BOTANIKA(1), biologia- studia, botanika


  1. 1.PORÓWNANIE KOM.PROKARIOTYCZNEJ I EUKARIOTYCZNEJ

Struktura

Komórka prokariotyczna

Komórka eukariotyczna

Ściana komórkowa

Obecna

Brak u zwierząt i niektórych protistów

Błona komórkowa

Obecna

Obecna

Jądro komórkowe

Brak

Obecne

Chromosomy

Koliste DNA, niewielka ilość przyłączonych białek

Liniowe DNA połączone z licznymi białkami

Mitochondria

Brak

Obecne

Chloroplasty

Brat

Obecne w komórkach fotosyntetyzujących

Siateczka śródplazmatyczna

Brak

Zwykle obecna

Rybosomy

Obecne

Obecne

Aparat Golgiego

Brak

Obecny

Lizosomy

Brak

Obecne

Wakuole

Brak

Obecne u roślin, grzybów i niektórych protistów

Cytoszkielet

Brak

Obecny

2.BUDOWA PIERWOTNEJ I WTORNEJ SCIANY KOM.

* Pierwotna ściana komórkowa składa się z długich, regularnych łańcuchów celulozowych tzw.Makrofibryle osadzone są w matriks zbudowanym z pektyn hemiceluloz i białek. W skład ściany pierwotnej wchodzi również woda (do 60%). Jest dość elastyczna i komórka dzięki temu ma możliwość wzrostu i zmiany kształtu.

3.MODYGIKACJE SCIANY KOM.

Rodzaje modyfikacji ścian komórkowych:

- drewnienie (lignifikacja) - inkrustowanie ściany poprzez ligninę; ligniny wypełniają przestrzenie międzymicelarne, ściany zdrewniałe są sztywne, odporne na zgniatanie i zerwanie oraz wykazują zmniejszoną przenikliwość dla wody

- korkowacenie (suberynizacja) - adkrustowanie ściany komórkowej suteryną (ściany są szczelne dla wody i powietrza, odporne na rozkład nieprzezroczyste, izolacja protoplastu od otoczenia prowadzi do jego zamierania (warstwa korkowa)

- kutynizacja - adkrustowanie i inkrustowanie ściany kutyną, ściany mało przepuszczalne dla wody, warstwa przezroczysta

Kutynizacja nie dotyczy tkanek wewnętrznych

- śluzowacenie - adkrustowanie ściany związane z przemianami pektyn,pektyny przekształcają się w śluzy zabezpieczające komórki przed wysychaniem (np. nasiona lnu w trakcie kiełkowania) dotyczy nasion, ściany, skórki

- inkrustowanie ściany innymi związkami chemicznymi

• mineralizacja - inkrustowanie ściany komórkowej związkami nieorganicznymi

» krzemionką (skrzypy, trawy, turzyce)

» węglanem wapnia

• związkami organicznymi:

» garbnikami - właściwości bakteriobójcze

» barwnikami flawonowymi

4.BUDOWA JĄDRA KOM.

Jest to największa organella komórkowa.Położone jest zazwyczaj centralnie, jednak w starszych komórkach może być położone peryferyjnie.

Jądro komórkowe otoczone jest dwiema błonami, tworzącymi tzw. otoczkę jądrową, w której występują otwory zwane porami jądrowymi, dzięki którym wnętrze jądra kontaktuje się z cytoplazmą. Przedostają się przez nie tylko określone substancje (do jądra wnikają m.in. nukleotydy i pewne białka; wydostają się z niego specyficzne cząsteczki kwasów rybonukleinowych przenoszące informację genetyczną z DNA do cytoplazmy).

Jądro steruje metabolizmem komórki, uczestniczy w jej podziale, a także jest nośnikiem informacji genetycznej.

W nie dzielącej się komórce materiał genetyczny zapisany jest w postaci chromatynyW czasie podziału komórki włókienka chromatynowe ulegają kondensacji, polegającej na ich spiralizacji, skracaniu i pogrubieniu. Wskutek tego procesu tworzą się z nich pałeczkowate struktury - chromosomy. Proces ten umożliwia precyzyjne rozdzielenie chromatyny podczas podziału jądra komórkowego.

Najważniejsze funkcje jądra komórkowego:

sterowanie podstawowymi procesami życiowymi komórki poprzez regulację dwóch ważnych procesów: odczytywania informacji ukrytych w cząsteczkach DNA i dostosowania instrukcji w postaci RNA do biosyntezy białek.

5.CHROMATYNA- BUDOWA, FUNKCJE POSZCZEGOLNYCH SKLADNIKOW

Chromatyna - włóknista substancja występująca w jądrze komórkowym, zbudowana z DNA, histonów, i niehistonowych białek, kwas dezoksyrybonukleinowy i niewielkie ilości kwasu rybonukleinowego. Chromatyna dzieli się na aktywną genetycznie euchromatynę (zawierającą geny); oraz nieaktywną genetycznie heterochromatynę.

Stanowi najważniejszy składnik jądra, w którym zawarta jest informacja genetyczna komórki. . Podstawowymi jednostkami strukturalnymi chromatyny są nuklesomy, które łączą się ze sobą w ściśle określony sposób i tworzą łańcuchy, Nukleosom to kompleks złożony z zasadowych białek zwanych histonami i z odcinka DNA. Histony tworzą rdzeń nukleosomów, na który są nawinięte fragmenty dwuniciowej helisy DNA.

- stanowi główny składnik każdego chromosomu

- chromatyna spełnia też duża rolę w zjawiskach takich jak transkrypcja


6.MITOTYCZNY PODZIAL KOM. ROŚLINNEJ

w kom. Roslinnych centrrum organizacji mitozy znajduje się w otoczce jadrowej.

1) profaza, kiedy to chromosomy ulegają spiralizacji, wzrasta ich barwliwość i widoczny staje się ich podział podłużny na dwie chromatydy, zanika błona jadrowa i jąderka.

2) metafaza, w czasie której silnie skręcone chromosomy grupują się w środku komórki tworząc tzw. płytkę równikową. W toku profazy i metafazy wykształca się wrzeciono podziałowe u roslin jest to wlokno typu anastralnego

3) anafaza, chromatydy ulegają całkowitemu rozdzieleniu i jako chromosomy siostrzane są przemieszczane do przeciwległych biegunów przez nici ciągnące wrzeciona podziałowego, przyczepione do centrosomów.

4) telofaza, chromosomy ulegają despiralizacji, wokół jąder potomnych powstaje błona jądrowa i odtwarzają się jąderka.

Po zakończeniu telofazy zwykle następuje podział cytoplazmy, czyli cytokineza. W stadium międzypodziałowym (interfazie) następuje replikacja DNA (czyli podwojenie) umożliwiajace następny podział jądra.

7.BUDOWA I FUNKCJE RETIKULUM ENDOPLAZMATYCZNEGO

inaczej Siateczka Sródplazmatyczna

sieć błon cytoplazmatycznych (tzw. elementarnych) w komórce, tworzących kanały i cysterny (pęcherzyki) przecinające cytoplazmę i połączonych z błoną jądrową i plazmalemmą (błoną komórkową). Retikula endoplazmatyczne sąsiadujących komórek łączą się ze sobą poprzez nici cytoplazmatyczne Na zewnętrznej stronie błon retikulum endoplazmatycznego mogą występować rybosomy i takie retikulum endoplazmatyczne nazywa się szorstkim (granularnym), w odróżnieniu od gładkiego (agranularnego), pozbawionego rybosomów.

Funkcje:

* synteza białek (szorstkie) i tłuszczów (gładkie),

* uczestniczy w przemianach węglowodanów,

* przeprowadza unieczynnianie toksyn i leków (szczególnie w komórkach wątroby),

* pozwala na szybkie transporty wewnątrzkomórkowe (cytoplazma jest w nim rzadsza),

* dzieli cytoplazmę komórki na przedziały (kompartmenty), co pozwala na przeprowadzenie w różnych przedziałach reakcji, które przeszkadzałyby sobie wzajemnie.


8.MECHANIZM DZIALANIA APARATU GOLGIEGO

Jest to system mocno spłaszczonych cystern, zbudowanych z błon nie mających bezpośredniego kontaktu z siateczką śródplazmatyczną, ani z błoną komórkową.

Jest on szczególnie wyraźny w komórkach o zwiększonej aktywności wydzielniczej, gdzie uważany jest za strefę gromadzenia i magazynowania różnych substancji - głównie lipidów i białek.

Do Aparatu Golgiego przemieszczają się białka zmodyfikowane w siateczce śródplazmatycznej. Transport białek między tymi strukturami odbywa się dzięki obłonionym pęcherzykom, które odrywają się i przemieszczają z siateczki śródplazmatycznej do aparatu Golgiego.

W aparacie Golgiego białka są sortowane i kierowane do ostatecznych miejsc przeznaczenia: z powrotem do retikulum, do lizosomów lub w stronę błony komórkowej.

Droga transportu: rybosomy- retukulum - aparat Golgiego - miejsce docelowe; dotyczy jednak tylko niektórych białek. Białka dostarczane do mitochondriów i chloroplastów, a także te, które pozostają w cytoplazmie i nie przemieszczają się przez żadną błonę komórki, powstają na rybosomach niezwiązanych z retikulum endoplazmatycznym.

Aparat Golgiego nie jest wyłącznie miejscem sortowania cząsteczek białek zmodyfikowanych w retikulum. W komórkach roślinnych powstają w nim wielocukry wykorzystywane przez komórkę do budowy ściany komórkowej.

9.BUDOWA I FUNKCJE MITOCHONDRIUM

Mitochondria to organella o kształcie zwykle owalnym. wnętrze wypełnia macierz mitochondrialna (matriks). Otoczka mitochondriów jest dwuwarstwowa. Zewnętrzna błona jest gładka i łatwo przepuszcza wiele substancji na zasadzie transportu biernego. Błona wewnętrzna stanowi barierę, przepuszczającą jedynie wybrane związki. Pomiędzy błoną zewnętrzną a wewnętrzną znajduje się przestrzeń międzybłonowa. Błona wewnętrzna tworzy uwypuklenia, tworzące w matriks mitochondrialnej tzw. grzebienie. Na tych grzebieniach znajdują się buławkowate wypukłości.

FUNKCJE:


10.RODZAJE PLASTYDÓW I ICH FUNKCJE

Plastydy - to charakterystyczne struktury komórek roślinnych.

Wyróżniamy następujące typy plastydów:

a) chloroplasty - występują w zielonych komórkach roślin, biorą udział w procesie fotosyntezy,

b) etioplasty - pod wpływem światła przekształcają się w chloroplasty, obecne w etiolowanych komórkach mezofilu,

d) leukoplasty - są bezbarwne, obecne w tkankach zapasowych, jak bielmo, bulwy, korzenie, amyloplasty - to leukoplasty bogate w skrobię,

e) chromoplasty - mają różne zabarwienie - czerwone, pomarańczowe, żółte, obecne w owocach (pomidor, papryka), w korzeniach (marchew), w okwiecie.

FUNKCJE:
W zależności od rodzaju plastydu

Chloroplast- mają zdolność pochłaniania energii słonecznej, z której w procesie fotosyntezy wytwarzają energię chemiczną.

Etioplast- zdolne do zazielenienia się i powstają z nich chloroplasty,

Leukoplasty- gromadzenie substancji zapasowych, zazwyczaj skrobi,lub lipidy oraz bialka zapasowe

Chromoplasty- nadają barwę roślinom, ponieważ zawierają barwniki z rodziny karotenowców:

11.BUDOWA CHLOROPLASTU

otoczone podwójną błoną białkowo-lipidową, różnej przepuszczalności, otaczającymi stromę wypełniającą wnętrze chloroplastu. Błona zewnętrzna dobrze przepuszcza jony. Wewnętrzna błona jest natomiast słabo przepuszczalna i tworzy liczne woreczki (zwane tylakoidami), Wnętrze chloroplastu wypełnia białkowa substancja - stroma - koloid białkowy. W jej skład wchodzą m.in. niewielkie ilości DNA, enzymy biorące udział w fotosyntezie oraz rybosomy typu prokariotycznego.

12.CYTOSZKIELET - BUDOWA I FUNKCJE

Cytoszkielet jest to sieć włóknistych i tubularnych struktur mających formę polimerów białkowych, występująca w cytoplazmie komórek eukariotycznych; struktury te łączą się ze sobą oraz z innymi składnikami komórki, tworząc dynamiczny, ulegający nieustannym przemianom system.

Cytoszkielet stanowi zasadniczą część cytosolu i zawiera ok. 85% wszystkich białek w komórce.

Funkcje cytoszkieletu :

* utrzymuje właściwy jej kształt oraz jest odpowiedzialny za jego zmiany

* stanowi rusztowanie zapewniające właściwą lokalizację i orientację organelli oraz innych struktur w komórce


13.PODZIAL TKANEK TWÓRCZYCH

Tkanki twórcze (merystematyczne):

a) merystemy pierwotne:

- stożek wzrostu łodygi

- stożek wzrostu korzenia

b) merystemy wtórne:

- miazga korkorodna

- kambium międzyzwiązkowe

- merystemy wierzchołkowe korzeni bocznych

- merystemy wierzchołkowe korzeni


14.BUDOWA STOŻKA WZROSTU KORZENIA

Stożek wzrostu zbudowany z komórek twórczych, mających zdolność ciągłego dzielenia się przez całe życie rośliny. Komórki te powodują przyrost korzenia na długość i dają początek wszystkim innym jego tkankom.

Delikatne komórki stożka wzrostu okryte są czapeczką, która chroni je przed uszkodzeniem przez cząsteczki gleby. Czapeczka zbudowana jest z komórek miękiszowych, a jej powierzchnię pokrywa śluzowata wydzielina, która ułatwia korzeniowi przeciskanie się między cząsteczkami gleby.

15.BUDOWA STOZKA WZROSTU PEDU

szczytowa część pędu roślinnego, rośliny zbudowana z tkanek twórczych (merystemy wierzchołkowe), których działalność umożliwia stały wzrost na długość pędów, Stożek wzrostu pędu wytwarza zawiązki liści i pąków bocznych (pąk)

16.TKANKA MIEKISZOWA- RODZAJE I FUNKCJE

Tkanka miękiszowa wypełnia ciało rośliny. Zbudowana jest z żywych, cienkościennych komórek o dużych wakuolach. Między komórkami występują przestwory międzykomórkowe. Dzięki słabemu zróżnicowaniu komórek miękiszu mogą z nich powstawać merystemy wtórne. Ze względu na pełnione funkcje wyróżnia się kilka typów tkanki miękiszowej.

- Miękisz zasadniczy nie posiada specjalnych przystosowań w budowie i funkcjach. Wypełnia przestrzenie między innymi tkankami, tworząc np. korę pierwotną.

- Miękisz asymilacyjny składa się z komórek zawierających liczne chloroplasty. U roślin dwuliściennych występuje w dwóch odmianach - jako miękisz palisadowy i gąbczasty. U niektórych nagonasiennych (w igłach) występuje miękisz wieloramienny charakteryzujący się zwartym ułożeniem komórek o silnie pofałdowanej powierzchni.

- Miękisz spichrzowy w komórkach gromadzi materiały zapasowe w postaci skrobi, tłuszczów, białek. Występuje w różnych organach spichrzowych: bulwach, kłączach, niekiedy korzeniach oraz mięsistych owocach i nasionach.

- Miękisz wodonośny występuje u sukulentów. Służy do magazynowania wody, która jest gromadzona w dużych, centralnie położonych wakuolach.

- Miękisz powietrzny zawiera bardzo duże przestwory międzykomórkowe. Występuje u roślin wodnych i bagiennych, umożliwiając tym roślinom sprawną wentylację i wymianę gazową oraz unoszenie się ich organów w wodzie.


17. TYPY PRZESTWORÓW MIEDZYKOMORKOWYCH

-reksygenne

18.PIERWOTNE TKANKI OKRYWAJACE- PODZIAL I FUNKCJE

tkanki okrywające pierwotne:

ryzoderma (epiblema) - skórka korzenia, podbieranie wody i soli mineralnych z gleby, w niewielkim stopniu wymiana gazowa, wydzielanie z korzenia do gleby niektórych substancji

epiderma - skórka pędu, chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz zapobiega nadmiernej utracie wody. posiada grube warstwy kutykuli lub może wytwarzać na swojej powierzchni rozmaite twory, takie jak: włoski i kolce.

endoderma (śródskórnia)- najbardziej wewnętrzna warstwa kory pierwotnej chroniąca głębsze części korzenia.

egzoderma (skórnia)- funkcję ochronną, powstaje w korzeniach większości roślin

19.TYPY APARATOW SZPARKOWYCH I SPOSOBY ICH ROZMIESZCZENIA

BUDOWA APARATÓW SZPARKWOYCH

2 komórki szparkowe, pomiędzy którymi znajduje się otwór - szparka prowadząca do

umieszczonej niŜej komory szparkowej. Zawierają chloroplasty (mogą, więc wytwarzać związki organiczne w przeciwieństwie do innych komórek epidermy).

ROZMIESZCZENIE APARATÓW SZPARKWYCH W LIŚCIACH

Liście hypostomatyczne - aparaty szparkowe wyłącznie w dolnej epidermie (w większości roślin).

Liście amfistomatyczne - aparaty liściowe po obu stronach blaszki liściowej

Liście epistomatyczne - aparaty szparkowe w górnej epidermie (u roślin wodnych, których liście pływają po powierzchni wody).

RODZAJE APARATÓW SZPARKOWYCH

  1. Typ gramineae - występuje u traw. Mają kształt hantli, 2. Typ Amaryllis - występuje u dwuliściennych. Komórki szparkowe mają kształt nerkowaty.

20.BUDOWA I SOPSOB POWSTAWANIA PERYDERMY W KORZENIU I LODYDZE

21.POROWNANIE KOLENCHYMY ZE SKLERENCHYMA

KOLENCHYMA

SKLERENCHYMA

- kom. wydłużone

- żywe komórki

  • nierównomiernie zgrubiałe ściany komórkowe

  • - tworzy długie pasma przy powierzchni łodygi

  • - występuje wzdłuż nerwów liści

  • - elastyczne wzmocnienie

dwie postacie :

- sklereid

kom. żywe lub pozbawione protoplastu (martwe), grube wtórne ściany komórkowe, komórki owalne przypominające kształtem ziarno, w ścianach komórkowych występują jamki

-włókno

Komórki w stadium dojrzałości pozbawione protoplastu, występują w ścianach jamki, grube ściany komórkowe

Sklereid - owocnie orzechów, pestki takich owoców jak wiśnie i brzoskwinie

Włókno - drewno, kora wewnętrzna, okrywa nerwy liści roślin okrytonasiennych

sklereid - wzmocnienie

włókno - zapewnia wytrzymałość, funkcja podporowa

22.KSYLEM-POWSTAWANIE, BUDOWA, FUNKCJE

NA ŚCIĄDZE

23.FLOEM

SCIAGA

24.TYPY WIĄZEK PRZEWODZACYCH

1 - kolateralna zamknięta,

2 - kolateralna otwarta,

3 - bikolateralna,

4 - hadrocentryczna,

5 - leptocentryczna.

25.PIERWOTNA BUDOWA KORZENIA

- skórka korzenia = ryzoderma (zbudowana jest z jednej warstwy cienkościennych komórek, ściśle przylegających do siebie; niektóre komórki przekształcają się we włośniki),

- kora pierwotna (utworzona jest z komórek miękiszowych o cienkościennych ścianach, z licznymi przestworami międzykomórkowymi; jest to tzw. miękisz kory),

- śródskórnia = endoderma (zbudowana jest z komórek o grubych ścianach komórkowych, które ściśle przylegają do siebie, otaczając walec osiowy; stanowi najbardziej wewnętrzną warstwę kory pierwotnej),

- walec osiowy (zajmuje centralną część korzenia),

- wiązki przewodzące (znajdują się w obrębie walca, zawierają pasma tkanki przewodzącej, o naprzemianległym, promienistym układzie pasm drewna i łyka pierwotnego),

26.ENDODERMA-BUDOWA, FUNKCJE, RODZAJE

endoderma (śródskórnia)- najbardziej wewnętrzna warstwa kory pierwotnej chroniąca głębsze części korzenia.

Rodzaje endodermY

- endoderma I-rzędowa

- endoderma II-rzędowa

- endoderma III-rzędowa.


27.WTORNA BUDOWA KORZENIA

W budowie wtórnej korzenia pojawiają się dość istotne zmiany:.

* U roślin nagozalążkowych i okrytozalążkowych dwuliściennych korzenie przyrastają na grubość dzięki merystemom wtórnym bocznym - kambium i fellogenowi.

* Merystematyczne pasma kambium pojawiają się między drewnem a łykiem w postaci falistego płaszcza i tworzą do środka elementy drewna wtórnego a na zewnątrz elementy łyka wtórnego

* Równocześnie z tworzeniem drewna i łyka wtórnego zakłada się pierścień tkanki korkotwórczej - fellogenu, który powstaje z odróżnicowujących się komórek miękiszu pierwotnego, czasem okolnicy lub skórki wewnątrz walca osiowego.

28.CECHY BUDOWY LODYGI ROSLIN JEDNOLIŚCIENNYCH

Zielna, rzadziej zdrewniała (np. bambusowe), słabo rozgałęziona, często wyrastająca z kłącza. Często łodygi są liczne a rośliny mają sympodialny typ wzrostu.

Zewnętrzną warstwę łodygi stanowi pokryta kutykulą skórka pędu (epiderma), w której znajdują się aparaty szparkowe

Pod skórką znajduje się cienka warstwa sklerenchymy, a pod nią cienki miękisz asymilacyjny

Większość jednoliściennych nie ma wtórnych tkanek twórczych (kambium i felogenu), w związku z czym zachowują przez całe życie budowę pierwotną. Tkanki zwykle nie są zróżnicowane na korę pierwotną i walec osiowy. Wnętrze łodygi wypełnia miękisz zasadniczy (bezzieleniowy), w którym rozproszone nieregularnie są wiązki przewodzące (taki rozproszony układ wiązek to ataktostela). Są to wiązki kolateralne zamknięte (bez przyrostu wtórnego).

29.PRZYROST WTÓRNY ŁODYG JEDNOLIŚCIENNYCH (DRACENA,JUKKA)

U roślin z rodzaju draceny (Dracaena),jukki (Yucca)kambium powstaje w wewnętrznych warstwach kory pierwotnejprzyrost wtórnypowodowany jest przez kambium. Wiązki przewodzące u roślin jednoliściennych są zamknięte i nie układają się w regularny cylinder (są rozrzucone w miękiszu). Jeśli kambium pojawia to w postaci cylindra będącego kontynuacją merystemu podwierzchołkowego łodygi. Po wewnętrznej stronie (do środka) odkładane są komórki które różnicują się w kolejne zamknięte wiązki kolateralne. Na zewnątrz odkłądane są jedynie komórki miękiszowe, w niewielkiej ilości.

30.CECHY BUDOWY LODYGI ROŚLIN DWULIŚCIENNYCH

Łodyga roślin dwuliściennych może mieć budowę pierwotną i wtórnąBudowę pierwotną łodygi tworzą tkanki pierwotne,powstające w merystemie wierzchołkowym (stożku wzrostu pędu. Zewnętrzną warstwę łodygi stanowi pokryta kutykulą epiderma z aparatami szparkowymi. Pod skórką znajduje się korapierwotna. Jej zewnętrzną część stanowi zazwyczaj tkanka wzmacniająca kolenchyma albo sklerenchyma. Pod nią znajduje się warstwa miękiszu, w obwodowej części bogatego w chloroplasty (stąd zielony kolor łodygi). Ostatnią stanowi endoderma, której komórki zawierają ziarna skrobi lub wytwarzają pasemka Caspary'ego. Centralną część łodygi zajmuje walec osiowy.W walcu osiowym znajduje się tkanka przewodzącaułożona w postaci wiązek poprzedzielanych tkanką miękiszową. Środek walca osiowego wypełnia rdzeń, najczęściej miękiszowy.Przyrost wtórnydziałania merystemów bocznych, tj. miazgi i fellogenu. Miazga wytwarza na zewnątrz łyko wtórne, a do wnętrza - drewno wtórne.



Wyszukiwarka