech miedzy makro i mikrostruktura Wszystkie te elementy są uporządkowane i ułożone w spójny system zdolny do funkcjonowania i rozwoju. Badania struktury społeczne zmierzają do identyfikacji zasadniczych elementów danego społeczeństwa, występujących miedzy nimi relacji oraz zachodzących zmian.

19. Wymiary struktury społecznej.

Możemy wyróżnić wymiary struktury: ekonomiczny, władzy, wykształcenia i prestiżu. Pierwszym wymiarem struktury jest rola społeczna, czyli względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania innych osób przebiegających według mniej lub bardziej wyraźnie ustalonego wzoru. Rola to zespół praw i obowiązków, przywilejów i wymagań, które określają zachowanie jednostki. Drugim wymiarem struktury ściśle związanym z rola społeczną jest pozycja jednostki, jaka w danej grupie zajmuje. Pozycja oznacza miejsce danej roli w grupie lub w hierarchii ról. Trzecim wymiarem struktury jest władza grupowa, która wyraża się w kontroli jednego członka nad innymi, bądź nawet na wymuszeniu zachowań, uznanych za obowiązkowe lub pożądane z punktu widzenia danej grupy. Strukturę społeczną można rozpatrywać w ujęciu horyzontalnym i wertykalny.

20. Zbiorowości społeczne, ich klasyfikacja i budowa zbiorowości.

Zbiór społeczny jest to agregat ludzi o podobnych charakterystykach posiadających jakąś cechę wspólną, wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego, bez względu na to czy ludzie ci uświadamiają sobie posiadanie tej cechy (łysi, kulawi, blondyni).
Kategoria społeczna to zbiór ludzi wyróżnionych na podstawie cech ważnych dla życia społecznego (kategoria zawodowa, wieku, płci, wykształcenia).
Są to zmienne niezależne (oś X)
Wg Lazarsfelda zmienne niezależne są wcześniejsze od zmiennych zależnych a zmienne ogólne sa wcześniejsze od zmiennych bardziej szczegółowych.
Zbiorowości społeczne to zbiór ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje pewna więź społeczna
Więź społeczna: - ma charakter psychospołeczny (my i oni)
- występują interakcje i relatywne odizolowanie interakcji, które zachodzą pomiędzy ludźmi od tych, które nie zachodzą.

21. Grupa społeczna i jej elementy składowe. Rodzina jako przykład grupy i instytucji społecznej.

Wg Szczepańskiego:
Grupa społeczna to pewna ilość osób (najmniej trzy), powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadających pewne wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności.
♦Zbiorowość, która wykształciła pewien zakres wspólnego myślenia
♦Zbiór osób, które wyznaczają więź społeczną (charakter dwoisty) i samoświadomość
♦W grupie istnieje komunikacja i łączność
♦Istnieje tendencja do zachowania konformizmu, kulturowo wspólnych wartości
♦Istnieje świadomość wspólnych interesów i ich przedkładanie nad swoje interesy
♦Wspieranie się o pewne podstawy materialne (wzór fizyczny członka → też jego funkcje)
♦Istnieje pewne terytorium, majątek, budynki, ośrodki, skupienia, wspólne symbole, herby, sztandary,
pieczęcie
♦Grupa wykształciła władzę grupową i instytucje (pewne sposoby działania, załatwiania spraw) grupowe
♦Istnieje określony sposób zachowania
Wg Kosińskiego grupa wyznaczona jest przez:
1.Co najmniej 3 członków (istnieje większość i mniejszość, podstruktura)
2.Cel (wyznacza solidarność, więź)
3.Wyraźna struktura wewnętrzna zbudowana z pozycji zajmowanych przez członków i związanych z nimi
ról, stosunki władzy
4.Tożsamość (wskazuje na jej odrębność)
5.Ośrodki skupienia, symbole.

Rodzina to stosunkowo trwała grupa społeczna związana z jednostek powiązanych przez wspólnych przodków, małżeństwo lub adopcję. Wpływ rodziny jest decydujący dla rozwinięcia ważnych cech osobowości dziecka i jaźni subiektywnej. Zadania i funkcje rodziny są ważne dla rodziny, ale przede wszystkim dla społeczeństwa jako całości, dlatego nie są sprawa indywidualna jej członków. Rodzina we wszystkich społeczeństwach i kulturach spełnia dwa podstawowe zadania bez względu na to, jakie przyjmuje formy: wszędzie utrzymuje ciągłość biologiczna społeczeństwa, przekazuje typy genotypowe, utrzymuje i pomnaża jego liczebność oraz utrzymuje ciągłość kulturalna przekazując dziedzictwo kulturowe naszym społeczeństwie mamy do czynienia głównie z jednym jej typem rodziną nuklearną oraz w pewnym stopniu z typem rodziny poszerzonej. Istnieje również trzeci typ rodziny, rodzina poligamiczna. Istota rodziny są dwa rodzaje więzi małżeńska i rodzicielska. Rodzina jest częścią społeczności terytorialnej miejskiej lub wiejskiej. Funkcje rodziny to prokreacyjna - utrzymuje ciągłość biologiczna społeczeństwa, materialno-ekonomiczna (gospodarstwo domowe, zabezpieczenie bytu rodziny, zabezpieczenie na starość, gromadzenie majątku), opiekuńczo-zabezpieczajaca - związana z postępowaniem wobec dzieci i osób starszych, sprawuje kontrole nad postępowanie swoich członków, a przede wszystkim młodego pokolenia, prowadzi gospodarstwo domowe, przekazuje dzieciom pozycje społeczna rodziców, kulturowa, rekreacyjno-towarzyska, emocjonalno-ekspresyjna (zaspokajanie potrzeby przynależności, poczucia bezpieczeństwa.

22. Kategorie. Kręgi zbiorowości.

Zbiór społeczny to ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólna wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego.Kategorie społeczne to jednostki wyróżnione ze względu na cechy ważne dla przebiegu procesów społecznych i względnie stałe. Są nimi zwłaszcza cechy demograficzne i społeczne. Mówimy wówczas o kategorii wieku, płci, zawodu, pochodzenia społecznego. Kategorie wyróżnia się ze względu na obiektywne cechy, celem sporządzenia opisu jakiegoś fragmentu opisu rzeczywistości społecznej. Kręgi społeczne to niewielkie zbiorowości opierające się na bezpośrednich stycznościach nie posiadające wyraźnej zasady odrębności ani innych komponentów konstruujących grupę. Krąg ma płynny skład członkowski i niesformalizowane członkostwo. Wyróżniamy kręgi stycznościowe luźne o trudnym do ustalenia składzie członkowskim, koleżeńskie i przyjacielskie charakteryzujące się silniejsza więzią i mniejszą liczebnością niż kręgi stycznościowe. Kręgi powstają i funkcjonują wokół jakiegoś opiniotwórczego lidera. Zbiorowość jest to ogólne skupienie ludzi, między którymi wystąpiła nawet na krótki okres czasu więź społeczna. Zbiorowości to publiczność, którą stanowią ludzie w tym samy lub zbliżonym czasie odbierający w celach rekreacyjnych lub informacyjnych identyczny przekaz. Publiczność może być zebrana lub rozproszona. Zbiegowisko, czyli przelotne skupienie kilku lub kilkudziesięciu osób zainteresowanych wspólnym zdarzeniem. Tłum powstaje najczęściej ze zbiegowiska i określany jest jako przelotne zgromadzenie kilkudziesięciu lub kilkuset osób na przestrzeni umożliwiającej bezpośredni kontakt, które spontanicznie i identycznie reagują na te same podniety.

23. Mikro i makrostruktury (warstwy, klasy społeczne).

Naród inaczej społeczeństwo jest to najszerszy rodzaj zbiorowości społecznej obejmującej, swoimi ramami całość wielostopniowych struktur, grup, kręgów i wszelkiej postaci zbiorowości, stanowiących pewien układ zamknięty, mający swoja zasadę odrębności. Mikrostruktury występują w grupach małych liczących kilka lub kilkanaście osób, wyznaczają je najczęściej układy pozycji społecznych ich członków takie jak: zawód, stanowisko, udział w zbiorowej konsumpcji, udział we władzy, udział w kulturze oraz styl życia, postawy, aspiracje, światopogląd. Makrostruktury maja złożoną budowę, są czymś więcej niż sumą struktur małych grup. W ich skład oprócz członków wchodzą małe i średnie grupy, odpowiednio rozbudowana organizacja, składniki materialne, symbole i wartości. Klasy społeczne uważane są za podstawowe elementy makrostruktury społecznej, decydują one o hierarchii miedzy ludźmi o ich szansach życiowych, poziomie zamożności. Klasami nazywamy wielkie grupy ludzi, różniące się miedzy sobą. Powstały one wraz z prywatną własnością środków produkcji, których posiadanie lub nieposiadanie różnicuje ludzi. Klasy dzielimy na podstawowe (właściciele środków produkcji) i niepodstawowe (pracownicy, proletariat) oraz posiadające środki produkcji i ich nie posiadające.. Warstwy są zbiorem lub kategoria społeczną ludzi uplasowanych na podobnej pozycji pod względem stosunku do jakiejś cechy społecznie doniosłej. Warstwa określa się zbiorowość wyodrębniona ze względu na podobny styl życia, obyczaj poziom dochodów.

24. Rodzina jak przykład grupy i instytucji społecznej.

Tezy potwierdzające, że rodzina jest podstawową mikrostrukturą:
- historycznie najstarsza forma życia społecznego
- najpowszechniejsza grupa społeczna, której członkiem był i jest z reguły każdy człowiek
- jest podstawą istnienia społeczeństwa
Rodzina jako grupa społ. - jest to opis jej struktury, która powstała z różnych osobistych więzi i
styczności (bezpośredniej). Charakter stosunków jest nieformalny.
Rodzina jest grupą złożoną z osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim. Pokrewieństwo
może być rzeczywiste lub zastępcze, zachodzi w linii wstępnej i zstępnej, a występuje w linii prostej i
bocznej. Członkowie rodziny żyją zazwyczaj pod jednym dachem i tworzą jedno gospodarstwo domowe
obejmujące dwa pokolenia (r. mała) albo trzy pokolenia lub kilka rodzin połączonych pokrewieństwem w
linii bocznej (r. duża).
Aspekty struktury rodziny:
- psychologiczny (więzi emocjonalne)
- społeczny (pozycja, władza wewnętrzna)
- kulturowy (wzory zachowań w rodzinie)
Rodzina jako instytucja społeczna - system praw, obowiązków i norm, które regulują role członków
rodziny oraz funkcje rodziny na rzecz społeczeństwa jako całości.
Rodzina jest postrzegana jako:
- uznany społecznie typ trwałego obcowania płciowego
- jest instytucjonalną formą małżeństwa
- zawiera pewien system nomenklatury określającej stosunki pokrewieństwa
- jest swoistą jednostką gospodarczą zapewniającą przede wszystkim dzieciom utrzymanie i wychowanie
- jest grupą społeczną zamieszkującą na ogół wspólnie

25. Najważniejsze funkcje rodziny. Klasyfikacja rodziny.

Wg Tyszki:
1. Materialno-ekonomiczna (aspekt produkcyjny, zarobkowy, usługowo-konsumpcyjny, gospodarczy)
2.Opiekuńczo-zabezpieczająca (opieka czasowa lub stała, wspomaganie osób niepełnosprawnych)
3.Prokreacyjna (zaspokajanie reprodukcyjnych potrzeb społeczeństwa)
4.Seksualno-rodzinna (społecznie akceptowana forma współżycia płciowego)
5.Legalizacyjno-kontrolna (rodzina kontroluje zachowania swoich członków i stosuje kary wobec tych, którzy naruszają normy społecznie akceptowane - w imieniu całego społeczeństwa)
6.Socjalizacyjna (uspołeczniająca, przygotowanie dzieci do pełnienia podstawowych ról społ. i wzajemne dostosowanie osobowości małżonków w formie spontanicznej, żywiołowej - wychowanie poprzez życie, intencjonalne i wewnątrzrodzinne)
7.Klasowa (rodzina przekazuje swoim dzieciom status społ., pozycję klasową swych rodziców, wpaja
wzory właściwe dla danej klasy społ., habitus - Bovrdieux)
8.Kulturowa (zazębia się z socjalizacyjną, wpajanie wzorów estetycznych)
9.Rekreacyjno-towarzyska (rodz. jest środowiskiem, w którym człowiek znajduje oddźwięk społeczeństwa, minimum kontaktów towarzyskich, atmosferę, życzliwość, która umożliwia rozładowywanie napięć psych. powstałych poza rodziną; człow. ma potrzebę przynależności i uznania)
10.Emocjonalno-ekspresyjna (człow. zaspokaja swe potrzeby emocjonalne, wyrażania siebie)
Postać życia społecznego w ujęciu:
-filogenetycznym (jak zmienia się rodzina w poszczególnych epokach)
-ontogenetycznym (wewnętrzna historia rodziny)
Typologia rodzin:
-ze względu na liczbę partnerów w związku małżeńskim
1. monogamiczne
2. poligamiczne
-ze względu na hierarchię prestiżu i władzy
1. patriarchalne
2. matriarchalne
-ze względu na dziedziczenie nazwiska i majątku
1. patrylinearne (po mężu)?
2. matrylinearne (po żonie)
-charakter endo- (małżeństwa pomiędzy partnerami z różnych grup społ.) lub egzogamiczny
(małżeństwo w obrębie tej samej grupy)
-miejsce zamieszkania
1. patrylokalne
2. matrylokalne
-wielkość
1. małe (nuklearne)
2. duże (rozszerzone, starsze historycznie)
-przynależność klasową, źródło utrzymania, środowisko zewnętrzne zamieszkania, styl życia rodzinnego (np. partnerski)

26. Rodzaje osobowe i instytucjonalne rodziny.

27. Czynniki kształtujące struktury rodziny.

Struktura rodziny to stałe ramy nie zawsze sformalizowane, wewnątrz których przebiega życie i zachowanie małżeńsko rodzinne. Stuk turę rodziny określa: liczba i jakość członków rodziny, układ ich pozycji i ról społecznych, usytuowanie przestrzenne, siła więzi instytucjonalnych i psychicznych łączących poszczególnych członków rodziny świadczy o jej spójności,

Podział czynności oraz struktura wewnątrz rodzinnej władzy i autorytetów i wewnątrz rodzinny rozkład miłości i względów. Ostatnio obserwuje się, że największym przemiana uległy stosunki miedzy małżonkami, a rodzicami, nastąpił wzrost pozycji kobiety w społeczeństwie, mniejsza zależność żony względem męża, małżeństwa są bardziej partnerskie. Wzrasta pozycja dziecka w rodzinie. Dziecko przestało być siłą robocza w gospodarstwie rolnym, ma inna hierarchie w rodzinie niż w wcześniej. Najlepiej układają się stosunki miedzy rodzeństwem w rodzinach wielodzietnych, w których wszystkie dzieci są traktowane jednakowo.

28. Formy małżeństwa i rodziny.

Małżeństwa mogą występować w formie monogamicznej lub poligamicznej. Rodziny dzielimy ze względu na współmałżonków na: monogamiczną - to związek miedzy jednym mężczyzna a jedna kobieta. Poligamiczną to małżeństwo jednego mężczyzny z kilkoma kobietami lub poliandria, czyli małżeństwo jednej kobiety z kilkoma mężczyznami. Małżeństwo endogamiczne zawierane miedzy członkami własnej grupy społecznej. Egzogamiczne to zawierane miedzy partnerami różnych grup społecznych. Ze względu na hierarchię: rodzina patriarchalna - ojciec sprawuje władzę. Rodzina matriarchalna - dominująca pozycje zajmuje matka. Małżeństwa egalitarne to takie gdzie mąż i żona maja równe prawa i obowiązki. Ze względu na miejsce zamieszkania po ślubie dzielimy na patrylokalne - młode małżeństwo mieszka w domu pana młodej, matrylokalne w domu rodziców panny młodej, neolokalne we własnym mieszkaniu. Ze względu na stopień pokrewieństwa wyróżniamy rodziny małe: pełna)małżeństwo + dzieci), niepełna)matka lub ojciec +dzieci), poszerzona (to rodzina trzypokoleniowa składająca się z dzieci rodziców oraz dziadków), rodzina wielka (to grupa składająca się z rodzeństwa ich współmałżonków, ich dzieci oraz rodziców, rodziny wielkie to rodziny, które utrzymują ze sobą kontakty). Ze względu na sposoby ustalania pokolenia: pochodzenie patrilinearne pochodzenie od ojca, matrilinearne - pochodzenie od matki. Ze względu na źródło utrzymania rodziny i styl życia rodzinnego na chłopskie, robotnicze, rzemieślnicze, inteligenckie oraz wiejskie, małomiasteczkowe i miejskie.

29. Przemiany rodziny, a zmiany społeczne.

Funkcjonowanie polskich rodzin kształtuje się pomiędzy modelem tradycyjnym z dominująca rola męża i ojca oraz interakcjami o charakterze autorytarnym, a modelem partnerskim, w którym interakcje miedzy małżonkami oraz pomiędzy rodzicami a dziećmi a także podział ról pozbawione są dominacji i autorytaryzmu. Najważniejsza funkcja rodziny jest funkcja ekonomiczna i emocjonalna, socjalizacyjno-wychowawcza oraz prokreacyjna i seksualna. Współczesny kształt Polskie rodziny jest wynikiem dwóch równocześnie występujących zjawisk społecznych: z jednej strony utrzymuje się silny familio centryzm polskiego społeczeństwa, z drugiej w decydujący sposób na realne funkcjonowanie rodziny wpływa praca zawodowa kobiet. Stawiając żonę w pozycji partnerskiej względem męża, umacniając przy tym rangę miłości, duchowego partnerstwa w małżeństwie. We współczesnej rodzinę wyraźnie wzrosła pozycja dziecka. Przejawem tego są nowe role domowo rodzinne dzieci inne niż dawniej. Obecnie dziecko obciąża materialnie rodzinę świadczeniami związanymi z kształceniem i zapewnieniem mu materialnych podstaw do założenia własnej rodziny. Dziecko przestało być siła roboczą. Aktualnie często zajmuje w rodzinie centralna pozycje taka, jaka zajmował główny żywiciel lub najstarszy jej członek. Często spotyka się pozycje ulubieńca, którym bywa jedynak lub najmłodsze dziecko.

30. Kryzys życia rodzinnego, a zmiany społeczne.

W rodzinie jako najmniejszej komórce społecznej dochodzi często do zakłóceń, które wywołują jej częściowy lub trwały rozkład. Efektem tego jest dezorganizacja rodziny, czyli ograniczenie lub zanik dotychczas wypełnianych funkcji i ról. Zjawiska patologiczne dają początek konfliktom, zdradom małżeńskim, czego efektem najczęściej jest rozwód. Konflikty i kryzysy w życiu małżeńsko rodzinnym są nieuniknione, prawdzie burzą porządek i ład społeczny, lecz ich skutki mogą być niekiedy pozytywne. W sytuacji konfliktowej jedna strona stara się narzucić drugiej własne potrzeby, sposoby działania albo realizować swoje interesy kosztem drugiej osoby. Najlepszym sposobem rozwiązywania konfliktów rodzinnych byłby kompromis, ponieważ długotrwałe napięcie spowodowane utajnionym konfliktem prowadzi do agresji, dezorganizacji pracy, zaniedbywania obowiązków, czego efektem jest rozbicie rodziny. Współcześnie w rodzinie występują nieporozumienia międzypokoleniowe, źródłem, których jest rozbieżność systemów wartości, różnice wzorów kulturowych. Konflikt z rodzicami wywołuje w dzieciach bunt trudny do stłumienia, kończący się ucieczkami niedorosłych jeszcze dzieci z domów. Ważne zadanie w takich sytuacjach maja ośrodki wychowawcze, które starają się łagodzić, eliminować konflikty występujące miedzy rodzicami, a dziećmi. W sytuacji, kiedy dochodzi do trwałych napięć możemy mówić o kryzysie rodzinnym. Po wykorzystaniu wszelkich środków, które prowadza do stabilizacji rodziny rozbicie te przybiera postać separacji lub rozwodu. Głównymi przyczynami rozwodów są zdrady małżeńskie i alkoholizm. Ilość rozwodów w miastach jest wyższa niż wśród mieszkańców wsi.

31. Mezostruktury. Społeczności lokalne.

Mezostruktury to struktura pośrednia pod względem rozmiarów i cech miedzy makro i mikrostrukturą. Społeczności lokalne to zbiorowości ludzi zamieszkujących zwarte terytorium, której członkowie powiązani są sąsiedztwem, warunkami życia i kulturą. Zbiorowościami są wieś, miasto, samodzielna dzielnica lub przedmieście wielkiego miasta, osiedle, region, naród, a również jednostki administracyjne gmina, województwo, państwo. Społeczność lokalna jest to zorganizowany sposób życiu ludzi na określonej przestrzeni geograficznej, zbiór ludzi mieszkający na określonej przestrzeni, ceniący wspólny dorobek historyczny, posiadające podstawowe instytucje usługowe, mające świadomość jednostki lokalnej, zdolnej do zbiorowego działania w rozwiązywaniu problemów życia publicznego. Społeczność lokalna jest zbiorowością w wysokim stopniu zorganizowaną, względnie samodzielna, a trwała egzystencja na określonym terytorium powoduje powstanie właściwego dla niej układu stosunków społecznych oraz funkcjonowania instytucji produkcyjnych, usługowych, kulturalnych. Stanowi ona środowisko samowystarczalne, jednorodne kulturowo, lecz współcześnie charakteryzuje się rozluźnieniem więzi. Do jej podstawowych elementów należą: układ grup i instytucji, struktura klasowa ludności, procesy asymilacji.

32. Mniejszości etniczne, wzorce narodowe.

Mniejszości etniczne są to zbiorowości oparte na wspólne kulturze. Pojawiły się one w wyniku naturalnego ruchu ludności w ciągu wielu setek lat, zmiany granic państwowych lub w skutek powstawania państw wieloetnicznych. Postawa wyodrębnienia ich jest wspólnota językowa, gwarowa, rasowa. Współczesne zbiorowości etniczne to: narody, mniejszości narodowe, zbiorowości językowe, regionalne, religijno-kulturowe, które nie stanowią narodu, ale zachowują w jego ramach pewna odrębność np.: cyganie, kaszubi. Grupa etniczna jest to zbiorowość najczęściej zamieszkującą wspólne terytorium postrzegana zarówno przez siebie jak i innych jako różna od innych. Etniczność opiera się na elementach kulturowych, członkowie tej grupy mają wspólne dziedzictwo kulturowe, które jest cechą wyróżniającą ich spośród innych grup. Cechy etniczne są przekazywane z pokolenia na pokolenie w procesie socjalizacji. W Polsce liczba mniejszości narodowych nie przekracza 2%. Współczesne społeczeństwo Polskie jest w wysokim stopniu etnicznie, religijnie i obyczajowa jednolite. Mniejszości narodowe maja dużą świadomość narodową tj. przekonanie o wspólnym pochodzeniu, duma z przynależności, świadomość wspólne dziedzictwa kulturowego, języka, religii, dostrzeganie cech różniących naród wobec innych, wspólny stosunek wobec określonego terytorium. Bez świadomości narodowej nawet najbardziej wyodrębniająca się z otoczenia językowo i obyczajowo grupa ludności jest tylko materiałem etnograficznym, który przy sprzyjających okolicznościach może rozwinąć się w naród.

33. Naród i typy identyfikacji.

Naród jest to trwała wspólnota powstała na drodze historycznej, połączona na gruncie wspólnych losów dziejowych, gospodarki, polityki, kultury i charakteryzująca się istnieniem poczucia przynależności. To wspólnota, która kształtuje się poprzez terytorium i warunki ekonomiczne. Wspólnota polityczna jest to możliwość obrony interesów i granic, wspólnota kulturowa określa idee i symbole. Wspólnota psychiczna inaczej świadomościowo jest to wytwór istnienia państwa. Są różne model pojmowania narodu, jedna z nich jest: naród pojmowany jest jako kategoria mistyczna, moralna, psychologiczna, drugi: naród pojmowany jest w szerokim kontekście przemian strukturalnych, instytucjonalnych, ekonomicznych, politycznych i klasowych. Inna koncepcja narodu charakteryzuje go jak zbiorowość obywateli i państwa, naród jest ludem, który osiągnął wysoki poziom organizacji politycznej i wysoki poziom kultury oparty na piśmie. W literaturze spotyka się również określenie, że naród jest zbiorowością, która kreuje głównie wspólnota kulturowa i wspólnota losów dziejowych. Dla porównania Weber definiuje naród jako wspólnotę uczuć, które maja wyraz we własnym państwie.

34. Charakterystyka podstawowych procesów społecznych (przystosowania, współpraca, konflikt, dezorganizacja, ruchliwość społeczna.

Proces przystosowania kiedy jednostka lub grupa znajdzie się w nowych warunkach, w nowym środowisku, sytuacji, wtedy należy się przystosować, czasem zatrzeć różnice (kulturalne, obyczajowe, witanie się, gesty, tradycje); Etapy:

1.orientacja psychologiczna: zauważamy inność zachowań, co nie znaczy, że się do nich dostosowujemy
2. tolerancja: przyjmujemy inne zachowania, szanujemy je
3.akomodacja: nie tylko tolerujemy, ale także przejmujemy niektóre sposoby bycia,które wydają się nam lepsze
4.asymilacja: pełne przystosowanie, przejęcie wszystkich zachowań, stanie się "tubylcem" tutejszym

Proces współpracy: współpraca → dotyczy dwóch lub więcej osób, grup:

- jest możliwa gdy obie strony mają wspólny cel, interes
- możliwość podziału pracy na części, podział czynności
- wzajemne zaufanie
-sposób komunikowania się (informowanie, postęp pracy, czasem istnieje system kontroli)

Współpraca zbliża ludzi, ale może również prowadzić do konfliktów, gdy pewne osoby nie wykazują się ze swoich obowiązków.

Proces współzawodnictwa: współzawodnictwo → ma miejsce wtedy, gdy jest rozbieżność interesów, gdy ilość dóbr nie wystarcza dla wszystkich. Rywalizacja ta może mieć charakter: koleżeński, konfliktowy (np.: gdy jedna ze stron okazuje się nieuczciwa).

Proces konfliktowy: konflikt → gdy strony dążą do wyeliminowania przeciwnika, podporządkowania lub zniszczenia, rozbieżność interesów.

eliminowanie osoby konfliktowej → przestać z nią się kontaktować
podporządkowanie → gdy zmusza do uległości, gdy strony nie są równe (siła i słabość)

Konflikty są szkodliwe, ale też mają charakter twórczy, sam konflikt nie jest zły, ale często nie potrafimy go rozwiązać, nie ma krajów, miejsc, gdzie nie ma konfliktów, życie składa się z konfliktów, a gdy on narasta prowadzi do dezorganizacji.

Rozwiązanie konfliktów:
- podporządkowanie → korzystne dla osoby mocniejszej (siła) gdyż ta słabsza musi ulec (słabość)
- eliminacja → niekorzystna dla osoby wyeliminowanej
- porozumienie → gdy każdy musi z pewnych rzeczy zrezygnować, iść na kompromis, daje korzyści tylko częściowe i jest rozwiązaniem na pewien czas.
integracja → znalezienie takiego rozwiązania konfliktu, by każda ze stron miała pełne korzyści, bez rezygnacji z niczego, nikt nie musi ustępować.

Konflikty są i będą. Sztuką jest umiejętność ich rozwijania, przyczyniają się do postępu, rozwoju,mają charakter twórczy.

Proces rozwoju i postępu :zmiany pozytywne wnoszące coś nowego,lepszego

Proces dekadencji - upadek norm społecznych w danej społeczności

Proces reorganizacji - stworzenie nowego porządku oceniania, wzorców zachowań, systemu instytucji w miejsce starych

Proces dezorganizacji - jest wynikiem gwałtownych przemian społecznych i wzrostu patologicznych zachowań takich, jak np. narkomania. Prowadzą też do niej duże kataklizmy zachodzące na kuli ziemskiej takie jak: powódź, trzęsienia ziemi itd., których wynikiem jest dezorganizacja społeczeństwa, którą pogłębiać może nie radzenie sobie z tym problemem władz i służb porządkowych. Dłuższe nie radzenie sobie z tym problemem może prowadzić do rozruchów i wojen domowych.

Ruchliwość społeczna
Jako proces społeczny - rodzaje ruchliwości:
1.pionowa (ruchliwość werdykalna) - przesuwanie się jednostki w wyniku awansu lub degradacji (np.Wałęsa z robotnika na prezydenta - szczeble drabiny zawodowej)
2.pozioma (ruchliwość horyzontalna) - ludzie awansują ale zmieniają miejsce pracy (np.zmiana firmy)
3.pokoleniowa (generacyjna) - porównując z poprzednim pokoleniem szanse awansu (Unia Europejska, rozwijająca się gospodarka, możliwości zagranicznych wyjazdów, praca poza krajem)
4.międzypokoleniowa - polega na tym, by zbadać czy państwo osiągnie więcej teraz w porównaniu z pokoleniem naszych rodziców.

35. Problemy społeczne i metody rozwiązywania problemów społecznych.

36. Socjologiczny model człowieka, a charakter uczestnictwa jednostki w procesach społecznych i gospodarczych.

Człowiek ekonomiczny(homo oeconomicus)-cel jego działania: własny interes, w imię którego potrafi chłodno kalkulować i dbać o jego maksymalizację; w kalkulacji dominują kryteria logiczno-empiryczne takie jak zysk czy strata; osiągnięcie celu wymaga trafnego wykorzystania kapitałów-zasobów jakie homo oeconomicus ma do dyspozycji: finansowych, ludzkich, społecznych; ponieważ kapitały-zasoby są dobrami rzadkimi potrzebna jest umiejętność ich odpowiedniego wykorzystania; na tym polega istota przedsiębiorczości w więc kolejnego rzadkiego kapitału - zasobu; homo oeconomicus ma więc jasno określony cel, dla którego realizacji szuka środków, jakimi się posługuje, mają one charakter utylitarny;

Człowiek ekonomiczny nastawiony jest na efektywność, nie zwraca uwagi na ludzką stronę produkcji i wymiany (np. na sprawiedliwość społeczną),skupia on uwagę na samym sobie i na konsekwencjach swoich działań, a otoczenie jest tylko barierą, którą musi pokonać, by chronić swoje własne interesy; człowiek z głową, ale bez serca; typ postawy : „indywidualizm bez opamiętania”

Człowiek socjologiczny(homo sociologicus)-jednostka jest tutaj częścią składową względnie zintegrowanych wspólnot takich jak naród czy społeczność lokalna; grupa społeczna potrafi tutaj zdominować jednostkę; homo sociologicus odwołuje się w swoich działaniach raczej do wartości niż do interesów, jest gotów przyczynić się do osiągnięcia celów wspólnoty zrzekając się kontroli nad swoimi zasobami; chęć naprawy gdy jednostce się coś nie podoba ( w ekonomii- chęć rozstania);posługuje się takimi kategoriami oceny jak :dobry-zły, pozytywny- negatywny;

Wymiary	Człowiek ekonomiczny	Człowiek socjologiczny
Podmiot	Jednostka	Grupa,wspólnota(jednostka jako członek grupy, wspólnoty)
Motywacja:	Interes własny	Wartości(tradycja,solidarność,wloność Równość, wiara)
Kryteria ocen:	Racjonalność kalkulacyjna, utylitarne( np. zysk kontra strata)	Wielość racjonalności, nieracjonalności i irracjonalności, normatywne (np. dobre kontra złe)
Zasada działania:	Wolny wybór, ograniczenia twarde(np. kapitał, kadry)	Ograniczenia w działaniu (miękkie) Działają inni,działania mają rozmaite znaczenia,potęga zwyczjów, nawyków
Przestrzeń działania	Rynek, sfera prywatna	Społeczeństwo( rynek jako instytucja społeczna),sfera publiczna
Zasada organizacji przestrzeni społecznej	Interakcje jednostek, według preferencji i racjonalności proceduralnej	Wpływ polityki(władzy), według kryteriów racjonalności substancyjnej (np. sprawiedliwości społ.)
Cele analizy	Przewidywanie	Opis, wyjaśnienie, interpretacja
Metody	Formalne, matematyczne	Empiryczne,jakościowe
Metodologia	Redukcjonizm,indywidualizm	Holizm, organicyzm
Tradycja intelektualna	Smith,Marshall,Keynes, Samuelson	Marks,Durkheim,Weber,Parson

Człowiek społeczno-ekonomiczny(zakorzeniony instytucjonalnie) -obie przedstawione wyżej teorie uważa się w socjologii ekonomicznej za skrajne i poszukuje syntezy, która lepiej korespondowałaby z nagromadzoną wiedzą empiryczną; wybory jakich dokonuje człowiek są wypadkową wielu czynników, które nie są w pełni racjonalne, a decyzje nie mogą być optymalne a jedynie zadowalające(pojęcie ograniczonej racjonalności; March i Simon);Schemat analityczny zachowań człowieka społeczno-ekonomicznego:
1.Reguły-wzory instytucjonalne; mają one charakter zew. Wobec jednostki, a człowiek jest w nich zakorzeniony; wzory te mogą się odnosić do rodziny, szkoły, miejsca pracy itd.
2.Wybory indywidualne-zadowalające decyzje podejmowane na podstawie posiadanych informacji, uwzględniające poziom aspiracji człowieka; aspiracje te określają tempo, intensywność i gotowość do szukania lub zaprzestania szukania informacji;
3.Modele mentalne-chodzi o poznawcze interpretacje otoczenia, których dokonuje jednostka na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji zew. Wzorów; modele te maja charakter wew.
4.Zachowania jednostki-realne działania i doświadczenia człowieka w gospodarce

37. Czynniki i elementy analiz rozwoju społecznego.

38. Dyfuzja kultur i dziedzictwo kulturowe jako istotne czynniki rozwoju społecznego i gospodarczego.

Przyspieszony rozwój społeczeństwa następuje dzięki przenikaniu kultur czyli dyfuzji. W dziejach ludzkości mamy sporo przykładów przyspieszonego rozwoju społ. dzięki dyfuzji, najważniejszych wynalazków i osiągnięć technologicznych. Z kraju cywilizacyjnie wysoko rozwiniętego do kraju o niskim poziomie rozwoju. Przepływ innowacji przybliża do siebie społ. zróżnicowane cywilizacyjnie, kulturowo, politycznie. Są też społ. które usilnie pragną zachować swą identyczność. Dziedzictwo kulturowe obejmuje nie tylko przekazywane przedmioty i wartości, ale też i dyspozycje do postaw wobec nich i towarzyszących im przeżyć. Stanowi kluczowy czynnik narodowotwórczy (literatura narodowa, historia, religia, sztuka, tradycja, zwyczaje i obyczaje).

39. Organizacje w społeczeństwie.

W układzie organizacji społecznej są skupione zharmonizowane skoordynowane wszystkie elementy więzi społecznej.
Istnieją różne rozumienia tego pojęcia:
1. Skupienie ludzi zorganizowanych wspólnie osiągających cele w sposób ekonomiczny i racjonalny
2. Sposoby zarządzania i kierowania ludźmi oraz różnymi środkami działania w sposób, który
zapewnia najbardziej racjonalne osiągnięcie zbiorowego celu. Jest to cecha działań ludzi (np. organizacja pracy, transportu)
Organizacja społeczna zapewnia porządek, ład społeczny. Należy odróżnić ją od ustroju (pojęcie prawne) społecznego i struktury (zasady budowy a nie funkcjonowania) społecznej.
Istnieje organizacja społeczna formalna i nieformalna.

52. Polityka, władza, państwo.

Polityka dotyczy władzy, jest to instytucja społeczna odpowiedzialna za sposób, w jaki władza jest zdobywana, dzielona i sprawowana. Funkcja społeczna polityki polega łączeniu społeczeństwa z państwem. Partie powiązane ze społeczeństwem są poprzez realizowanie programów wyborczych. Władza to zdolność osiągania celu wbrew oporowi innych. Może pochodzić z różnych źródeł, może się opierać na samej sile fizycznej lub na zasobach ekonomicznych. W zdobyciu władzy mogą pomóc współpraca i wydajność. Można wyróżnić władze prawomocna i nieprawomocna. Prawomocna to taka, która znajduje się w rękach osób uprawnionych do jej sprawowania. Władza nieprawomocna opiera się na przymusie na stosowaniu lub groźbie użycia siły w celu wymuszenia uległości. Państwo jest główną zorganizowaną władzą polityczną w społeczeństwie. Jest to organizacja polityczna, wyposażona w suwerenna władzę, zajmująca określone terytorium. Atrybutem państwa jest suwerenność rozumiana jako całkowita niezależność od jakiejkolwiek siły zewnętrznej i wewnętrznej. Władza państwowa jest najwyższa na danym obszarze i decyduje sama o zakresie swoich kompetencji, a wszystkie inne instytucje i organy funkcjonują za jej zgodą i na warunkach przez nią określonych. Państwo jest organizacja terytorialna, obejmuje ludzi związanych z określonym terytorium. Przynależność do państwa ma charakter sformalizowany (obywatelstwo). W obrębie państwa występuje stosunek: władza - podporządkowane jej osoby i grupy.

53. Socjalizacja polityczna, kultura polityczna, komunikowanie polityczne.

Socjalizacja jest to proces rozwoju społecznego człowieka, kształtowania jego osobowości, przekazywania systemu wartości, norm wzorów zachowań. Socjalizacji dokonuje się poprzez oddziaływanie środowiska społecznego, osób lub instytucji. Socjalizacja polityczna oznacza proces kształtowania świadomości, postaw i kultury politycznej człowieka. Człowiek przyswajając sobie pewne informacje o systemie politycznym, wartościach, normach i wzorach zachowań politycznych, a także dzięki własnej aktywności zdobywa wiedzę i reguluje własne zachowania Na socjalizacje polityczna wpływają NP.: partie polityczne, środki masowego przekazu, instytucje państw, znajomi, koledzy. Dużą role w socjalizacji politycznej odgrywa edukacja polityczna, w wyniku, której kształtują się postawy, emocje i zachowania poszczególnych ludzi w odniesieniu do zaistniałych zjawisk i podmiotów politycznych oraz wyobrażeń i koncepcji stanowiących podstawę ich aktywności publicznej. Kultura polityczna jest to system postaw, wartości, wzorów zachowań leżących u podstaw działania różnych uczestników życia politycznego. Kultura polityczna reguluje wzajemne stosunki między rządzonymi i rządzącymi. Komunikowanie się jest to każda czynność, wydarzenie lub stan odnoszący się do ludzi, który został wywołany w celu przekazania innym informacji. Z socjologicznego punktu widzenia komunikacja polega na przekazywaniu informacji miedzy uczestnikami życia społecznego, dokonuje się za pomocą języka i różnych znaków oraz symboli. Funkcja komunikacji jest porozumiewanie się, przekazywanie wiadomości i zapewnienie łączności między pozycjami, stanowiskami w grupie. Sprawność społecznego komunikowania jest ważna dla małych grup, zespołów ludzkich jak i dla wielkich struktur społecznych, jakimi są partie polityczne.

54. Podstawowe segmenty struktury społecznej w Polsce.

Struktura społeczna jest to układ wzajemnych relacji, elementów, z jakich składa się społeczeństwo. Wyróżnia się następujące elementy struktury społecznej: klasowy (klasy społeczne), warstwową, zawodową (kategorie zawodowe), demograficzną (podział wg wieku, płci, miejsca zamieszkania. W Polsce obecnie wyróżniamy następujące segmenty struktury społecznej: ROBOTNCY - klasa, która pojawiła się wraz z rewolucja przemysłową, do tej grupy możemy zaliczyć wiele różnych grup. Robotnik to ten, kto produkuje lub przekształca dobra, dostarcza usługi zaspokajające potrzeby własne lub obce. Robotników dzielimy na typy: tradycyjny proletariacki np.: górnictwo z silnymi związkami zawodowymi, typ tradycyjny uległych: akceptujący dominacje elity i swoje własne podporządkowanie, typ sprywatyzowany: jest to klasa dochodowa i wyższa, odizolowana od współpracowników, zamknięta we własnym kręgu. CHŁOPI - klasa związana z rodzinnym gospodarstwem rolnym, silne powiązania rodzinne, izolacja przestrzenna, społeczna i kulturowa, ziemia jako wartość najwyższa i obowiązek pracy na niej. Obecnie liczebność tej klasy jest zbyt duża, należy tworzyć dodatkowe miejsca pracy w mieście, struktura agrarna polskiego rolnictwa jest zła jest za dużo małych gospodarstw, które nie maja szans na utrzymanie na rynku, mechanizmy rynkowe eliminują rolników słabych ekonomicznie umacniają pozycje silnych. KLASA ŚREDNIA - jest to klasa zajmująca Środkowa pozycję” w hierarchii społecznej. Obecnie w Polsce wzrasta rola klas średnich. Buduje się dystans miedzy klasa średnia a robotniczą. Podział na fizycznych i umysłowych. Następuje fragmentaryzacja klasy, brak wewnętrznej spójności, podział na przedstawicieli wolnych zawodów i specjalistów. Silne związki zawodowe. Nowa klasa średnia to przedsiębiorca. Droga dochodzenia do klasy średnie w latach 90-tych była często tzw. „przedsiębiorczość” związana z szarą strefą.

55. Świadomość społeczna i jej formy.

Pojęcie socjologiczne wprowadzone przez Émile Durkheima oznaczające zbiór wyobrażeń, symboli, pojęć, opinii, poglądów i przesądów, wspólnych dla olbrzymiej większości danej społeczności.Świadomość społeczna w szerszym znaczeniu obejmuje całokształt charakterystycznych dla danego społeczeństwa treści i formy życia duchowego: wyobrażeń rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, czyli całość poglądów naukowych, filozoficznych, ideologicznych, politycznych, prawnych, religijnych, etycznych, estetycznych, które się składają się na sposób myślenia i kulturę umysłową danego społeczeństwa. W tym znaczeniu świadomość obejmuje opinie, poglądy i postawy ludzi, właściwości psychiczne klas i warstw społecznych, określonych grup etnicznych, środowisk zawodowych, oraz różne formy życia duchowego jednostek.

---