Linia ograniczenia budżetowego pokazuje najlepsze koszyki dóbr, które może nabyć konsument, rozporządzający określonym dochodem

P_x - cena dobra x

x - ilość dobra x

I - dochody konsumenta

Przesunięcia i zmiany ograniczenia budżetowego

Zachowanie konsumenta:

• konsument stosuje zasadę racjonalności, a więc maksymalizuje swoje zadowolenie czyli użyteczność

• przechodniość preferencji: jeżeli woli koszyk A od B, i B od C, to woli także A od C

• konsument woli mieć więcej niż mniej czyli z dwóch koszyków dóbr konsument wybiera taki, w którym jest więcej przynajmniej jednego dobra, pod warunkiem, że nie zawiera on mniejszej ilości jakiegoś innego dobra

• konsument wie o istnieniu wszystkich możliwych do nabycia koszyków dóbr i potrafi je ocenić.

Funkcja użyteczności jest to reguła, która koszykom dóbr przyporządkowuje tym większe liczby (wskaźniki użyteczności), im wyżej ocenia je konsument.

U(x, y) = x+ y

x, y - ilości nabywanych dóbr

Konsument tak samo ceni dobro x i dobro y

U(x, y) = 2x+ y

Konsument dwa razy bardziej ceni dobro x od dobra y

Funkcja użyteczności stanowi wygodny zapis wyników obserwacji zachowania konsumenta na rynku. Znając ją możemy wywnioskować, który z dwóch koszyków dóbr zostanie wybrany.

Użyteczność całkowita i krańcowa

Użyteczność całkowita to suma pożytku, satysfakcji, zadowolenia z konsumpcji określonej ilości jednego lub wielu dóbr. Oznaczamy: U = f(Q).

Użyteczność krańcowa (MU) to przyrost użyteczności związany z konsumpcją ostatniej nabytej jednostki danego dobra. Oznaczamy: MU = dU/dQ.

Użyteczność całkowita rośnie w miarę zwiększania ilości danego dobra coraz wolniej, każda dodatkowa jednostka dobra daje coraz mniejszy przyrost użyteczności.

I PRAWO GOSSENA: PRAWO MALEJĄCEJ UŻYTECZNOŚCI KRAŃCOWEJ.

W miarę konsumpcji kolejnych, jednakowych jednostek danego dobra, maleje użyteczność krańcowa.

Na krzywej obojętności leżą punkty odpowiadające koszykom dóbr o takiej samej użyteczności

Krzywe obojętności czyli „poziomice zadowolenia” można wyprowadzić z funkcji użyteczności:

Mapa gustów konsumenta

Właściwości krzywych obojętności:

• mają nachylenie ujemne

• nie przecinają się

• krzywym obojętności położonym dalej od początku układu współrzędnych odpowiadają punkty wyżej cenione

• krzywe obojętności najczęściej są wypukłe

Krańcowa stopa substytucji dobra Y dobrem X jest to stosunek porcji dobra Y, z której konsument musi zrezygnować, aby niewielka dodatkowa porcja dobra X nie zmieniła oceny jego koszyka do tej właśnie porcji dobra X

Przykład

W przypadku wyborów dotyczących ananasów i bananów jest to ilość ananasów, z których skłonny jest zrezygnować konsument dla pozyskania dodatkowej jednostki (np. 1 kg) bananów - przy założeniu, że suma użyteczności pozostaje niezmienna.

Konsument wysoko ocenia dobra, których ma mało, a słabo dobra, których ma dużo.

(na podstawie Czarny 2002)

Optymalny koszyk dóbr odpowiada takiemu punktowi na linii ograniczenia budżetowego, w którym jest ona styczna do najwyższej osiągalnej krzywej obojętności, tzn. zapewnia maksymalną użyteczność całkowitą przy danym ograniczeniu dochodowo-cenowym.

(na podstawie Czarny 2002)

Dla optymalnego koszyka dóbr rynkowa relacja wymiany - P_x/P_y zrównuje się z subiektywną relacją wymiany dóbr, która pozwala konsumentowi zachować stały poziom użyteczności.

Chodzi zatem o zrównanie nachylenia stycznej do krzywej obojętności (tg  z linią ograniczenia budżetowego, która jest właśnie tą styczną.

Co oznacza zrównanie użyteczności krańcowej obu dóbr w przeliczeniu na jednostkę pieniężną.

II PRAWO GOSSENA

Konsument osiągnie maksymalną użyteczność, wybierając spośród dostępnych koszyków dóbr taką kombinację, dla której zachodzi równość:

Decyzje konsumenta:

• Gdy
  <
  (tzn. na lewo od E), należy zwiększyć ilość dobra X, a zmniejszyć ilość Y;

• gdy
  >
  (tzn. na prawo od E), należy zmniejszyć ilość dobra X, a zwiększyć ilość Y;

• gdy
  =
  (tzn. w punkcie E), kombinacja ilościowa dóbr X i Y jest optymalna.

Skutki zmiany dochodu konsumenta

dobra normalne dobro X jest niższego rzędu

(Na podstawie Czarny 2002)

Połączone punkty równowagi konsumenta odpowiadające różnym poziomom jego dochodu składają się na ścieżkę wzrostu dochodu konsumenta (income expansion path).

Gdy obydwa dobra są dobrami normalnymi ścieżka wzrostu dochodu wznosi się skośnie w prawo.

Jeśli jedno z dóbr jest dobrem niższego rzędu, ścieżka wzrostu dochodu „zawraca”.

Zmianę popytu konsumenta zachodzącą wyłącznie pod wpływem zmiany cen nabywanych dóbr nazywamy efektem substytucyjnym zmiany ceny.

Zmianę popytu konsumenta spowodowaną wyłącznie przez wywołaną ruchem ceny zmianę jego dochodu nazywamy efektem dochodowym zmiany ceny.

(Na podstawie Czarny 2002)

α

MU

U

α

Q

Q

U = f(Q)

MU = dU/dQ

---