DOWODY

Dowód- każdy dopuszczalny przez prawo karne procesowe środek służący dokonaniu takich ustaleń, czyli ustaleniu okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Prawo dowodowe- zespół przepisów regulujących zbieranie, gromadzenie, utrwalanie i wykorzystanie dowodów.

Określenie „dowód” używane jest w następujących znaczeniach:

• Jako źródło dowodowe - czyli źródło informacji o faktach; dowodem jest osoba oskarżonego, świadka czy biegłego, a także rzecz, miejsce, ciało, dokument,

• Jako środek dowodowy- czyli informacje płynące ze źródła dowodowego w sposób przez prawo procesowe określony; w tym znaczeniu dowodem są: wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadka, opinia biegłego, cechy i właściwości rzeczy, miejsca i ciała czy treść dokumentu.

• Jako fakt dowodowy - czyli pewna okoliczność udowodniona za pomocą określonych źródeł i środków dowodowych, która sama w sobie stanowi teraz dowód na istnienie bądź nieistnienie innej dowodzonej okoliczności. W tym znaczeniu dowodem jest np. alibi oskarżonego.

• Fakt główny - przestępstwa , za które odpowiedzialność jest przedmiotem procesu; zestaw wszystkich znamion przestępstwa, których dotyczy dany proces

• Fakty uboczne - z których następnie w drodze logicznego rozumowania wysnuwa się wniosek odnośnie do faktu głównego

Udowodnione fakty uboczne stanowią same w sobie dowód na istnienie faktu dowodzonego, czyli faktu głównego.

• Jako czynność procesowa - ma ujawnic okoliczności pozwalające na wysnucie określonych wniosków; tu dowodem jest np. okazanie, konfrontacja lub sekcja zwłok

• Jako sposób przeprowadzenia danego dowodu, np. oględziny- jest to sposób przeprowadzenia dowodu z właściwości cech miejsca, rzeczy czy ciała; przesłuchanie osoby - przeprowadzenie dowodu z zeznań lub wyjaśnień

• Jako ostateczny wynik procesu myślowego- chodzi tu o uzyskanie przez organ procesowy przekonania co do zaistnienia określonej okoliczności, stąd też można odmówić uwzględnienia wniosku dowodowego odnośnie okoliczności, która zdaniem organu jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy

Dowody przeprowadza się z uwagi na obowiązującą zasadę prawdy materialnej, wymagającą, aby ustalenia faktyczne, na podstawie których dochodzi do rozstrzygnięcia były prawdziwe.

UDOWODNIENIE - to taki stan, w którym fakt przeciwny dowodzonemu wydaje się realnie niemożliwy lub wysoce nieprawdopodobny. Dopóki przeciwieństwo tego faktu nie może być wykluczone dopóty nie można przyjąc, że jest on udowodniony.

Udowodnienie następuje gdy przeprowadzone dowody są obiektywnie przekonywalne, wywołując subiektywne przekonanie organu o zaistnieniu faktu, czyli o prawdziwości ustaleń.

Z uwagi na obowiązującą zasadę domniemania niewinności udowodnienia wymagają fakty niekorzystne dla oskarżonego. Są to: samo zaistnienie czynu zabronionego, sprawstwo oskarżonego, jak i możliwość przypisania mu winy, a także okoliczności wpływające na wymiar kary i stosowanie innych środków karnych.

UPRAWDOPODOBNIENIE - to obiektywny stan, w którym dany fakt jest jedynie wysoce prawdopodobny, jest możliwy; nie wymaga się tu pełnej obiektywnej przekonywalności dowodów, a więc wykluczenia możliwości zaistnienia faktu przeciwnego dowodzonemu. Daje ono niższy stopień prawdopodobieństwa, który jednak jest uznawany za wystarczający w danej sytuacji. Uprawdopodobnione powinny być fakty korzystne dla oskarżonego, na które powołuje się obrona, np. alibi.

Uprawdopodobnienie wystarcza do podejmowania decyzji, w tym niekorzystnych dla oskarżonego. Więc np. dla przedstawienia zarzutów wymaga się jedynie dostatecznie uzasadniających podejrzenie danych, a dla zastosowania środka zapobiegawczego wystarczy, że zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo (art. 303)

Uprawdopodobnienia wymaga się niekiedy od innych uczestników postępowania, gdy występują oni o wydanie określonej decyzji wpadkowej; np. świadek, który wnosi o zwolnienie go od zeznawania z uwagi na szczególnie bliski stosunek łączący go z oskarżony m (art.185), powinien uprawdopodobnic istnienie takiego stosunku; strona wnosząca o wyłączenie sędziego powinna uprawdopodobnic istnienie okoliczności uzasadniających ową wątpliwość. Nie można opierac decyzji procesowych na gołosłownych, niczym niepopartych, twierdzeniach uczestników postępowania.

Przedmiotem dowodu są przede wszystkim fakty, których istnienie ma być ustalone, Mają to być przy tym fakty mające znaczenie dla rozstrzygnięcia danej kwestii. Wyodrębnia się fakt główny i fakty uboczne.

Dowody bezpośrednie - dowody odnoszące się wprost do faktu głównego, bezpośrednio potwierdzają bądź zaprzeczają istnieniu przestępstwa.

Dowody pośrednie - dowody odnoszące się do faktów ubocznych; służą one udowodnieniu przesłanek do dalszego rozumowania odnośnie do faktu głównego.

Poszlaka - to fakt uboczny obciążający oskarżonego, a dowód poszlakowy to dowód z poszlak, czyli faktów ubocznych, pośrednich, niekorzystnych dla tego podmiotu.

O zgodności ustaleń z rzeczywistym przebiegiem zdarzenia nie świadczy ilośc poszlak, lecz logiczne powiązanie całokształtu tych poszlak wykluczające realnie inne wersje danego zdarzenia.

W zasadzie przedmiotem dowodu nie może być prawo, gdyz ono powinno być sądowi znane. Przyjmuje się jednak, że reguła ta nie dotyczy prawa obcego i międzynarodowego, którego normy mogą być przedmiotem dowodu, np. opinii biegłego. To samo odnosi się do prawa zwyczajowego, w tym krajowego, ale jak wskazuje się, w istocie chodzi tu nie o normatywną sferę, lecz o dowodzenie określonych faktów , czyli zwyczajowo przyjętych zachowań.

Dowody pierwotne - tzw. dowód z pierwszej ręki, gdy źródło dowodowe zetknęło się bezpośrednio z udowadnianym faktem, np. świadek naoczny, oryginał dokumentu.

Dowody pochodne - dowody z dalszego źródła, a więc w sytuacji, gdy źródło dowodowe jest tylko ogniwem pośrednim między źródłem pierwotnym a faktem dowodzonym np. kopia dokumentu, świadek ze słyszenia, biegły. Dow. Poch. Jest tez zawsze protokól przesłuchania osoby w porównaniu z bezpośrednim odebraniem zeznań czy wyjaśnień. Protokół taki może być odczytany tylko wtedy, gdy ustawa to przewiduje.

Dowód ścisły (formalny) - dowód przeprowadzony dokładnie wg. Wymogów prawa dowodowego, a więc w ściśle określony sposób i w określonej formie. Tylko one mogą stanowic podstawę do rozstrzygania w przedmiocie odpowiedzialności karnej, a wiec o winie i karze. W oparciu o dow. Ścis. Powiniem być sporządzony akt oskarzenia.

Dowód swobodny - dowód przy którym nie ma potrzeby zachowywania wszystkich rygorów prawa dowodowego. Można go wykorzystac przy rozstrzyganiu innych niż odpowiedzialność oskarżonego kwestii, a wiec:

• W zakresie decydowania o przedmiocie dopuszczalności postępowania karnego(o jego wszczęciu czy odmowie wszczęcia, umorzeniu, zawieszeniu czy poodejmowaniu, np. umorzonego dochodzenia)

• W odniesieniu co do kwestii wpadkowych (incydentalnych), np. co do kar porządkowych

Dowody osobowe - dowody, gdzie źródłem dowodowym jest osoba(oskarżony lub świadek), a sposobem ich przeprowadzania - przesłuchanie.

Dowody rzeczowe - źródłem jest rzecz, a więc przedmiot, ale też ciało ludzkie czy miejsce; środkiem odwoławczym są tu cechy i właściwości tych rzeczy (np. odciski palców na przedmiocie, ślady obuwia w danym miejscu)

Dowody samoistne, np. dokument gdy interesuje nas jego treśc, kiedy to podlega odczytaniu.

Dowód pojęciowy - dowód zawierający treści intelektualne, powstałe dzieki wysiłkowi umysłu i choc poznawany jest przez organ procesowy za pomoca zmysłów, to dostarczany jest mu jednak w gotowej formie(wyjaśnienia, opinie, zeznania)

Dowód zmysłowy- dowód, w którym środek dowodowy oddziałuje na zmysły i dopiero w wyniku doznań zmyslowych formułowana jest treśc pojęciowa. Chodzi tu o poznanie dowodów rzeczowych, ich cech i właściwości, co następuje poprzez oględziny.

Dowody przypadkowe -

Dowody z przeznaczenia - tworzone specjalnie w tym celu, aby wykorzystac je w post. Karnym. Sa to np. protokoly z czynności procesowych i niekiedy notatki urzędowe, a także tazw świadek przybrany , tj. osoba wezwana do udziału w czynności, by ewentualnie świaczyc pozniej o prawidłowym jej przebiegu.

Dowody obciążające - potwierdzają tezę oskarżenia

Dowody odciążające - tezę oskarżenia - podważają.

Dowody pozytywne -

Dowody negatywne -

Z uwagi na formę wyróznia się: dowody pisemne i ustne.

Ze względu na inicjatywe dowodową : dowody przeprowadzone z urzedu oraz wprowadzane przez strony.

Z uwagi na wzajemny stosunek dowodów: dowody zasadnicze oraz tzw. przeciwdowody, czyli dowody skierowane na obalenie tezy udowadnianej za pomoca innego dowodu; mogą być zarówno dowody oskarżenia jak i obrony.

Ustawodawca wprowadza niekiedy UŁATWIENIA DOWODOWE, w postaci tzw. Notoryjności, czyli znajomości określonych faktów, których nie trzeba już dowodzic. Notoryjnośc nie wyklucza dowodu przeciwnego.

• Notoryjnośc powszechna - wystepuje, gdy dany fakt jest znany tak szerokiemu kręgowi osób i łatwo sprawdzalny, że dowodzenie go byłoby tylko stratą czasu. Fakty powszecnie znane nie wymagają dowodu. Notor. Powsz. obejmuje tez fakty historyczne, utrwalone w piśmiennictwie naukowym.

• Notoryjnośc sądowa - to znajomośc danego faktu sądowi z urzędu, z racji jego działalności. Można o niej mówic wtedy, gdy całemu skladowi sądzącemu dany fakt jest znany. Może wynikac z wiedzy uzyskanej przy prowadzeniu innej sprawy. W orzecznictwie przyjmuje się iż tzw. Nagminnośc określonego typu przestępstw na dany terenie podlega udowodnieniu, chyba że jest to fakt powszechnie znany lub znany sądowi z urzędu i po poinformowaniu o tym żadna ze stron go nie zakwestionowała.

• Oczywistośc - wyższy stopień notoryjności. Powszechna i bezsporna znajomośc danego faktu, wykluczająca możliwośc nieznajomości go przez przeciętnie wykształconego i rozumnego człowieka np. powszechnie panujące prawa przyrody, datę rozprawy. Dowód przeciwny jest tu możliwy

DOMNIEMANIA:

• Faktyczne - sądy o faktach wynikające z doświadczenia życiowego i obserwacji określonych prawidłowości życiowych. Nie są w ogóle przedmiotem regulacji prawnej. Domniemania te można obalic przeciwdowodem. Domniemaniem tym objeta jest poczytalność oskarżonego i nie ma potrzeby udowadniania jej w każdym postępowaniu. Zawsze jednak, gdy pojawiają się wątpliwości, domniemanie przestaje funkcjonowac, a dana okolicznośc musi być wyjasniona. Nie można ich mylic z dowodem z poszlak, gdzie z udowodnionych faktów ubocznych wyciąga się wniosek co do faktu głównego. Tutaj nie chodzi o wnioskowanie w oparciu o udowodnione fakty, ale o wnioskowanie w oparciu o zaobserwowane poprzez doświadczenie i praktykę życiowa określone prawidłowości i związki między zdarzeniami. Przez domniemania nie można przyjąc odpowiedzialności oskarżonego za zarzucany czyn, co jest możliwe w drodze wnioskowania z dowodów z poszlak.

• Prawne - wynikające z norm prawnych.

• Domniemania prawne niewzruszalne (bezwzględne) - przepis prawa ostatecznie wskazuje na istnienie pewnego rodzaju faktu i nie można tego zakwestionowac.

• Domniemania prawne wzruszalne (względne)- to takie domniemania wynikające z norm przeciwnych, które można obalic dowodem przeciwnym, np. domniemanie niewinności,

ZAKAZY DOWODOWE

To normy zabraniające przeprowadzania dowodu w określonych warunkach lub stwarzające ograniczenia w pozyskiwaniu dowodu. Rodzaj dobra chronionego decyduje o charakterze
i zakresie zakazu dowodowego. Zakazy chronią m.in. godność człowieka i nienaruszalność jego ciała (art. 74 § 2 kpk), interes państwowy (art. 179 kpk) , tajemnice służbową lub zawodową (art. 180 kpk), stosunki rodzinne i bliskie stosunki osobiste (art. 182 ,185 kpk).

Do zupełnych zakazów dowodowych należą aktualnie:

1. Zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom konstytutywnego rozstrzygnięcia innego sądu, które wiąże sąd karny ( art. 8 § 2kpk)

2. zakaz dowodzenia przebiegu narady i głosowania nad orzeczeniem, które objęte są tajemnicą nie podlegają uchyleniu ( art. 108 § 1kpk)

3. zakaz dowodzenia zasadności lub bezzasadności uprzedniego prawomocnego skazania jako okoliczności decydującej o powrocie do przestępstw; recydywę ustala się bowiem w oparciu o wiążące sąd poprzednie prawomocne skazanie

4. zakaz wykorzystywania i odtwarzania uprzednio złożonych zeznań osoby, która następnie skorzystała z prawa do odmowy zeznań lub została zwolniona od zeznawania ( art. 186 § 1kpk)

5. zakaz przeprowadzenia jakiejkolwiek czynności dowodowej zmierzającej do ujawnienia okoliczności objęcia świadka koronnego i osoby mu najbliższe ochroną osobistą lub pomocą w postaci zmiany miejsca pobytu, zatrudnienia lub wydania nowych dokumentów tożsamości.

ZAKAZY NIEZUPEŁNE BEZWZGLĘDNE - dają się pogrupować w kilka kategorii:

Zakazy przesłuchiwania w charakterze świadka :

- obrońcy, co do faktu o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę oraz kontaktu z zatrzymanym w warunkach art.245§adwokata w zakresie jego 1 (art.178pkt. 1) - zakaz ten odnosi się do obrońcy, a do adwokata tylko w warunkach art. 245§1, zatem obejmuje także obrońce nie bedącego adwokatem, co jest dopuszczalne np. w postępowaniach dyscyplinarnych czy w postepowaniu o wykroczenia. Dotyczy to wyłącznie okoliczności, o których obrońca dowiedział się, udzielając porady prawnej lub prowadząc daną sprawę, nie zaleznie z jakiego źródła uzyskał informację. Dopełnieniem tego zakazu jest zakaz zajmowania pism i innych dokumentów związanych z wykonywaniem obrony (art. 225§3)

- duchownego co do faktów o których dowiedział się przy spowiedzi ( art. 178 §2kpk)

- osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy w zakresie ochrony zdrowia psychicznego na okoliczność przyznania się ( wobec nich) osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego

Zakazy korzystania z niektórych innych niż świadek źródeł i środków dowodowych:

• zakaz powoływania w charakterze biegłego:

• obrońców i duchownych

• osób będących najbliższymi dla oskarżonego lub pozostających z nim w szczególnie bliskim stosunku osobistym

• osób będących świadkami czynu, choćby nie byli powołani na świadka

• osób powołanych w charakterze świadków

• osób do których odnoszą się odpowiednio przyczyny wyłączenia sędziego ( art. 40 § 1pkt 1-3i5 ) tzn takich których:

• sprawa dotyczy bezpośrednio

• są krewnymi

• konkubentami

• powinowatymi strony lub jej przedstawiciela

• występowali w sprawie jako prokurator, osoba prowadząca postępowanie przygotowawcze lub przedstawiciel procesowy strony ( 196§1kpk)

• zakaz wykorzystywania opinii złożonej przez biegłego, wobec którego po powołaniu ujawniły się powody uzasadniające niepowoływanie go w tym charakterze Opinia taka w ogóle nie stanowi dowodu ( art. 196 §2kpk)

• zakaz przesłuchiwania w charakterze biegłego lekarza z zakresu ochrony zdrowia psychicznego na okoliczność przyznanie się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego

• zakaz korzystania z oświadczeń oskarżonego dotyczących zarzucanego mu czynu złożonych wobec jakiegokolwiek biegłego lub wobec lekarza udzielającego mu jakiejkolwiek pomocy medycznej ( art.199 ) - zakaz ten jest uchylony gdy biegły w ramach badań , za zgodą oskarżonego, zastosował legalnie środki techniczne rejestrujące nieświadome reakcje organizmu, czyli tzw. wariograf (art.199a)

• Zakaz wykorzystania przy przesłuchaniu oskarżonego oświadczeń tej osoby złożonych uprzednio w charakterze świadka. Zakaz ten wiąże się z możliwą zmianą ról procesowych w postępowaniach powiązanych ze sobą.

Zakazy związane z uzyskaniem oświadczenia dowodowego przy zastosowaniu niedopuszczalnych metod przesłuchania:

• zakaz korzystania z wyjaśnień, zeznań i innych oświadczeń uzyskanych poprzez użycie wobec przesłuchanego przymusu lub groźby bezprawnej ; oświadczenia takie nie mogą bowiem w ogóle stanowić dowodu

• zakaz stosowania hipnozy, środków chemicznych ( tzw. narkoanalizy ) oraz środków technicznych ( np. wariograf, poligraf ) , wpływających na procesy psychiczne przesłuchiwanego lub mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jego organizmu w związku z przesłuchaniem - wyjaśnienia, zeznania i oświadczenia uzyskane z naruszeniem tego zakazu nie mogą stanowic dowodu.

Do oznaczonej kategorii zakazów zaliczyć należy zakaz zastępowania wyjaśnień i zeznań treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych (art. 174) Kodeks wymaga aby wyjaśnienia oskarżonego oraz zeznania świadka były odbierane bezpośrednio przez organ procesowy i utrwalane w postaci protokołu.

ZAKAZY DOWODOWE NIEZUPEŁNE O CHARAKTERZE WZGLĘDNYM

• zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka osoby, która skorzystała z prawa do odmowy zeznań (art. 182§1i3):

• Osoba najbliższa dla oskarżonego (art. 182§1)

• Świadek, który w toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem (art.182§)

• Osoba, która mam być zobowiazana do zwrotu korzyści uzyskanej z przestępstwa innej osoby (art. 416§3)

• Osoba będąca przedstawicielem podmiotu zbiorowego , gdy podmiot ten zgłosi w procesie sprawcy udział swego przedstawiciela (art. 21a ust.2 zd. II ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych )

Z tego prawa można skorzystac nie później niż do rozpoczęcia pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym (art. 186§1). Zakaz ma charakter względny gdyż zalezy od woli świadka.

• zakaz przesłuchiwania świadka, który uzyskał zwolnienie od zeznawania z uwagi na szczególnie bliski stosunek osobisty z oskarżonym (art.185) - osoba musi wystąpic o zwolnienia i następnie przed rozpoczęciem pierwszego zeznawania w post, sądowym oświadczyc, iż korzysta ze zwolnienia (art. 186§1). Zakaz uzależniony jest od woli organu procesowego, a będąc już zwolniony- może mimo to zeznanie złożyc.

• zakaz przesłuchiwania osób korzystających z immunitetu dyplomatycznego lub konsularnego ( w zakresie okoliczności, na które się on rozciąga ) - w zakresie okoliczności, na które rozciąga się ten immunitet

• zakaz przesłuchiwania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej- na okoliczności objęte tą tajemnicą, bez uprzedniego zwolnienia ich od jej zachowania przez uprawniony organ przełożony. O zwolnienie takie do właściwego organu administracji rządowej może wystąpic sąd lub prokurator. Organ zwolnienia może odmówic jedynie, gdyby złożenie zeznania wyrządzic mogło poważną szkodę państwu (art. 179)

• zakaz przesłuchiwania osób zob. do zachowania tajemnicy służbowej lub związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji na okoliczności, na które rozciąga się ta tajemnica, bez uprzedniego zwolnienia tej osoby przez sąd lub prokuratora od jej zachowania ( adwokat, radca prawny, notariusz, lekarz, dziennikarz ) (art.180§1). Osoby zobowiązane do zachowania tej tajemnicy mogą być przesłuchane co do faktów objętych tą tajemnicą jedynie wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okolicznośc nie może być ustalona na podstawie innego dowodu.

WPROWADZENIE DOWODÓW DO PROCESU.

WNIOSEK DOWODOWY

Dowody w post. karnym przeprowadza się na wniosek stron, podmiotu mającego być zobowiązanym do zwrotu korzyści albo z urzędu (art. 167) oraz podmiotu zbiorowego, gdy wystąpi on do procesu sprawcy jako quasi-strona.

Wprowadzenie do postępowania dowodów z urzedu jest charakterystyczne zwłaszcza dla przygotowawczego stadium procesu, gdzie organy dochodzenia i śledztwa same wyszukują i wprowadzają dowody ex officio.

W post. przed sądem przeważa przeprowadzanie dowodów na wniosek. Oskarżyciel publiczny składa stosowne wnioski już w akcie oskarżenia (art. 333§1 i 2). Prezes sądu wzywa oskarżonego - przesyłając mu odpis aktu oskarżenia - do składania takich wniosków w terminie 7 dni od doręczenia mu tego aktu (art. 338§1).

Wyjątkowo inicjatywa dowodowa w określonym zakresie przysługuje także biegłym.

We wniosku dowodowym należy podac:

1. oznaczenie dowodu, jaki ma być przeprowadzony, a więc wskazac, o jakie źródło lub środek chodzi

2. okoliczności, które mają być udowodnione, czyli tezę dowodową, jaką za pomocą tego dowodu wnioskodawca chce wykazac (art.169§1 zd.1 ).

Wniosek może określac także sposób przeprowadzenia dowodu (art. 169§1). Może on także zmierzac do wykrycia lub do oceny właściwego dowodu(art. 169). Wniosek może być złożony pisemnie albo ustnie do protokołu.

Rodzaje wniosków dowodowych:

• wniosek w znaczeniu ścisłym, żądanie przeprowadzenia określonego dowodu skierowane do organu procesowego

• wniosek o wyszukanie (uzyskanie) dowodu - aktualny w post. przygot. , np. o dokonanie przeszukania

• wniosek pomocniczy tj. żądanie przeprowadzenia określonego dowodu w celu ustalenia, gdzie znajduje się inny dowód.

• Wniosek z zakresu kontroli lub oceny dowodów, np. o odczytanie protokołu zeznań świadka z post. przygot. W celu wykazania rozbieżności i podważenia wiarygodności dowodu.

• Wniosek co do sposobu przeprowadzenia dowodu, np. o konfrontację czy o przesłuchanie świadka pod nieobecnośc oskarżonego.

Wniosek dowodowy jest jedynie oświadczeniem postulującym, dlatego może być uwzględniony lub oddalony przez organ procesowy. Uwzględnienie wniosku może nastąpic tylko w wypadkach wskazanych w ustawie. Podstawę oddalenia daje art. 170.

Uzupełnieniem art. 170 jest w odniesieniu do dowodu z opinii biegłego art.201.

Wniosek dowodowy może być oddalony jedynie jeżeli (art. 170):

1. Przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne - chodzi to przede wszystkim o zakazy dowodowe; „dowód” oznacza zakazane źródło dowodowe, np.. przesłuchanie obrońcy na okoliczności objęte zakazem, jak i środek dowodowy, np. wniosek o przesłuchanie funkcjonariusza Policji odnośnie do treści zeznań osoby, która obecnie skorzystała z prawa do odmowy zeznań. Niedopuszczalne jest także przeprowadzenie dowodu, gdy teza dowodowa jest niekorzystna dla oskarżonego, a wniosek pochodzi od obrońcy tegoż oskarżonego; w takim wypadku sąd - z uwagi na obowiązek dowodzenia - powinien przeprowadzic dany dowód z urzędu.

2. Okolicznośc, która ma być udowodniona nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia- chodzi tu o sytuacje niewątpliwe, gdy strona chce dowodzic okoliczności , które nie mają i nie będą miały znaczenia przy rozstrzyganiu danej sprawy, ani dla ustalenia sprawstwa i winy, jak i dla stosowania kary lub innych środków karnych.

3. Okolicznośc, która ma być udowodniona, jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy - przy czym nie można oddalic wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnic

4. Dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności - chodzi tu o wnioski co do dowodów wprawdzie możliwych i dopuszczalnych, ale nieprzydatnych, np. powołanie jako eksperta osoby nie z tej dziedziny specjalistycznej, która mogłaby wchodzic w rachubę

5. Dowodu nie da się przeprowadzic - chodzi o faktyczną niemożnośc przeprowadzenia, bądź to w ogóle, bądź od razu po złożeniu, jeżeli niemożnośc przeprowadzenia dowodu jest już organowi znana(np. wie on, że wskazany we wnosku świadek zmarł)

6. Wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania - chodzi tu o wniosek, którego nie można oddalic z przyczyn wczesniej wskazanych, a jednocześnie sytuacja, w jakiej uprawniony z nim występuje, w sposób oczywisty wskazuje że celem tego wniosku jest w istocie nie dowodzenie istotnych dla sprawy okoliczności, lecz niepotrzebne przedłużanie procesu (np. w celu opóźnienia wydania wyroku czy z uwagi na zbliżające się przedawnienie lub nadchodzące zmiany ustawodawcze)

7. Nie wykazano, przy wniosku o powołanie kolejnych biegłych, że złożona w tej sprawie opinia jest niejasna, niepełna czy wewnętrznie sprzeczna (art. 201) albo że zachodzą wątpliwości co do wiedzy lub bezstronności biegłego (art. 196§3)

POSZCZEGÓLNE DOWODY

1. WYJAŚNIENIA OSKARŻONEGO.

Oskarżony pełni w postępowaniu karnym dwoistą rolę. Z jednej strony jest stroną postępowania , i to tą, której odpowiedzialności karnej proces dotyczy, z drogiej zaś jest żródłem dowodowym dostarczającym różnych środków dowodowych. Jako poddawany oględzinm może dostarczac dowodów rzeczwych - i to przeciwko sobie, może być tez przedmiotem okazania.

Wyjaśnienia oskarżonego w zasadzie składane są ustnie do protokołu, przy czym w postępowaniu przygotowawczym jest to protokół przesłuchania podejrzanego, w przypadku rozprawy zaś, protokół rozprawy. Kodeks pozwala w post. przygotow. , by podejrzany złożył wyjaśnienia na piśmie, jeżeli żada tego on lub jego obrońca, a przesłuchujący może odmówic takiemu żądaniu tylko z ważnych powodów(art. 176§1 i 2)

Wyjaśnienia oskarżonego, będące środkiem dowodowym , są jednocześnie środkiem obrony. Oskarżony nie odpowiada za składanie fałszywych wyjaśnień .

Szczególnym rodzajem wyjaśnień są też pomówienia- Rzadko zdarza się , aby rozumiano pod tym pojęciem jedynie fałszywe oskarżenie innej osoby o popełnienie czynu zabronionego.

Jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości, sąd za zgodą obecnych na rozprawie stron może przeprowadzic post. dowodowe tylko częściowo (art.388)

2. ŚWIADKOWIE

Świadek jest uczestnikiem postępowania, który w założeniu dostarcza środka dowodowego w postaci zeznań. Świadek występuje w dwojakim znaczeniu: jako świadek w znaczeniu faktycznym, tj. świadek czynu, a więc osoba, która była świadkiem zdarzenia przestępnego, oraz jako świadek w znaczeniu procesowym, tzn. osoba wezwana do postępowania w takim charakterze.

Świadkiem w znaczeniu procesowym powinien być ten, kto był świadkiem czynu, za który to odpowiadac ma oskarżony.

Świadek stac się może także przedmiotem oględzin i badań dostarczając innych niż zeznania środków dowodowych. Zasadą jest, że świadka można poddac oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu jedynie za jego zgodą (art. 192§4). Fakt skorzystania przez świadka z prawa do odmowy zeznań nie wyklucza automatycznie możliwości przeprowadzenia jego oględzin, jeżeli świadek wyrazi na to zgodę.

Jeżeli istnieje wątpliwośc co do stanu psychicznego świadka , stanu jego rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania postrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzic przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, a świadek nie może się sprzeciwic (art. 192§2).

Natomiast oględzinom i badaniom - niepołączonym jednak z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym - nie może sprzeciwic się świadek będący pokrzywdzonym, jeżeli karalnośc czynu zalezy od stanu jego zdrowia(art. 192 §1), co wchodzi w rachubę, np. w sytuacjach określonych w art. 156§1 oraz art. 157§1,2 i 5 kk. Obowiązek ten nie dotyczy jednak osób, które skorzystały z prawa do odmowy zeznań z uwagi na bycie najbliższą osobą dla oskarżonego lub zostały już zwolnione od zeznawania; zwolnienie od obowiązku poddania się oględzinom nie dotyczy osoby, która korzysta z prawa do odmowy zeznań z uwagi na to, że będąc świadkiem - jest jednocześnie w innej toczącej się sprawie oskarżonym o współudział w przestępstwie objętym obecnym postępowaniem(art. 182§3 i art. 192§3) . Jeżeli świadek skorzystał z prawa do odmowy zeznań lub został od nich zwolniony już po uprzednim poddaniu się oględzinom, to - w odróżnieniu od uprzednich zeznań - protokoly tych oględzin nie są objęte zakazem dowodowym i podlegają ujawnieniu (odczytaniu) na rozprawie.

Przepisy kpk zakładaja mozliwoś - w celu ograniczenia krędu podejrzanych lub ustalenia wartości dowodowej ujawnionych śladów - pobrania od osób będących jedynie świadkami odcisków palców, wymazu ze śluzówki policzków, włosów, śliny, próby pisma, próby zapachowej, wykonania fotografii lub utrwalenia głowu dla celów porównawczych (art. 192a§1). Po ich wykorzystaniu w sprawie materiał zbędny dowodowo podlega zniszczeniu. Przewiduje się jednak także możliwośc poddania świadka , za jego zgodą - dla tych samych, wskazywanych wyżej, celów - badaniu przez biegłego z użyciem wariografu, czyli środków technicznych rejestrujących nieświadome reakcje organizmu (art. 192a §2).

Szczególne rygory dotyczące przesłuchania niektórych kategorii świadków:

1. Art. 171§3 przyjmuje, że gdy świadek nie ma ukończonych lat 15, czynności z jego udziałem powinny być, w miare możliwości, przeprowadzane w obecności jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie, np. chodzi czyn je osoby wobec owego nieletniego.

2. Przy przestępstwach przeciwko wolności seksualnej i obyczajności pokrzywdzony, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, może być przesłuchany jako świadek tylko raz, chyba że wyjdą na jaw nowe okoliczności wymagające ponownego przesłuchania albo żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy podczas pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego. Pokrzywdzonego takiego przesłuchuje sąd, zawsze przy tym na posiedzeniu, w którym ma prawo wziąć udział tylko prokurator, obrońca i pełnomocnik pokrzywdzonego, a jego przedstawiciel ustawowy jedynie wtedy, gdy nie ograniczy to swobody wypowiedzi świadka.

Świadkiem w znaczeniu jest osoba wezwana do postępowania w charakterze świadka. Na świadku ciążą wówczas następujące obowiązki procesowe:

1. Obowiązek stawienia się na wezwanie (art. 177 §1). Od obowiązku tego istnieją zwolnienia. Świadek, który nie może stawic się na na wezwanie z powodu choroby lub innej nie dającej się usunąc przeszkody (np. pobyt w sanatorium), można przesłuchac w miejscu jego pobytu (art. 172§2) Jeżeli świadek nie może stawic się do sądu z powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia (znaczna odległośc od sądu dla osoby kalekiej), możliwe jest zlecenie przesłuchania przez sąd sądowi wezwanemu właściwemu dla miejsca pobytu świadka lub wyznaczenie do przesłuchania tam świadka - sędziego wyznaczonego ze składu sądu (art. 396§2) . Obecnie możliwe jest tez przesłuchanie świadka na odległośc, z użyciem urządzeń technicznych to umożliwiających (art. 177§1a)- świadek musi się wtedy stawic w określonym miejscu (nie w gmachu sądu, prokuratury czy Policji) lub w nim przebywac. Na świadka, który nie stawił się na wezwanie do organu bez usprawiedliwienia, można nałożyc pieniężną karę porządkową w wysokości do 10 000 zł, a nadto zarządzic jeo przymusowe doprowadzenie (art.285). Karę pieniężną należy uchylic, jeżeli ukarany w ciągu tygodnia od daty doręczenia postanowienia o wymierzeniu kary dostatecznie usprawiedliwi swą nieobecnośc (art. 286).

2. Obowiązek złożenia zeznania (art.177§1) - od tego obowiązku kodeks także przewiduje wiele wyjątków (zakazy dowodowe). Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej, służbowej, zawodowej lub funkcyjnej mają obowiązek zeznawania na okoliczności objete tą tajemnicą dopieru po zwolnieniu ich przez uprawniony do tego organ od jej zachowania (art. 179,180); przesłuchuje ich się wówczas z wyłączeniem jawności (art. 181). Najbardziej znanym wyjątkiem od obowiązku zeznawania , jest tzw. prawo do odmowy zeznań (art. 182) oraz możliwośc zwolnienia od zeznawania (art. 185). Świadek, który złożył zeznanie w post. przygotowawczym, jest także obowiązany złożyc je przed sądem, chyba że zgodnie z wnioskiem prokuratora nie będzie wzywany do sądu (art. 333§2)albo sąd za zgodą stron zrezygnuje z jego przesłuchiwania (art. 391, 392, 388). Na świadka, który bezpodstawnie uchyla się od złożenia zeznań, można nałożyć pieniężną karę porządkową (art. 287§1), a w razie uporczywego uchylania się od ich złożenia, a wiec gdy kara pieniężna nie poskutkowała- także karę porządkową aresztowania na czas do 30 dni (art. 287§2). Przez bezpodstawne uchylanie się od złożenia zeznania rozumie się także bezpodstawne uchylanie się od udzielenia odpowiedzi na pytanie. Obowiązek składania zeznań oznacza, że świadek zobligowany jest udzielac odpowiedzi na każde pytanie związane z tematem przesłuchania, a odmowa jest dopuszczalna jedynie w wypadkach wskazanych w ustawie.

3. Obowiązek mówienia prawdy i niezatajania prawdy pod rygorem odpowiedzialności karnej za zeznawanie nieprawdy lub zatajanie prawdy. Zgodnie z kk kto składając zeznania mające służyc za dowód w postepowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę , podlega karze pozbawienia wolności do lat 3, z tym że warunkiem odpowiedzialności jest uprzedzenie zeznającego o odpowiedzialności lub odebranie przyrzeczenia (art. 233§1i2 kk). Przepisy kpk zakładają, że uprzedzenie świadka o tej odpowiedzialności powinno nastapic przed rozpoczęciem przesłuchania, co odnotowuje się w protokole, z tym że świadek w post. przygotowawczym podpisuje oświadczenie , iż został pouczony o odpowiedzialności karnej (art. 190). Nieuprzedzenie świadka o odpowiedzialności karnej za mówienie nieprawdy lub zatajanie prawdy może stanowic podstawę do uchylenia zapadłego w sprawie orzeczenia, gdyż jest to naruszenie przepisów postępowania mogące mieć wpływ na treśc rozstrzygnięcia, ma bowiem znaczenie przy ocenie wiarygodności zeznań, jako że nieuprzedzony świadek może bezkarnie składac fałszywe zeznania.

Przyrzeczenie może odebrac od świadka tylko sąd lub sędzia wyznaczony, ale można od jego odebrania odstąpic, jeżeli obecne strony nie sprzeciwiają się temu. W trakcie składania przyrzeczenia, wszyscy, nie wyłączając sędziów, stoją. Osoby głuche i nieme składają przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia.

Przyrzecznia nie odbiera się w ogóle:

• Od osób, które nie ukończyły 17 lat,

• Gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że świadek z powodu zaburzeń psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia,

• Gdy świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy za to przestępstwo został skazany

• Gdy świadek był prawomocnie skazany za fałszywe zeznanie lub oskarżenie (art. 189)

Świadek dysponuje też określonymi uprawnieniami procesowymi. Podstawowym uprawnieniem jest możliwośc odmówienia zeznań. Kodeks przewiduje to w 2 grupach sytuacji :

• W zakresie przedmiotowym zeznań - gdy w grę wchodzi przesłuchanie odnośnie do okoliczności objętych tajemnicą państwową, zawodową, służbową lub funkcyjną , jednak po zwolnieniu od jej zachowania rodzi się znowu obowiązek złożenia zeznań (art. 180)

• W zakresie bardziej podmiotowym \, jako tzw. prawo do odmowy zeznań, służące określonym osobom , z uwagi na ich szczególny stosunek do oskarżonego lub do sprawy. Prawo do odmowy zeznań wynika z przepisów skierowanych do określonych osób jako świadków i wyposaża je w uprawnienie procesowe odmowy zeznań. \

Prawo od odmowy zeznań służy nie tylko osobom najbliższym dla oskarżonego (art. 182§1), ale też świadkowi, który w innym postępowaniu jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym obecnym postępowaniem (art. 182§3) oraz osobie mającej być zobowiązaną do zwrotu korzyści uzyskanej cudzego czynu (art. 416§3). W razie skorzystania przez świadka, po pouczeniu, z przysługującego mu prawa do domowy zeznań poprzednie jego zeznania, np. z post. przygotowawczego, nie mogą służyc za dowód ani być odtworzone (art. 186§1)

Prawo do odmowy zeznań jest związane ściśle bądź to ze stosunkiem do określonego oskarżonego (art. 182§1) lub odpowiedzialnego posiłkowo bądź do określonego przestępstwa.

Z prawa do odmowy zeznań, w procesie karnym, skorzystac można jedynie nie poźniej niż, „przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w post. sądowym” (art. 186§1). Świadek, który skorzystał z prawa do odmowy zeznań, może następnie zmienic zdanie i zgłosic organowi chęc ich złożenia.

Świadkowi przysługuje prawo do uchylenia się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli jej udzielenie mogoby narazic jego osobę dla mniego najbliższą na odpowiedzialnośc za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe (art. 183§1).

Zwolnienie świadka od zeznawania lub odpowiedzi na określone pytanie leży w gestii organu procesowego, ale może nastąpic jedynie na wniosek świadka (art. 185). O takiej możliwości należy go uprzedzic dopiero wówczas, gdy ujawnią się okoliczności uzasadniające zwolnienie od zeznawania. Musi to nastąpic przed rozpoczęciem pierwszego przesłuchania na rozprawie przed sądem I instancji, gdyż tylko do tego momentu świadek może wystąpic o zwonienie (art. 187§1). Zwolnienie może nastąpic, gdy świadek pozostaje z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym występujący o zwolnienie powinien uprawdopodonic istnienie tego stosunku. Chodzi tu o stosunek charakteryzujący się silna więzią emocjonalną lub uczuciową mogącą prowadzic, w razie zeznawani, do wewnętrznego konfliktu sumienia i świadka i zalicza się tu np. narzeczeństwo, konkubinat.

Biegli, tłumacze i specjaliści

Nie mają charateru dowodowego.

Tłumacz to pomocnik procesowy, który musi zachowac obiektywizm, przekazuje bowiem organowi treści wypowiedzi strony lub źródła dowodowego albo dokonuje tłumaczenia pisma.

Specjaliści, to także pomocnicy procesowi, których następnie można przesłuchac w charakterze świadków (art. 206 par 2). Wzywani są oni, jeżeli dokonanie oględzin, przesłuchania na odległość przy użyciu stosowanych środków technicznych, eksperymentu, ekspertyzy, zatrzymania rzeczy lub przeszukania wymaga czynności technicznych, zwłaszcza dokonania pomiarów, obliczeń, zdjęć czy utrwalenia śladów. Specjalistami są często osoby należące do personelu organów procesowych. Od specjalisty niebędącego funkcjonariuszem organu procesowego odbiera się odrębne przyrzeczenie, w którym zobowiązuje się on m.in. zachować bezstronność (art 205 par2). Wobec osób, które bezpodstawnie uchylają się od wykonania czynności tłumacza llub specjalisty, mozna stosować pieniężną karę porządkową oraz porządkowe aresztowanie (art 287par 1i2).

Podtawowym przedmiotem regulacji rozdziału 22 jest BIEGŁY jako źródło dowodowe i jego opinia jako środek dowodowy.

Opinii biegłego zasięga się gdy stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych (art 193 par1). Opinia jest zastem zawsze potrzebna, jeżeli ustalenie danej okoliczności faktycznej wymaga wiedzy specjalnej i nie ma znaczenia, czy organ procesowy sam posiada też taką wiedzę, czy też jej nie ma. Ustaleń faktycznych dokonuje się w oparciu o dowody, a wiedza organu nie ma takiego charakteru. Wiedza może byc pomocna w ocenie dowodu z opinii biegłego.

Organ procesowy nie może zastępowac biegłego i rezygnowac z jego opinii, mimo że ustalenie danej okoliczności wymaga wiedzy specjalistycznej. Sąd nie może odrzucić wszystkich opinii specjalistycznych i rzyjąć w spraie własnego odmiennego stanowiska. Organowi procesowemu nie wolno także zastepowac wymaganej opinii innymi dowodami, no. ustalac stopnia uszkodzenia ciała na podstawie zaświadczeń lekarskich.

W razie potrzeby zasiegnięcia opinii organ procesowy zwraca się do biegłego lub biegłych albo do inastytucji naukowej lub specjalistycznej (art 193 par 1i2). O tym czy zasiegana będzie opinia u jednego biegłego, czy u kilku , czy też w stosownej instytucji, decyduje oragn procesowy, mając na względzie okoliczności i wiedzy specjalnej, do której nalezy sięgnąć.

W charakterze biegłego nie mogą być jednak powołane osoby, które:

• są obrońcą lub duchownym,

• sa osobą najblizszą dla oskarżonego lub pozostaja z oskarżonym w szczegolnie bliskim stosunku osobistym,

• były świadkiem czynu lub są powołane w charakterze świadka,

• są zainteresowan ebezpośrednio sprawą lub są małżonkiem, krewnym bądź powniowatym strony lub jej procesowego przedstawiciela albo pozostają z nimi w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli bądź we wspólnym pożyciu,

• brały udział w post. jako prokurator lub jako prowadżący post. przygotowawcze bądź jako obrońca, pełnomocnik lub przedstawiciel ustawowy strony.

O dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego wydaje się postanowienie (art194). W post. przygot. postanowienie to doręcza sie stronom i ich procesowym przedstawicielom(art. 318), aby umozliwić im m.in. wystapienie o uzupełnienie np. zakresu ekspertyzy czy zestawu pytań szczegółowych. W post. przed sądem, gdy decyzja zapada na rozprawie, strony mogą od razu przedkładać swoje sugestie w tym zakresie, a gdyby wydano je poza rozprawa, moga to uczynić po powiadomieniu ich o powołaniu eksperta (art. 100 par 2).

Postanowienie to wydaje sąd lub prokurator oraz nieprokuratorski organ śledztwa lub dochodzenia (art. 93 par 1 i 3), z tym że w pewnych sytuacjach decyzja ta zawsze należy jednak do prokuratora. Dotyczy to powołania biegłych psychiatrów dla stwierdzenia stanu zdrowia psychicznego oskarżonego (art 202 par 1) oraz biegłego lekarza lub psychologa do udziału w przesłuchaniu świadka w wpadkach wskazanych w art 192 par 2 (§ 2. Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego postrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić.). Prokurator zarządza też badania oskarżonego przez biegłych psychologów (art 215). Do niego należy również wydanie decyzji o powołaniu biegłego dla ogledzin i otwarcia zwłok przy podejrzeniu przestępstwa spowodowania śmierci (art 209 par 2 i 4).

Postanowienie o powołaniu biegłego, poza wymogami każdego postanowienia

[ 1) oznaczenie organu oraz osoby lub osób, wydających postanowienie,

2) datę wydania postanowienia,

3) wskazanie sprawy oraz kwestii, której postanowienie dotyczy,

4) rozstrzygnięcie z podaniem podstawy prawnej,

5) uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia od tego wymagania.(art 94 par 1)]

powinno zawierac:

1) imię, nazwisko i specjalność biegłego lub biegłych, a w wypadku opinii instytucji, w razie potrzeby, specjalność i kwalifikacje osób, które powinny wziąć udział w przeprowadzeniu ekspertyzy,

2) przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem, w miarę potrzeby, pytań szczegółowych,

3) termin dostarczenia opinii. (art. 194)

Powołując biegłego (art. 198 § 2). Organ procesowy może zastrzec swoją obecność przy przeprowadzaniu przez biegłego niektórych lub wszystkich badań, jeżeli nie wpłynie to ujemnie na wynik badania.

(§ 3) W razie potrzeby organ procesowy może wprowadzić zmiany co do zakresu ekspertyzy lub postawionych pytań oraz stawiać pytania dodatkowe.

Art. 195. Do pełnienia czynności biegłego jest obowiązany nie tylko biegły sądowy, lecz także każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie.

Art. 197. § 1. Biegły składa przyrzeczenie następującej treści: "Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki wykonam z całą sumiennością i bezstronnością".

§ 2. Biegły sądowy powołuje się na przyrzeczenie złożone przy ustanowieniu go w tym charakterze.

jeżlei po powołaniu biegłego ujawniły sie okoliczności wskazujące, że nalezy on do grona osób, które nie mogą pełnic funkcji biegłego (art. 196§1), wydana przez niego opinia nie stanowi dowodu, a na miejsce wyłączonego biegłego powołuje sie innego eksperta (art. 196§2). Decyzje podejmuje organ procesowy, który powołał biegłego lub przed którym aktualnie toczy sie postępowanie, gdyby fakt ten stwierdzono dopierow w post. odwoławczym, jest to powód do uchylenia orzeczenia.

Innego biegłego nalezy też powołać, jeżeli ujawnią się powody osłabiające zaufanie do wiedzy lub bezstronności biegłego albo inne ważne powody. Przez inne ważne powody należy rozumieć takie, które nie podważają wiary w bezstronność lub wiedze biegłego, ale wskazują np. na niemozliwość wydania przez niego opinii we włąściwy czasie (np. z powodu długotrwałej choroby eksperta) czy pozwalają wątpic w samodzielność opinii.

Strona powołujaca sie na istnienie powodów osłabiających zaufanie do biegłego powinna przytoczyc te powody, aby uprawdopodobnić podważenie zaufania do jego osoby. Muszą to być okoliczności, które w rzeczowy sposób rozważane prowadzą do wniosku, że istniejące okoliczności podważają obiektywizm biegłych lub zaufanie do ich wiedzy i doświadczenia.

Powołanym biegłym (Art. 198. §1) W miarę potrzeby udostępnia się biegłemu akta sprawy w zakresie niezbędnym do wydania opinii i wzywa się go do udziału w przeprowadzeniu dowodów - np. w przesłuchaniu świadka (art. 192 §2) czy w oględzinach zwłok (art. 209 § 2)

Biegli psychiatrzy powołani do wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego mogą żądać powołania przez organ procesowy do udziału w wydaniu opinii biegłego lub biegłych innych specjalnosci (art. 202§2).

Art. 203. § 1. W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie psychiatryczne oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym.

§ 2. Orzeka o tym sąd, określając miejsce obserwacji. W postępowaniu przygotowawczym sąd orzeka na wniosek prokuratora.

§ 3. Obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej niż 6 tygodni; na wniosek zakładu sąd może przedłużyć ten termin na czas określony, niezbędny do zakończenia obserwacji. O zakończeniu obserwacji biegli niezwłocznie zawiadamiają sąd.

§ 4. Na postanowienia, o których mowa w § 2 i 3, przysługuje zażalenie.

Opinia skłądana przez biegłego powinna zawierać(art. 200 § 2):

1) imię, nazwisko, stopień i tytuł naukowy, specjalność i stanowisko zawodowe biegłego,

2) imiona i nazwiska oraz pozostałe dane innych osób, które uczestniczyły w przeprowadzeniu ekspertyzy, ze wskazaniem czynności dokonanych przez każdą z nich,

3) w wypadku opinii instytucji - także pełną nazwę i siedzibę instytucji,

4) czas przeprowadzonych badań oraz datę wydania opinii,

5) sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i spostrzeżeń oraz oparte na nich wnioski,

6) podpisy wszystkich biegłych, którzy uczestniczyli w wydaniu opinii.

Osoby, które brały udział w wydaniu opinii, mogą być, w razie potrzeby, przesłuchiwane w charakterze biegłych, a osoby, które uczestniczyły tylko w badaniach - w charakterze świadków - art. 200 §3

---