Ćwiczenie 3
„Badanie wzmacniacza napięciowego zbudowanego na scalonym wzmacniaczu operacyjnym”
Czynności do wykonania przed przystąpieniem do ćwiczenia:
Policzyć instrukcje do ćwiczenia (powinno być 5 kopii) - jeśli brakuje należy zgłosić to prowadzącemu.
Zapoznać z instrukcją obsługi urządzeń pomiarowych:
multimetru cyfrowego Extech 430
generatora funkcyjnego NDN DF
oscyloskopu analogowego Protek 3502C lub oscyloskopu cyfrowego Owon PDS5022S
oraz zanotować w sprawozdaniu ich numery seryjne.
Jako wprowadzenie do ćwiczenia przeczytać
Rozdział 5 „Wzmacniacz operacyjny w układach liniowych” z skryptu Politechniki Częstochowskiej „Podstawy elektroniki. Laboratorium” Częstochowa 2002; od strony 30 do strony 45 włącznie.
Schemat połączeń płytki laboratoryjnej M5 wykorzystywanych w tym ćwiczeniu wraz z rozmieszczeniem poszczególnych elementów na płytce drukowanej, który dołączony jest na końcu tej instrukcji.
Wszystkie obliczenia, tabelki oraz wykresy uzupełniamy w szablonie sprawozdania, a nie W tej instrukcji.
W sprawozdaniu w punkcie „Schemat blokowy”, rysujemy zawsze schemat blokowy układu pomiarowego aktualnie wykorzystywanego w ćwiczeniu.
Moduły dydaktyczne wyciągamy z zasilacza za przeznaczony do tego celu uchwyt, znajdujący się w dolnej części panelu czołowego.
UWAGA: Sposób pomiaru przesunięcia fazowego za pomocą oscyloskopu oraz wyznaczania współczynnika prostokątności zawarty jest w dodatku na końcu instrukcji.
Przebieg ćwiczenia
Pomiar wzmocnienia napięcia stałego (wraz z obserwacją oscylogramów) wzmacniacza napięciowego zbudowanego na wzmacniaczu operacyjnym ULY7741
Umieścić moduł dydaktyczny M5 w zasilaczu.
Do gniazda kanału Y oscyloskopu podłączyć trójnik BNC
Za pomocą zielonego kabla BNC połączyć źródło napięcia stałego (gniazdo modułu oznaczone „100mV”) z trójnikiem BNC
Kolejnym zielonym kablem BNC połączyć drugie wyjście trójnika z wejściem wzmacniacza (gniazdo modułu oznaczone „Wzm. napięciowy We”)
Za pomocą czerwonego kabla BNC połączyć kanał X oscyloskopu z wyjściem wzmacniacza (gniazdo modułu oznaczone „Wzm. napięciowy Wy”)
Przygotować multimetr do pomiaru napięcia stałego
Podłączyć multimetr do gniazd pomiarowych Wzm. napięciowy Wy.
Poprosić prowadzącego o skontrolowanie układu.
Włączyć zasilacz i oscyloskop.
Odszukać na ekranie oscyloskopu przebieg sygnału wejściowego i wyjściowego, zmierzyć ich wartości i wyznaczyć wzmocnienie wzmacniacza dla napięcia stałego.
Ponownie wyznaczyć wzmocnienie, tym razem odczytując wartość napięcia wyjściowego z multimetru. Otrzymane wyniki wraz z porównaniem zamieścić w sprawozdaniu.
Zanotować w sprawozdaniu wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia i przedstawić sprawozdanie do kontroli prowadzącemu.
Po uzyskaniu zgody prowadzącego wyłączyć zasilanie przyrządów.
Wyznaczanie charakterystyk częstotliwościowych (amplitudowej
oraz fazowej
przy
) wzmacniacza napięciowego zbudowanego na wzmacniaczu operacyjnym ULY7741.
Skorzystamy z połączeń wykonanych w poprzednim ćwiczeniu
Odłączyć multimetr i odłożyć go na miejsce
Odłączyć zielone kable od modułu M5. (Nie odłączać od oscyloskopu)
Jeden z zielonych kabli podłączyć do wyjścia generatora funkcyjnego OUTPUT.
Poprosić prowadzącego o skontrolowanie układu.
Po uzyskaniu zgody prowadzącego włączyć zasilanie generatora i oscyloskopu.
Dokonując pomiaru za pomocą oscyloskopu ustawić wartość międzyszczytową napięcia generatora na mniejszą niż 100mV - ta wartość nie może się zmienić przez cały czas trwania pomiaru. Zanotować wartość w sprawozdaniu jako
Poprosić prowadzącego o skontrolowanie układu.
Po uzyskaniu zgody prowadzącego podłączyć drugi zielony kabel do wejścia wzmacniacza napięciowego (gniazdo modułu oznaczone „Wzm. napięciowy We”)
Włączyć zasilacz laboratoryjny i odnaleźć przebieg wejściowy i wyjściowy na ekranie oscyloskopu.
Aby wyznaczyć charakterystyki częstotliwościowe (amplitudową i fazową) zmieniamy częstotliwość sygnału generatora i mierzymy wartość międzyszczytową sygnału wyjściowego oraz przesunięcie fazowe między sygnałem wyjściowym a sygnałem wejściowym (metoda pomiaru przesunięcia fazowego dołączona jest na końcu instrukcji). Wyniki pomiarów zanotować w tabelce:
Pomiarów dokonać dla częstotliwości zaproponowanych w szablonie sprawozdania.
Częstotliwość sygnału wejściowego |
|
… |
… |
|
Wartość międzyszczytowa napięcia wyjściowego wzmacniacza |
|
|
|
|
Wzmocnienie napięciowe |
|
|
|
|
Wzmocnienie napięciowe |
|
|
|
|
Kąt przesunięcia fazowego pomiędzy sygnałem wejściowym z generatora i sygnałem wyjściowym z badanego wzmacniacza |
|
|
|
|
Na podstawie powyższych pomiarów odręcznie narysować w sprawozdaniu wykresy:
charakterystyki amplitudowo - częstotliwościowej
, jedna w skali liniowej, druga w skali decybelowo - logarytmicznej.
charakterystyki fazowo - częstotliwościową
Zaznaczyć na charakterystyce amplitudowej pasmo przenoszenia (zgodnie z wprowadzeniem), odczytać jego szerokość i zanotować to w sprawozdaniu.
Odczytać wartość górnej i dolnej częstotliwości granicznej - również zanotować w sprawozdaniu.
Zanotować w sprawozdaniu wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia i przedstawić sprawozdanie do kontroli prowadzącemu.
Po uzyskaniu zgody prowadzącego przystąpić wykonywania następnego podpunktu.
Wyznaczanie charakterystyki przejściowej wzmacniacza napięciowego zbudowanego na wzmacniaczu operacyjnym ULY7741.
Skorzystamy z połączeń wykonanych w poprzednim ćwiczeniu
Ustawić (w miarę dokładnie) częstotliwość generatora na
Posługując się pokrętłem regulacji amplitudy generatora i przyciskami ATTENUATOR regulować napięcie wejściowe wzmacniacza w zakresie
i mierzyć wartość międzyszczytową napięcia wyjściowego. Wyniki pomiarów zanotować w tabelce:
|
|
||||||||||||||||||
|
0.01 |
0.02 |
0.03 |
0.04 |
0.05 |
0.06 |
0.07 |
0.08 |
0.09 |
0,1 |
0,2 |
0,3 |
0,4 |
0,5 |
0,6 |
0,7 |
0,8 |
0,9 |
1,0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Na podstawie powyższych pomiarów odręcznie narysować w sprawozdaniu wykres charakterystyki przejściowej wzmacniacza. Z wykresu odczytać maksymalną wartość sygnału wejściowego dla której wzmacniacz nie zniekształca sygnału - zanotować ją w sprawozdaniu.
Zanotować w sprawozdaniu wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia i przedstawić sprawozdanie do kontroli prowadzącemu.
Po uzyskaniu zgody prowadzącego wyłączyć zasilanie przyrządów i wcisnąć wyłącznik bezpieczeństwa.
Czynności porządkowe
Policzyć instrukcje (powinno być 5 kopii) i jeśli ilość się zgadza ułożyć w takim samym porządku jak przed rozpoczęciem ćwiczenia (jeśli ilość się nie zgadza zgłosić to prowadzącemu).
Odłączyć wszystkie kable od zasilania.
Poukładać kable na stanowisku tak, jak przed rozpoczęciem zajęć.
Uporządkować krzesła !
Pozostawić po sobie porządek.
Dodatek A. Metoda pomiaru kąta przesunięcia fazowego:
Uwaga: Obydwa sygnały nie muszą koniecznie mieć tej samej wysokości.
Sposób 1 (Kąt przesunięcia fazowego zawarty w przedziale od
do
)
Mierzymy w działkach krótszą odległość między wierzchołkami sygnału wejściowego i wyjściowego. Odległości tej nie przeliczamy na sekundy i oznaczamy ją jako t. Następnie mierzymy odległość (również w działkach) między sąsiednimi wierzchołkami tego samego sygnału (nieistotne czy wybierzemy sygnał wejściowy czy wyjściowy) i oznaczamy ją jako T. Przesunięcie fazowe jest równe co do wartości bezwzględnej liczbie
. Aby ustalić znak przesunięcia fazowego należy popatrzeć na wierzchołek sygnału wejściowego. Jeżeli bliższy wierzchołek sygnału wyjściowego jest po lewej to przesunięcie fazowe jest dodatnie, jeżeli zaś po prawej - ujemne.
Sposób 2 (Kąt przesunięcia fazowego zawarty w przedziale od
do
)
Mierzymy w działkach odległość między wierzchołkiem sygnału wejściowego i tym wierzchołkiem sygnału wyjściowego, który znajduje się po lewej stronie. Odległości tej nie przeliczamy na sekundy i oznaczamy ją jako t. Następnie mierzymy odległość (również w działkach) między sąsiednimi wierzchołkami tego samego sygnału (nieistotne czy wybierzemy sygnał wejściowy czy wyjściowy) i oznaczamy ją jako T. Przesunięcie fazowe jest równe liczbie
.
Dodatek B. Metoda wyznaczania współczynnika prostokątności.
Sposób 1 (Z charakterystyki amplitudowej narysowanej w skali decybelowej)
Współczynnik prostokątności wyznaczamy następująco:
Zaznaczamy częstotliwość f0 - tę dla której wzmocnienie jest maksymalne oraz odpowiadające jej wzmocnienie.
Rysujemy linię obniżoną o 3dB w stosunku do wzmocnienia maksymalnego. Punkty przecięcia tej linii z charakterystyką opuszczone na oś częstotliwości wyznaczają szerokość pasma trzydecybelowego B3dB.
Rysujemy linię obniżoną o 20dB w stosunku do wzmocnienia maksymalnego. Punkty przecięcia tej linii z charakterystyką opuszczone na oś częstotliwości wyznaczają szerokość pasma dwudziestodecybelowego B20dB.
Współczynnik prostokątności wyznaczamy ze wzoru
Sposób 2 (Z charakterystyki amplitudowej narysowanej w skali liniowej)
Współczynnik prostokątności wyznaczamy następująco:
Zaznaczamy częstotliwość f0 - tę dla której wzmocnienie jest maksymalne oraz odpowiadające jej wzmocnienie
Obliczamy
oraz
Rysujemy linię na wysokości
. Punkty przecięcia tej linii z charakterystyką opuszczone na oś częstotliwości wyznaczają szerokość pasma trzydecybelowego B3dB.
Rysujemy linię na wysokości
. Punkty przecięcia tej linii z charakterystyką opuszczone na oś częstotliwości wyznaczają szerokość pasma dwudziestodecybelowego B20dB.
Współczynnik prostokątności wyznaczamy ze wzoru
T
t
Sygnał wyjściowy
Sygnał wejściowy
f0
Kumax
Kumax-3dB
Kumax-20dB
B3dB
B20dB