UKŁAD ODDECHOWY

Składa się z:

• Górnych dróg oddechowych, do których zalicza się:

• jamę nosowa i gardłową

• Dolnych dróg oddechowych, do których zalicza się:

• krtań

• 
  tchawicę

• oskrzela

• płuca

Funkcje układu oddechowego

1. dostarczanie tlenu komórką

2. odprowadzanie CO₂

3. utrzymywanie gospodarki kwasowo - zasadowej

4. produkcja tlenu

5. usuwanie substancji toksycznych ( alkohol, wydychamy aceton)

Jama nosowa

Jama nosowa wyścielona jest błoną śluzową z nabłonkiem migawkowym i komórkami wydzielającymi śluz.

Jama nosowa jest to przestrzeń zawarta między nozdrzami przednimi a jama gardłową.

Przedzielona jest na dwie połowy ( części ) przegrodą nosową.

Przegroda nosowa składa się z tkanki chrzęstnej i kostnej.

Wewnątrz jamy nosowej znajdują się przewody nosowe leżące miedzy małżowinami nosowymi.

W przewodzie nosowym dolnym uchodzi przewód nosowo - łzowy. W przewodzie nosowym środkowym uchodzą zatoki przynosowe.

Zatoki przynosowe

• 
  szczękowe ( największe)

• czołowe uczestniczą w tonacji

• klinowe

• sitowe ( wypełnione powietrzem)

Funkcje Jamy nosowej

• Sensoryczna ( w małżowinie nosowej górnej znajduje się nabłonek węchowy i okolica węchowa ).

• Oddechowa ( w jamie nosowej powietrze zostaje oczyszczone z kurzu dzięki śluzowi, rzęską i włoskom pokrywających jamę nosową , powietrze zostaje ogrzane i nawilżone para wodną wytworzona przez komórki śluzowe.

• Fonacyjna ( bierze udział w wytwarzaniu głosu).

Jama gardłowa

Dzieli się na 3 części:

• Nosową

• Ustną

• Krtaniową

Na sklepieniach gardła znajdują się dwa migdały podniebienne i jeden migdałek gardłowy.

Jama gardłowa kontaktuje się z:

• Jamą nosową

• Przełykiem

• Jamą ustną

• Krtanią

• Uchem środkowym przez Trąbkę Lucjusza

Długość jamy gardłowej około 13 cm. I zajmuje przestrzeń od podstawy czaszki do C₄.

Gardło unerwione jest przez nerw czaszkowy IX i X ( językowo gardłowy i błędny).

Krtań

Łączy gardło z tchawicą na wysokości C₄ i C₇ powyżej kości gnykowej.

Jest narzędziem oddechowym i fonacyjnym.

Zbudowane jest z:

• Chrząstek

• Więzadeł

• Mięśni

Chrząstki krtaniowe stanowią mocne rusztowanie zbudowane z chrząstki szklistej.

Wyróżniamy 9 chrząstek krtani

3 chrząstki parzyste:

• Nalewkowate

• Różdżkowate

• Pierścieniowate

3 chrząstki nieparzyste

• Nagłośniowa - odgrywa główna rolę w oddzielaniu głównej drogi pokarmowej

• Tarczowata - największa chrząstka krtani wyczuwalna przez skórę, tworzy wyniosłość krtaniową.

Tchawica

Długość około 13 cm. Średnica 2.5 cm.

Tchawicę otacza od 16 do 20 pierścieni chrzęstnych w kształcie litery C. Wzmacniają one tchawicę i zapobiegają jej zapadaniu się podczas wydechu.

Tchawica w przekroju poprzecznym ma kształt podkowy.

Tworzą ją liczne pierścienie chrzęstne oraz rozciągnięty pomiędzy ich końcami elastyczny mięsień. Mięsień ten umożliwia rozciąganie i kurczenie się przełyku podczas połykania jedzenia. Mięsień oddziela tchawicę od przełyku; przez tchawicę przepływa powietrze, a przez przełyk przechodzi pokarm.

Pierścienie chrzęstne nadają tchawicy sztywność, zaś tkanka łączna pomiędzy nimi zapewnia jej elastyczność.

Tchawica, podobnie jak jama nosowa, wysłana jest komórkami wydzielającymi śluz i zaopatrzonymi w malutkie rzęski. Wyłapują one drobinki zawieszone w powietrzu, zapobiegające ich przedostawaniu się do płuc. Delikatne rzęski rytmicznie falując, przesuwają pył w stronę gardła, skąd może zostać odkrztuszony.

Łączy gardło z płucami.

Leży na poziomie C₆ Th₅

Od góry łączy się z krtanią.

Od tyłu graniczy z przełykiem.

Od dołu dzieli się na:

- 2 oskrzela główne lewe i prawe ( miejsce to nazywamy rozwidleniem tchawicy)

Oskrzela ( drzewo oskrzelowe)

Oskrzela, drzewo oskrzelowe to część układu oddechowego, położona pomiędzy tchawicą a oskrzelikami.

Jest to zespół rozgałęziających się rurek o szerokości powyżej 1 mm doprowadzających i odprowadzających powietrze do i z płuc.

Ściana oskrzeli wysłana jest błoną śluzową z nabłonkiem wielorzędowym migawkowym (umożliwiającym czynne przemieszczanie się śluzu do większych oskrzeli/tchawicy).

Umięśnienie składa się z mięśni gładkich.

W zależności od wielkości oskrzela, chrząstka pomagająca w utrzymaniu kształtu oskrzela występuje jako pierścienie, małe płytki bądź wysepki.

U człowieka na wysokości IV krążka międzykręgowego tchawica dzieli się na 2 oskrzela główne:

■ oskrzele główne prawe (grubsze i krótsze 2,5 cm i przebiega bardziej pionowo -> zwykle do niego wpada ciało obce)

■ oskrzele główne lewe (cieńsze, dłuższe, 5 cm, biegnące bardziej poziomo).

Oskrzeliki

To część układu oddechowego położona między oskrzelami a pęcherzykami płucnymi.

Są rozgałęzieniami oskrzeli od 11 do 16 rzędu. 

Płuca człowieka zawierają ok. 30 tys. oskrzelików.

Mają one mniej niż 1-2 mm średnicy.

Są najmniejszym elementem układu oddechowego, który pełni wyłącznie funkcje transportowe (tzn. nie zachodzi w nich wymiana gazowa).

Ich ściany nie zawierają chrząstki.

Budowa;

• Zbudowane są z warstwy włókien kolagenowych,

• przebiegających okrężnie mięśni gładkich i nabłonka.

Ich skurcz prowadzi więc do znacznego ograniczenia przepływu powietrza w płucach, co ma znaczenie w wielu procesach patologicznych:

- astma oskrzelowa - w przebiegu choroby może dojść do skurczu oskrzelików, który jest stanem zagrażającym życiu pacjenta

- infekcje dróg oddechowych

- zapalenie oskrzelików (bronchiolitis) wywołują głównie wirusy, m.in. RSV i wirus grypy; u dzieci mo że mieć ciężki przebieg i prowadzić do groźnego dla życia zapalenia płuc,

- pylica - do rozwoju stanu zapalnego i zwłóknienia oskrzelików mogą prowadzić substancje mineralne takie jak azbest, krzemionka czy węgiel.

Pęcherzyki płucne

Puste przestrzenie mikroskopijnej wielkości w płucach, których wewnętrzna powłoka pokryta jest przez naczynia włosowate.
Wchodząc do pęcherzyka włośniczki przynoszą krew bogatą w dwutlenek węgla i wodę.

W pęcherzyku tlen z powietrza zostaje wychwycony przez krwinki czerwone we włośniczkach, które jednocześnie pozbywają się dwutlenku węgla.

Krew opuszczająca włośniczki pęcherzykowe jest bogata w tlen, który niesie do wszystkich komórek ustroju.

Budowa:

Pęcherzyki płucne to cieniutkie kuliste zgrubienia lub woreczki na końcach oskrzelików. Pełnią życiowo ważną funkcję, polegającą na dostarczeniu do krwi tlenu i odbieraniu z niej niepotrzebnego dwutlenku węgla.

W każdym płucu znajduje się ponad 300 milionów pęcherzyków, których łączna powierzchnia jest w przybliżeniu równa powierzchni kortu tenisowego.

PŁUCA

Płuca są parzystymi narządami znajdującymi się w klatce piersiowej.

Zbudowane są z bogato rozgałęzionego drzewa oskrzelowo - oskrzelikowego pokrytego miąższem płucnym składającym się z:

• pęcherzyków płucnych,

• naczyń krwionośnych

• tkanki łącznej.

Całe płuca otoczone są opłucną.

Płuca mają kształt kopuły z wklęsłą podstawą.

Ich boczna część przylega do żeber zaś część przeciwległa nazywa się przyśrodkową.

Pośrodku powierzchni przyśrodkowej położona jest wnęka płucna, przez którą wchodzą:

• oskrzela główne,

• tętnica

• żyła płucna,

• żyły oskrzelowe,

• naczynia limfatyczne

• nerwy.

płat 1 1 1 płat

płat 2

płat 3 2 płat

płuco prawe płuco lewe

Płuco lewe zbudowane jest z dwóch płatów: górnego, dolnego oraz szczeliny miedzypłatowej dużej. Przedni brzeg górnego płata ma charakterystyczne sercowate wycięcie.

Najniższa część płata górnego lewego tworzy języczek dochodzący do przepony.

Płuco prawe zaś składa się z trzech płatów: górnego, środkowego i dolnego.

Górny płat oddzielony jest od środkowego szczelina międzypłatową małą a dolny od środkowego szczeliną międzypłatową dużą.

Płuca są narządami bardzo lekkimi i cechują się dużą zdolnością rozciągania w czasie wdechu i opadania podczas wydechu. Jest to możliwe dzięki jamie opłucnej,

Płuco prawe

1. opłucna płucna

2. opłucna ścienna

3. opłucna przeponowa

4. jama opłucnej

5. zatoka żebrowo przeponowa

Przepona

Jest to płaski i cienki mięsień oddechowy, który oddziela jamę brzuszna od jamy klatki piersiowej. W czasie skurczu przepona obniża się powodując zwiększenie objętości klatki piersiowej a wynikiem tego jest wdech.

Fizjologia oddychania

1. Oddychanie

To wymiana gazowa miedzy środowiskiem zewnętrznym a organizmem.

Oddychanie składa się z 4 następujących po sobie procesów:

1. WENTYLACJA - to przechodzenie cząstek gazu z atmosfery przez drogi oddechowe do pęcherzyków płucnych i z powrotem.

2. ODDYCHANIE ZEWNĘTRZNE - ( dyfuzja zewnętrzna) - to wymiana gazowa między powietrzem znajdującym się w pęcherzykach płucnych a krwią.

3. TRANSPORT - przenoszenie gazów oddechowych przez krew.

4. ODDYCHANIE WEWNĘTRZNE - (dyfuzja wewnętrzna) - to wymiana gazowa pomiędzy krwią a końcówkami i tkankami.

Wdech

To akt czynny zależny od mięśnia przepony i mięśni międzyżebrowych zewnętrznych.

Wydech

To akt bierny spowodowany jest rozkurczem mięśni oddechowych, co prowadzi do zmniejszenia się pojemności klatki piersiowej i wypchnięcia powietrza z płuc na zewnątrz.

Skład chemiczny powietrza wdychanego i wydychanego

Tlen O₂ 21 % 16 %

Azot N₂ 78 % 78 %

CO₂ 0,04 % 4 %

Spirometria

Pomiar wartości gazów wdychanych i wydychanych.

Częstotliwość oddechów 16 - 20 x /min

Objętość oddechowa TV - to ilość jednorazowo wciągniętego powietrza ilość wydychana z płuc przy spokojnym oddechu. - Od 350 - 500 ml.

Wentylacja minutowa - około 8 l / min.

Zapasowa objętość wdechowa JRV - to ilość powietrza wciągniętego do płuc w czasie maksymalnego wdechu - około 3 l.

Objętość zalęgająca RV - 1600ml.

Pojemność rezerwowa - to ilość powietrza zalęgająca w płucach po spokojnym wydechu - około 1 l.

Pojemność życiowa płuc VC - to ilość powietrza po maksymalnym wdechu w czasie maksymalnego wydechu - około 6 l.

Regulacja oddychania

Ośrodek oddechowy znajduje się w rdzeniu przedłużonym.

Składa się z:

• Ośrodka wdechu - który jest rozrusznikiem wdechu i działa na mięśnie wdechowe.

• Ośrodka wydechu - który wysyła impulsy do mięśni wydechowych.

W moście znajduje się ośrodek PNEUMOTEKSYCZNY, który hamuje ośrodek wdechu na 1 - 2sek.

Ośrodek wdechu reaguje na poziom CO₂ we krwi.

Rodzaje oddechów patologicznych

1. Oddech KUSSMALA

To głębokie przyspieszone oddychanie

Występuje w śpiączce cukrzycowej. Wywołany pobudzeniem ośrodka wdechu.

2. Oddech CHEYNE'A - STOKESA (Szejna Sztoksa )

To oddech nieregularny z okresami bezdechu

Jest spowodowany uszkodzeniem ośrodka oddechowego.

3. Oddech BIOTA

Szybki, płytki i nieregularny oddech ( np. w zapaleniu opon mózgowo - rdzenio).

4. Głębokie szybkie oddychanie

Spowodowane niedotlenieniem

5. Apnoe - bezdech

Kość gnykowa

Błony i więzadła

Chrząstka tarczowata

Chrzastka pierścieniowata

Chrząstki tchawicy

3

4

2

1

2

4

5

5

Płuco prawe

Płuco lewe

Przepona

WDYCHANIE

WYDYCHANIE

---