Makrostruktury opracowanie pytań na egzamin, notatki socjologia


1. Czym są makrostruktury społeczne ?

Makrostruktura - układ który wyznacza ramy i kierunki życia społecznego; charakteryzuje się: wielokrotną złożonością, skomplikowaniem powiązań między elementami, względną odpornością wobec ingerencji i dezintegracji, wspólnotą kultury, są względnie duże.
Własności makrostruktur:
a) samoistność - makrostruktura, to niezależny, zamknięty świat społeczny, w przeciwieństwie do mikrostruktur, które nie są samoistne i egzystują w ramach makrostruktur
b) samoreferencja - rozwój makrostruktur jest autonomiczny, odbywa się w pewnych zamkniętych ramach, odgrodzonych od świata zewnętrznego, gdzie układem odniesienia jest struktura sama dla siebie
c) samowystarczalność - w przeciwieństwie do mikrostruktur
Makrostruktury tworzą dla mikrostruktur kierunki i ramy rozwoju. Mogą ulegać destrukcji i dezintegracji w wyniku negatywnego działania mikrostruktur

MAKROSOCJOLOGIA. PRZEDMIOT I KIERUNKI BADAŃ
Makrosocjologia jest działem socjologii, obejmująca problematykę wielkich grup, systemów, struktur, składników także tych ukrytych, rzeczywistości społecznej. Dzięki niej możemy poznać ich naturę, konsekwencje rozwoju itd., identyfikować aktorów konfliktowych; pozwala na wykorzystanie potencjałów konfliktowych na rzecz konstruktywnych działań.
Zapotrzebowanie na makrosocjologię wiąże się z przemianą społeczeństwa postkomunistycznego w społeczeństwo obywatelskie. Tradycyjna socjologia narodowa nie poruszała tych zagadnień na które jest teraz zapotrzebowanie w ramach otwierania się grup, struktur, społeczeństw, granic, nie wystarczają teorie powstające na bazie społeczeństw narodowych, zamkniętych.

8. Modele identyfikacji i analizy makrostruktur społecznych ( wielowymiarowy model rzeczywistości społecznej; model relacyjny: naród społeczeństwo , państwo w otoczeniu zewnętrznym; model komponentów ładów społeczeństw współczesnego świata).

RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA A SEGMENTY I STRUKTURY SIECIOWE
Rzeczywistość społeczna nie może być utożsamiana ze społeczeństwem gdyż jest ono (społeczeństwo) jedynie jednym z jej komponentów. W rzeczywistości społecznej można wyróżnić:
Segmenty - (wspólnoty, zrzeszenie, instytucje, zbiory, agregaty) dzięki którym możliwa jest prosta reprodukcja życia zbiorowego. Są względnie trwałe a w powiązaniu ze sobą budują społeczeństwo
Niesegmenty - (masa, tłum, zbiegowisko) nie reprodukują życia społecznego, powstają przypadkowo, są krótko trwałe i spontaniczne, przelotne. Jednak mogą zakłócić lub przyczynić się do zmiany ładu. Są pochodnymi niezaspokojonych potrzeb. Mogą stać się aktorami manipulacji elit i jednostek
Struktury pozasegmentacyjne - sieciowe - maja charakter systemowy. Obejmują systemy: lingwistyczne, ideacyjne, normatywne, interesów, organizacyjne, infrastruktury. Szczególne twory świadomej aktywności człowieka stabilizują one proces reprodukcji społecznej pomimo biologicznej wymiany jednostek. Stabilizują procesy reprodukcji ponieważ każdej ze sfer towarzysza odpowiednie normy i idee, wartości itp.


PAŃSTWO W OTOCZENIU ZEWNĘTRZNYM

Model relacji Naród Społeczeństwo-Państwo służy do analizy zjawisk makro- oraz megastrukturalnych.

0x01 graphic
 RYSUNEK TEZ MA BYĆ!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!1
Naród - Społeczeństwo- Państwo
- są złożonymi strukturami, które należy rozpatrywać w relacji świata zewnętrznego
- scena gry miedzy N- S- P jest ruchliwa, zmienia się
- pomiędzy nimi istnieją wartości, które mogą mieć charakter integrujący lub dezintegrujący

Naród traktowany jest tu jako wspólnota diasporyczna istniejąca równolegle ze społeczeństwem zintegrowanym przez państwo nawet wbrew woli mieszkańców danego kraju np. mniejszości etnicznej
Naród jest grupą etniczną wyodrębnioną ze względu na
- kulturę, język, historię
- posiadanie miejsca
- mantalność

Państwo 

Początek formularza

Dół formularza

Początek formularza

0x01 graphic
0x01 graphic
0x01 graphic
0x01 graphic
0x01 graphic


Dół formularza

14. Ład a nieład społeczny. Rozumienie ładu. Sfery i poziomy rzeczywistości społecznej a problem badań nad wyłanianiem się ładów społecznych.

Przez ład społeczny można rozumieć taki stan, kompozycji czynników reprodukcji życia zbiorowego ludzi, który zapewnia osiągnięcie względnej stabilności i zaspokajania ich potrzeb. Jest to taki stan ułożonych względem siebie komponentów, który nie wyzwala działań ze strony ważnych segmentów społeczeństwa, czy jego zbiorowych aktorów, na rzecz rz jego zmiany lub zasadniczych części składników
Jeżeli w ten sposób pojmujemy ład społeczny to należy go zrelatywizować do konkretnej rzeczywistości społecznej; w tym sensie mówimy o ładzie społeczeństwa obywatelskiego, o ładzie społeczeństwa totalitarnego czy o bezładzie społeczeństwa transformacyjnego. I tak, społeczeństwa obywatelskie, zasadzają swój ład przez wszystkim na klasach rynkowych a zwłaszcza na dominującej pozycji klasy średniej, społeczeństwa realnosocjoalistyczne zasadzają swój ład na klasach nierynkowych, reglamentowanych, sektorowych, zwłaszcza na dominującej strukturalnie klasie robotników państwowo-sektorowych.
Historia udowodniła, iż ład obywatelski w ogóle zapewnia możliwość osiągania wysokiej efektywności zaspokajania potrzeb zbiorowych i indywidualnych w wyszczególnionych sferach życia społecznego oraz korzystanie wg zasady wolnego wyboru z szerokiej i różnorodnej puli wolności. Pula ta jest pochodną obywatelskiej kompozycji czynników ładu społecznego.
Stanisław Ossowski wyróżnił 3 kompozycje ładów społecznych:
Ład przedstawień zbiorowych - dopowiada rzeczywistości społeczeństw tradycyjnych - oparty jest na tradycji. Przyjęte tradycje, normy są przekazywane i przestrzegane. Tradycja jest tu komponentem ładu społecznego.
Ład monocentryczny - ład społeczny jest tu odgórnie narzucony przez nakazane normy i wartości. Występuje w systemach totalitarnych, scentralizowanych. Ten typ ładu wyróżnia zdecydowanie społeczeństwa realnosocjolistyczne, totalitarne od innych.
Ład policentryczny - życie społeczne reguluje równowaga sił społecznych społeczeństwo samo tworzy normy i przestrzega je (respektuje się zasady i normy współżycia zbiorowego). Ten typ ładu odpowiada społeczeństwo obywatelskim, otwartym, pluralistycznym.
Zbiorowości niesegmentacyjne mogą zakłócić ład, a nawet istotnie przyczynić się do wywołania nowego ładu, zwłaszcza tłumy rewolucyjne.

15. Typy i rodzaje ładów ( S. Ossowski , AF. Von Hayek, B. Hawrylyshyn, Z. Brzeźniski, f. Fukuyama ).

Stanisław Ossowski wyróżnił 3 typy ładów społecznych:

1. Ład przedstawień zbiorowych - dopowiada rzeczywistości społeczeństw tradycyjnych - oparty jest na tradycji. Przyjęte tradycje, normy są przekazywane i przestrzegane. Tradycja jest tu komponentem ładu społecznego.

2. Ład monocentryczny - ład społeczny jest tu odgórnie narzucony przez nakazane normy i wartości. Występuje w systemach totalitarnych, scentralizowanych. istnieje w nim jeden ośrodek kierowniczy, skupiający pełnię władzy politycznej i kierujący się w swych działaniach celami ogólnymi, wśród których rolę decydującą spełnia rozwój, ekspansja, dynamika. Ład ten stwarza najlepsze warunki, poprzez odpowiednie środki przymusu do realizacji planów w skali makrospołecznej, których niewykonanie grozi odpowiednimi sankcjami. Zakłada on równość społeczną jednak ma tendencję do asymetrii społecznej w wyniku nierównego podziału władzy. Społeczeństwo tu zorganizowane jest hierarchicznie, podporządkowane zorganizowanej monocentrycznie władzy. Temu ładowi odpowiada zazwyczaj dychotomiczna struktura społeczna. Tu zachowania ludzi polegają na sprawnej realizacji decyzji władzy, wyposażonej zgodnie z założeniami w wiedzę o gospodarce i potrzebach społecznych.

Dwa rodzaje społeczeństw:

3. Ład policentryczny - życie społeczne reguluje równowaga sił społecznych - społeczeństwo samo tworzy normy i przestrzega je (respektuje się zasady i normy współżycia zbiorowego). Ten typ ładu odpowiada społeczeństwo obywatelskim, otwartym, pluralistycznym. Ponadto w tym ładzie występuje decentralizacja i dekoncentracja władzy oraz przeciwstawienie się uniformizmowi. Ład policentryczny związany jest z gradacyjnym modelem struktury społecznej. Występuje tu zróżnicowanie zachowań ludzkich i możliwość wyboru strategii działania, co decyduje o jego funkcjonalności.

Historia tworzenia modeli ładu społecznego sięga czasów starożytnych - Platona. Obecnie można wyróżnić 4 rodzaje modeli ładów idealnych: ład monocentryczny, policentryczny, porozumień społecznych oraz przedstawień zbiorowych.

4. ład postmonocentryczny - mimo istnienia wielu ośrodków decyzyjnych działania w jego obrębie są skoordynowane polega na zorganizowanym współdziałaniu obiekt badań współczesnej socjologii.

Mówiąc o ładzie Hayek rozróżniał dwa jego typy, które zauważyli już antyczni Grecy: „taxis” i „kosmos”.

Pod pojęciem „kosmos” myśliciel rozumiał porządek endogenny, wewnętrzny - taki jaki tworzy się bez zewnętrznej ingerencji, samoczynnie. Ład taki panuje w świecie przyrody i w każdym ekosystemie a jego cechą charakterystyczną jest to, że o ile jego elementy mają swoje właściwości i funkcje to sam porządek nie jest celowy. W ładzie „kosmicznym” wszystkie indywidualne zamierzenia są jednakowo zasadne i upoważnione i nie ma zewnętrznego kryterium przesądzającego które z nich powinno zwyciężyć. Z tego pozornego chaosu działań wyłania się całościowa harmonia, która nie została zaplanowana. Hayekowski „kosmos” w teorii społecznej odróżnia się od organicznych koncepcji wspólnotowych, jest spluralizowany i zamieszkują go indywidualne jednostki a nie „stany” czy ciała społeczne.

„Taxis” stanowi opozycję do „kosmosu” gdyż jest ładem egzogennym, narzuconym zewnętrznie. Ten rodzaj porządku posiada konkretny cel do którego dąży i jest podporządkowany podmiotowi, który kontroluje jego wdrażanie i realizację. Zaplanowane są niemalże wszystkie instytucje począwszy od rodziny na przedsiębiorstwach kończąc, „taxis” przenika także koncepcję umowy społecznej.

Zazwyczaj mówi się, że uporządkowanie ładu oznacza pewne planowanie tego co dzieje się samorzutnie. W rzeczywistości jednak próby projektowania otaczającego nas świata muszą zawieść, gdyż nie uwzględniają pewnych jego spontanicznie tworzących się i samodostosowywujących elementów. Elementy te powstają samorzutnie i ich układy są zbyt skomplikowane aby je zaplanować. Jest immanentną cechą wolnego rynku, że wiedza potrzebna do podejmowanie decyzji jest rozproszona i ma charakter ograniczony.

Z. Brzeziński- na oznaczenie specyficznego typu subcywilizacji użył permisywne kornukopie ( kozi róg), róg który mógł się napełniać za pomocą pragnień posiadacza. Szczególny rodzaj cywilizacji konsumpcyjnej, cywilizacji rozwijającej się bez ograniczeń. Wszystko jest dozwolone i może zostać uznane za przejaw konsumpcji przy zachowaniu pewnych standardów.

Brzeziński „Gra na wielkiej szachownicy” პ po upadku społ. sowieckich Ⴎ scena - megapoziom

- społeczeństwo narodowe - bardzo złożona struktura segmentacyjna , wielowymiarowa , której nazwa pochodzi od nacji w danym kraju i warstwy etnicznej ( w większości ) Ⴎ nie każdy naród to społeczeństwo narodowe ;

Skład danego społeczeństwa w wymiarze :

Nie każda narodowość jest państwem demokratycznym (społ. narodowe Ⴎ państwo totalitarne , demokratyczne ...itp. )

-społeczeństwo narodowo -demokratyczne , obywatelskie - to takie formy makrostrukturalne , których znaczące role segmentacyjne pełnią kategorie większości ( 2 dychotomie : większość i mniejszość )

16. Komponenty ładów makropoziomowych. Ład demokratyczny a ład totalitarny.

Komponenty ładów makropoziomowych:

Ⴎ poziom integracji i wielkich całości

Ⴎ funkcjonują wielkie grupy

Ⴎ systemy gosp. , polityczne , kulturowe , konsumpcyjne

Ⴎ społeczeństwa krajowe - grupy integrujące za pomocą aktywności państwowej

ŁAD SPOŁECZNY - to układ kompozycyjny systemów, struktur, grup czy segmentów, który nie wyzwala zbiorowych przedsięwzięć na rzecz jego zmiany lub zasadniczej części i umożliwia przynajmniej prostą reprodukcję zbiorowego życia ludzi. Można mówić o ładzie jeśli jest nawet wymuszony systemem totalitarnym - ład totalitarny. Ład rzeczywistości społeczeństwa demokratycznego różni się od rzeczywistości społeczeństw totalitarnych. Ład rzeczywistości społeczeństw demokratycznych otwartego jest efektem ściśle określonych pozycji grup. Nazwy społeczeństw biorą się z odpowiedniego przypisania roli systemu np. system otwarty to wyróżnik pewnego systemu społeczeństwa np. kapitalistyczne, obywatelskie.

Jako układ nie stanowi stymulatora zorganizowanych działań aktorów życia społecznego na rzecz gruntownej zmiany tego układu czy istotnych jego fragmentów.

Do najważniejszych systemów i struktur należą: systemy: cywilizacyjny, gospodarczy, wytwórczy, konsumpcyjny, kulturowy, polityczny (rządzenia); strukturę zawodową, klasową, warstwową, polityczną (partyjną).

Aktorami życia społecznego są wykrystalizowane już, jak i rodzące się dopiero segmenty społeczeństwa. Mogą one w poszczególnych fazach krystalizacji przybierać formy wspólnot, związków instytucyjnych, zrzeszeń. W takim kontekście ruchy, jak i wymienione zbiorowości nie są jeszcze segmentami. Jeżeli definiujemy społeczeństwa otwarte, zamknięte i otwierające się, to w istocie dokonujemy selekcji ważności poszczególnych systemów i struktur w utrzymywaniu ładu społecznego.

ŁAD DEMOKRATYCZNY:

Demokracja - to taki ustrój państwa i system wykonywania władzy państwowej, w którym ogół członków społeczeństwa będących obywatelami uczestniczy bezpośrednio lub pośrednio w decydowaniu o sprawach państwa.

Huntington, nawiązując do Schumpetera, określa systemy polityczne XX wieku jako demokracje w takim stopniu, w jakim:

  1. ich najsilniejsi decydenci życia zbiorowego wybierani są w równych, uczciwych i okresowych wyborach

  2. w trakcie wyborów kandydaci swobodnie konkurują o głosy

  3. w wyborach ma prawo uczestniczyć cała dorosła ludność

Demokracja zdefiniowana wg takich kryteriów zawiera dwa wymiary: walkę i partycypacji.

Wybory są jednak minimalistycznym wymogiem ładu demokratycznego. Dodatkowo, aby można było mówić o demokracji winny być spełnione następujące kryteria:

Bezpośrednia - We współczesnych społeczeństwach demokracja bezpośrednia występuje w postaci plebiscytu i referendum. Plebiscyt jest głosowaniem ludności kraju lub jego części odnośnie do przynależności państwowej, formy ustroju, autonomii polityczno-terytorialnej. Referendum polega na zwróceniu się danego organu władzy w państwie do obywateli celem podjęcia decyzji w jakiejś sprawie. Konstytucja RP przewiduję taką formę władzy, a specjalna ustawa reguluje zasady i tryb przeprowadzania referendum.

Pośrednia (przedstawicielska)- to współczesna postać demokracji. Jej istotą jest wyłanianie przedstawicieli (posłów, deputowanych, senatorów) w drodze odpowiednich wyborów. Przedstawiciele ci pełnią funkcję najwyższego organu władzy państwowej (parlament, kongres itd.). Parlament nadaje ustrój państwa, uchwala konstytucję, uchwala ustawy regulujące funkcjonowanie wszystkich dziedzin życia społecznego. Parlament powołuje i odwołuje rząd jako władzę wykonawczą i sprawuje nad nim kontrolę. Parlament tworzy i powołuje inne organy władzy państwowej. Dla demokratycznego ustroju władzy i jej sprawowania istotny jest wybór przedstawicieli ogółu parlamentu. Wolne wybory, w których obywatele mogą wyrazić swą wolę bez zewnętrznego nacisku, presji i zagrożeń czy dyskryminacji ze strony panującej władzy.

Wybory są demokratyczne gdy:

Istotną cechą demokratycznego modelu sprawowania władzy jest przestrzeganie przez wszystkie organy władzy państwowej tzw. wolności obywatelskich, praw obywatelskich, zabezpieczone zwykle w ustawie konstytucyjnej. Obejmuje ona: prawo do życia, wolności osobistej, bezpieczeństwa, wolności sumienia, wyznania i praktyk religijnych, wolność prasy, zgromadzeń, zrzeszania się, prawo do wolności prywatnej.

Demokracja wiąże się z wolnością obywateli, przestrzeganiem praw obywatelskich i praworządnością organów władzy państwowej.

Model demokratyczny nie był wolny od deformacji, czyli realizacji władzy państwowej niezgodnie z zasadami modelu (np. rządy oligarchiczne, demokracja stanowa kiedy całe warstwy społeczne pozbawione były udziału w życiu politycznym oraz wszelkich praw obywatelskich).

Dzisiaj mówi się ze system demokratyczny dotknięty jest chorobą biurokratyzacji. Politycy nie rządzą, ale podejmują decyzje przygotowane przez doradców, ekspertów, biegłych, specjalistów, rzeczników, menedżerów i profesjonalistów różnego rodzaju.

Demokratyzacja- państwa posttotalitarne w drodze ku demokracji.

Na początku lat 90. Samuel Huntington przedstawił teorię "trzeciej fali demokratyzacji". Analizując dane o zmianach geopolitycznych w drugiej połowie XX wieku zauważył, że kolejne procesy dekolonizacji i desowietyzacji spowodowały nie tylko wzrost liczby państw suwerennych, ale - przede wszystkim - krajów o ustroju demokratycznym. O ile w 1950 roku istniało zaledwie 25 państw demokratycznych, o tyle w dwadzieścia lat później było ich już 40, a w 1990 roku aż 65. W roku 2000 liczbę osób żyjących w krajach o wielopartyjnej demokracji szacowano na przeszło 60% całej ludzkości.

Autor „ Trzeciej fali demokratyzacji” podsumowuje w swym dziele doświadczenia różnych krajów ugruntowujących nowy porządek polityczny. Powołując się na wiele i z różnych kultur wziętych przykładów powiada, że zawsze po „okresie miodowym”, po chwilach wielkich uniesień i oczekiwań, przychodził i będzie przychodził moment otrzeźwienia i realizmu. Okazuje się, że:

  1. demokracja, wbrew wcześniejszym oczekiwaniom, niczego nie „załatwia”. Nie umożliwia szybkiego rozwiązania napięć społecznych i politycznych będących przyczyną upadku dawnego ustroju. Nie przekłada się na łatwe decyzje społeczne, programy pomocy grupom najuboższym czy najbardziej dotkniętym kryzysem. Wyjście z kryzysu gospodarczego wymaga dużej samodyscypliny społecznej, wielu wyrzeczeń, daleko idącej cierpliwości,

  2. presja społeczna wzmaga się, zyskuje dodatkowe możliwości artykulacji dzięki swobodzie stowarzyszeń i swobodzie słowa, i zgromadzeń. Wobec niezaspokojenia potrzeb interesów i jednostkowych, i zbiorowych wiele grup społecznych, ożywionych nadziejami związanymi z demokracją, czuje się jeszcze bardziej pokrzywdzona sfrustrowana ,

  3. państwo porewolucyjne z trudem może zmienić swoje instytucje i swoich urzędników. Dawne struktury często są niedostosowane do nowych oczekiwań (szczególnie tam, gdzie nastąpiła daleko idąca transformacja systemu ekonomicznego). Dawna klasa rządząca zwykle jedynie częściowo zostaje odsunięta od władzy. W większości krajów, jak zapewnia Huntington, nigdzie nie ukarano nie tylko urzędników nadużywających władzy, ale również pozostawiono w spokoju tych funkcjonariuszy starego reżimu, którzy aktywnie zwalczali dawną opozycję, obecną elitę władzy. Już sam fakt budzi poczucie nie tylko rozczarowania, ale i daleko idącej niesprawiedliwości. Dawni urzędnicy korzystając z zachowanych lub dawnych pozycji o wiele łatwiej mogą zachować pozycję gospodarczą i trwale wpływać na decyzje władzy,

  4. w społeczeństwach autorytarnych i posttotalitarnych dominują nawyki wyuczonej bezradności, nieufności wobec instytucji państwa i wobec prawa. Trwała jest postawa roszczeniowa wobec państwa. Łatwiej zmienić instytucje, trudniej mocne nawyki związane z samoorganizacją i zaradnością społeczną. Ci sami ludzie, którzy winią rząd i państwo za swoje frustracje i niespełnienia, oczekują, że to samo państwo naprawi ich krzywdy. Tym samym przyczyniają się do umocnienia etatyzmu i odbierają sobie możliwość swobodnego działania.

ŁAD TOTALITARNY

„Totalitarny eksperyment” miał wprowadzić do życia jakiś rodzaj wspólnoty, który miał zastąpić zanikające związki społeczne, związane ze społecznością lokalną, regionem, narodem. W wyniku postępującej industrializacji, która odrywa ogromne rzesze ludzi od ich korzeni, przenosiła ich do brudnych, zatłoczonych miast zdominowanych przez anonimowy, zdepersonalizowany tłum, nie uznający żadnych autorytetów poza autorytetem państwa. Tłum zaczyna w dużym stopniu utożsamiać się z państwem, które pomaga mu w niszczeniu wszystkich twórczych mniejszości. Masy nie są zdolne do funkcjonowania w demokratycznych strukturach i to staje się decydującym czynnikiem powstania totalitaryzmu. A więc totalitaryzm można uznać za system społeczno-polityczny będący pochodną społeczeństwa masowego.

Totalitaryzm to pełna władza nad obywatelami, wszystko jest pod okiem państwa nic nie jest obojętne, niedopuszczalne są inne poglądy brak pluralizmu.

Główne komponenty:

- pluralistyczne idee zastąpione monopolistyczną, jednorodną ideologią narzuconą odgórnie

- narzucone normy nie są skoordynowane z potrzebami społeczeństwa przez co ludzie zatracili realne poczucie własnych interesów i wtopieni w utopijny system organizacji społecznej

- system egalitarystyczny, którego celem było stworzenie utopijnej równości

- klasy nierynkowe, wyznaczone i reglamentowane przez państwo

- brak stratyfikacji społecznej jako samoczynnego czynnika wyłączonego spod kontroli państwa.

- system osobowości „homo sovieticus” czyli człowiek bierny, przystosowany do panującego ustroju politycznego, pozbawiony inicjatywy i stale oglądający się na „opiekuńcze państwo”.

- swobodna ruchliwość społeczna ograniczona, kontrolowana i reglamentowana centralnie

- system nierynkowy nakazowo-rozdzielczy, scentralizowany, połączony z ekstensywnym i irracjonalnym systemem wytwarzania

- przewaga ujednoliconych i sformalizowanych zawodów przemysłowych

- masowe ubóstwo, które łagodzono systemem scentralizowanej reglamentacji dóbr podstawowych

- dyktatura i jednowładztwo, monopartia cenzura

- eliminacja religii z życia społecznego, represjonowanie i dyskryminowanie wiernych.

wg. Zagórskiego Społeczeństwo totalitarne jest społeczeństwem zamkniętym.

a) struktura ideacyjna: monolityczna struktura idei utopijnych narzuconych i praktykowanych administracyjnie

b) struktura normatywna : struktura norm stanowionych odgórnie, dyktatorsko

c) struktura nierówności :struktura interesów narzuconych „od góry do dołu”, podmiotowo

d) struktura organizacyjna : struktura organizacyjna w znacznym stopniu „fasadowa” zorientowana ideologicznie (utopijnie) w ramach działań pozornych

e) struktura segmentacyjna : struktura zbiorów i zbiorowości przedmiotowych sterowanych centralnie przez politykę podziałów w ramach centralnosystemowej reglamentacji dóbr inwestycyjnych, konsumpcyjnych i duchowych

f) struktura lingwistyczna : język „imperium”

g) infrastruktura: wąskofunkcyjne, zorientowane na ekspansję centralnie sterowanych systemów, w tym głównie militarno-wojennych w skali imperialnej i satelitarnej

18. Diaspory stare a nowe diaspory i ich cechy (A. Pappadurai, S.P.Huntington)

TEORIA DIASPORY

Zrodzona i rozwinięta na gruncie doświadczeń społeczeństw nie politycznych, lecz kulturowych /Znaniecki/

DIASPORA - stan rozproszenia, nie jest to stan sprzyjający istnieniu narodu.

Nie jest możliwe przetrwanie bez przewodników kulturowych, elity - aktywności twórczej, organizatorskiej, przywódczej. Stosunek do niej podstawowej części narodu nie jest stosunkiem władzy, a uznania, jakim elita się cieszy; jest autorytetem, tworzy wartości narodowe. Taką elitą jest n. inteligencja jako grupa etosowa; nie zamienia ona wartości fundamentalnych na inne wartości (np. nie można ich spieniężyć).

- grupy diasporyczne - mogące istnieć przez wieki w rozproszeniu

  1. Naród

  2. Społeczeństwo

  3. Państwo

  4. Kraj

  5. Populacja - suma arytmetyczna jednostek

- naród - wspólnota diasporyczna , grupa mogąca istnieć przez wieki w diasporze o ile jego członkowie podzielają i praktykują wspólny system wartości - suwerenność, niektorenarody żyją często w diasporze czyli osobno. Naród nawet jeśli traci swoje państwo, dzięki swoich przodowników kulturowych mogą trwać, odradzać się jako grupy większościowe społeczeństw narodowych. Rozwinięta grupa etniczna, która może ukonstytuować społeczeństwo narodowe.

- społeczeństwo - makrogrupa zbudowana w specyficzny sposób , powiązana segmentacyjnie jako efekt integracji polityczno - terytorialnej; społ. jako grupa polityczno - terytorialna; jego nazwa pochodzi od nazwy dominującej grupy etnicznej, są różne mniejszości etniczne ;struktura wielowymiarowa zbudowana z bardzo wielu grup, zbiorowości społ., względnie trwałych, powiązanych ze sobą , które mogą być charakterystyczne w różnych wymiarach (religijny, zawodowy itp.). społeczeństwo nie jest trwałe, zależy jego trwałość o składu etnicznego. Integrowane jest przez państwo. Nazwa społeczeństwa pochodzi od nazwy dominującej grupy.

- państwo - jest strukturą organizacyjną władzy na terytorium danego kraju, struktury organizacyjnej, politycznej zorientowanej na otrzymane władzy. Państwo jest traktowane jako podmiot na arenie. Nie można mylić z grupa diasporyczną i Polit.- teryt.

S . P . Huntington - ( socjolog , politolog ) Ⴎ problem demokratyzacji

Ⴗ integruje milion osób

Ⴗ PKB wynosi miliard

Paradygmat Samuela Huntingtona- przedstawia pesymistyczna prognozę świata XXI w. wg jego oceny istnieje na świecie 2 lub 8 rejonów świata, które nie tolerują się pod względem kulturowym i religijnym, a ponad to istnieje kilka stref, które nie maja swojego potencjału cywilizacyjnego. On tez twierdzi, że są kraje, które są pomiędzy krajami są bardzo konfliktowe(Turcja, Liban, Bośnia, Etiopia, Kazachstan). Huntington szczegółowo omawia te regiony i twierdzi, że konflikty narosną przede wszystkim miedzy cywilizacja zachodu( USA, Kanada, Europa) a krajami kulturowymi (Islam, Chiny) obszary o małym potencjale konfliktowym: japońskie, hinduskie, latynoamerykańskie.

19. Diaspory etniczne we współczesnym świecie. Charakterystyki jakościowe . / 20. Historyczny model procesu etnicznego i jego aktorzy.

Grupy etniczne to grupy które żyją w obrębie narodu, społeczeństwa, członkowie grup etnicznych genezy swej przynależności upatrują we wspólnej historii i przodkach. Członkowie tworzą sieć organizacji i nieformalnych stosunków społecznych, które zachęcają do pozostania w danej grupie. Grupę etniczną charakteryzuje to że posiada ona własne symbole związane z poczuciem jej odrębności.

W każdym narodzie żyją mniejszości narodowe, kulturowe czy inne, wśród nich są grupy rasowe i etniczne. Pojawiają się z różnych przyczyn, np. emigracja, wojny w krajach do których przynależą, w wyniku przyłączenia ich ziem do innych państw.

Mniejszości etniczne to te, które nie posiadają suwerenności politycznej, nie aspirujące do własnego państwa, a które posiadają świadomość własnej odrębności kulturowej.

Grupa etniczna - społeczność, której tożsamość kulturowa związana jest najczęściej z określonym terytorium etnicznym. Można o niej mówić, gdy:

Podział grup etnicznych na:

  1. pierwotne - które po przeniesieniu z jednego społeczeństwa do drugiego chcą nadal funkcjonować w społeczeństwie jako zamknięte ugrupowania, umiejące zaspokoić podstawowe potrzeby swoich członków

  2. wtórne - ich członkowie częściowo uczestniczą bezpośrednio w społeczeństwie przyjmujących np.: w kwestiach ekonomicznych, a częściowo pośrednio, przez grupę etniczną (np.: kwestie towarzyskie)

Grupy etniczne to np.: imigranci, koloniści, narody żyjące we własnym państwie, narody żyjące na własnym terytorium narodowym, ale w obrębie obcych państw. Grupa etniczna może być narodem albo narodowością.

Wg Kurelskiego Grupy etniczne można podzielić na kategorie etniczne, organizacje etniczne i społeczności etniczne. Szczególne miejsce wśród zainteresowań socjologów zajmują grupy rasowe. Grupa rasowa to pewna kategoria etniczna której członkowie i inni mają przekonanie, że posiada wspólne cechy fenotypu.

Etnocentryzm - wartościująca postawa określająca afirmatywny stosunek do kultury własnej grupy etnicznej lub do kultur innych grup (religijnych, rasowych, regionalnych) i równocześnie deprecjonujący stosunek do kultury grupy obcej:

Wszystkie definicje etnocentryzmu są do siebie podobne - kładą nacisk na jedność pozytywnych postaw wobec własnej kultury i grup oraz negatywnych wobec obcej

odnośnie tego zagadnienia to tylko tyle znalazłam. Postaram się jeszcze czegoś poszukać na ten temat ale nie obiecuję, jakoś ciężko z tym…

21. Teorie ładów. Etnos, demos, diaspora w perspektywie socjolog.-historycznej

Ład społeczny wg Wronga.

Dennis Wrong, współczesny socjolog amerykański, zdefiniował ład społeczny następująco: ,,ład oznacza PRZEWIDYWALNOŚĆ, SYSTEMOWOŚĆ, REGULARNOSĆ, w odróżnieniu od losowości, przypadkowości, chaosu”. Z definicji tej widać, że powstała w społeczeństwie uładzonym, zorganizowanym, dla którego ład jest czymś normalnym. Ład ciągle się doskonali.

ŁAD SPOŁECZNY - to układ kompozycyjny systemów, struktur, grup czy segmentów, który nie wyzwala zbiorowych przedsięwzięć na rzecz jego zmiany lub zasadniczej części i umożliwia przynajmniej prostą reprodukcję zbiorowego życia ludzi. Można mówić o ładzie jeśli jest nawet wymuszony systemem totalitarnym - ład totalitarny. Ład rzeczywistości społeczeństwa demokratycznego różni się od rzeczywistości społeczeństw totalitarnych. Ład rzeczywistości społeczeństw demokratycznych otwartego jest efektem ściśle określonych pozycji grup. Nazwy społeczeństw biorą się z odpowiedniego przypisania roli systemu np. system otwarty to wyróżnik pewnego systemu społeczeństwa np. kapitalistyczne, obywatelskie. ŁAD SPOŁECZNY - to taki układ kompozycji systemów i struktur rzeczywistości społecznej, który potencjalnie i realnie zapewnia przynajmniej prostą reprodukcję życia społecznego populacji ludzkiej zamieszkującej dany kraj i podległej danej władzy państwowej jako politycznej organizacji społeczeństwa i jako układ nie stanowi stymulatora zorganizowanych działań aktorów życia społecznego na rzecz gruntownej zmiany tego układu czy istotnych jego fragmentów.

Aktorami życia społecznego są wykrystalizowane już, jak i rodzące się dopiero segmenty społeczeństwa. Mogą one w poszczególnych fazach krystalizacji przybierać formy wspólnot, związków instytucyjnych, zrzeszeń. W takim kontekście ruchy, jak i wymienione zbiorowości nie są jeszcze segmentami. Jeżeli definiujemy społeczeństwa otwarte, zamknięte i otwierające się, to w istocie dokonujemy selekcji ważności poszczególnych systemów i struktur w utrzymywaniu ładu społecznego.

Do najważniejszych systemów i struktur należą: systemy: cywilizacyjny, gospodarczy, wytwórczy, konsumpcyjny, kulturowy, polityczny (rządzenia); strukturę zawodową, klasową, warstwową, polityczną (partyjną).

KONCEPCJA TYPÓW ŁADÓW SPOŁECZNYCH S. OSSOWSKIEGO.

S. Ossowski wyróżnił 3 typy ładów społecznych:

1. ŁAD MONOCENTRYCZNY - ład kreowany odgórnie, kierowany z jednego ośrodka do drugiego, charakterystyczny dla społeczeństw totalitarnych typu sowieckiego. Leszek Nowak - trójpanowie to szczególny rodzaj klasy panującej w systemie typu sowieckiego, jest to boska grupa kontrolująca. Wąska grupa kontrolująca 3 atrybuty władzy panującej nad społeczeństwem:

Ład monocentryczny to ład szczególnego rodzaju, maksymalizacja supermonocentryczna.

2. ŁAD POLICENTRYCZNY - osadzający się na uczestnictwie norm, ład demokratyczny, ład wielu aktorów życia społecznego, w konstytuowaniu i respektowaniu norm (równości i wolności). R. Dahrendorf- niemiecki socjolog powiada, że właściwą ostoją demokracji są obywatele. Obywatele w sensie ekonomicznym to nie tylko klasa właścicieli. Społeczeństwa obywatelskie to społeczeństwa demokratyczne.

3. ŁAD PRZEDSTAWIEŃ ZBIOROWYCH - charakterystyczny dla przedstawień rzeczywistości społecznych, w których występuje poszanowanie dla norm tradycyjnych, respektowanie narzucanych przez autorytety zasad, dlatego też znaczna część społeczności żyjąca w tym typie ładu nie wyszła zbyt daleko poza epokę kamienia łupanego. Ład społeczeństw opóźnionych czy tzw. społeczeństw tradycyjnych, związanych z przyrodą, historią.

Etnos, demos, diaspora.

Na gruncie socjologii można wyróżnić 3 teorie narodu:

  1. Teoria etosu. Wyrosła z nurtu myślenia niemieckiego. Reprezentanci, którzy traktowali naród jako wspólnotę diasporyczną. O przynależności do narodu decyduje urodzenie. Nie można zmieniać narodu. To teoria, która wiąże naród z typem grup naturalnych, a zatem takich, które rozwijają się za sprawą czynników biologicznych. Narody traktowane jako wspólnoty naturalne, rodzimy się członkami danego narodu.

  2. Teoria demosu. Koncepcja nowoczesnego narodu. Konstytują się po rewolucji burżuazyjnej, gdy na arenę weszli obywateli, jako grupy z wyboru. Można nakłonić do narodu, co jest pochodną rozwoju państwa demokratycznego. Jeśli spełniam warunki, wyrażam wolę, to staję się jego członkiem, biorąc na siebie obowiązki i korzystając z uprawnień. To koncepcja narodu demokratycznego wyboru.

  3. Teoria diasporu. Charakterystyczna dla nacji mających kłopoty z suwerennością państwową. Teoria, w której eksponuje się możliwość istnienia narodów w rozproszeniu, o ile ich członkowie praktykują ten sam system wartości.

*Diaspora - stan rozproszenia członków danego narodu wśród innych narodów lub też wyznawców danej religii wśród wyznawców innej. Nazywa się tak również społeczność rozproszonych osób. Diaspora nie sprzyja istnieniu narodu.

23. Marketing narodów (Ph. Kotler). Interes narodowy, racja stanu a bogactwo narodowe.

- do aktywności narodów dają postawę ich bogactwa narodowe

- Ph. Kotler zwraca uwagę na kapitał naturalny ( ziemia , woda itp. ), kapitał materialny ( maszyny itp.), kapitał ludzi ; społeczny

- marketing dalej trwa ; narody mogą z tego czerpać krótkoterminowe korzyści

- im większe bogactwo narodowe kraju , tym wyższa jego pozycja na rynku światowym

25. Aronowska teoria stosunków narodowych.

- stosunki międzynarodowe będą na świecie do czasu kiedy zostaną co najmniej 2 państwa narodowe

- stosunki międzynarodowe znajdują swój wyraz w sposobach postępowania pewnych postaci „ symbolicznych”; tylko oni są w swoich działaniach nie dowolnymi uczestnikami , lecz reprezentantami wspólnot

- wg Arona jeżeli chcemy podjąć problem s.m. liczy się uwzględnienie 2 symbolicznych postaci i pokoju : ambasador <-> wojna - żołnierz ( naród jako DEMOS ; teoria narodu demokratycznego )

29. Megatrendy a globalizacja

Globalizacja jest to intensyfikacja pewnych stosónków społecznych o światowym zasięgu , która powoduje , że lokalne środowisko jest kształtowane przez wydarzenia mające miejsce bardzo daleko bez jednoczesnego wpływu zwrotnego .

Megatrendy wg Naisbitta :

  1. od społeczeństwa przemysłowego do informatycznego

  2. od technologi siłowej do ultratechnologii

  3. od gospodarki narodowej do globalnej

  4. od myślenia krótkofalowego do długofalowego

  5. od centralizjacji do decentralizacji

  6. od pomocy zinstytucjonalizowanej do samopomocy

  7. od demokracji przedstawicielskiej do uczestniczącej

  8. od hierarchii do sieci

  9. od północy do południa

  10. od schematu albo-albo do schematu wielokrotnego wyboru

35. Władza polityczna a przodownictwo narodowe. (M.Weber, F. Znaniecki). Problem ,,zmierzchu państwa”.

Państwo jest innym bytem życia społecznego niż naród - jest to polityczna organizacja życia zbiorowego zasadzająca się na władzy politycznej. Istotą władzy politycznej jest zdolność wymuszania posłuchu w imieniu i na rzecz tej władzy. Nie ma znaczenia czy jest ona legalna, czy nie, gdy jest władzą. Państwa demokratyczne legitymizują (delegują) do jej wykonywania odpowiednie zespoły. Konstytuują elity władzy : wykonawczej, ustawodawczej, sądowniczej.
Rzeczywistość się zmienia, jeśli mówimy o władzy państwowej mamy rozmaite ich formy, czy typy i rodzaje. M. Weber, F. Znaniecki w swojej twórczości zajmowali się problemem władzy. M. Weber pisał, że areną funkcji państwa jest sfera polityki - czyli państwo jako organizację ujmuje w sferze polityki. Zdaniem Webera polityka jest szczególnym typem aktywności, typem aktywności na arenie rywalizacji o przywództwo lub wpływu przywództwa . Areną funkcji państwa jest sfera polityki - nie ogranicza się ona do aktywności nad sprawami władzy, ale w grę wchodzi także aktywność wyrażająca się we wpływie na władzę. Wpływ władzy eliminuje pewne elementy.
Sfera polityki obejmuje również aktywność władzy nielegalnej (aktywność wywrotowa, rewolucyjna). Sfery polityki nie da się zamknąć w granicach jednego kraju (szczególnie widać to dzisiaj w jednym kraju wpływa się na sferę polityki innych krajów - jest to polityka globalna). Procesy globalne uaktywniły procesy nowych aktorów, które nie mieszczą się w tradycyjnej polityce - to tzw. megapoziom.
Sfera polityki rozciąga się również na obszary trudne do kontroli, sfery gospodarczej i inne sfery życia społecznego. Nie da się precyzyjnie wyznaczyć granicy sfery władzy i wpływu władzy politycznej. Dlaczego dziś mówimy o szczególnym zjawisku globalizacji tj. rządu światowego, czyli takiego który miałby reguły na zjawiska w sferze globalnej. Na naszych oczach konstytuuje się nowy typ władzy- globalnej (np. grupa G-20) - roszcząca sobie władzę do panowania nad światem.
M. Weber powiada, ze państwo jest społeczeństwem, które ma monopol na prawomocne użycie siły. Do jej użycia może się uciec w imię jej posłuszeństwa. Co to jest władza? Weber twierdzi że polega ona na możliwości rozkazywania w warunkach których, komu się rozkazuje winien jest posłuch. Weber uważa że w przypadku władzy państwowej mamy do czynienia z prawomocnym użyciem siły. Jej pochodną może być panowanie. Panowanie zaś polega na tym ze określony rozkaz zostaje wykonany. Panowanie to szansa znalezienia wśród określonej grupy ludzi posłuchu dla pewnych rozkazów. W grę zatem wchodzą rozkazy dzięki którym mamy do czynienia z panowaniem totalitarnym i demokratycznym. Totalitarne to całościowe panowanie nad najważniejszymi formami aktywności zbiorowej i indywidualnej. Natomiast demokratyczne są przyzwoleniem legalizacji tych którzy są ostoją władzy demokratycznej. Zawsze w grę wchodzi większość wyboru w imieniu którego władza demokratyczna jest sprawowana. Większość tez narzuca za pośrednictwem władzy delegowanych reprezentantów swoja wolę. W przypadku władzy totalitarnej nie liczy się ona z wolą społeczeństwa, nie ma z tym do czynienia. Jest to wola mniejszości. Mówi się stąd o władzy państwa partii. Jest to np. totalitaryzm typu sowieckiego, czy radzieckiego-czy komunistycznego. Jest istotna różnica między jednym typem, a drugim typem władzy, ponieważ wynikają z niej różne konsekwencje.
Tą problematyką zajmował się m. in. L. Nowak który w latach 80-tych sformułował teorię klasy trójpanów- próbował wyjaśnić fonemem względnie długiego trwania państwa komunistycznego. Nowak wyróżnił 2 typy społeczeństw totalitarnych : faszystowskie i sowieckie. Klasy trójpanów panują w społ. totalitarnych typu sowieckiego.
3 atrybuty panowania
1. właściciel -panujący nad własnościami (mają wiodąca władzę)
2. politycy - panujący nad środkami przemocy państwowej
3. kapłani - panujący nad świadomością za pomocą systemów np. szkolnictwa
Rzecz polega na tym aby skoncentrować politykę, gospodarkę nad społeczeństwem. Takiej koncentracji nie udało się osiągnąć w totalitaryzmie faszystowskim, gdyż gospodarka pozostawała względnie autonomiczną sfera życia i była zorganizowana na produkcję i ekspansje militarną. W systemie Stalinowskiego totalitaryzmu udało się osiągnąć maksymalną koncentrację. Marks, Lenin, Stalin uważali rynek i własność prywatną za źródło wszelkiego zła. Postanowili likwidować podmiotowość. Idea zastąpienia rynku-systemem reglamentacji dóbr oraz zastąpienia własności prywatnej własnością socjalistyczną, spółdzielczą jako głównymi formami własności. O rozwoju totalitaryzmu w sferze gospodarki i innych sferach decyduje system centralizacji i reglamentacji dóbr..

Panowanie wg Webera bez względu na formę, polega że dany rozkaz zostaje wykonany. Z tym zjawiskiem posłuszeństwa mamy do czynienia również w przypadku państw nielegalnych. Państwa legalne są traktowane jako podmioty - formy polit. Organizacyjnej i integracji społeczeństw, które są uznawane przez panel międzynarodowy - czyli odpowiednich uczestników życia międzynarodowego. Mamy we współczesnym świecie ponad 200 państw w tym rozumieniu.
Są tez państwa małe-mikropaństwa które nie konstytuują społ. jako wielkich grup.
Społeczeństwa mogą konstytuować nawet w długim procesie „państwo nielegalne” czyli takie formy polityczne które organizują narody na rzecz wyzwolenia suwerenności państwowej i przez to wymuszają legalizację swojej władzy.
W latach 90-tych było 129 społeczeństw narodowych, dziś mamy 186). Nielegalne formy władzy państwowej to emigracyjne, partyzanckie, podziemne. Społ. narodowe mogą się konstytuować i konstytuują się na gruzach imperiów kolonialnych i neokolonialnych, jeśli się one rozpadają. (Azja, ZSRR, Jugosławia - tam działały nielegalne struktury władzy państwowej.
M Weber jest reprezentantem socjologii humanistycznej-autorem typów idealnych. Wprowadził 3 typy panowania :

1. legalne:

Zasadza się na mocy ustanowienia , szczególnego rodzaju , którego nie kwestionuje się

Dotyczy to władzy biurokratycznej , szeroko rozumianej

Władza biurokratyczna to czysty typ panowania legalnego

Przeświadczenie , ze można tworzyć prawo , zmieniać się na mocy poprawnego ustawodawstwa

Stosunek władzy w przedsiębiorstwie

Pozytywny aspekt biurokracji jako systemu władzy legalnej , gdy nie mamy przerostu

2. Tradycyjna (władza):

Zasadza się na mocy wiary w świętość istniejących od dawna przodków i potęgi panujących

Władza patriarchalna - władze panów

Władze ściśle ograniczone przez tradycje

Swobodnego udzielania łaski wg usposobienia

Słudzy nie maja dostępu do polityki

Panowanie stanowe

Słudzy nie maja dojścia do władzy

Słudzy w całkowitej zależności od pana w typie patriarchalnym

3. Charyzmatyczna (władza) :

Panowanie na mocy uczciwego oddania osobie pana oraz uznanie jego talentów, charyzm , zdolności magicznych , przywódczych

Źródłem osobistego oddania jest egzaltacja jaka budzi cos niebywałego

Władza proroków , bohaterów wojennych

Związek cechuje charakter wspólnoty posłuchu

Przywódca - uczeń , zwolennik

Prowadzi do zmian społecznych , nie musza się mieścić w dotychczasowym systemie władzy

-proces legalizacji władzy trwa . rozszerza się , wzrasta liczba państw , nie ulega ona zahamowaniu

F. Znaniecki państwo postrzegał jako narzędzie życia narodowego. Wg Znanieckiego może ono narzucić obowiązek solidarności wszystkim swoim członkom. Znaniecki wprowadza pojecie przodownictwa i przodowników kulturalnych.
- w perswazji i przykładzie przodownictwa, które wyraża się do narodu i władzy diasporycznej. Władza działa zawsze w zast. grupy jako całości. A przodownicy występują na czele członków grupy, nie posiadając w stosunku do nich żadnych uprawnień.
Władza państwowa ma wg Znanieckiego charakter terytorialny, społeczeństwo dlatego traktujemy jako grupy terytorialne. W przypadku narodów jako wspólnot diasporycznych istotna funkcję pełnią przodownicy narodowi, twórcy wartości, organizatorzy życia narodowego w różnych aspektach ( uczonych, polityków,aktorów,historyków,pisarzy). Dzięki inteligencji narody mogą trwać bardzo długo nawet w diasporze, z dala od ojczyzny, centrów życia narodowego. Bez przodowników nie jest możliwe istnienie narodów.

43. Rozumienie cywilizacji a główne teorie cywilizacji. Cywilizacje i subcywilizacje jako aktorki megapoziomu

CYWILIZACJE JAKO AKTORZY MEGAPOZIOMÓW

cywilizacje wyrastają na szczególnych aktorów, rolę w tym mają okoliczności wpływające na degradację państw narodowych,

słowo cywilizacja jest instrumentem mobilizującym świadomość społeczną społeczeństw i energię zasobów społecznych, ten poziom jest poziomem wolnej gry,

<łac. civitas - miasto, civilis - obywatelski>.

1. Herbert Spencer

cywilizacja odzwierciedla pewien etap rozwoju, który owocował powstaniem miast oraz instytucji, obywatelstwa ( zbiory praw) były różne,

wzorcowym typem dysponowały państwa-miasta w starożytnej Grecji,

konstytuujące się społeczeństwo, rządzące się autonomicznymi prawami wiąże się z konstytuowaniem się statusu, skutecznie organizuje się na rzecz ekspansji.

2. Feliks Konieczny (1862-1949)

cywilizacja to szczególnego rodzaju właściwości społeczeństw, nie tylko miejskich, ale też wiejskich,

metoda zbiorowego ustroju życia według wspólnego systemu wartości cywilizacyjnych,

cywilizacja to takie formy życia zbiorowego ustroju życia społecznego, które owocują powstaniem szerszych całości niekoniecznie na terenie danego kraju,

o przynależności cywilizacyjnej decyduje fakt praktykowania (świadomie lub nie) jej wartości,

wyróżnia takie cywilizacje, które dysponują wspólnym systemem wartości-integrujący i stany w rywalizacji z innymi systemami i cywilizacjami,

zidentyfikował 22 cywilizacje historyczne jako AKTORÓW HISTORII,

miał zbieżne poglądy z Toynbee'm,

1935 „Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości” - pozytywnie patrzył na możliwość zaistnienia ponadludzkiej cywilizacji przez kumulację pierwiastków narodowych i społecznych

3. Florian Znaniecki( 1882-1958)

cywilizacja to pewna część kultury ludzkiej w ogóle, wytworzona przez poszczególne społeczeństwa lub grupę społeczeństw połączonych ze sobą i stanowiących wskutek tego pewną jedność organiczną dzięki przewadze określonego kompleksu pewnych ideałów,

zachowanie i dalszy rozwój zależy od pewnych warunków społecznych i oddziałuje na te warunki; pewne ideały mogą stać się przedmiotem praktyk ale tylko w pewnych warunkach zmieniając te warunki,

wyróżnił: tysiące cywilizacji LUDOWYCH, setki cywilizacji NARODOWYCH, jedną cywilizację WSZECHLUDZKĄ,

1921 „Zmierzch cywilizacji zachodniej” - Znaniecki był pod wrażeniem rządów tłumu rewolucyjnego, które groziły upadkiem cywilizacji zachodniej.

4. Toynbee (1889-1975)

reprezentował socjologie historyczną, był historykiem; wykazał się socjologicznym sposobem myślenia,

wyróżnił 21 cywilizacji historycznych, poszczególne opisał,

traktował cywilizacje jako ciała historyczne, można je najefektywniej badać dopiero wtedy gdy schodzą z areny na podstawie źródeł i danych historycznych, możne wtedy obserwować efekty ich istnienia,

współcześnie istnieje tylko jedna cywilizacja - CYWILIZACJA ZACHODU, która w latach 60-tych XX w. zdominowała pozostałe.

5. Elias (1897-1990)

istnieje jedna CYWILIZACJA ZACHODNIA, jej rozwój jako szczególny proces falowania historycznego; nie jest w stanie odpowiedzieć czy jest to fala czy antyfala żyjąc w objęciach tej fali cywilizacji,

„Procesy cywilizacyjne”

6. Samuel Huntington

wyróżnił 9 cywilizacji (właściwie 8 jednostek geopolitycznych - jednostki integrowane ze sobą za pomocą aktywności tzw. państwa centralnego): ZACHODNIA (p. centralne - USA), CHIŃSKA, JAPOŃSKA, HINDUSKA, PRAWOSŁAWNA, inne nie mają skutecznych państw centralnych, np. AFRYKAŃSKA, BUDDYJSKA (sakralna), ISLAMSKA,

nie wszystkie z wyróżnionych przez niego cywilizacji mogą być aktorami megapoziomów, którzy mogliby działać na rzecz równowagi ładu ponadnarodowego, jedynie te jednostki, które zasadzają się na państwach centralnych,

obecnie rośnie znaczenie niektórych państw - liderów cywilizacji; w obrębie cywilizacji istnieje sprzeczność interesów, ale kończą się one, gdy istnieje zagrożenie interesów państwa centralnego,

SUBCYWILIZACJE w obrębie cywilizacji zachodniej: AMERYKAŃSKA, EUROPEJSKA, ŁACIŃSKA - cywilizacja łacińska jest czynnikiem integrującym (integracja sakralna).

Czynnikiem cywilizacyjnym jest aktywność elit respektujących wspólny system wartości - pierwszy pisał o tym Koneczny - w przypadku cyw. łacińskiej za pośrednictwem elit upowszechniła się łacina jako czynnik integrujący cywilizację.

TEORIE CYWILIZACJI:

CYWILIZACJA:

faza rozwoju - od czasu Spencera (przeciwstawił okres barbarzyństwa okresowi cywilizacji),

ciało historyczne - Toynbee,

część kultury, społeczno-kulturowa forma życia społecznego - Znaniecki,

metoda życia społecznego - Koneczny,

jednostka geopolityczna - Huntington,

zjawisko społeczne - Zbigniew Brzeziński pisał tak o cywilizacji permisywnej kornukopia <łac. kozi róg>, forma cywilizacji konsumpcyjnej, ostentacyjnej Ameryki Północnej, prowadzącej do patologii (CYWILIZACJA ŚMIERCI)

Znaniecki:

3 kategorie cywilizacji: ludowe, narodowe, wszechludzka - te kategorie wiążą się z pewnymi fazami rozwoju ludzkości, odzwierciedlają poziomy rzeczywistości ludowej

CYWILIZACJE LUDOWE:

zasadzają się głównie na interakcji (bezpośredni przekaz i kontrola zachowań), która wpływa na rozpowszechnianie się ideałów społecznych charakterystycznych dla małych społeczeństw, tę cywilizację tworzą ludy, jedność społeczna,

urzeczywistnia się za pomocą grup genetycznych (rodów, plemion), ród może narzucić wszystkim swoim członkom te same systemy i wartości w moralności, religii, nauce, strukturze rodzinnej, sztuce itd. z uwzględnieniem jedynie różnicy płci i niewielu stanowisk,

w strukturze społ. ważność systemy społ.-kult. zasadza się na tradycji,

cywilizacja ludowa stanowi wynik długiej ewolucji,

cyw. ludowe nie znikają po powstaniu cyw. narodowych, stanowią komponenty wyższych poziomowo rzędów,

CYWILACJE NARODOWE:

zamiast dążeń do jednorodności i niezmienności występują dążenia do jedności organicznej i ciągłości rozwojowej,

może istnień znaczna różnorodność systemów, wzorów, z których każdy stosuje się tylko do części narodu - chodzi o to, aby wszystkie one podlegały kontroli narodu i dopełniały się nawzajem tworząc organiczną całość cywilizacyjną (integracja makropoziomowa), pojawia się reprezentacja tej integracji w postaci państwa,

na całym świecie jest przewaga cywilizacji narodowych,

CYWILIZACJA OGÓLNOLUDZKA:

łączy w sobie najcenniejsze pierwiastki cywilizacji narodowych zasadzając się na formach współżycia społecznego,

obecnie występują objawy załamania się cywilizacji narodowych (kryzysy, walki wewn., przerost wytworów nad twórcami), zakładał integrację wszechludzką.


b) Koneczny:

prekursor badań nad źródłami totalitaryzmu (w cywilizacji bizantyjskiej i turańskiej),

„O wielości cywilizacji” - pozostało 7 cywilizacji, które były najbardziej odporne na wyzwania cywilizacyjne i najbardziej efektywne w rywalizacji dziejów:

STAROŻYTNE: BRAMIŃSKA (hinduska), ŻYDOWSKA, TURAŃSKA (stepowa, źródło totalitaryzmu sowieckiego), CHIŃSKA (konfucjańska),

ŚREDNIOWIECZNE: BIZANTYJSKA (źródło totalitaryzmu niemieckiego), ŁACIŃSKA (cywilizacja zachodnia na bazie Kościoła rzymsko-katolickiego), ARABSKA (muzułmańska),

ważnym czynnikiem integracji cywilizacji jest wspólny system wartości - w cyw. łac. jest to QUINCUNX:

dobro = moralność (wartość duchowa)

prawda: przyrodzona i nadprzyrodzona (w. duchowa)

zdrowie (w. materialna)

dobrobyt (w. materialna)

piękno - wartość integrująca wartości duchowe i materialne

cyw. łac. postrzegana jako cyw. personalistyczna, w centrum zainteresowania której jest człowiek,

cyw. średniowieczna zaczęła się dzielić, gdy rozchodziły się drogi państwa i Kościoła (reformacja): cyw. łac. zaczęła więc integrować (wartości chrześcijańskie wobec wartości muzułmańskich)

TEORIA F. KONECZNEGO

Odróżnił on cywilizacje łacińskie od tzw. cywilizacji gromadnościowych.

Cywilizacje gromadnościowe- ważne miejsce w systemie wartości tych cywilizacji zajmują wartości równościowe, egalitarne. Są one podstawą kreowania takich systemów wiedzy, które prowadzą do sprowadzania społeczeństwa do roli mas, do biernego aktora życia społecznego.

Komunizm jako typ społeczeństwa bezklasowego miano realizować w skali globalnej.

Poza ideami; wartościami guincunxa istnieją rozbudowane systemy, wartości cywilizacyjne. Nierówność jest konstytutywną zasadą cywilizacji zachodniej jako tej formy praktyk, które oznaczały odejścia od praktyk cywilizacji łacińskiej, którą konstytuował guincunx.

Koneczny rozumiał cywilizację szeroko, jako sposób życia, jako uznawanie wspólnego systemu wartości.

Cywilizacja turańska- różni się od innych, ludy tej cywilizacji to społeczeństwa zamieniające się w armie, lecz nigdy w społeczeństwa.

Cywilizacja stepowa- nawet poczucie mistyczne powinno być zbiorowe a nie indywidualne

Żyjący w ramach jednej cywilizacji są odporni na wpływy innych cywilizacji. To jest fenomen.

Cywilizacja bizantyjska- gromadnościowa, monizm prawa publicznego, zwolnienie władzy z etyki, etatyzm, cezaropapizm- cesarz włada sumieniami, odbicie w totalitaryzmie i w faszyzmie. Społeczeństwa poddane jest odpowiednim praktykom dawały się redukować do roli mas.

Fenomen równości- praktyki makropoziomowe, wszelkie próby wprowadzenia równości zawiodły, tylko twory sztuczne mogą być tak dalece jednakowe aby mogły być równe, do równości można tylko zmierzać przymusem. Nierówność stanowi warunek konieczny postępu.

Komunizm- jest to najprymitywniejszy związek, gdyby nie było zamożnych wszyscy bylibyśmy .... , brak postępu.

Problem sakralności cywilizacji- dwie sfery sacrum i profanum, dychotomia ta występuje od zawsze, dało to wyraz dwóm istniejącym typom cywilizacji: cyw. sakralna i cyw. niesakralna.

Wyróżniamy dwie typowe cywilizacje sakralne: -Żydowska

- Bramińska (Hindusi)

Metoda organizacji życia zbiorowego jest zależna wyłącznie od przepisów religijnych, materializacja przepisów płynących z religii, materializowanie nakazów religijnych, całościowo określają funkcjonowanie społeczeństw. Czynnikiem konstytutywnym u Żydów był system normatywno- prawny zawarty w „Torze”. Cywilizacja żydowska jest najbardziej ekspansywna, tylko w cywilizacji chińskiej nie ma wpływów żydowskich. TORA jest objawionym prawem.

Buddyzm przystosowywał cywilizacje do siebie swymi czterema postulatami etycznymi:

małżeństwo monogamiczne

zniesienie niewolnictwa

zniesienie zemsty

niezależność kościoła od władzy świeckiej

Cywilizacja łacińska nie może być uznana za sakralną, bo etyka nie ma takiej mocy jak prawo.

Wewnątrz narodu polskiego łączą się cztery cywilizacje: -łacińska

- bizantyjska

- żydowska

- turyńska

TEORIA CYWILIZACJI A. TOYNBEE'GO

Toynbee- historyk angielski, autor wielu dzieł o cywilizacji

Według niego cywilizacja to ciało historyczne, można je badać, gdy schodzi ze sceny dziejów gdyż wtedy lepiej widać fazy wzrostu, rozkwitu i upadku.

Cywilizacje rozwijają się na zasadzie mimesis, czyli naśladownictwa jednostek twórczych i mniejszości przez nietwórczą masę. Mechanizm cywilizacji polega na podejmowaniu wyzwań cywilizacyjnych co staje się istotnym czynnikiem ich rozwoju. Modelowy schemat to historia cywilizacji helleńskiej czyli grecko- rzymskiej. Do lat 60' dawało się wyodrębnić cywilizacje, w II połowie XX wieku nastąpiło już jednak zderzenie się innych cywilizacji w jedną cywilizację zachodnią. Jednocześnie jednak straciła ona możliwość podejmowania wyzwań cywilizacyjnych, które są niezbędne do zatrzymania procesu upadku ludzkości. Szansa na odrodzenie ludzkości tkwi w jednej z wielkich religii światowych( której to się okaże).

Ikeda Daisaku- duchowny buddyjski z kręgu zen, książka „Wybierz życie. Dialog o ludzkiej przyszłości” była efektem rozmów z Toynbee'm. Toynbee poszukiwał dróg rozwoju ludzkości poprzez dialog, uważał, że buddyzm może być jedną z dróg odnowy ludzkości. Twierdził, że między religiami musi być dialog, bo w przeciwnym razie upadną.

Buddyzm zakłada, że celem życia ma być wyzwolenie z cierpienia, osiągnięcie spokoju, wyzwolenie z pragnień. Najlepiej to osiągnąć w odosobnieniu od świata, ale jest to utopia.

TEORIA N. ELIASA

Autor książki „ O procesie cywilizacyjnym” którą wydał przed wybuchem II Wojny Światowej.

Według niego jest jedna cywilizacja zachodnia a proces dziejowy to proces rozwoju tej cywilizacji. Proces dziejowy porównywał on do falowania ( fale i antyfale). Żyjąc w danym momencie nie możemy określić czy żyjemy w procesie fal czy antyfal. Proces dziejowy jako proces cywilizacyjny należy postrzegać w trzech sekwencjach:

relacje jednostka- społeczeństwo

warstwy wyższe- warstwy niższe

centra- peryferia

Proces cywilizacyjny wyraża się w ewolucyjnej zmianie zachowań indywidualnych i zbiorowych, to proces tłumienia instynktów, dbania o wspólne dobro, narzucanie zachowań oraz regulowanie popędów jednostkom peryferyjnym.

Należy wyróżnić:

potrzeby

popędy

podział funkcji

podział ról

sieć stosunków społecznych

warunki

Cywilizowanie to temperowanie zachowań jednostki, która pełni określone role społeczne, która musi przyjąć akceptowane przez społeczeństwo

Wzory i standardy zachowań ( dotyczy to też warstw niższych). Warstwy konstytuują specyficzny system hierarchiczny- to też narody cywilizowane i niecywilizowane. Warstwy nie odnoszą się więc tylko do stratyfikacji społecznej ale uczestniczą również w procesach cywilizacyjnych

Elias analizował przejawy modyfikacji zachowań, np. jedzenie danych potraw, porządek przy stole, rozłożenie naczyń.

Można w perspektywie historycznej analizować fale i antyfale. Centra cywilizacyjne mogą być z czasem peryferiami, jednostki i warstwy nie są stałe.

Centrum- USA, niegdyś była to Europa

Mamy do czynienia z pojęciem istnienia jednej cywilizacji. Ideologia zakładająca wyższość zachodu nad innymi kręgami kulturowymi.

Linia generalna procesu cywilizacyjnego to stopniowy awans coraz szerszych warstw we wszystkich krajach zachodu, i na coraz rozleglejszych obszarach poza jej obrębem. U podstaw tego procesu leży ta sama prawidłowość strukturalna: podział funkcji, tendencja do bardziej wyrównanej zależności wszystkich od wszystkich. Nie pozwala to żadnej grupie funkcyjnej utrzymać więcej siły niż inne. Zniesienie wszelkich przywilejów dziedzicznych.

CYWILIZACJE

P.Lazrsfeld, H. Lasswell- w czasie II Wojny stali na czele zespołu badawczego, zajmującego się krajami osi, badali problemy społeczeństw osi, informacje wywiadowcze i z prasy lokalnej, wiele informacji zdobywali czytając wzmianki czy też studiując nekrologi

TEORIA J. NAISBILTA

J.Naisbilt - , prognostyk, autor „Megatrendów”, wykorzystując prasę światową określił 10 megatrendów, czyli tendencje rodzące się w USA i rozpowszechniające się w skali globalnej; możemy założyć, że badając to co dzieje się w USA, badamy to co będzie się działo z opóźnieniem gdzie indziej.

MEGATRENDY:

Od społeczeństwa przemysłowego do informacyjnego

Od technologii siłowej do ultra technologii

Od gospodarki narodowej do gospodarki globalnej

Od myślenia krótko do długofalowego

Od centralizacji do decentralizacji

Od pomocy zinstytucjonalizowanej do samopomocy

Od demokracji przedstawicielskiej do demokracji uczestniczącej

Od hierarchii do sieci

Z północy na południe

Od `albo- albo” do schematu wielokrotnego wyboru

Nieraz pojawiają się na nieswoich polach inni aktorzy, np. funkcje gospodarcze przejmują grupy niegospodarcze, partie polityczne jako ekspansja na życie prywatne.

Społeczeństwo informacyjne- tempo rozwoju megatrendu zależy od rozwoju informatycznego. Wpływy zastosowania technologii informacyjnej są nieograniczone, zawody informacyjne mają ogromne znaczenie. Zawody związane z informacją podwoiły się, obejmują 17% siły roboczej w USA w latach 80'.

Megatrendy mogą dużo wcześniej dawać o sobie znać. Istnienie informacji i technologii informacyjnej wpłynie na zastosowanie informacji wyborczej- poinformowanie wyborców- demokracja wyborcza. Więcej referendów, odwołań. Jesteśmy samorządni. Idea bardziej rozwiniętej demokracji. Rozszerzamy demokrację na przedsiębiorstwa jako pracownicy, akcjonariusze, konsumenci. Wprowadzamy sieciowy model organizacji i komunikacji.

Komputer- główny instrument piramidę hierarchii, kontroluje ludzi i informację. Możemy przebudować instytucje w skali poziomej, w skali globalnej.

Wolne zawody- ( prawnicy, duchowni, lekarze) to pracownicy zajmujący się informacją. Informacja przenika całe społeczeństwo.

TEORIA S. HUNTINGTONA

S. Huntington- politolog, który stał się socjologiem, zajmuje się problemami socjologicznymi, opracował teorię zderzenia cywilizacji, wykorzystywał przy tym źródła dostępne np. materiały prasowe.

Aktorzy megapoziomu, aktorzy globalizacji są generowani przez procesy. Takim aktorem jest cywilizacja czy też krąg społeczno-kulturowy.

Początek lat 90'- zderzenie cywilizacji jako teoria

Jest wiele cywilizacji o różnej jakości. Są one bardziej lub mniej skrystalizowane, są ze sobą skonfliktowane. Wiele zależy od tego, czy konflikty owe będą tonowane czy nakręcane różnymi działaniami.

USA- samozwańczy lider cywilizacji zachodniej, chcą reprezentować jej interesy.

Są w szczególnej opozycji do innych cywilizacji.

wojny międzycywilizacyjne

potencjały cywilizacji

Jakie są cywilizacje?

Według potencjału demograficznego:

chińska

islamska

hinduska

zachodnia

latyno- amerykańska

afrykańska

prawosławna

japońska

(9. buddyjska)- nierozpatrywana w tym kontekście, nie spełnia ona warunków decydujących o dalszych rozwojach cywilizacyjnych, to cywilizacja ateistyczna.

Huntington duże znaczenie przypisuje państwom centralnym jako czynnikom integracji cywilizacyjnej. Dotyczy to cywilizacji afrykańskiej i islamskiej ( grupa fundamentalistów która przyjęła formę quasi- państwa, ma armię, aparat kontroli.)

Założenie o integrującej roli państwa. Mamy tu na uwadze polityczną organizację, najlepiej demokratyczną. Państwa teokratyczne nie są kontrolowane przez narody.

„Zderzenie cywilizacji” (połowa lat 90')

Światu grozi konflikt międzycywilizacyjny, kreowany przez USA, działania ich wywołują kontrdziałania zwłaszcza konfucjańskiej. Kreuje się sojusz chińsko- muzułmański jako przeciwwaga, możliwy wróg.

Cywilizacja chińska i muzułmańska są najbardziej odporne na wpływy cywilizacji zachodniej.

„Zderzenie cywilizacji” Huntington napisał jako ostrzeżenie dla USA, chciał on zaprzestać prowadzoną przez USA politykę imperialną. Potencjał cywilizacji zachodniej kurczy się, chociażby z powodów zahamowania wzrostu demograficznego.

1920- szczyt rozwoju zachodu

2020- zmierzch cywilizacji zachodu według obliczeń potencjału cywilizacji, danych prognostycznych.

Proporcja nie ulegają zmianom więc takie są potencjały cywilizacyjne do dziś;

1. CHARAKTERYSTYKA POPULACJI

chińska- 1 340 mln

islamska- 927 mln

hinduska- 915 mln

zachodnia- 805 mln

latyno- amerykańska- 507 mln

afrykańska- 392 mln

prawosławna- 261 ml

japońska- 124 mln

2. TERYTORIUM POD KONTROLĘ

chińska- 25,7 %

zachodnia- 21,1 %

islamska- 20 %

prawosławna- 14,3 %

latyno- amerykańska- 6,3 %

hinduska- 4.8 %

afrykańska- 3,4 % (plemienna cześć Afryki )

japońska- 1 %

inne- 3,5 %

Cywilizacja zachodnia to także Australia, USA i Kanada

3. POTENCJAŁ GOSPODARCZY (udział wytwarzany w produkcie narodowym brutto w skali globalnej)

zachodnia- 48,9 %

islamska- 11 %

chińska- 10 %

latyno-amerykańska- 8,3 %

japońska- 8 %

prawosławna- 6,2 %

hinduska- 3,5 %

afrykańska- 2,1 %

inne- 2 %

4. SIŁY ZBROJNE- POTENCJAŁ WOJSKOWY, CZYNNI ŻOŁNIERZE

chińska- 25,7 %

zachodnia- 21.1 %

islamska- 20 %

prawosławna- 14,3 %

latyno-amerykańska- 6.3%

hinduska- 4.8 %

afrykańska- 3,4 %

japońska- 1 %

inne- 3,5 %

chińska+ islamska=45.7 % > zachodnia=21,1 %

5. RELIGIA

Chrześcijaństwo zachodnie- 29,9 %

Islam- 19,2 %

Areligijni (niereligijni)- 17,1 %

Hinduizm- 13,7 %

Buddyzm- 5,7 %

Ateiści- 4,2 %

Chińskie wierzenia ludowe- 2,4 %

Kulty plemienne- 1,6 %

6.STRUKTURA LINGWISTYCZNA

języki zachodnie- 20,8% , 1 237 mln

w tym;

angielski- 7,6 %

hiszpański- 6,1 % , 362 mln

portugalski- 3 % , 177 mln

francuski- 2,1 % , 123 mln

niemiecki- 2 % , 119 mln

języki chińskie- 18,8 % , 1 119 mln

w tym;

mandaryński- 15,2 %

kańtoński- 11 %

- 1,1 % , 50 mln

mil- 0,8 %

hakka- 0,6 % , 33 mln

inne języki- 60,1 %

WNIOSKI:

Zachód pozostanie najpotężniejszą cywilizacją świata o ile nie dojdzie do konfliktu globalnego do 2020. Potem będzie przodował pod względem badań i wynalazków militarnych, wojskowych, talentów naukowych.

Kontrolę nad innymi będą przejmować ośrodki cywilizacji niezachodnich i inne kraje niezachodnie.

W 2020- sto lat po kulminacji, pod kontrolą zachodu będzie 24 % świata natomiast w 1920 było pod kontrolą 49 %, ludności będzie 10 % populacji świata, w 1920 było 48%

W 2020 będzie 30 % produktu światowego dla zachodu

Odsetek żołnierzy spadnie z 45 % do 10 %

1919- Willson... zachód decydował o wszystkim, o granicach, o wojnach

2020- żadna mała grupka polityków nie będzie już sprawować tak dużej władzy. Może tak się zdarzyć tylko z grupy przywódców będących z cywilizacji prawosławnej bądź japońskiej.

Skończy się epoka dominacji zachodu

Obecnie proces globalizacji to proces globalizacji jako amerykanizacji. Problemem świata ma być problem 5 % populacji USA, co jest w dalszych planach niemożliwe.

Aby skrystalizowała się cywilizacja zachodnia musi być wróg, przeciwko któremu się ona zjednoczy.

Stosunki międzycywilizacyjne załamują idee nieuniknionej globalizacji. Proces ten będzie się wydłużał.

44. Cywilizacje a kultura. Problem wielości cywilizacji. (A.J. Toynbee, F. Znaniecki , F. Konieczny, N. Elias, S.P. Huntington).

Megastruktury pojawiają się na pewnym określonym poziomie rozwoju społecznego i są to stosunki między: społeczeństwami, cywilizacjami, narodami i systemami światowymi. W polu zainteresowani leży społeczeństwo globalne - społeczeństwo światowe. W sferze szczególnych zainteresowań leżą np. cywilizacje.

Istnieją dwa skrajne podejścia do zależności pomiędzy cywilizacja i kulturą wg F. Konecznego cywilizacja jest nadrzędna wobec kultury (Każde społeczeństwo ludzkie uczestniczy w jakiejś kulturze, ale nie każde uczestniczy w cywilizacji; ponadto każda cywilizacja jest kulturą, ale nie każda kultura ludzka jest zarazem cywilizacją), a wg F. Znanieckiego jest podżedna wobec kultury jako formy kulturowo-społecznej.Feliks Koneczny definiuje cywilizację jako „metodę struktury życia zbiorowego". Różnice między cywilizacjami wynikają z różnic prawa familijnego, majątkowego i spadkowego w poszczególnych z tych cywilizacji, z odmiennej postawy wobec czasu, odmiennego stosunku prawa publicznego do prawa prywatnego w nich, odmiennych źródeł prawa, wreszcie z istnienia lub nieistnienia poczucia narodowego w poszczególnych cywilizacjach.

Koneczny mówi że nie można być w dwóch cywilizacjach na raz, odrzuca pojęcie ludzkości stanowczo nie istnieje nic takiego, co mogłoby stopić wszystkie cywilizacje. Jakiekolwiek zrzeszenie 'wszchludzkie' jest utopią absurdalną. Nigdy nie było i nie ma wspólnej drogi cywilizacyjnej dla całego rodu ludzkiego, boć nie ma żadnej ogólnoludzkiej metody ustroju życia". I dalej pisze: „Cywilizacje nie łączą ludów ziemi, lecz dzielą je i nigdy dzielić nie przestaną. Historia powszechna składa się z dziejów cywilizacji i ich wzajemnych stosunków".

46. Cywilizacja zachodnia a jej subcywilizacje. Cechy a dynamika zmian wewnętrznych.

Cywilizacja zachodnia jest pojmowana szerzej niż Pierwszy Świat. Cywilizacja społeczeństw współcześnie zamieszkujących państwa Europy Zachodniej, Europy Środkowej, Ameryki Północnej oraz Australię, Nową Zelandię i Republikę południowej Afryki; cywilizacja łacińska.

Cywilizacja zachodnia, jak ją definiuje S.P. Huntington, składa się z krajów Europy Środkowej i Zachodniej, Ameryki Północnej, Australii i Oceanii.

Jeśli cywilizację rozumieć będziemy za F. Konecznym, zdefiniujemy ją, jako ”metodę ustroju życia zbiorowego”, więc do cywilizacji zachodniej należą społeczeństwa, których ustrój życia zbiorowego jest ufundowany na wspólnych wartościach (wywodzących się ze starożytnej Grecji i Rzymu, a zbudowanych etyką katolicką).

Koneczny wczesną - średniowieczną fazę krystalizacji cywilizacji zachodniej nazwał „łacińską”. Działo się tak za sprawą ponad terytorialnej aktywności liderów tej cywilizacji o prymat. Papierze i cesarze, chcąc go osiągnąć walczyli ze sobą, angażując po swoich stronach duchowieństwo i elity świeckie. Zwłaszcza duchowieństwo posługiwało się łaciną jako środkiem komunikacji integrującym wokół wspólnych wartości religijnych wyznawców religii rzymskokatolickiej. Później w ten etap włączyły się elity Starego Kontynentu. One inicjowały wyprawy krzyżowe i wojny kolonialne i w końcu nadały świecko-religijny charakter całej cywilizacji.

Z uwagi na istnienie NATO, jako parasola militarnego sojusznika euroatlantyckiego, lansuje się dziś nazwę „cywilizacji euroatlantyckiej”. Obecnie na szczególnych zasadach funkcjonuje w niej nawet muzułmańska Turcja.

W sferze wiary i praktyk Kościół Rzymskokatolicki (łaciński) nadaje względnie jednolite oblicze chrześcijaństwa, a przez to naszej cywilizacji. Szczególna rola Jana Pawła II.

Według Huntingtona zachód pozostanie najpotężniejszą cywilizacją świata w pierwszej dekadzie XXI wieku, jeżeli nie zostanie zrealizowany scenariusz konfliktu. Potem będzie przodował w dziedzinach nauk, badań, wynalazków przydatnych w sferze cywilnej i wojskowej. Kontrolę nad innymi źródłami potęgi będą przejmować państwa - ośrodki wschodnie i inne kraje z tych kręgów kulturowych.

Kontynent zachodni nad tymi zasobami osiągnął szczyt w latach 20-tych, od tamtego czasu słabł. W 2020 roku pod kontrolą zachodu będzie prawdopodobnie 24% terytorium świata w porównaniu z 49% w 1920 r. Ludność tego kręgu kulturowego będzie stanowiła 10% populacji świata (1920 r. - 48%) i być może 15%-20% populacji społecznie zmobilizowanej będzie mieć zachód. Będzie on wytwarzał 30% produktu światowego ( w 1920 r. - 70%), 25% wyrobów gotowych ( w 1920r. - 84% ). Odsetek żołnierzy spadnie z 45% do 10%.

W 2020 roku żadna mała grupa polityków nie będzie w stanie sprawować władzy jak w 1920 roku. Każda, która by się tego podjęła, nie będzie składać się z trzech przedstawicieli krajów zachodnich, lecz z przywódców będących ośrodkami 7,8 cywilizacji świata. Skończy się epoka dominacji zachodu, toruje drogę globalnemu procesowi powrotu do rodzinnych wartości i kultury niezachodniej.

Poważniejsza wojna między zachodem a innymi państwami - ośrodkami innych cywilizacji nie jest nieunikniona, ale może nastąpić.

Stopniowy i występujący z przerwami schyłek Zachodu może potrwać jeszcze dziesiątki, a może i setki lat. Zachód może przeżyć okres odrodzenia, odwrócić proces słabnięcia wpływu na sprawy tego świata i ponownie zająć pozycję lidera, na którego inne kraje się oglądają i którego naśladują.

47. Potencjały cyw. Współczesnego świata.

Potencjały cywilizacyjne (do dziś) wg Huntingtona:

- charakterystyka populacji - potencjał demograficzny

- terytorium pod kontrolę

- potencjał gospodarczy ( udział wytwarzany w produkcie narodowym brutto w skali globalnej)

- siły zbrojne - potencjał wojskowy, czynni żołnierze

Cywilizacja chińska + cywilizacja islamska = 45,7% > cywilizacja zachodnia = 21,1%

- religia

- struktura lingwistyczna

  1. angielski - 7,6%

  2. hiszpański- 6,1 %

  3. portugalski- 3%

  4. francuski- 2,1%

  5. niemiecki- 2%