1. 2. Definicje komunikacji, komunikowania i komunikowania się:

komunikacja - proces przekazywania informacji; nadawca i odbiorca nie są tutaj ważni

komunikowanie - jednostronny przekaz informacji od nadawcy do odbiorcy

komunikowanie się - przekazywanie i odbieranie informacji z możliwością zamiany ról między nadawcą a odbiorcą (sprzężenie zwrotne)

Goban-Klas

Amerykanie (którymi był Goban zafascynowany) mówią, że komunikowanie to transmisja - przekaz informacji w bardzo szerokim znaczeniu.

          Komunikowanie to rozumienie - proces dzięki któremu rozumiemy innych, a inni nas rozumieją

          Komunikowanie jako oddziaływanie - wszelkie sposoby za pośrednictwem których ludzie na siebie oddziaływują

          Komunikowanie jako łączenie - podkreśla się aspekt komunikowania dzięki któremu ludzie tworzą wspólnotę dzięki komunikacji

          Komunikowanie jako interakcja - chodzi o uczestnika komunikacji, który dzięki komunikowaniu wykonują jakiś ruch

          Komunikowanie jako wymiana - ludzie wymieniają między sobą wrażenia, spostrzeżenia, pragnienia, znaczenia

          Komunikowanie jako składnik procesu społecznego - taki rodzaj komunikowania, które przekazuje normy, obyczaje, obowiązujące w jakiejś grupie społecznej.
Np. relacja rząd - społeczeństwo. Rząd przekazuje społeczeństwu zasady działania.

2. 1. Model Shannona i Weavera//przekazu sygnałów

Nowe pojęcia:

-> szum (zakłócenie w procesie komunikacji; wszystkie dźwięki towarzyszące nadawaniu i odbieraniu sygnału)

a) wewnętrzny (ściśle uzależniony od nadawcy lub odbiorcy, np.: zmęczenie, niewyspanie)

b) zewnętrzny

1. techniczny

2. semantyczny

-> pojemność kanału

-> przepustowość kanału

-> kod

- komunikacja jako proces prosty i linearny

- wg twórców znaczenie zawarte jest w samym przekazie i jest ono tak mocno osadzone w kulturze jak sam przekaz

- komunikacja postrzegana jest tutaj w kategoriach manipulacji, propagandy

- efektem komunikacji jest estetyczna lub emocjonalna reakcja na dzieło sztuki

- model jest na tyle ogólny, aby stanowił podstawę ilościowej teorii informacji, stosującej się do wszelkiej wymiany informacji, tak między maszynami jak i ludźmi

- twórcy zrezygnowali z włączenia do modelu wszelkich zmiennych semantycznych, psychologicznych i społecznych

- jedynym problemem jest wierność przekazu sygnałów; wierność sprowadzona do poziomu dokładności technicznej

źródło- decydent; decyduje, który przekaz przesłać; wybiera jedną z wielu możliwych

informacji

sygnał- fizyczna forma komunikatu; np.: fale dźwiękowe, świetlne, impulsy elektryczne

odbiorca- pasywny adresat przekazywanych do niego sygnałów; jest niejako mechanicznie

„podłączony” do źródła informacji; jego reakcje są z góry zaprogramowane

Model Lasswella//aktu perswazyjnego

- ten model najlepiej stosuje się do tych form komunikowania, które mąją charakter wyraźnie instrumentalny, czyli taki, gdzie nadawca stawia sobie jasno określony cel: zmian postaw lub zachowań odbiorców

- jest linearny; ma jednokierunkowe oddziaływanie

- zwięzły

- istota procesu komunikacji polega na maksymalnej realizacji zamierzonych przez nadawcę celów

- dotyczy głównie komunikacji masowej

- komunikacja jako transmisja komunikatu

- „efekt” implikuje zauważalną i mierzalną zmianę u odbiorcy, spowodowaną rozpoznawalnymi elementami procesu. Zmiana jednego z tych elementów zmieni efekt.

Model Gerbnera//percepcji (elementy, znaczenie/wartość, najważniejszy składnik)

Model dynamiczny, nielinearny, można zastosować w różnych formach komunikowania. Komunikowanie jest zjawiskiem czysto psychologicznym, ma charakter łańcuchowo-rozszczepiający się.
Model łączy przekaz z rzeczywistością, jest w stanie nas poinformować o znaczeniu komunikatu, komunikowanie to jedność percepcji lub recepcji i komunikującego lub czynnika kontroli.
Występują dwa kierunki analizy: horyzontalny i wertykalny.
Poziom horyzontalny - wydarzenie(W) inicjuje komunikację i jest postrzegane przez N (maszyna np. kamera lub osoba). N selekcjonuje wydarzenie W i postrzega W'.
Poziom wertykalny - stosunki między formą a treścią przekazu są dynamiczne i interaktywne. Przekaz nigdy nie jest identyczny z percepcją W'.

Model recepcji Hall
Kodowania i dekodowania

Podkreśla odmienność interpretacji tego samego przekazu przez wielu odbiorców.
Różni odbiorcy nie odbierają tego samego przekazu tak, jak został nadany lub jak wyrażony.
Związany z analizą recepcji.
Istotą jest umiejscowienie atrybucji i konstrukcji znaczenia w samym odbiorcy.
Komunikatorzy kodują przekazy zgodnie z ideologicznymi i instytucjonalnymi celami, używając języka manipulatywnego.
Odbiorcy nie są zobowiązani przyjmować przekazy jak są nadane, ale mogą opierać się wpływom nadawcy przez odczytanie opozycyjne, zgodnie z ich postawami.
Model klocków - z jednego układu elementów treści (nadawcy) odbiorcy tworzą inne, własne konstrukcje.

Model dwustopniowego przekazu informacji i opinii Lazarsfelda i Katza

Zakładał że jednostki nie są wyizolowane w społeczeństwie ( bo tworzą grupy pierwotne i wtórne)a media nie wpływają na jednostki bezpośrednio bo stanowią część kompleksowego społeczeństwa. Efekt mediów występuje jako jeden społecznościach wielu wpływów wynikających społecznościach relacji społecznych, innych źródeł wiedzy społecznościach idei. W społecznościach lokalnych występują jednak pewne jednostki, które korzystają z mediów mediów znacznie wyższym stopniu niż inne przez co pełnią rolę liderów opinii ( filtrują przekazy zanim przekażą je do członków danej społeczności)

Model selekcji Westleya i MacLeana

Komunikowanie interpersonalne: nadawca A selekcjonuje przedmioty, tematy X i bezpośrednio w formie X' przekazuje komunikat do odbiorcy B.
Komunikowanie masowe: nowy element C - gate keeper czyli masowy komunikator, pośrednik między źródłem informacji A a publicznością. A i C są aktywne w procesie komunikowania; B jest od nich uzależniony. Brak w komunikowaniu masowym sprzężenia zwrotnego, liczba nadawców i tematów w otoczeniu według których odbiorcy mogą się orientować i dokonywać selekcji jest ogromna.

Model wspólnoty doświadczeń Shramma

Komunikowanie to dzielenie się jednostki jej doświadczeniami i uczestniczenie w pewnej wspólnocie z inną bądź innymi jednostkami.
Elementy niezbędne w procesie komunikowania:

• źródło - osoba lub organizacja;

• przekaz - rozpowszechniany w rozmaitych formach ekspresyjnych, pisanych bądź obrazkowych;

• adresat - jednostka lub publiczność środków masowego przekazu.

Fazy procesu komunikowania: kodowanie, interpretacja, dekodowanie
Warunek skutecznego porozumiewania się jednostek i ludzi:
„zsynchronizowanie źródła z adresatem” - nadawca i odbiorca używają tego samego kodu i operują tymi samymi symbolami.
Nie jest to model linearny gdyż jednostka bądź nadawca medialny jest źródłem i adresatem jednocześnie, wysyła i odbiera przekaz, koduje, interpretuje i dekoduje.
Komunikowanie masowe: media wysyłają wiele identycznych komunikatów, odbiorca je dekoduje i interpretuje, następnie reinterpretacja przekazu w grupach i wytworzenie sprzężenia zwrotnego.

Model mozaiki kulturowej Moles

Współczesna kultura stała się całością nieuporządkowaną, o strukturze mozaikowej, gdzie przemieszczane są elementy różnej wartości.
Dzieło środków masowych, które ją upowszechniają.
Czerpią z dorobku kulturowego przeszłości, niekiedy współczesności, a ogół ich przekazów tworzy obraz społeczno - kulturowy, w obliczu którego jest postawiony współczesny odbiorca.
Pojęcie obrazu społeczno - kulturowego zwraca uwagę na ogół przekazów, na wewnętrzną strukturę całości a nie na pojedynczy przekaz czy ich grupę.

2. Redundancja:

- to, co przewidywalne lub konwencjonalne w przekazie

- wynik dużego prawdopodobieństwa

- przekaz o dużej przewidywalności; zawiera niewiele informacji

- sposób na poprawianie samego procesu komunikacji

- termin ten oznacza nadmiarowość np. wielokrotne występowanie w jakimś systemie pewnego elementu, tak by utrzymać sprawność systemu w razie awarii

- źródła: kontekst, konwencja

Entropia:

- to, co nieprzewidywalne lub niekonwencjonalne w przekazie

- wynik małego prawdopodobieństwa

- przekaz o małej przewidywalności; zawiera dużo informacji

- konstytuuje sytuację komunikacyjną

- korzystanie z niej czyni komunikację mniej efektywną

Sprzężenie zwrotne = możliwość zamiany ról między nadawcą, a odbiorcą.

3. Model rozgłosu Elliot

Publiczność to widzowie a nie uczestnicy.
Fakt uwagi ważniejszy od jakości uwagi.
Fakt bycia znanym ważniejszy niż treść tego, co jest znane.
Ten model odpowiada percepcji tych odbiorców, którzy w mediach widzą element rozrywki, uciekają od rzeczywistości.
Moralnie neutralny i nie zakłada transmisji znaczenia.
Jest procesem o sumie zerowej. Gdy z jednym medium spędzamy więcej czasu, mniej mamy na inne. Natomiast w modelach transmisji i rytuału nie ma tego ograniczenia w mnożeniu kontaktów z mediami.
Komunikowanie istnieje tylko w teraźniejszości. Nie liczy się przeszłość, a przyszłość jawi się jako kontynuacja teraźniejszości.
jest celem samym w sobie i na krótką metę lansuje wartości neutralne i zasadniczo pozbawione społecznego znaczenia. Forma i technika górują przed przekazem treści.
Konkurencyjność, aktualność/ulotność oraz obiektywność/oderwanie komunikowania masowego, przede wszystkim zorientowanego komercjalnie.

Model ekspresyjny lub rytualny Carey

Komunikowanie jest postrzegane w takich kategoriach jak: podzielanie, uczestnictwo, stowarzyszenie, braterstwo, posiadanie wspólnej wiary.

Komunikowanie nie jest nastawione na rozpowszechnienie przekazu w przestrzeni, ale na podtrzymanie społeczeństwa w czasie.
Nie jest aktem wysyłania informacji, lecz publicznym przedstawieniem podzielanych społecznie przekonań.
Kładzie nacisk na psychiczną satysfakcję nadawcy i odbiorcy, a nie na cel instrumentalny.

Opiera się na podzielanych znaczeniach i emocjach.
Łączność jest celem samym w sobie, komunikowanie ma charakter celebracyjny, dekoratywny, nie utylitarny, ma także element działania aktorstwa.
Przekaz jest ukryty i wieloznaczny, zależny od skojarzeń i symboli obecnych w kulturze.
Medium i przekaz trudne do oddzielenia.

Pełni role unifikującą i podtrzymującą spójność grupy.
Choinka jako wspólny symbol dla uczestników.

3. 1. Pięć właściwości kodów niewerbalnych:

a) w toku interakcji jesteśmy zaangażowani w działania niewerbalne bez przerwy - tak samo, kiedy nie mówimy i kiedy mówimy; (marszczymy nos, drapiemy się, obracamy głowę, etc)

b) zachowania niewerbalne jednostki wytwarzane są raczej bez udziału myśli; pozostają w znacznym stopniu poza świadomością zachowania; można sądzić, że jesteśmy mniej świadomi jednych zachowań niewerbalnych niż innych. Mamy tendencję do bycia świadomymi bardziej twarzy i głowy niż tego, co się dzieje z resztą naszego ciała

c) znaczenie jednostkowych zachowań niewerbalnych, z kilkoma wyjątkami (emblematy), nie ma desygnacyjnego charakteru słów; są raczej ikonicznymi reprezentacjami znaczeń

d) znaczenie zachowań niewerbalnych jest w wyższym stopniu funkcją wyłącznie czynników kontekstowych dlatego, że zachowania te nie mają konwencjonalnych definicji (np. dotykanie czy bycie dotykanym są silnie uzależnione od kontekstu)

e) zachowania niewerbalne wytwarzane są jako część szerszego wzorca - wraz z innymi zachowaniami tego typu, czyli są z nimi zintegrowane. Wytwarzamy zachowania niewerbalne w zbiorach i skoordynowanych sekwencjach. Np. uśmiech może obejmować poza wygięciem w górę ust, także zmarszczenie skóry skroni i ruchy policzków

Dziedziny zachowań niewerbalnych:

1. kinezyka

analizuje postawy ciała, gesty i inne ruchy ciała

2. wokalika

źródłem informacji są cechy głosu- wysokość, natężenie, tempo mówienia, wahania i inne zakłócenia

płynności mowy; obejmuje cechy wokalne naszego głosu w czasie tworzenia wypowiedzi

3. okulestyka

badanie kontaktu wzrokowego; spobu, w jaki posługujemy się oczami w trakcie konwersacji

4. autoprezentacja

badanie nad rolą w komunikacji czynników składających się na `image' osoby

5. proksemika

dostarcza informacji o partnerach interakcji na podstawie przestrzennej odległości

miedzy nimi, sposobu strukturyzowania i wykorzystania mikroprzestrzeni.

Dystanse:

-> intymny (15 - 45 cm)

-> indywidualny (45 - 120 cm)

-> społeczny (120 - 560 cm)

-> publiczny (560 - 750 cm)

6. haptyka

bada rolę zachowań dotykowych w komunikacji

7. chronemika

wykorzystanie czasu w sytuacji, np.: spóźnienie, oczekiwanie, czas trwania

8. elementy otoczenia
   bierze się pod uwagę wszystko to, co wpływa na ludzi i ma wartość komunikatywną;

np.: temperatura, oświetlenie, sposób urządzenia przestrzeni

KLASYFIKACJA EKMANA I FRIESENA:

Funkcje interpretacyjne zachowań niewerbalnych:

· z badań Philpotta wynika, że interakcja werbalna jest kojarzona tylko z 31% wywoływanych znaczeń, a interakcja niewerbalna była odpowiedzialna za pozostałe 69%

· interpretacja reaktywności - odnosi się do tego, jak odczuwamy zaangażowanie partnera interakcji - do jakiego stopnia druga osoba słucha i uczestniczy (ważne są tu: własna funkcja słuchania, parafrazy, sygnały typu: „taaa”, „rozumiem”; obserwacja zachowania niewerbalnego)

· przekaz zwrotny - wskaźnik nieprzerwanego słuchania przez odbiorcę; obejmuje: potakiwanie głową, kontakt wzrokowym, oznaki wokalne, skłanianie się ku mówiącemu, przybliżanie się, sposób ułożenia barków i głowy, napięta postawa ciała. Ludzie różnią się skłonnością do dostarczania takich przekazów

· interpretacja relacji dominacji - „relacja dominacji” to rozkład władzy między jednostkę i partnera, poczucie podporządkowania, równorzędności lub wyższości. Przekazuje się za pośrednictwem: oczu, postawy ciała, wykorzystania przestrzeni.

Ø podczas mówienia mamy skłonność spoglądać najczęściej na partnerów o pozycji umiarkowanej, nieco rzadziej o wysokiej pozycji, a najrzadziej na partnerów o pozycji niskiej

Ø jednostki, które postrzegają siebie jako posiadające niższy status lub podporządkowane

partnerowi interakcji mają skłonność do utrzymywania mięsni w większym napięci i do przyjmowania postawy bardziej wyprostowanej, mniej zrelaksowanej

Ø wrażenie władzy wywierane jest także za pomocą spojrzenia - duża liczba spojrzeń czasie mówienia i mała w czasie słuchania wywierają wrażenie zajmowania silnej pozycji na skali władzy

· interpretacja uczuć - należy obserwować mimiczną ekspresję afektu, cech postawy, itp. Nasze reakcje na kombinacje gestów, postawy ciała, tonu głosu i ekspresję mimiczną dostarczają natychmiastowych wskazówek co do stanów uczuciowych partnera. Kiedy ktoś zaczyna nam opowiadać, co czuje, najczęściej mamy wyrobiony pogląd na jego stan emocjonalny jeszcze przed zakończeniem tej wypowiedzi

· Do znaków werbalnych przywiązujemy większą wagę w przypadku znaczeń opisowych, abstrakcyjnych i perswazyjnych

· Do niewerbalnych - w przypadku znaczeń związanych ze stosunkami wzajemnymi, atrybucyjnych, emocjonalnych i związanych z postawami

· Zachowanie językowe partnera ma na nas większy wpływ ze względu na informacje obiektywne, denotacyjne, a jego zachowanie niewerbalne ze względu na informacje o ustosunkowaniach, konotacyjne

Właściwości zachowań niewerbalnych:

• w trakcie konwersacji każda ze stron jest nieustannie zaangażowana w zachowania niewerbalne

• sygnały niewerbalne mogą być wysyłane zarówno świadomie jak i nieświadomie

• komunikację werbalną i niewerbalną różni stopień uzależnienia od kontekstu; znaczenie zachowań niewerbalnych jest w wyższym stopniu funkcją wyłącznie czynników kontekstowych

• komunikowanie niewerbalne, bardziej niż k. werbalne, odzwierciedla stany emocjonalne

• umiejętności komunikowania niewerbalnego nabywa się automatycznie w trakcie procesu socjalizacji

• komunikowanie niewerbalne jest zdeterminowane kulturowo; różnice znaków niewerbalnych utrudniają komunikację międzykulturową

• sygnały niewerbalne mają znaczenie dla negocjowania postaw interpersonalnych

• kody niewerbalne przekazują komunikaty dotyczące tylko „tu i teraz”; komunikacja niewerbalna ograniczona jest do komunikacji „twarzą w twarz”

• znaczenie jednostkowych zachowań niewerbalnych nie jest do nich przypisane

• konkretne zachowanie niewerbalne wytwarzane jako część szerszego wzorca - zachowania niewerbalne są wytwarzane w zintegrowanych zbiorach

PRZECIEKI NIEWERBALNE

- spontaniczne, pozaświadomościowe wytwarzanie zachowania niewerbalnego jest również źródłem bezpośrednich wskaźników o uczuciach drugiej osoby.

Ø jeszcze zanim powiemy „cieszę się”, słowa te często nie są konieczne. Druga osoba wie często o tym, jak bardzo się cieszymy, na podstawie naszego zachowania niewerbalnego;

Ø przecieki niewerbalne wywierają silny wpływ na to, jak spostrzegamy partnera interakcji. Z dwu interpretacji - bardziej wiarygodna jest interpretacja tego, co niewerbalne. Jeżeli to, co partner mówi wydaje się odbiegać od tego, co robi, obserwator ma większe zaufanie do jego zachowania niewerbalnego niż do werbalnego. Być może wynika to z fakty, że sfera niewerbalna jest dla nas trudniejsza do kontroli i dlatego wydaje się bardziej prawdopodobna

Ø połączenie werbalnego wyrazu pozytywnej oceny z zachowaniem niewerbalnym, które sugeruje negatywne uczucia nazywamy sarkazmem

· oznaki oszukiwania - to rodzaj przecieku niewerbalnego. Zjawiska, które mogą towarzyszyć wypowiedziom niezgodnym z prawdą, to: skrócona latencja odpowiedzi na pytania, nasilone gesty-adaptatory i ruchy stóp, dłoni i nóg oraz zmniejszeni kontaktu wzrokowego, głowa i barki w mniejszym stopniu skierowane ku słuchaczowi, mniej gestów-ilustratorów.

Oszukujący, którym zależy na ukryciu oszukiwania:

Ø tłumią zachowania kontrolowalne typowe dla kłamców, żeby uniknąć sprawienia wrażenia kłamcy, a jednocześnie (poniżej)

Ø nasilają zachowania mniej kontrolowalne, co jest wskaźnikiem lęku podczas kłamania

Ø zachowania kontrolowalne mogą obejmować różne ruchy głowy, stóp, nóg i zmiany układu „twarzą w twarz” oraz unikanie spojrzenia

Ø u kłamców zaobserwowano wzrost nerwowości w głosie i zaburzenia płynności mowy, krótszą latencję odpowiedzi (pauzy przed odpowiedzią) i krótsze zawahania (pauzy wewnątrz wypowiedzi), jak również krótsze odpowiedzi niż u prawdomównych, nasilone zmiany postawy ciała i większe niż normalne usztywnienie ciała w czasie interakcji

Powinniśmy jednak pamiętać, że żadne z omówionych zjawisk nie stanowi nieomylnej oznaki umyślnego oszukiwania! Wiele bowiem zależy od kontekstu.

· kontekstualna interpretacja zachowania niewerbalnego - należy brać pod uwagę cały (pełny) kontekst, w jakim pojawia się zachowanie; ocena powinna również opierać się na całych sekwencjach lub zbiorach zachowań niewerbalnych, a nie na ich pojedynczych przejawach w oderwaniu od kontekstu

· niektóre z istotnych cech kontekstowych to: otoczenie interakcji, jej przyczyny, stosunki między stronami oraz zwyczajowe zachowanie partnera

2. E. T. Hall przestrzenie + dystanse u człowieka:

 

Hall jest uważany za twórcę proksemiki.

Proksemika - jest to nauka zajmująca się badaniem wzajemnego wpływu relacji przestrzennych między osobami oraz między osobami a otoczeniem materialnym na relacje psychologiczne, sposób komunikacji, itp.

Zajmuje się też wpływem odwrotnym, a także badaniem różnic pomiędzy tymi relacjami w różnych kulturach (wpływ sposobu budowania miast, mieszkań, osiedli, parków, oświetlenia ulic itp. na zachowania).

Uznawana jest za naukę leżącą na pograniczu psychologii i antropologii.

Proksemika przejawia się na trzech płaszczyznach:

1.       infrakulturowa - ma charakter behawioralny i jest zakorzeniona w przeszłości człowieka

2.       prekulturowa - ma charakter fizyczny, przejawia się nadal

3.       mikrokulturowa - na jej poziomie dokonywane są zwykłe spostrzeżenia proksemiczne

W rozdziale mowa o tej trzeciej. Hall wyróżnia jej trzy aspekty: aspekt trwały, na pół trwały oraz nieformalny.

         Przestrzeń trwała - nie ulegająca zmianom, obejmuje jednocześnie zmaterializowane jak i niewidoczne wzorce, które kierują zachowaniem człowieka.

Tworzenie przestrzeni trwałej np. budowle - są zależne od modeli kulturowych. Topografia wiosek i miast zmienia się zależnie od epoki i kultury. Domy Europejczyków i Amerykanów również posiadają topografię wewnętrzną, (ale dopiero od XVIII wieku - wcześniej pomieszczenia nie pełniły stałych funkcji.) Zmiana topografii przestrzeni wewnetrznej Przykłady: zanikanie dining roomów w Ameryce, ale ciągła obecność lini dzielącej miejsce do spożywania posiłków od reszty pokoju. Przestrzeń trwała wpływa na nasze zachowania - gdy jest jej za mało, ludzie popadają w depresje. Arabowie w Ameryce czują się udręczeni brakiem przestrzeni i prywatności, niskimi sufitami.

         Przestrzeń na pół trwała - może ulegać zmianom, może być zorganizowana przez człowieka, np. ustawienie mebli.

Autor opisuje badania Humphry'ego Osmonda prowadzone w szpitalu, gdzie po przestawieniu mebli (głównie krzeseł i stołów) zwiększyła się liczba rozmów w salach. Poprawa nastroju, znika depresja, przyspiesza się proces leczenia.

Hall pisze również o konkretnym eksperymencie ze stołem, z którego wynika, że najwięcej rozmów nawiązuje się przez róg stołu, czyli pod kątem 90. Dystans w rozmowach w poprzek stołu tutaj pojawiają się rozmowy a)określonego typu, b) między ludźmi pozostającymi w określonej relacji, c) w ściśle określonym otoczeniu kulturowym.

Badania Humphry'ego Osmonda pozwoliły mu zauważyć zależności między przestrzeniami pół trwałymi a zachowaniem. Podzielił przestrzenie na:

1. Przestrzenie odspołeczne - skłaniają ludzi do trzymania się z daleka od siebie np. dworce kolejowe, szerokie ulice, duże sale wykładowe, poczekalnie, korytarze uczelni, szpitale. Przestrzeń odspołeczna to taka przestrzeń, która skłania do izolowania się, unikania kontaktów.

Rozmowy w takiej przestrzeni zwykle nie pojawiają się lub są zdawkowe i krótkotrwałe. Ludzie nie czują się w niej komfortowo i bezpiecznie, taki typ przestrzeni daje poczucie chłodu i izolacji.

2.       Przestrzenie dospołeczne - skłaniają ludzi do trzymania się razem np. kramiki, kawiarnie. Przestrzeń dospołeczna to taka, która skłania ludzi do kontaktowania się ze sobą, rozmowy, wydłużania kontaktu. Daje poczucie komfortu oraz intymnej atmosfery. Skłania ludzi do skracania odległości między sobą, nachylania się do siebie, nie prowokuje do odejścia.

Należy pamiętać, że to, co w jednej kulturze odspołeczne, może być dospołeczne w innej. Odspołeczna nie jest też bezwzględnie zła, a dospołeczna uniwersalnie dobra.

To czy coś jest przestrzenią trwałą czy pół trwałą zależy od kultury i może się zmieniać.

         Przestrzeń nieformalna - związana jest z odległością, jaką muszą zachować tworzący między sobą dystans ludzie.

Wzorce przestrzeni nietrwałej tworzą kulturę. Nazwaną ją tak nie, dlatego że nie jest ważna, ale dlatego, że nie została wyraźnie skodyfikowana.

 

Dystans społeczny

Można to ująć jako „granicę dominacji”.

Nie postrzegamy już dokładnie szczegółów twarzy, nie stykamy się i nie spodziewamy się

zetknąć z partnerem, chyba że specjalnie będziemy się o to starać.

Dystans społeczny — faza bliższa (odległość od 1,2 do 2,1 m)

Wielkość głowy postrzega się jako normalną; w miarę tego jak oddalamy się od

partnera, powierzchnia oka zaczyna obejmować coraz pokaźniejsze fragmenty

jego postaci. Wielu Amerykanów przesuwa spojrzenie od oka do

oka albo od oczu do ust. Struktura skóry i włosy są wyraźnie widoczne. Przy kącie

widzenia 60 stopni dostrzega się już całą postać.

Przy tym dystansie załatwia się wszelkie sprawy nieosobiste, przy czym faza bliższa

zakłada kontakt ściślejszy niż faza dalsza. Ludzie pracujący razem skłonni są posługiwać

się fazą bliższą dystansu społecznego. Jest to również dystans typowy dla tych,

którzy biorą udział w nieformalnym zebraniu towarzyskim.

Stanie i spoglądanie na kogoś z góry z tej odległości wywołuje wrażenie dominacji, jak w wypadku człowiekamówiącego do swojej sekretarki lub recepcjonistki.

Dystans społeczny — faza dalsza (odległość od 2,1 do 3,6 m)

Jest to ta właśnie odległość, na jaką odchodzimy wówczas, gdy ktoś powiada:

„Stań tak, żebym mógł cię obejrzeć”. Rozmowy towarzyskie i zawodowe prowadzone

z maksymalnego dystansu społecznego mają charakter bardziej formalny niż wówczas,

gdy odbywają się w ramach fazy bliższej. Biurka w urzędach przeznaczone dla

ważnych osób są zwykle na tyle duże, że utrzymują interesanta w należytej odległości.

W dalszej fazie dystansu społecznego przestaje się postrzegać takie drobne szczegóły sylwetki, twarzy itd. Człowieka. Przy dystansie tym znacznie ważniejsze niż przy dystansach

krótszych staje się podtrzymywanie kontaktu wizualnego w trakcie wszelkich rozmów

niezdawkowych. Unikać czyjegoś wzroku to tyle, co zmusić go do zamilknięcia i ucinać konwersację, dlatego właśnie ludzie rozmawiający z sobą z tego dystansu kręcą szyjami i przechylają się z boku na

bok, byle tylko wyminąć ewentualne przeszkody.

Przy odległości tej głos jest wyraźnie mocniejszy niż w fazie bliższej i przeważnie da

się słyszeć z przyległego pomieszczenia przy otwartych drzwiach. Podniesienie głosu

lub krzyk może stwarzać wrażenie redukowania dystansu społecznego do dystansu

indywidualnego.

Własności proksemiczne dystansu społecznego (fazy dalszej) są tego rodzaju, że

bywa on wykorzystywany przez ludzi po to, by oddzielić się i odosobnić od innych.

Mężowie po powrociez pracy siadają, odpoczywają, czytają gazetę w odległości 3 i więcej metrów od swychżon, przy tym bowiem dystansie można równie łatwo wyłączyć się, co podjąć rozmowę

w dowolnym momencie.

Dystans publiczny

Po przejściu od dystansu indywidualnego i społecznego do dystansu publicznego,

który nie zakłada już zaangażowania, pojawia się wiele istotnych zmian sensorycznych.

Dystans publiczny — faza bliższa (odległość od 3,6 do 7,5 m)

Przy odległości 3,6 metra czujny osobnik może w razie zagrożenia zrobić unik lub

przejść do defensywy. W dystansie tym mieści się nawet pewna szczątkowa, podświadoma

forma reakcji ucieczki. Głos jest donośny, ale nie wykorzystuje się jego

pełnej siły. Językoznawcy twierdzą, że przy omawianej tu odległości zaczynamy dbać

o dobór słów i budowę zdania, pojawiają się też zmiany gramatyczne i syntaktyczne. Oddaje to dobrze wprowadzony przez Martina Joosa termin „styl formalny”: „teksty

formalne wymagają uprzedniego zaplanowania (...), mówca wygłasza je jakby na baczność”.

Dystans publiczny — faza dalsza (odległość od 7,5 m i więcej)

Ważne osobistości oddzielone są dystansem 10 metrów.

Taki zwyczajowy dystans dotyczy nie tylko ważnych osobistości, może się nim posługiwać

każdy przy okazjach publicznych. Niezbędne jest wszakże dokonanie pewnych

korektur. Większość aktorów wie o tym, że przy odległości 10 i więcej metrów

zanikają pewne subtelne odcienie znaczeniowe komunikowane normalnym głosem, jak

również szczegóły ekspresji mimicznej i ruchowej. Nie tylko więc głos, ale i wszystko

inne winno być odpowiednio wzmocnione i wyolbrzymione. Porozumiewanie się

niewerbalne zaczyna funkcjonować głównie przez gestykulację i pozycję ciała. Ulega

nadto zwolnieniu tempo mówienia, słowa wypowiadane są wyraźniej, pojawiają się też

pewne zmiany stylistyczne. Znamienny jest termin Martina Joosa „styl oziębły”: „Styl

oziębły przeznaczony jest dla tych, którzy mają pozostać nieznajomymi”.

4. 1. Teoria użytkowania i korzyści

Przedstawiciele: E.Katz; J.G.Blumler; D.McQuail; P.Palmgreen; M.Gurevitch

Teoria ta opiera się na założeniu, że to odbiorcy używają mediów masowych dla swoich celów zależnie od zainteresowań i potrzeb

Podstawowe założenia:

- audytorium jest aktywne

- użytkowanie mediów ma na ogół charakter celowy

- użytkowanie mediów konkuruje z innymi sposobami zaspokajania potrzeb

- wybór środków masowego przekazu zależy od inicjatywy audytorium

- konsumpcja środków masowego przekazu pozwala uzyskiwać rozliczne korzyści

- dla określenia tych korzyści nie wystarcza znajomość przekazu

- stopień zaspokojenia różnych potrzeb zależy od właściwości środka przekazu

- uzyskane korzyści mogą być skutkiem zawartości przekazów, samego kontaktu z przekazem i/lub sytuacji społecznej, w jakiej przekaz jest odbierany

Fazy rozwoju badań

I opisu - opis nastawienia różnych grup odbiorczych do wybranych rodzajów treści mediów masowych; media są zatem skuteczne o tyle o ile pozwalają im na to odbiorcy

II operacjonalizacji - mniej uwagi należy zwracać na to, co media robią z ludźmi, a więcej na to, co ludzie robią z mediami; pojawia się zainteresowanie typologiami

Typologia:

obserwacja środowiska (orientacja)

korelacja reakcji na otoczenie (współdziałanie)

transmisja dziedzictwa kulturowego (socjalizacja)

rozrywka (zabawa)

Typologia potrzeb J.Blumlera

obserwacja środowiska/ poznawcze uporządkowanie otoczenia

ciekawość/ potrzeba wiedzy o szczególnych wydarzeniach lub zjawiskach

urozmaicenie, rozrywka/ ucieczka

osobista tożsamość/ poczucie własnego znaczenia

III wyjaśnień - zaczęto myśleć o odbiorcach jako o aktywnych, świadomych swych potrzeb odbiorcach, w których rękach media stanowią jedynie instrument do realizacji tych potrzeb

IV konstruowania i weryfikacji teorii

Korzyści a konsumpcja przekazów masowych

- rozrywka

- zwyczaj

- wygoda

- społeczna użyteczność

- relaks/ ucieczka od problemów

- ucieczka od nudy

- zgłębianie rzeczywistości

- porada

2. Teoria agenda- setting:

Przedstawiciele: Maxwell McCombs; Donald Show

Założenia:

- środki masowego przekazu wywierają istotny wpływ nie tyle na ludzkie opinie, ile na kierunki, tj. zakres i hierarchie, myślenia

- media tworzą hierarchiczną strukturę informacji przekazywanych publiczności

- w mediach, `gate-keeperzy', dokonują selekcji wiadomości

Etapy procesu agenda setting

autentyczne wydarzenia i sprawy a) zainteresowanie i wiedza odbiorców

1. selekcja; wybór newsów

2. rodzaj medium informacyjnego

3. typ historii

4. stopień emocjonalności/ emfazy

(jak często inf. jest przekazywana odbiorcom)

* tworzenie hierarchii ważności wydarzeń, która konstytuuje wiedzę społeczną*

(tutaj łączą się obie części modelu)

b) zachowanie społeczne

Pojęcia:

news agenda - kolejność newsów w konkretnych wydaniach programów informacyjnych

pseudowydarzenia - nie są to wydarzenia spontaniczne, ale wręcz zaplanowane; ich

twórcom chodzi o przyciągnięcie uwagi mediów masowych

3. Hipoteza spirali milczenia:

Przedstawiciel: Elisabeth Noelle - Neumann

- media jako czynnik zmiany poglądów

- media mają decydujący wpływ na wyobrażenia ludzi o rzeczywistości

- media oddziałują na odbiorcę wszystkie razem łącznie

- gdy występuje różnica między stanowiskami większości opinii publicznej i władzy, wówczas wszystko zależy od władzy i jej charakteru (ma decydujące znaczenie)

Założenia:

- ludzie tworzą obrazy rozkładu opinii w swym społecznym otoczeniu oraz oceniają kierunek zmian tych opinii (kierują się przy tym wyczuciem, które poglądy są większościowe, a które nie)

- gotowość do publicznego przedstawienia swych poglądów zmienia się zgodnie z jednostkową oceną rozkładu opinii oraz kierunku jej zmian w otoczeniu społecznym (jest większa, jeśli jednostka wierzy, że jej własny pogląd jest coraz bardziej dominujący lub stanie się bardziej powszechny)

- ocena aktualnego rozkładu opinii oraz rozkład faktyczny są rozbieżne, ponieważ opinie, których siła jest przeceniana, są częściej głoszone publicznie

- istnieje pozytywna korelacja między opinią aktualną i przyszłą (opinia uznana za obecnie przeważającą ma większą szansę być uznana za dominującą w przyszłości)

- jeżeli istnieje różnica między oceną obecnego i przyszłego rozkładu opinii, to oczekiwanie przyszłej pozycji będzie determinowało stopień, w jakim jednostka jest gotowa przedstawiać własne poglądy

Mechanizm spirali milczenia:

Odczucie, że ma się za sobą poparcie opinii publicznej, sprzyja wypowiadaniu zgodnych z nią poglądów, podczas, gdy odczucie przeciwne sprzyja milczeniu. Swoje poglądy przestają, w obawie przed wyizolowaniem, wygłaszać ludzie, którzy czują, że są one mało popularne. Natomiast ci, którzy mają przeciwne odczucia, bardzo chętnie zabierają głos. W efekcie następuje spiralny proces wyciszania jednych, a wzmacniania innych opinii, co doprowadza do ustalenia jednej opinii publicznej jako obowiązującej

Pojęcia:

opinie żywione - opinie oparte na głębokim przekonaniu jednostki o słuszności swoich poglądów

opinie społeczne - opinie wypowiadane w małych, półprywatnych gronach

opinia publiczna - opinia dominująca, tzn. wyrażana przez większość, jak i przez środowisko opiniotwórcze

zjawisko dynamiki opinii- zawsze mamy do czynienia z procesem formowania się opinii publicznej, a nie z jej formą stałą

konformizm społeczny - postępowanie jednostki polegające na ścisłym podporządkowaniu się normom narzuconym przez grupę społeczną, do której dana jednostka należy lub którą przyjmuje za grupę odniesienia; spowodowany jest lękiem przed odrzuceniem społecznym

wzorzec zwierciadlanego postrzegania - kiedy ktoś uważa, że większość ludzi ma takie same poglądy jak on; wiara w zgodność opinii innych z własnymi przekonaniami

skala polaryzacji- określa stopień zróżnicowania w danym środowisku ocen, co do tego, które poglądy są aktualnie dominujące

5. Reguły Cialdiniego ( wzajemności, lubienia, konsekwencji, autorytetu, niedostępności):

WZAJEMNOŚCI - jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych reguł postępowania. Mówi o tym, że powinniśmy zawsze starać się za otrzymane dobro odwzajemnić. Wzbudza ona w nas „poczucie obligacji”. Jest to specyficzny stan pobudzenia, który jest dla człowieka nieprzyjemny, dlatego jak najszybciej stara się on oddać otrzymane przysługi.. Reguła ta jest bardzo mocno wpajana w procesie wychowania i wysoce przestrzegana w życiu przez ludzi. Na regule wzajemności opierają się następujące techniki manipulacyjne: „z dobroczyńcy - żebrak” oraz „drzwiami w twarz”.
Taktyka „z dobroczyńcy - żebrak” polega na następującym schemacie działania:
1. wyrządź człowiekowi przysługę;
2. odczekaj chwilę;
3. poproś o przysługę.
Poprzedzenie prośby nawet małą i nieproszoną przysługą zwiększa około pięciokrotnie jej skuteczność.
Taktyka „drzwiami w twarz” funkcjonuje natomiast w ramach następującej sekwencji:
1. duża prośba
2. wycofanie
3. mała prośba

Zasada kontrastu jest jedną z zasad rządzących naszym postrzeganiem świata. Inaczej mówiąc nasze postrzeganie rzeczy, ludzi i zjawisk zależy od porównania z innymi. Wykorzystują to często sprzedawcy zaczynając prezentację od rzeczy najdroższych, przez co kolejne tańsze rzeczy wydają się być jeszcze tańsze niż ocenilibyśmy je nie widząc wcześniej tych pierwszych.

NIEDOSTĘPNOŚCI - opiera się na fakcie, że człowiek pożąda najbardziej tego, co niedostępne. Wynika to z ogólnie przyjętego systemu wartości, że im czegoś jest mniej tym jest to cenniejsze. Ponadto wiąże się z teorią reaktancji Jacka Brehma (oporu psychologicznego). Według tej teorii wolność jest dla człowieka jedną z najważniejszych potrzeb. Kiedy człowiekowi ograniczy się wolność wyboru stawiając jakieś zakazy lub nakazy pojawiają się u niego negatywne emocje, a następnie uruchomiona zostaje reaktancja czyli zachowanie dążące od odzyskania tej swobody. Bardzo często wykorzystują ją handlowcy pod postacią techniki „ograniczonej czasowej dostępności” oraz „ograniczonej ilości”.

SPOŁECZNEGO DOWODU SŁUSZNOŚCI - polega na tym, że ludzie decydują o tym, jakie zachowanie jest w danej sytuacji poprawne na podstawie tego, jak zachowują się inni ludzie. Zasada ta ma szczególnie duże znaczenie w sytuacjach wieloznacznych, niepewnych i niejasnych. Kiedy człowiek nie do końca wie jak się ma zachować, obserwuje jak zachowują się inni i z nich bierze przykład.
Zasada społecznego dowodu słuszności często bywa używana w reklamach handlowych i społecznych (kampanie wyborcze) do skłaniania ludzi do uległości za pomocą dostarczania im dowodów, że inni im podobni już ulegli.

LUBIENIA I SYMPATII - mówi o tym, że chętniej spełniamy prośby ludzi, których lubimy. Czynnikami nasilającymi sympatię są:
- atrakcyjność fizyczna (zjawisko aureoli - ludziom ładnym przypisujemy pozytywne cechy. Jakkolwiek niesprawiedliwe nam się to wydaje jest to jednak faktem i dobrze jest być tego świadomym);
- podobieństwo (pod jakimkolwiek względem);
- prawienie komplementów (nawet nieszczere i naciągane pochlebstwa są skuteczne);
- kontakt i współpraca (szczególnie przyjemny kontakt i udana współpraca);
- zasada skojarzenia (emocje pozytywne i negatywne przenoszą się w sposób automatyczny z jednego obiektu na drugi na zasadzie skojarzenia. Obiekty obojętne nabierają znaczenia pozytywnego lub ujemnego w zależności od tego z czym się kojarzą).

KONSEKWENCJI - Ludzie pragną być konsekwentni w swoich słowach, wierzeniach, celach i czynach - ta tendencja ma trzy źródła:

dobra osobista konsekwencja jest wysoko ceniona w społeczeństwie

konsekwentne zachowanie korzystne podejście do codziennego życia

konsekwentna orientacja pozwala na cenny skrót poprzez komplikacje współczesnej rzeczywistości; przez konsekwencje wobec wcześniejszych decyzji, zmniejsza się potrzeba, by na przyszłość wciąż od nowa zastanawiać się jak postąpić w podobnej sytuacji - można przypomnieć sobie wcześniejszą decyzję i postąpić konsekwentnie względem niej;

kluczem do wykorzystania jej do presji jest początkowe zobowiązanie: potem ludzie są bardziej skłonni zgodzić się spełnić żądanie, które "trzyma się" z poprzednim zobowiązaniem; wielu "przekonywaczy" stara się nakłonić ludzi do przyjęcia początkowej pozycji pasującej do tego, czego zamierzają później się domagać od nich; takie zobowiązania są bardziej skuteczne, gdy są aktywne, publiczne, wymagają wysiłku, by je podjąć, i są widziane jako wewnętrznie umotywowane (niewymuszone); skoro raz ktoś przyjmie pozycję, ma naturalną tendencja do zachowania się w sposób będący uporczywą konsekwencją tej pozycji; chęć by być i wyglądać na konsekwentnego staje się bronią o dużych możliwościach wywierania wpływu, często powodująca działanie jawnie przeciwne swoim najlepszym interesom; decyzje o zobowiązaniu, nawet błędne, mają tendencję do utrwalania się, ludzie dodają na uzasadnienie słuszności wcześniejszych decyzji nowe powody i usprawiedliwienia; w konsekwencji zobowiązania działają nawet długo po zmianie warunków, ze względu na które zostały podjęte; to zjawisko wyjaśnia skuteczność pewnych oszukańczych praktyk uzyskiwania ustępstw.Obrona aby rozpoznać i oprzeć się nieuczciwym wpływom nacisku konsekwencji na nasze decyzje by ustąpić, powinniśmy wczuwać się w sygnały pochodzące z dwóch miejsc w nas: z żołądka i z serca; sygnały z żołądka występują, gdy dociera do nas, że jesteśmy popychani przez zobowiązanie i konsekwencję do zgody na żądania, o których wiemy że nie chcemy ich spełniać; znaki z wnętrza serca najlepiej powiedzą, zanim to będzie dla nas jasne, że początkowe zobowiązanie wynikło z wprowadzenia w błąd; wtedy należy zapytać samych siebie: czy wiedząc to, co teraz wiemy, wtedy - czy byśmy podjęli takie samo zobowiązanie?

AUTORYTETU - polega na posłuszeństwu ludziom, których uznajemy za autorytet. Uleganie posłuszeństwu należy do automatycznych zasad zachowania (bodziec - reakcja.

Dodatkowym problem z uleganiem autorytetom jest fakt, że wpływają na nas nie tylko rzeczywiste autorytety, ale dajemy się zwieść pozorom, zewnętrznym atrybutom wysokiej pozycji społecznej takim jak:
- tytuły naukowe i stanowiska (zaskakujące zwykle wydaje się, że osobom stojącym wyżej w hierarchii społecznej przypisuje się z reguły wyższy wzrost);
- ubranie (wystarczy wygląd zewnętrzny kojarzony z autorytetem wywierać wpływ jak rzeczywisty fachowiec);
- samochody (inaczej traktujemy na drodze kierowców w drogich limuzynach niż w starych, tańszych autach).

6. Teoria Interakcjonizmu Goffmanna

Zajął się interakcją między użytkownikami.

Analiza odinterakcyjna

Dramaturgiczna koncepcja życia społecznego

INTERAKCJE BEZPOŚREDNIE

- sfera działań i oddziaływań jednostek na siebie

- słowa zaczerpnięte z teatru - występ, interakcja, scena, aktor, punkt programu, zaplecza(kulisy) itd.

Interakcja - wzajemne działanie i oddziaływanie

Modele:

1. model dramatyczny - nawiązuje do życia codziennego. Jesteśmy aktorami dla codzienności

2. m. rytuału interakcyjnego - dotyczy zachowań własnych w momencie rytuału

3. m. interakcji strategicznej - osoba (n) do działań dodaje strategię ,technikę, (namowa, manipulacja) - nie działa wprost

4. m. analizy ramowej - nasze wystąpienia są połączone z wcześniejszymi modelami.

Występy - związane są z określonym aktorem, któremu jest przypisana jakaś rola z wykorzystaniem dekoracji.

Fasada osobista - powierzchowność i sposób bycia

Scena i zaplecze ( miejsce bezpośredniego występu i dochodzenie do głosu także działań nieprzedstawionych na scenie. Nie powinny być przedstawiane)

Koncepcje funkcjonowania osobowości - muszą mieć osobowość, którą akceptują partnerzy

Interakcja służy:

Socjalizacji - uczymy wchodzenia w dane role. Przygotowujemy o roli przypisanej przez naturę.

Dochodzi do sprzeczności między kulturą a podziałem ról na świat kobiet i świat mężczyzn. Np. reklamy (kobieta w kuchni)

---