Wiadomości ogólne
o prawie handlowym

Prawo handlowe

• jedna z gałęzi prawa prywatnego,

• wyrosła z prawa cywilnego na skutek potrzeby odrębnego uregulowania cywilnoprawnego obrotu profesjonalnego. W ustawodawstwach kontynentalnego systemu prawa bywa z reguły ujęte w odrębny kodeks, noszący zwykle nazwę kodeksu handlowego - w Polsce obecnie Kodeks spółek handlowych

• ma swoje korzenie w klasycznym rzymskim prawie zobowiązań

• początków odrębnego prawa handlowego upatruje się w późnośredniowiecznych Włoszech, gdy odrodził się handel na skalę ponadlokalną i zajęły się nim wyspecjalizowane podmioty (z których narodziły się dzisiejsze spółki handlowe)

• Do wyodrębnienia się prawa handlowego doszło w Europie w XIX wieku pod wpływem intensywnego rozwoju gospodarczego.

ROZWÓJ PRAWA HANDLOWEGO W POLSCE

• W Polsce prawo handlowe było skodyfikowane w okresie od 1 lipca 1934 do 1 stycznia 1965. Obowiązywały wtedy obie księgi kodeksu handlowego, obejmujące całe polskie prawo handlowe.

• Obowiązujący obecnie Kodeks spółek handlowych normuje tylko „ustrojową" część prawa handlowego (dawna Księga I kodeksu handlowego). Brak natomiast w polskim prawie pełnej regulacji czynności handlowych. Tylko niektóre z nich zostały unormowane w ramach księgi III kodeksu cywilnego (umowa agencyjna, komisu, spedycji, przewozu, składu). Z tego względu w piśmiennictwie prawniczym można spotkać się ze stwierdzeniem, że kodeksem handlowym, z racji pełnionej funkcji, jest kodeks cywilny.

• W polskiej nauce prawa wskazuje się, że prawo handlowe stanowi prywatnoprawną część prawa gospodarczego.

Prawo gospodarcze - zespół norm zajmujący się obrotem gospodarczym.

Prawo gospodarcze

• publiczne

• prywatne

Porównanie prawa gospodarczego publicznego i prywatnego

Prawo Gospodarcze publiczne

• Zabezpiecza funkcjonowanie gospodarki jako całości

• Reguluje stosunki o charakterze pionowym (przedsiębiorca a państwo)

• Określa normatywne pojęcie działalności gospodarczej

• Posługuje się przy regulacji stosunków prawnych formą władczą

Prawo Gospodarcze prywatne (handlowe)

• Określa zasady działania przedsiębiorców w obrocie gospodarczym

• Reguluje stosunki o charakterze poziomym (zawieranie umów, podmioty autonomiczne)

• Reguluje organizację przedsiębiorców oraz stosunki prawne obrotu gospodarczego

• Posługuje się przy regulacji stosunków prawnych metodą cywilnoprawną

Podział obrotu gospodarczego

Obrót gospodarczy

• powszechny (konsumenci)

• mieszany (konsumenci i przedsiębiorcy)

• profesjonalny (przedsiębiorcy)

ŹRÓDŁA PRAWA HANDLOWEGO

Akty prawne o charakterze ogólnym

• - ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm) oraz

• - ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm). Znaczenie kodeksu cywilnego wynika głównie stąd, iż reguluje on pod­stawowe zagadnienia odnoszące się do podmiotów uczestniczących w obrocie gospodarczym (księga pierwsza kodeksu) oraz stanowi podstawę interpretacji czynności podejmowanych przez te podmioty w obrocie (księgi druga i trze­cia).

Ponadto do tej grupy przepisów należy zaliczyć:

• - ustawę z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94 z późn. zm.);
  - ustawę z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.);
  - ustawę z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 z późn. zm.);
  - ustawę z dnia 20 sierpnia 1997 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 121, poz. 770 z późn. zm.); ustawę z dnia 22 grudnia 1995 r. o wydawaniu „Monitora Sądowego i Gospo­darczego" (Dz. U. Nr 6, poz. 42 z późn. zm.).

Akty prawne o charakterze szczególnym

• Regulacje dotyczące podmiotów funkcjonujących w obrocie gospodar­czym:

• - ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 z późn. zm.);

• - ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1808 z późn. zm.);

• - ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 z późn. zm.);

• - ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 z późn. zm.);

• - ustawa z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.);

• - ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 885 z późn. zm.);

• - ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 z późn. zm.);

• - ustawa z dnia 4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodar­czych i spółce europejskiej (Dz. U. Nr 62, poz. 551 z późn. zm.);

• - ustawa z dnia 3 czerwca 2)105 r. o szczególnych uprawnieniach skarbu państwa oraz ich wykonywaniu w spółkach kapitałowych o istotnym znaczeniu dla po­rządku publicznego

• i bezpieczeństwa publicznego (Dz. U. Nr 132, poz. 1108 z późn. zm.).

Regulacje dotyczące działalności instytucji finansowych w rozumieniu art. 4 § 1 pkt 7 k.s.h.:

• - narodowe fundusze inwestycyjne,

• - spółki prowadzące działalność bankową,

• - spółki prowadzące giełdy albo rynki pozagiełdowe,

• - spółki prowadzące domy maklerskie,

• - Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A.,

• - spółki prowadzące działalność ubezpieczeniową,

• - towarzystwa funduszy inwestycyjnych,

• - towarzystwa emerytalne,

• - spółki publicznej radiofonii i telewizji,

• - spółki powstałe w wyniku komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych

FIRMA TO NAZWA, POD KTÓRĄ DZIAŁA PRZEDSIĘBIORCA

Pojęcie firmy Kodeks cywilny nie zawiera definicji firmy. Artykuł 43^2 § 1 KC stwierdza jedynie: „Przedsiębiorcy działa pod firmą". Artykuł 43^4 KC stwierdza: „Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko, wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalno przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych". Artykuł 43^5 § 1 stanowi: „Firmą osoby prawnej jest jej nazwa".
Rodzaj przedsiębiorcy	Oznaczenie używane w obrocie niezwiązanym z działalnością go­spodarczą lub zawodową danego podmiotu	Firma (oznaczenie używane w związku z« statusem przedsiębiorcy)
osoba fizyczna	imię i nazwisko	imię i nazwisko + ewentualne dodatki
Przykład: Jan Kowalski	w przypadku gdy: występuje z pozwem o rozwód występuje z pozwem o odszkodo­wanie za szkody na osobie, będące skutkiem pobicia jest oskarżonym w sprawy karnej składa wniosek o wydanie decyzji o zmianie nazwiska zgłasza zmianę adresu zameldo­wania osoba fizyczna występuje jako Jan Kowalski	w przypadku gdy: występuje z pozwem o zapłatę faktury występuje z pozwem o odszkodo­wanie z tytułu wad zakupionego surowca ogłasza upadłość składa wniosek o wydanie koncesji wpisuje dane sprzedawcy, wysta­wiając fakturę osoba fizyczna występuje, np. jako Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe RENOMA Jan Kowalski
osoba prawna	art. 43^5 § 1 KC: nazwa = firma
Przykład: Próchnik S.A.	zawsze występuje jako Próchnik S.A., niezależnie od charakteru danej sprawi czy stosunku prawnego
tzw. ułomna osoba prawna	art. 43^5 § 1 w zw. z art. 33^1 KC: nazwa = firma
Przykład: Kowalski i Nowak sp.j.	zawsze występuje jako Kowalski i Nowak sp.j., niezależnie od charakteru danej sprawy czy stosunku prawnego

ELEMENTY FIRMY
Rdzeń (korpus)	+	Dodatki obowiązkowe (obligatoryjne)	+	Dodatki nieobowiązkowe (dowolne, fakultatywne)
np. Jan Kowalski, Nowak i Zieliński, Browar Dojlidy, Żywiec, Wedel, Polski Koncern Naftowy Orlen, DaimlerChrysler Automotive Polska, General Motors Poland		wskazujące rodzaj przedsiębiorcy, np.: spółka jawna, spółka partnerska, i partner, i partnerzy, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna, przed­siębiorstwo państwowe, spółdzielnia, wskazujące sytuację prawną przedsiębiorcy, np.: w organizacji, w likwidacji, w upadłości c)inne		np. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo- Usłu­gowe, Zakład Stolarski, Bracia, Ojciec i Syn, Fabryka, Zakład Produkcyjny (o ile elementy te nie wchodzą w skład rdzenia firmy)
		Niektóre dodatki mogą występować także w postaci skróconej, np..: sp.j.,sp.p.,sp.k., SKA, sp.z o.o., S.A

Budowa firmy w przypadku wybranych rodzajów przedsiębiorców

	BUDOWA FIRMY
		Rdzeń (korpus)	Dodatki obowiązkowe (obligatoryjne)	Dodatki nieobowiązkowe (fakultatywne)
osoba fizyczna (art. 43 KC)	imię i nazwisko przedsiębiorcy	(nie dotyczy) 4	pseudonim lub określenia wskazujące na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz inne określe­nia dowolnie obrane (art. 43^4 z zastrzeżeniem art. 43^3 KC)
W przypadku wymienionych poniżej rodzajów przedsiębiorców, odpowiednie ustawy regulują tylko kwestię ich nazwy; znajduje tu zatem zastosowanie art. 43^5 § 1 KC: „Firmą osoby prawnej jest jej nazwa"
spółdzielnia (art. 5 § 1 PrSpółdz)	(dowolny)	dodatek „spółdzielnia" lub „spółdzielczy"	określenia wskazujące na przedmiot działalności, siedzibę tej osoby oraz inne określenia dowolnie obrane (art. 43^5 § 2 z zastrzeżeniem art. 43^3 KC) r
przedsiębiorstwo państwowe (art. 7 ust. 3 PPU)	(dowolny)	określenie formy prawnej osoby prawnej, które może być podane w skrócie
5 o Do poniższych podmiotów stosuje się przepisy szczególne względem art. 43 § 1 KC:
spółka jawna (art. 24 § 1 KSH)	nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firma (nazwa) jednego, albo kilku wspólni­ków	dodatkowe oznaczenie „spółka jawna"	określenia wskazujące na przedmiot działalności, siedzibę tej spółki oraz inne określenia dowolnie obrane (art. 43^5 § 2 w zw. z art. 33^1 § 1 z zastrzeże­niem art. 43^3 KC)
spółka partnerska (art. 90 § 1 KSH)	nazwisko co najmniej jednego partnera	oznaczenie „i partner" bądź „i partnerzy" albo „spółka partnerska" oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce
Spółka komandytowa (art. 104 § 1 KSH)	Nazwisko jednego lub kilku komple- mentariuszy	Dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa"		Określenie wskazujące na przedmiot działalności, siedzibę tej spółki oraz inne określe­nia dowolnie obrane (art. 43^5 § 2 w zw. z art. 33^1 § 1 z zastrzeże­niem art. 43^3KC)
spółka koman­dytowo-akcyjna (art. 127 § i KSH)	nazwisko jednego lub kilku kom- plementariuszy	dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowo-akcyjna"
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 160 § 1 KSH)	może być obrany dowolnie	dodatkowe oznaczenie „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością"		określenia wskazujące na przedmiot działalności, siedzibę tej osoby oraz inne określenia dowolnie obrane (art. 43^5 § 2 z zastrzeżeniem art. 43^3 KC)
spółka akcyjna (art. 305 § 1 KSH)	może być obrany dowolnie	dodatkowe oznaczenie „spółka akcyjna"
Europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych (art, .7 EZIGiSEU)	stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej	wyrazy „europejskie ugrupowanie interesów gospodarczych" lub inicjały „EUIG", o ile te wyrazy lub inicjały nie stanowią części nazwy [Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 2137/85 z 25.7.1985 r. w sprawie europejskiego ugrupowania interesów gospodarczych (EUIG)]		stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej
Spółka Europejska (SE)	(dowolny)	przed lub po firmie SE musi być dodany skrót SE [art. 11 ust. 1 Rozporządzenia Rady (WE) Nr 2157/2001 z 8.10.2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE)]

Rodzaje firmy - podział ze względu na rdzeń (korpus)

Rodzaje firm	W skład rdzenia (korpusu) firmy wchodzą	Przykłady
osobowe	nazwisko lub nazwiska osób fizycznych, nazwy wspólników	PPHU Kowalski i Nowak sp.j. Wiśniewski i partnerzy, adwokaci Waryński S.A. Wedel S.A.
rzeczowe	lokalizacja, oznaczenia geograficzne, przedmiot działalności, inne określenia przedmiotowe	Browar Dojlidy sp. z o. o. Żywiec S.A. Warszawskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych S.A. Telekomunikacja Polska S.A.
fantazyjne	określenia niezwiązane z działalnością przedsiębiorcy, neolo­gizmy, akronimy, wyrazy obcojęzyczne	Świt sp. z o. o. Fabiyka Kotłów RAFAKO S.A. Bartimpex S.A. Hortex Holding S.A. Black Red White S.A.
mieszane	złożone z różnych elementów, wskazanych powyżej	Adidas Polska sp. z o. o. ABC Consulting sp. z.o.o. Dom Maklerski Penetrator S.A.

Stosowanie firm danego rodzaju przez poszczególne kategorie przedsiębiorców

Rodzaje firm (podział ze względu na rdzeń)	Kategorie przedsiębiorstw

Funkcje firmy

Funkcje	Znaczenie	Przykłady
identyfikacyjna	- firma pozwala na identyfikację i rozróżnienie przedsiębiorców działających na rynku (np. dwóch Janów Kowalskich prowadzi dzia­łalność gospodarczą odpowiednio pod firmą: Zakład Szewski Jan Kowalski; Cukiernia „Złoty Pączek" Jan Kowalski, dzięki czemu mimo zbieżności nazwisk zachowują odrębną tożsamość rynkową)	Zakład Stolarski Jan Waryński ^ Waryński S.A. Adidas AG ^ Adidas Polska sp. z 0.0. PKO BP S.A. * Bank Pekao S.A.
informacyjna	— firma jest nośnikiem różnego rodzaju informacji: o wspólnikach lub osobach związanych z powstaniem danego przedsiębiorcy (firmy o charakterze osobowym), o lokalizacji lub przedmiocie działalności (firmy rzeczowe) lub przynajmniej o rodzaju przedsiębiorcy (poprzez dodatek obowiązkowy) oraz jego statusie prawnym (upadłość, likwidacja etc.)	Zakład Stolarski Jan Kowalski Białostockie Atelier Fotograficzne Kowalski sp.j. Kowalski spółka z o. o. Kowalski i partnerzy, adwokaci Kowalski spółka jawna w likwidacji Kowalski S.A. w organizacji
reklamowa	posługiwanie się firmą w obrocie jest obowiązkiem i prawem przedsiębiorcy - pozwala mu zgromadzić i utrzymać klientelę, a także zbudować renomę (tzw. goodwill, coś co potocznie określa się jako „dobrą firmę") prawo do firmy bywa często najbardziej wartościowym składnikiem przedsiębiorstwa (np. Coca-Cola Company) funkcja reklamowa szczególnie silnie oddziaływuje na dobór i brzmienie do­datków nieobowiązkowych; stąd częsta praktyka wysuwania w materiałach re­klamowych (pieczątki, foldery, strony www) na plan pierwszy dodatku nie­obowiązkowego, nawet z pominięciem rdzenia firmy (szczególnie nazwiska przedsiębiorcy - osoby fizycznej) - por. np. art. 34 KRSU	Zakład Stolarski „Złoty Dąb" Jan Kowalski Sklep Narciarski „ U Mistrza" Adam Wielgosz Agencja Ochrony GIGANT Jan Mikrus IMPEXMETAL Adam Nowak Zakład Fryzjerski „Golden Lok" Zofia Nowacka Przedsiębiorstwo Budowlane „ Wersal Podlaski" Rogowski i Piekut spółka jawna Polski Koncern Naftowy Orlen S.A.

Zasady prawa firmowego

Zasada	Podstawa normatywna
1)Jawności	art. 43^2 KC: „§ ł. Przedsiębiorca działa pod firmą. § 2. Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej". (zob. także art. 20 SwobGospU, art. 34 KRSU)
2)Prawdziwości	art. 43^3 § 2 KC: „Firma nie może wprowadzać w błąd, w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności przedsiębiorcy, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia", (zob. także art. 5 i 6 ZNKU)
3)Ciągłości	art. 43^7 KC: ,Umiana firmy wymaga ujawnienia w rejestrze. W razie przekształcenia osoby prawnej można zachować jej dotychczasową firmę z wyjątkiem określenia wskazującego formę prawną osoby prawnej, jeżeli uległa ona zmianie. To samo dotyczy przekształcenia spółki osobowej", art. 43^8 KC: „§ 1. W przypadku utraty członkostwa przez wspólnika, którego nazwisko było umieszczone w firmie, spółka może zachować w swej firmie nazwisko byłego wspólnika tylko za wyrażoną na piśmie jego zgodą, a w razie jego śmierci - za zgodą jego małżonka i dzieci. § 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio w wypadku kontynuowania działalności gospodarczej osoby fizycznej przez inną osobę fizyczną, będącą jej następcą prawnym. § 3. Kto nabywa przedsiębiorstwo, może je nadal prowadzić pod dotych­czasową nazwą. Powinien jednak umieścić dodatek wskazujący firmę lub nazwisko nabywcy, chyba że strony postanowiły inaczej".
4) Jedności	art. 43^2 KC: „§ 1. Przedsiębiorca działa pod firmą".
5) Wyłączności	art. 43^3 § 1 KC: „Firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku".

Zasady prawa firmowego - objaśnienia

Zasada	Objaśnienia
jawności	Firma podlega ujawnieniu w sposób formalny w rejestrze przedsię­biorców. Ujawnienia w rejestrze wymaga także zmiana firmy. Przedsiębiorca ma obowiązek posługiwać się firmą w obrocie („Przedsię­biorca działa pod firmą"), i to w brzmieniu ujawnionym w rejestrze (do­puszczalne jest posługiwanie się skrótem firmy, o ile również został ujawniony w rejestrze - art. 435 § 1 KC). Obowiązek posługiwania się firmą w brzmieniu ujawnionym w rejestrze dotyczy w szczególności szyldów, pieczątek, faktur, oświadczeń składanych w formie pisemnej in­nym osobom, pism procesowych i w postępowaniu administracyjnym.
prawdziwości	Brzmienie firmy musi być zgodne z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym. Brzmienie firmy nie może wprowadzać w błąd (dotyczy to zarówno rdzenia, jak i dodatków). Szczególnym przejawem zasady prawdziwości są przypadki zastrzeżenia określonych oznaczeń tylko dla firm danego rodzaju przedsiębiorców (np. art. 90 § 3 KSH: „Firmy z oznaczeniem «i partner» bądź «i partnerzy» albo «spółka partnerska» oraz skrótu «sp.p.» może używać tylko spółka partner­ska."; art. 3 PrBank: „Wyrazy «bank» lub «kasa» mogą być używane w na­zwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku (...)".
ciągłości	Zasada ciągłości stanowi odstępstwo od lygorystycznego stosowania zasa­dy prawdziwości. Pomimo zmian organizacyjno-prawnych przedsiębiorcy, które co do zasady powinny skutkować zmianami w brzmieniu firmy, usta­wodawca w pewnych sytuacjach pozwala prowadzić działalność pod firmą w brzmieniu dotychczasowym, wymagając jedynie czasem umieszczenia w firmie stosownych dodatków. Zasada ciągłości dotyczy następujących przypadków: przekształcenie oso­by prawnej (art. 437 KC), utrata członkostwa przez wspólnika, którego na­zwisko było zamieszczone w firmie (art. 438 § 1 KC), kontynuowanie działalności gospodarczej osoby fizycznej przez inną osobę fizyczną, będącą jej następcą prawnym (art. 438 § 2 KC), nabycie przedsiębiorstwa (art. 43 § 3 KC).
jedności	„Jeden przedsiębiorca - jedna firma". Przedsiębiorca nie może używać więcej niż jednej firmy. W przypadku osoby prawnej firma oddziału zawiera pełną nazwę tej osoby oraz okre­ślenie „oddział" ze wskazaniem miejscowości, w której oddział ma sie­dzibę. Ze względu na zasadę jedności firmy, w przypadku działalności zorgani­zowanej w postaci kilku zakładów bądź w przypadku prowadzenia kilku przedsiębiorstw należy zadbać o to, by brzmienie firmy było prawdziwe dla całego zakresu wykonywanej działalności (uniwersalne). Dla przykła­du: przedsiębiorca działający pod firmą Fabryka Gwoździ Kowalski sp.j., w przypadku rozszerzenia przedmiotu działalności o usługi wulkanizacyj­ne będzie zmuszony dokonać zmiany firmy w taki sposób, aby jej brzmienie nie kolidowało z zasadą prawdziwości firmy (np. na: Przedsię­biorstwo Produkcyjno-Usługowe Kowalski sp.j.).
wyłączności	„Jedna firma - jeden przedsiębiorca". Firma przedsiębiorcy musi być oryginalna - „powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku". Zasada wyłączności nie ma charakteru absolutnego, zakres jej zastoso­wania wyznacza kryterium rynku, na którym funkcjonuje dany przed­siębiorca (np. w Polsce istnieje co najmniej kilka spółek o firmie „ABC sp. z o.o.", a zapewne kilkaset - zawierających w firmie rdzeń „ABC"). Pojęcie „tego samego rynku" należy interpretować z uwzględnieniem aspektu terytorialnego i funkcjonalnego. Aspekt terytorialny: zasada wyłączności np. nie stoi na przeszkodzie, aby dwaj cukiernicy o tym samym nazwisku prowadzili działalność pod firmą Zakład Cukierniczy „Marcepan" Adam Nowak - o ile jeden z nich prowadzi działalność w Poznaniu, a drugi w Lublinie, przy czym działają wyłącznie na rynkach lokalnych. W przypadku gdy terenem faktycznej działalności przedsiębiorcy jest obszar całego kraju (a często i świata), oznacza to wyłączność firmy w skali całego rynku krajowego (np. Wedel S.A. prowadzi działalność w całej Polsce i w takim też zakresie firma tego przedsiębiorcy korzysta z zasady wyłączności). Aspekt funkcjonalny: zasada wyłączności nie stoi na przeszkodzie sto­sowaniu przez przedsiębiorców w firmie podobnych elementów, o ile prowadzą działalność gospodarczą o różnym przedmiocie, nie stwarza to ryzyka wprowadzenia klienteli w błąd oraz nie narusza przepisów szczególnych, np. co do zasady dopuszczalne jest funkcjonowanie na danym rynku przedsiębiorców pod firmą: Jan Kowalski ABC Kursy Ję­zykowe oraz ABC Sklepy Sportowe Kowalski sp.j.

Zakaz zbycia firmy (zasada niezbywalności firmy)

Art. 43" § 1 KC: „Firma nie może być zbyta".

Firma jest związana z osobą przedsiębiorcy. Z tego powodu nie może być przedmiotem obrotu, przedmiotem czynności rozporządzającej (podobnie jak nazwisko osoby fizycznej).

Art. 43^9 § 2 KC: „Przedsiębiorca może upoważnić innego przedsię­biorcę do korzy­stania ze swej firmy, jeżeli nie wprowadza to w błąd".

Upoważnienie do korzystania z firmy nie oznacza, że za zgodą uprawnionego inny przedsiębiorca może działać pod taką samą firmą. Upoważnienie może obejmować tylko korzystanie z nazwy, pod jaką działa przedsiębiorca (bądź jej elementów) w innym charakterze, niż brzmienie firmy - o ile nie wprowadza to w błąd. Dopuszczalne są np. następujące sytuacje: nazwisko Wedel jest rdzeniem firmy Wedel S.A. Uprawniony przedsiębiorca nie może zbyć swojej firmy. Może natomiast (i czyni to w prak­yce) upoważniać innych przedsiębiorców do korzystania ze znaku towarowego zawierającego wyraz „ Wedel; słowo ,Adidas" (neologizm utworzony od nazwiska Adi (Adolf) Das- sler) wchodzi w skład rdzenia firmy Adidas Polska sp. z o.o. Spółka upoważnia innych przedsiębiorców do używania tego słowa, np. jako oznaczenie przedsiębiorstwa czy też element szyldu („Salon Firmowy Adidas" z reguły prowadzony jest przez innego przedsiębiorcę, niż Adi­das Polska sp. z o. o.).

Ochrona prawa do firmy

Firma jako dobro o złożonej naturze, podlega ochronie w różny sposób i w oparciu o przepisy różnych ustaw:

Źródło ochrony	Wyciąg z obowiązujących przepisów
przepisy prawa firmowego (KC)	Art. 43^10 „Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bez­prawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania ko­rzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia".
przepisy o ochronie dóbr osobistych (KC)	Art. 24 „§ 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działa­niem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bez­prawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunię­cia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowied­niej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodek­sie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. § 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. § 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym". Art. 43 „Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych".
przepisy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (ZNKU)	Art. 3 „1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. 2. Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, na­kłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo pro­duktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej oraz prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym". Art. 5 „Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa". Art. 6 „1. Jeżeli oznaczenie przedsiębiorstwa nazwiskiem przedsiębiorcy może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości z innym przedsiębiorstwem, które wcześniej używało podobnego oznaczenia, przedsiębiorca ten powinien podjąć środki mające na celu usunięcie niebezpieczeństwa wpro­wadzenia w błąd osób trzecich. 2. Na żądanie zainteresowanego sąd wyda orzeczenie nakazujące przedsiębiorcy, który później zaczął używać tego oznaczenia, podjęcie stosownych środków zapobiegających, polegających w szczególności na wprowadzeniu zmian w oznaczeniu przedsiębiorstwa, ograniczeniu zakresu terytorialnego używania oznaczenia lub jego używaniu w określony sposób". Art. 18 „1. W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać: zaniechania niedozwolonych działań; usunięcia skutków niedozwolonych działań; złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych; wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych; zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego - jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony. 2. Sąd, na wniosek uprawnionego, może orzec również o wyrobach, ich opakowaniach, materiałach reklamowych i innych przedmiotach bezpośred­nio związanych z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji. W szcze­gólności sąd może orzec ich zniszczenie lub zaliczenie na poczet odszkodo­wania".
przepisy o rejestrze przedsiębiorców (KRSU)	Art. 23 „1. Sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa".
przepisy o znakach towarowych (PWP)	Art. 131 „ l. Nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia: których używanie narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich; Art. 158 „1. Uprawniony z prawa ochronnego na znak towarowy nie może zakazać posługiwania się przez inną osobę nazwą, pod którą prowadzi ona działalność gospodarczą, jeżeli nazwa ta nie jest używana w charakterze oznaczenia towarów będących przedmiotem tej działalności i nie zachodzi możliwość wprowadzenia odbiorców w błąd co do pochodzenia towarów, w szczególności ze względu na różny profil działalności lub lokalny zasięg używania tej nazwy. 2. Jeżeli osoba posługując się nazwą, pod którą prowadzi działalność gospodarczą, działa w złej wierze, przepisu ust. 1 nie stosuje się".

Ochrona prawa do firmy na podstawie art. 43¹⁰ KC

	UPRAWNIENIA
w razie zagrożenia prawa do firmy cudzym działaniem	przedsiębiorca może żądać: - zaniechania tego działania
w razie dokonanego naruszenia prawa do firmy (cudzym działaniem)	przedsiębiorca może żądać: zaniechania tego działania; usunięcia skutków tego działania; złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie; naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej (art. 415 KC); wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia. chyba że działanie to nie jest bezprawne taka konstrukcja przepisu art. 43^10 KC wprowadza domniemanie bezprawności zagrożenia łub dokonanego naruszenia prawa do firmy (zob. art. 6 KC)

Rodzaj oznaczenia	Źródło regulacji normatywnej	Definicja, cechy, przykłady	Czy istnieje obowiązek posiadania i używania tego oznaczenia przez przedsiębiorcę?	Iłu danego rodzaju oznaczeń może używać uprawniony przedsiębiorca?
firma	art. 43^2-43^10KC	nazwa, pod którą działa przedsiębiorca (nazwa, pod którą występuje w obrocie) firma posiada tylko postać słowną przykład: Mistrz Cukierniczy Jan Kowalski	tak	tylko jednego (zasada jedności firmy)
oznaczenie przedsiębiorstwa	np. art. 5 ZNKU	oznaczenie przedsiębiorstwa lub zakładu, sklepu, punktu usługowego, itp. miejsc wykonywania działalności gospodarczej przybiera postać słowną łub graficzną przykład\ Cukiernia „UJana"	nie	wielu
znak towarowy	art. 120-173 PrWłPrzem	każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa (znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy) znak towarowy może przybierać postać słowną, graficzną, plastyczną, dźwiękową przykład: tort śmietanowy „ Słodki Janek"	nie	wielu

Przedstawicielstwo

Pełnomocnictwo, prokura

Pełnomocnictwo

Źródła i pojęcie	Art. 98-109 KC. Działanie pełnomocnika w imieniu mocodawcy ze skut­kiem prawnym wobec osób trzecich na podstawie pełnomocnictwa udzielo­nego przez mocodawcę.
Uprawniony do ustanowienia pełnomocnictwa	Każda osoba fizyczna posiadająca przynajmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych In nemo plus iuris alium potest quam ipse habet.
Pełnomocnik	Każda osoba fizyczna posiadająca przynajmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych oraz osoba prawna.
Zakres uprawnień	Czynności, które mieszczą się w treści pełnomocnictwa.
Ograniczenia	Brak.
Forma	Ogólne w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do jej dokonania powinno być udzielone w tej samej formie.
Wygaśnięcie	Wygasa wraz ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika; wygasa w chwili wypowiedzenia stosunku pełnomocnictwa przez każdą ze stron.
Odwołanie	Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane.
Wpis do KRS	Nie podlega ujawnieniu w KRS.
Przeniesienie pełnomocnictwa	Pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników z ta­kim samym zakresem umocowania.
Rodzaje pełnomocnictw	Pełnomocnictwo ogólne - obejmuje jedynie umocowanie do czynności zwykłego zarządu - art. 98 § 2 KC - brak legalnej definicji, ale doktrynal­nie są to czynności polegające na zwykłej, codziennej eksploatacji rzeczy, dokonywanie czynności niezbędnych do kontynuowania działalności w określonej sferze stosunków prawnych, na zaciąganiu zobowiązań w związku z tą działalnością, zawieraniu umów, płaceniu podatków itp. Pełnomocnictwo rodzajowe - wskazuje określoną kategorię czynności prawnych, do których uprawniony jest pełnomocnik, np. do zawierania umów o pracę w imieniu przedsiębiorstwa. Pełnomocnictwo szczegółowe - dotyczy indywidualnie określonej czynno­ści prawnej takiej jak, np. do przeniesienia własności konkretnej nierucho­mości.
Przekroczenie zakresu pełnomocnictwa	Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy zakres pełnomocnictwa, ważność umowy zależy od jej potwier­dzenia przez osobę, w której imieniu działa. Druga strona może wyznaczyć termin do potwierdzenia umowy; staje się ona wolna po bezskutecznym upływie terminu. W braku potwierdzenia rzekomy pełnomocnik obo­wiązany jest do zwrotu tego co otrzymał od drugiej strony, oraz do napra­wienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu.
Obowiązek podatkowy	Podlega opłacie skarbowej; ustanowienie sybstytuta również.

Prokura

Źródła i pojęcie	Art. 109-109" KC Pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Uprawniony do ustanowienia prokury	Przedsiębiorca podlegający obowiązkowi wpisu do rejestru - art. 36 KRS, za wyjątkiem procesu likwidacji i organizacji; wymaga zgody wszystkich wspólników spółek osobowych i wszystkich członków zarządu spółek kapi­tałowych.
Prokurent	Osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Zakres uprawnień	Czynności sądowe i pozasądowe związane z prowadzeniem przedsiębior­stwa.
Ograniczenia	Czynności polegające na zbyciu przedsiębiorstwa, dokonaniu czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzysta­nia oraz zbywaniu i obciążaniu nieruchomości.
Forma	Pisemna pod rygorem nieważności.
Wygaśniecie	Wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru, ogłoszenie upadłości, otwarcie li­kwidacji, przekształcenie, śmierć prokurenta.
Odwołanie	Możliwe w każdym czasie; w spółkach osobowych każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki; w spółkach kapitałowych każdy członek zarządu.
Wpis do KRS	Obowiązkowy, podlega ujawnieniu w KRS.
Przeniesienie prokury	Zakaz przeniesienia prokury oraz udzielenia pełnomocnictwa ogólnego; tyl­ko pełnomocnik do dokonania poszczególnej czynności lub pewnego rodza­ju czynności.
Rodzaje prokury	Prokura samodzielna (oddzielna) - udzielona każdemu prokurentowi od­dzielnie. Prokura łączna - udzielona kilku osobom łącznie; prokurenci muszą działać łącznie, aby czynność była ważna. Prokura oddziałowa - udzielona tylko w celu działania w sprawach mieszczących się w zakresie spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsię­biorstwa.
Przekroczenie zakresu prokury	Prokury nie można ograniczyć wobec osób trzecich. Wszelkie ograniczenia zakresu umocowania, przewidziane w oświadczeniu mocodawcy o udziele­niu prokury, mają znaczenie wyłącznie w stosunku pomiędzy mocodawcą a prokurentem. Czynność dokonana przez prokurenta (w zakresie umocowa­nia ustawowego) wiąże mocodawcę. Odpowiedzialność prokurenta wobec mocodawcy obejmuje tylko szkody (art. 417 KC) wynikłe z przekroczenia zakresu umocowania.
Obowiązek podatkowy	Podlega opłacie skarbowej.

Pełnomocnictwo a prokura

	Pełnomocnictwo	Prokura
Mocodawca	Każda osoba fizyczna (posiadająca przynajmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych) i osoba prawna.	Tylko przedsiębiorcy wpisani do rejestru.
Reprezentant	Każda osoba fizyczna (posiadająca przynajmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych) i osoba prawna.	Tylko osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności praw­nych.
Zakres umocowania	Wynika z oświadczenia woli moco­dawcy.	Wynika z ustawy.
Możliwość modyfikacji stosunku prawnego	Pełnomocnictwo może być w każdej chwili zawężane lub rozszerzane.	Brak możliwości zmiany stosunku prawnego.
Przeniesienie stosunku prawnego	Możliwe ustanowienie sybstytuta.	Brak możliwości ustanowienia sybstytuta.
Forma	Ogólne w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Jeżeli do ważności czynności praw­nej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do jej dokonania powinno być udzielone w tej samej formie.	Prokura w formie pisemnej pod ry­gorem nieważności.
Skutki działania z przekroczeniem umocowania	Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania, albo przekroczy zakres pełnomoc­nictwa, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu działa. Druga stro­na może wyznaczyć termin do po­twierdzenia umowy; staje się ona wolna po bezskutecznym upływie terminu. W braku potwierdzenia rzekomy pełnomocnik obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę, nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu.	Prokury nie można ograniczyć wo­bec osób trzecich. Wszelkie ograni­czenia zakresu umocowania, prze­widziane w oświadczeniu mocodaw­cy o udzieleniu prokury, mają zna­czenie wyłącznie w stosunku pomię­dzy mocodawcą a prokurentem. Czynność dokonana przez prokuren­ta (w zakresie umocowania ustawo­wego) wiąże mocodawcę. Odpowie­dzialność prokurenta wobec moco­dawcy obejmuje tylko szkody (art. 417 KC) wynikłe z przekrocze­nia zakresu umocowania.
Obowiązek podatkowy	Podlega opłacie skarbowej; podobnie ustanowienie sybstytuta.	Podlega opłacie skarbowej.

Krajowy Rejestr Sądowy

Funkcje Rejestru

Zasadnicze funkcje rejestru (według F. Zedlera)	1. funkcja informacyjna	formalna i faktyczna jawność Rejestru
		2. funkcja kreatywna	wpis w Rejestrze wywołuje skutki prawne

	1. funkcja ewidencyjna
	2. funkcja środka kontroli ze strony sądu rejestrowego
Funkcje rejestru
(według	3. funkcja ochronna
E. Marszałkowskiej-Krzes)
	4. funkcja informacyjna
	5. funkcja ujawniająca

---