P O L I T E C H N I K A R Z E S Z O W S K A

im. Ignacego Łukasiewicza

Wydział Zarządzania i Marketingu

Centrum Studiów Podyplomowych

Zarządzanie Bezpieczeństwem i Higieną Pracy

URSZULA OCHAŁ

[nr albumu 3629]

ZAKRES OBOWIĄZKÓW PRACODAWCY

DOTYCZĄCY BEZPIECZEŃSTWA

I HIGIENY PRACY

Praca końcowa

Promotor:

Mgr Artur Woźny

Rzeszów 2011

Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

( Kodeks Pracy - Dział X- Art.207 § 2 )

SPIS TREŚCI

Wstęp ............................................................................................................................... 4

Cel i uzasadnienie wyboru tematu pracy ......................................................................... 6

I. Prawna ochrona bezpieczeństwa pracy ................................................................... 7

1. Polska we Wspólnocie Europejskiej ....................................................................... 9

2. Prawne gwarancje bezpieczeństwa i higieny pracy ............................................... 10

1. Przepisy powszechnie obowiązujące w dziedzinie bezpieczeństwa

i higieny pracy ................................................................................................. 11

2. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy ........................................................... 12

3. Organy nadzoru nad warunkami pracy .................................................................. 14

II. Podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy ....................................................................................................... 17

1. Obowiązki w zakresie szkoleń ................................................................................ 18

2.1.1. Szkolenia wstępne ............................................................................................... 19

2.1.2. Szkolenia okresowe ............................................................................................. 20

2. Obowiązki w zakresie profilaktycznej ochrony zdrowia ........................................ 22

3. Obowiązek oceny ryzyka zawodowego .................................................................. 24

4. Obowiązek zapobiegania chorobom zawodowym................................................... 27

5. Obowiązki związane z wypadkami przy pracy ....................................................... 29

6. Obowiązki informacyjne pracodawcy z zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy ....................................................................................................... 33

2.7. Obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia pierwszej pomocy w nagłych

wypadkach .............................................................................................................. 34

8. Inne obowiązki pracodawcy ................................................................................... 36

III. Rozwój odpowiedzialności za bezpieczną i higieniczną pracę............................38

3.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy inwestycją w przyszłość firmy ............................ 38

3.2. Menedżer bezpieczeństwa i higieny pracy ............................................................. 40

ZAKOŃCZENIE ........................................................................................................... 44

BIBLIOGRAFIA ........................................................................................................... 45

WSTĘP

Podmiotem ochrony w systemie ochrony pracy jest człowiek i jego zdrowie. Dlatego na pojęcie ochrony pracy składają się gwarancje prawne, służące zabezpieczeniu zdrowia i życia ludzkiego w procesie pracy. W szerokim rozumieniu obejmują one treść wszystkich norm prawa pracy ustanowionych w interesie pracujących i służących ochronie tych interesów. W tym zakresie mieści się także część norm prawa pracy, które służą bezpośrednio celom ochrony zdrowia pracowników przed zagrożeniami, jakie mogą powstać w procesie pracy. W polskim prawie cele te regulują przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. Ich zakres przedmiotowy jest bardzo szeroki i dotyczy między innymi zagrożeń związanych z obiektami i pomieszczeniami pracy, używaniem maszyn, urządzeń i narzędzi, procesami pracy szczególnie niebezpiecznymi
i szkodliwymi, organizacji pracy, zagrożeń tkwiących w samych pracownikach, w ich właściwościach psychofizycznych, stanie zdrowia, kwalifikacjach. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy stanowią więc podstawowy zbiór norm ochrony pracy. Ustawowo został on określony w dziale X Kodeksu Pracy, a także w innych aktach prawnych niższego rzędu jak np. rozporządzeniach. Mają one na celu przeciwdziałanie wszelkim zagrożeniom dla zdrowia i życia ludzkiego, powstającym w procesie pracy. Stosowanie się do nich pracowników pozwoli na poprawę warunków pracy, a co się

z tym wiąże- lepszą ochronę ich zdrowia i życia.

Wypracowany przez lata system ochrony pracy w Polsce wykreował służbę bezpieczeństwa i higieny pracy jako niezbędny element będący w całości systemu ochrony pracownika jego stałą i ważną częścią. Zadania przydzielone do wykonania przez służbę bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy są coraz większe. Unormowania prawne w oparciu o badania naukowe środowiska pracy co raz uściślają
i powiększają zakres działań służby BHP. Sama definicja służby bhp sprowadza się do utworzenia komórki bhp w zakładzie, nie tworząc automatycznie służby BHP.
To człowiek, który tam pracuje wypełnia treścią swych działań zadania przypisane komórce bezpieczeństwa i higieny pracy. System prawny ukierunkowuje i określa zakres działań ale nie normuje wszystkich trudności na jakie narażona jest w swoim działaniu służba bhp w zakładzie pracy.

W pierwszym rozdziale pracy przedstawiono prawną ochronę pracy, jej podstawy, ideologię oraz podstawowe pojęcia i aspekty funkcjonowania. Zwrócono uwagę na procesy dostosowywania prawa polskiego do prawa Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony i bezpieczeństwa zdrowia człowieka w miejscu pracy. Przedstawiono również konstytucyjną gwarancję bezpieczeństwa i higieny pracy jak również podstawy prawne w dziedzinie bhp jakie uregulowane zostały w Kodeksie Pracy. Opisano również poza prawne reguły bezpieczeństwa i higieny pracy wymagane przy wykonywaniu określonych prac.

W drugim rozdziale opisano podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy z podaniem aktualnych aktów prawnych obowiązujących w tych dziedzinach. Przedstawiono między innymi obowiązki
w zakresie szkoleń , profilaktycznej ochrony zdrowia, oceny ryzyka zawodowego, zapobiegania chorobom zawodowym jak również obowiązki związane z wypadkami przy pracy czy obowiązki informacyjne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Omówiono ponadto obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia pierwszej pomocy w nagłych wypadkach oraz inne obowiązki pracodawcy względem bezpieczeństwa
i higieny pracy.

W trzecim rozdziale omówiono rozwój odpowiedzialności za bezpieczną i higieniczną pracę jak również wzrastającą świadomość pracodawców , iż zapewnienie bezpiecznego miejsca pracy i dbanie o higienę pracy jest inwestycją w przyszłość firmy i przyczynia się w znacznym stopniu do jej rozwoju. Przedstawiono również kompetencję menedżera bezpieczeństwa i higieny pracy jako przyszłość wciąż rozwijającej i doskonalącej się służby BHP. Wykazano jego wysoką pozycję w organizacji bezpiecznej pracy
w rozwijających się firmach.

Pracę podsumowuje zakończenie oraz bibliografia .

CEL I UZASADNIENIE WYBORU TEMATU PRACY

Przedmiotem rozważań w niniejszej pracy jest przedstawienie obowiązków pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązki te ujęte są
w obowiązujących aktach i normach prawnych . Prezentowane treści mieszczą się
w dziedzinie zagadnień prawnych wykonywania zawodu inspektora BHP jak również Specjalisty do spraw BHP.

Rozważania zawarte w pracy mają na celu przybliżenie i przedstawienie obowiązków, jakie każdy pracodawca zobowiązany jest przestrzegać w procesie pracy .

Obowiązki pracodawcy mające na celu zabezpieczenie zdrowia i życia pracownika
w procesie pracy sprawiają, że pracownik staje się podmiotem w zakładzie pracy.
A pracodawca powołując służbę BHP cywilizuje procesy pracy, ma znaczący wpływ na jakość pracy, uczy poprawnych i bezpiecznych zachowań w zakładzie pracy.

Wykazano potrzebę rozwoju służby BHP w zakładzie pracy, ukazano jej olbrzymią ewolucję i skupiono się na jej najważniejszym celu jakim jest zapewnienie pracownikowi środków prawnych, ekonomicznych , organizacyjnych i technicznych służących zorganizowaniu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie pracy.
A jednostką odpowiedzialną za zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy jest pracodawca. Pracodawca również pociągany jest do różnorakiej odpowiedzialności za nie zabezpieczenie pracownika przed szkodliwym oddziaływaniem środowiska pracy na jego zdrowie i życie.

Celem pracy jest uświadomienie nie tylko pracodawcy ale również i pracownikowi, że przedmiotem ochrony pracy jest właśnie pracownik.

Pracodawcy i przedsiębiorcy, którzy świadomie inwestują w BHP w swojej firmie są przekonani, że w ten sposób nie tylko zapobiegają wypadkom i chorobom spowodowanym pracą, ale również budują pozytywny wizerunek swojej firmy, stanowiący zasadniczy element jej sukcesów.

1. Prawna ochrona bezpieczeństwa pracy

Pojęcie ochrona pracy zaczęło kształtować się w początkowym okresie rozwoju przemysłu i oznaczało ochronę podstawowych interesów siły roboczej, a potem
w samym prawie pracy, którego jest istotnym elementem. Przedmiotem ochrony pracy jest więc pracownik(def.1)- a ochrona pracy to system środków prawnych, ekonomicznych, organizacyjnych i technicznych, służących zapewnieniu pracownikom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie pracy (def.2). Jedni autorzy uważają, że podstawowym celem ochrony pracy jest ochrona zdrowia i życia pracowników
w środowisku pracy dla ochrony ich zdolności do pracy, a zatem zapewnienie im gwarancji bezpieczeństwa ekonomicznego i socjalnego. Inni natomiast uważają, że podstawowym celem ochrony pracy jest ochrona zdrowia i życia pracownika, natomiast sam fakt, że pracownik jest zdrowy daje mu gwarancję zdolności do pracy. W świetle uregulowań międzynarodowych, a szczególnie, biorąc pod uwagę definicję Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), według której zdrowie jest nie tylko brakiem choroby ale jest to stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego oraz socjalnego wydaje się, ze podstawowym celem ochrony pracy jest zapewnienie zdrowia pojmowanego zgodnie z tą definicja.

Również w nauce prawa pojmuje się dwojako pojęcie ochrony pracy. Utożsamiane jest ono z funkcją ochronną prawa pracy, co oznacza, że rozumiane jest jako ochrona interesów pracowników, obejmująca wszystkie normy prawa pracy oraz przepisy regulujące obowiązki i zasady odpowiedzialności za ich przestrzeganie lub normy prawa pracy, które posiadają charakter ochronny, takie jak ochrona trwałości stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę, ustalenie maksymalnego wymiaru czasu pracy czy też ustalenie minimalnego urlopu. Ochrona pracy rozumiana jest również jako zespół norm prawnych mających na celu zapewnienie przez pracodawców bezpieczeństwa
i zabezpieczenie zdrowia pracowników w procesie pracy. Przedmiotem ochrony pracy w tym ujęciu będzie więc zabezpieczenie pracownika przed szkodliwym oddziaływaniem środowiska pracy na jego zdrowie i przed zagrożeniem jego życia.

Ochrona pracy rozumiana jest też jako powszechna ochrona prac, zapewniająca bezpieczeństwo i ochronę zdrowia ogółu pracowników oraz w znaczeniu szerszym- jako szczególna ochrona pracy kobiet i młodocianych. Przez pojęcie bezpieczeństwa należy rozumieć brak nieakceptowalnego ryzyka szkód (def.3), natomiast przez ochronę zdrowia- gwarancje zawarte w normach prawnych ustalających takie warunki pracy, aby - zgodnie z definicją WHO - zapewnić pracownikowi stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego oraz socjalnego (def.4).

Usystematyzowanie norm prawnych ochrony pracy jest uzupełniane o przepisy dotyczące organizacji i kompetencji organów nadzoru nad warunkami pracy czy też
o wyodrębnione przepisy ogólne i przepisy branżowe wydane na podstawie delegacji kodeksowej.

Wśród norm prawnych regulujących aspekt ochrony pracy jest szereg norm dotyczących nie tylko bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podmiotów chronionych, lecz także ochrony interesów pracowniczych, takich jak zagwarantowanie kobiecie w ciąży
i wychowującej dzieci trwałości stosunku pracy czy też młodocianym możliwości kontynuowania nauki.

Modyfikując do warunków gospodarki rynkowej stosowaną od wielu lat w praktyce definicję ochrony pracy, można przyjąć, że ochrona pracy to całokształt norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i technicznych mających na celu ochronę praw pracownika oraz ochronę jego życia i zdrowia przed czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w środowisku pracy, a także stworzenie mu optymalnych warunków pracy z punktu widzenia ergonomii, fizjologii i psychologii pracy (def.5).

• 1.1. Polska we Wspólnocie Europejskiej

Wspólnota Europejska wykazuje dużą aktywność w zakresie tworzenia prawa bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Dorobek prawny w tym zakresie powstał głównie w ostatnim dziesięcioleciu, po ustanowieniu tzw. dyrektywy ramowej 89/391/EWG w sprawie wprowadzenia środków w celu zwiększania bezpieczeństwa
i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy. Podobnie jak prawo polskie, dyrektywa ramowa nakłada na pracodawcę odpowiedzialność za zapewnienie pracownikom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Na jej podstawie wydano 14 dyrektyw szczegółowych, dotyczący m.in. ochrony pracowników przed działaniem czynników szkodliwych, prac szczególnie niebezpiecznych czy ochrony pracy kobiet
i młodocianych. Uzupełnieniem dyrektywy ramowej jest Dyrektywa Rady 91/383/EWG, uzupełniając środki zachęcające do poprawy sytuacji w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony pracy w stosunku do pracowników pozostających
w tymczasowym stosunku pracy.

Prace nad dostosowaniem prawa polskiego do prawa UE rozpoczęły się na początku lat dziewięćdziesiątych . Ich przyspieszenie nastąpiło po wejściu w życie 1 lutego 1994 roku Układu Europejskiego, ustanawiającego stowarzyszenie między Polską
a Wspólnotami Europejskimi. W 1995 roku rząd polski podjął uchwałę nr 133/95
w sprawie realizacji zobowiązań wynikających z Układu, w zakresie dostosowania prawa polskiego do standardów prawnych Unii. Poszczególne resorty zostały zobowiązane do opracowania harmonogramów prac nad harmonizacją przepisów. Za wdrożenie dyrektyw Wspólnot Europejskich dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy do prawa krajowego odpowiedzialni zostali przede wszystkim: minister pracy
i polityki społecznej, minister zdrowia, minister gospodarki, minister rozwoju regionalnego i budownictwa, minister transportu i gospodarki morskiej.

W ramach działań, wspierających polskie przedsiębiorstwa w procesie wdrażania przepisów, w latach 1995-2001 realizowany był strategiczny program rządowy „Bezpieczeństwo i ochrona zdrowia człowieka w środowisku pracy”. Jednym
z kolejnych działań był projekt PHARE, realizowany od 2000 roku pod nazwą „Dalsze przyjmowanie i wdrażanie prawa Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy”.

W międzynarodowym prawie socjalnym, dla wyodrębnienia przepisów służących zapewnieniu pracownikowi bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie pracy
funkcjonuje określenie „przepisy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników”. W prawie polskim przyjmuje się określenie: „przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy”. Mimo zbieżności nazewnictwa przyjętego w prawie międzynarodowym i polskim, określenie zawarte w prawie polskim odnosi się do przedmiotu uregulowań (dotyczy pracy czy też warunków pracy), natomiast w prawie międzynarodowym przepisy te biorą pod ochronę podmiot, jakim jest pracownik. Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, które w polskim prawie przybrało formę zasady konstytucyjnej (art. 66 Konstytucji RP), jest w prawie międzynarodowym jedynie środkiem do osiągnięcia celu, jakim jest bezpieczeństwo i ochrona zdrowia pracownika.

• 1.2. Prawne gwarancje bezpieczeństwa i higieny pracy

Podstawowym aktem prawnym, mówiącym o prawie do bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, która
w art. 24 mówi, że „praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy”. W konsekwencji tego zapisu Konstytucji, nie ulega wątpliwości, iż obowiązek zapewnienia bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy dotyczy każdego obywatela świadczącego pracę. Natomiast w art. 66 Konstytucja RP gwarantuje każdemu „prawo do bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa”. Również w art. 68 Konstytucji czytamy, że „każdy ma prawo do ochrony zdrowia”. Wreszcie w rozdziale I , kształtującym ustrój Rzeczypospolitej, państwo zagwarantowało sobie sprawowanie nadzoru nad warunkami wykonywania pracy.

Ograniczenie w pewnym sensie dochodzenia indywidualnych roszczeń związanych
z naruszeniem gwarancji konstytucyjnych, nie eliminuje możliwości kwestionowania niezgodności konkretnych ustawowych rozwiązań w zakresie bhp, jako naruszających zasadę zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Uczynić to mogą np. ogólnokrajowe związki zawodowe na podstawie art. 191 ust. 1 pkt4 w związku
z art. 188 pkt 1 Konstytucji. Przyjęty przez naszego ustawodawcę kierunek legislacyjny
w zakresie problematyki ochrony pracy nie daje podstaw do twierdzeń o możliwości naruszania gwarancji konstytucyjnych. Przeciwnie, dotychczasowe zabiegi legislacyjne wskazują, że konsekwentnie zmierzamy do zharmonizowania polskiego prawa
z wymaganiami prawa międzynarodowego.

Ustawą określającą prawa i obowiązki pracowników w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy jest Kodeks Pracy. Podstawowe uregulowania kodeksowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy znajdują się w dziale X Kodeksu „Bezpieczeństwo
i higiena pracy'. W dziale VII dotyczącym ochrony pracy kobiet i w dziale IX dotyczącym ochrony pracy młodocianych. Natomiast art. 9 Kodeksu pracy wskazuje na inne źródła prawa pracy, szczególnie zaś porozumienia normatywne zawierane między partnerami socjalnymi, tj. układy zbiorowe i inne porozumienia zbiorowe, np. akty wewnątrzzakładowe w formie regulaminów i statutów.

1.2.1. Przepisy powszechnie obowiązujące w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny

pracy

Wśród źródeł prawa dotyczącego bezpieczeństwa i higieny pracy można wyróżnić akty prawne powszechnie obowiązujące, stanowione przez upoważnione do tego organy oraz porozumienia zawierane pomiędzy partnerami społecznymi, obowiązujące grupy, które takie porozumienia zawarły. Dodatkowo, jako źródło praw i obowiązków
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zostały wprowadzone zasady bhp, które szerzej zostały omówione w podrozdziale 1.2.2.

Przepisy powszechnie obowiązujące, poza wymienionym już Kodeksem pracy, są to akty wykonawcze bezpośrednio rozwijające postanowienia Działu X Kodeksu Pracy oraz przepisy ogólne, dotyczące określonych gałęzi pracy lub rodzajów prac, wydane na podstawie delegacji zawartej w art. 237(15) K.P., w którym poszczególni ministrowie
w drodze rozporządzeń doprecyzują przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

Do przepisów powszechnie obowiązujących należą również przepisy zaliczane do przepisów prawa pracy, takie jak ustawy ustanawiające nadzór i kontrolę nad warunkami pracy, a także przepisy dotyczące innych dziedzin prawa, jednakże regulujące sprawy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Do takich przepisów należy prawo budowlane, prawo górnicze i geologiczne czy też prawo atomowe.

Do grupy przepisów powszechnie obowiązujących należy zaliczyć również niektóre normy techniczne. Regułą określoną w art. 5 ust. 3 tej ustawy jest, że normy techniczne są dobrowolne. Obowiązek stosowania normy technicznej może jednak wynikać z powołania się na określoną normę w przepisie powszechnie obowiązującym. W takich przypadkach norma prawna, nakazując stosowanie normy technicznej, powoduje powszechność i obowiązek jej stosowania. Należy jednak zwrócić uwagę, że wzorem państw członkowskich Unii Europejskiej, można zauważyć tendencje do ograniczania norm powołanych do powszechnego stosowania.

1.2.2. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy to pozaprawne (nie określone w prawie) reguły bezpiecznego postępowania, wymagane przy wykonywaniu określonej pracy czy czynności, wynikające z doświadczenia oraz przesłanek naukowych i technicznych.

Przepisy będące na podstawie art. 9 K.P. przepisami prawa pracy, można podzielić na przepisy stanowione w drodze porozumienia zawartego pomiędzy partnerami społecznymi lub w ściśle określonych przypadkach przepisy wewnątrzzakładowe, ustanawiane przez samego pracodawcę.

Następną grupę przepisów stanowią przepisy bhp występujące
w ponadzakładowych i zakładowych układach zbiorowych pracy. Z przepisów Działu XI K. P. , w którym uregulowane zostały sprawy dotyczące porozumień zbiorowych nie zostały wyłączone sprawy z zakresu bhp, co otwiera drogę do regulowania tych spraw w układach zbiorowych pracy. Jednakże strony układu nie mogą wprowadzić do układu zbiorowego pracy porozumień mniej korzystnych od zawartych w przepisach powszechnie obowiązujących. Do układów zbiorowych pracy nie można wprowadzać postanowień, które na przykład ograniczałyby obowiązki pracownicze względem bhp gdyż działałoby to na niekorzyść pracownika powodując ograniczenie jego ochrony. Podobnie w układach zbiorowych pracy nie mogą być nakładane na pracowników dodatkowe obowiązki, gdyż te mogą być ustanawiane jedynie w drodze przepisów powszechnie obowiązujących. W zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy w układach zbiorowych pracy mogą być określone albo dodatkowe uprawnienia pracownicze, albo uszczegółowione uprawnienia wynikające z przepisów powszechnie obowiązujących.

Do najczęściej występujących w układach zbiorowych pracy uregulowań z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy zaliczyć można przede wszystkim;

• dodatkowe przywileje zdrowotne

• dodatkowe urlopy dla pracowników pracujących w warunkach szkodliwych lub uciążliwych oraz skrócenie dobowego wymiaru czasu pracy dla pracowników zatrudnionych w takich warunkach

• rekompensaty finansowe dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych oraz niebezpiecznych.

Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy ustanowione są po to, aby chronić życie
i zdrowie pracowników.

Aktem wewnątrzzakładowym, regulującym sprawy z zakresu bezpieczeństwa
i higieny pracy jest regulamin pracy. Zakres przedmiotowy regulaminu obejmuje uregulowania w zakresie wyposażenia pracowników w odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej, wykazy prac wzbronionych pracownikom młodocianym i kobietom, rodzaje prac i wykazy stanowisk pracy dozwolonej pracownikom młodocianym w celu odbywania przygotowania zawodowego, wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom młodocianym zatrudnionym w innym celu niż przygotowanie zawodowe, obowiązki dotyczące bhp
w tym sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się
z wykonywaną pracą.

Regulamin pracy ustala pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, jeżeli zatrudnia co najmniej 20 pracowników. W przypadku, gdy pracodawca nie może uzgodnić treści regulaminu z organizacją związkową lub gdy taka organizacja nie działa u pracodawcy, regulamin ustala sam pracodawca. Regulamin nie musi być ustalony, jeżeli w zakresie przewidzianym dla regulaminu obowiązują postanowienia układu zbiorowego pracy. Z treścią regulaminu pracodawca ma obowiązek zapoznać każdego pracownika.

Zasady bhp są regułami pozaprawnymi na wzór klauzul generalnych. Oznacza to, że nie są one zdefiniowane prawnie ani też określone w przepisach , jednak zgodnie
z obowiązującymi przepisami zarówno pracodawca jak i osoba kierująca pracownikami
i sam pracownik są obowiązani je przestrzegać, a ich naruszenie lub niestosowanie może spowodować sankcje przewidziane w Kodeksie Pracy. W teorii za zasady bezpieczeństwa i higieny pracy uważa się reguły postępowania wynikające
z doświadczenia życiowego oraz przesłanek naukowych i technicznych.

• 1.3. Organy nadzoru nad warunkami pracy

Państwowy nadzór nad warunkami pracy sprawują między innymi;

• Państwowa Inspekcja pracy,

• Państwowa inspekcja Sanitarna,

• Urząd Dozoru Technicznego

• Inne państwowe organy nadzoru, jak; urzędy morskie, urzędy górnicze, prokuratura, a także organy administracji architektoniczno- budowlanej
  i nadzoru budowlanego (starosta, wojewoda, Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego).

Społeczny nadzór nad warunkami pracy sprawują;

• związki zawodowe

• Społeczna Inspekcja Pracy.

Organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy,
w szczególności przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej jest Państwowa Inspekcja Pracy. Działa ona na podstawie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy z dnia 13.04.2007r. Kontroli PIP, w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz legalności zatrudnienia, zgodnie z art. 13 ustawy, podlegają;

• pracodawcy

• przedsiębiorcy, niebędący pracodawcami, na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące pracę na własny rachunek.

Państwowa Inspekcja Pracy sprawuje także nadzór i kontrolę zapewnienia przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków zajęć odbywających na jego terenie przez studentów i uczniów niebędących pracownikami.

Państwowa Inspekcja Pracy może również podejmować działania w zakresie prowadzenia badań oraz analizowania czynników szkodliwych i uciążliwych
w środowisku pracy .

Zgodnie z ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy inspektor pracy ma prawo przeprowadzenia kontroli o każdej porze, po okazaniu upoważnienia. Obowiązki pracodawcy/ przedsiębiorcy w trakcie kontroli polegają przede wszystkim na umożliwieniu inspektorowi dostępu do wszystkich pomieszczeń pracy, wglądu
w dokumenty, zapewnieniu terminowego udzielania niezbędnych informacji od pracowników i innych pracujących na terenie zakładu osób. Inspektor pracy ma prawo przesłuchiwać pracowników, byłych pracowników, osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy a pracodawca musi zapewnić możliwość przesłuchania tych osób.

W przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy czy przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy uprawnione są miedzy innymi do;

• nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie
  w przypadku naruszenia przepisów bhp,

• nakazania wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracobiorców,

• nakazania wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń, gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi,

• zakazania wykonywania pracy w miejscach powodujących bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi,

• i innych nakazów.

Za nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bhp osoba odpowiedzialna za stan bhp
w zakładzie pracy może zostać ukarana karą grzywny od 1.000 do 30.000 złotych.

W przypadku, gdy naruszenie przepisów bhp przez osobę odpowiedzialną za stan bhp nosi znamiona przestępstwa, inspektor pracy zawiadamia prokuratora o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Może też poinformować inne organy nadzoru i kontroli
o stwierdzonych podczas kontroli nieprawidłowościach objętych ich kompetencjami.

2. Podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

Podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zawarto w ustawie Kodeks Pracy oraz w przepisach wykonawczych (rozporządzeniach), wydanych na jej podstawie. Są to między innymi; rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisy bhp dotyczące wykonywania prac w różnych branżach. W myśl przepisów Kodeksu Pracy odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie ponosi pracodawca. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają;

• obowiązki pracowników w dziedzinie bhp,

• powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy .

Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników, poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

W szczególności pracodawca powinien;

• organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

• zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,

• zapewnić rozwój spójnej polityki, zapobiegającej wypadkom przy pracy
  i chorobom zawodowym,

• uwzględnić ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży oraz pracowników niepełnosprawnych w zakresie podejmowania działań profilaktycznych,

• zapewnić wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

• zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Obowiązek pracodawcy dotyczący zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy odnosi się nie tylko do pracowników, ale obejmuje także wszystkie osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy (np. umowy zlecenia, umowy o dzieło) w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę oraz wobec studentów i uczniów niebędących jego pracownikami, ale odbywających zajęcia na terenie zakładu.

Koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy w żaden sposób nie mogą obciążać pracowników.

Regulacje problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy mają charakter w większości przepisów bezwzględnie dwustronnie obowiązujących, co oznacza, że od ich treści nie są dopuszczalne jakiekolwiek odstępstwa, w tym także na zasadzie porozumienia stron stosunku pracy.

• 2.1. Obowiązki pracodawcy w zakresie szkoleń

Pracodawca jest zobowiązany zapewnić przeszkolenia pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenia te odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Szkoleniom podlegają wszyscy zatrudnieni bez względu na rodzaj wykonywanej pracy, w tym również osoby zatrudnione na podstawie umów prawa cywilnego, pracownicy zatrudnieni w celu przyuczenia do wykonywania określonej pracy, praktykanci. Również sam pracodawca musi odbyć szkolenie w dziedzinie bhp
i uaktualniać wiedzę w zakresie niezbędnym do wypełniania ciążących na nim obowiązków.

Przepisy przewidują dwa rodzaje szkoleń- szkolenia wstępne i okresowe.

2.1.1. Szkolenia wstępne

Szkolenia wstępne organizowane są przed dopuszczeniem pracownika do pracy. Ich celem jest dostarczenie pracownikowi wiedzy i umiejętności niezbędnych do wykonywania pracy z uwzględnieniem przepisów i zasad bezpieczeństwa oraz zapoznanie z zagrożeniami występującymi na konkretnych stanowiskach pracy. Szkolenie to obejmuje instruktaż ogólny oraz instruktaż stanowiskowy.

Instruktaż ogólny powinien zapoznać pracownika z przepisami bhp zawartymi
w kodeksie Pracy, w regulaminach pracy (o ile u danego pracodawcy taki regulamin istnieje) oraz zasadami udzielania pierwszej pomocy. Odbywają go, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, nowo zatrudnieni pracownicy, studenci-praktykanci oraz uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu.

Instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy, osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracodawca, który sam wykonuje takie zadania. Czas tego szkolenia nie może być krótszy niż 90 minut.

Instruktaż stanowiskowy - odbywa się na stanowisku pracy, na którym pracownik będzie pracował. Ma na celu zapoznanie pracownika z zagrożeniami występującymi na tym stanowisku, sposobami ochrony przed zagrożeniami oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy. Powinien on obejmować następujące etapy;

1. rozmowę wstępną instruktora (np. przełożony pracownika, mistrz, brygadzista)
   z pracownikiem,

2. pokaz i objaśnienie przez instruktora wszystkich czynności, jakie ma wykonywać pracownik na stanowisku pracy z zachowaniem bezpiecznych metod,

3. próbne wykonanie czynności przez pracownika i ewentualna ich korekta przez instruktora,

4. samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora.

Instruktaż stanowiskowy powinien być zakończony sprawdzianem wiadomości
z zakresu bezpiecznego wykonywania pracy. Pozytywne zdanie takiego sprawdzianu stanowi podstawę do dopuszczenia pracownika do pracy na określonym stanowisku. Czas trwania tego szkolenia powinien być uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.

Odbycie przez pracownika instruktażu ogólnego i stanowiskowego powinno być potwierdzone przez niego na piśmie oraz odnotowane w aktach osobowych pracownika. Oświadczenie pracownika o odbyciu szkolenia wstępnego powinno zawierać imię
i nazwisko pracownika, miejsce i datę odbycia szkolenia, podpis pracownika.

Oprócz w/w oświadczenia pracodawca powinien zadbać o wypełnienie i zamieszczenie w aktach osobowych pracownika „ Karty szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy”. Wzór takiej karty jest zamieszczony w załączniku nr 2 do rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

2.1.2. Szkolenia okresowe

Szkolenia okresowe są powtarzane w czasie trwania zatrudnienia. Ich celem jest przypomnienie i ugruntowanie wiedzy z zakresu bhp oraz zapoznanie uczestników
z nowymi rozwiązaniami techniczno- organizacyjnymi w tym zakresie. Częstotliwość tego szkolenia zależna jest od rodzaju i warunków wykonywania pracy.

Pierwsze szkolenie okresowe pracodawca i inne osoby kierujące pracownikami,
w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści, powinni odbyć w okresie
6 miesięcy od momentu rozpoczęcia pracy. Pozostałe grupy pracowników, powinny odbyć pierwsze szkolenie okresowe w okresie do 12 miesięcy.

Programy szkolenia okresowego powinny być tak opracowane, aby jak najbardziej zindywidualizować szkolenia w stosunku do stanowisk pracy, jakie istnieją u danego pracodawcy.

Szkolenie okresowe, z wyjątkiem szkolenia pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, może być przeprowadzone w formie;

• kursu - trwa nie krócej niż 15 godzin lekcyjnych, składa się z zajęć teoretycznych i praktycznych,

• seminarium- obejmuje nie mniej niż 5 godzin lekcyjnych,

• samokształcenia kierowanego- to forma szkolenia umożliwiająca uzyskanie, zaktualizowanie lub uzupełnienie wiedzy i umiejętności w zakresie bhp, na podstawie materiałów przekazanych przez organizatora szkolenia.

Szkolenie okresowe kończy się egzaminem, przeprowadzonym przed komisją powołaną przez organizatora szkolenia, sprawdzającym opanowanie materiału z zakresu kursu.
W przypadku pozytywnego wyniku egzaminu, organizator szkolenia wydaje zaświadczenie, które jest przechowywane w aktach osobowych uczestnika szkolenia.

Oprócz szkolenia pracowników powinnością pracodawcy jest udostępnienie pracownikom aktualnych instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy, dotyczących;

• stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,

• obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,

• postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,

• udzielania pierwszej pomocy.

• 2.2. Obowiązki pracodawcy w zakresie profilaktycznej ochrony

zdrowia

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku pracy. Dlatego, zanim osoba zatrudniona przystąpi do pracy, musi najpierw poddać się badaniom lekarskim i dostarczyć pracodawcy odpowiednie zaświadczenie, stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na stanowisku określonym w skierowaniu.

Profilaktyczne badania lekarskie pracownika obejmują;

1. Badania wstępne - przeprowadzane w momencie przyjęcia pracownika do pracy.

2. Badania okresowe- wykonywane w trakcie trwania zatrudnienia, w terminach wyznaczonych przez lekarza.

3. Badania kontrolne- podlega im każdy pracownik po chorobie trwającej dłużej niż 30 dni (bez znaczenia jest przyczyna niezdolności do pracy).

Okresowe i kontrolne badania lekarskie pracownik przeprowadza w miarę możliwości w godzinach pracy. Koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej pracowników ponosi
w całości pracodawca.

Badania lekarskie mają zastosowanie do wszystkich pracowników, bez względu na zajmowane stanowisko i rodzaj wykonywanej pracy.

Pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działania substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających, jest obowiązany zapewnić tym osobom badania lekarskie, także;

• po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami,

• po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek
  o objęcie tymi badaniami

Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy
u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy z tym pracodawcą.

Badania profilaktyczne pracowników mogą przeprowadzać wyłącznie lekarze posiadający odpowiednie kwalifikacje określone szczegółowo w rozporządzeniu.
Do takich badań uprawnieni są m. in. lekarze, którzy posiadają specjalizację
w dziedzinie; medycyny pracy, medycyny przemysłowej, medycyny morskiej
i tropikalnej, medycyny kolejowej lub higieny pracy.

Pracodawca zgodnie z ustawą o służbie medycyny pracy zobowiązany jest zawrzeć odpowiednią pisemną umowę- zlecenie na sprawowanie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi z podstawową jednostką służby medycyny pracy.

Skierowanie na badania profilaktyczne powinno zawierać informacje zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia, oprócz określenia rodzaju badania profilaktycznego czy informacji na jakim stanowisku pracy zatrudniony będzie pracownik - między innymi powinno zawierać informację o występowaniu na stanowisku pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych oraz aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

Badanie profilaktyczne kończy się orzeczeniem lekarskim stwierdzającym;

• brak przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku pracy lub

• przeciwwskazania zdrowotne do pracy na określonym stanowisku pracy.

Orzeczenia są wydawane w formie zaświadczeń według ustalonego wzoru, a lekarz prowadzący badanie profilaktyczne przekazuje je pracownikowi i pracodawcy. Pracodawca obowiązany jest przechowywać wydane orzeczenia w aktach osobowych pracownika.

Zakres profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami obejmuje ponadto;

1. Wykonywanie badań lekarskich poza terminem naznaczonych badań okresowych w przypadku;

1. stwierdzenia szkodliwego wpływu wykonywanej pracy na zdrowie pracownika i związanej z tym konieczności przeniesienia go do innej pracy,

2. ciąży pracownicy, jeżeli stan ten uniemożliwia jej wykonywanie dotychczasowej pracy,

3. stwierdzenia u pracownika niezdolności do wykonywania dotychczasowej pracy na skutek wypadku przy pracy, gdy jednocześnie pracownik nie został uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

4. w razie stwierdzenia u pracownika objawów choroby zawodowej,

2. Wykonywanie badań u pracowników zatrudnionych na stanowiskach
   o podobnych zagrożeniach przy pracy w warunkach występowania przekroczeń najwyższych dopuszczalnych stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.

2.3. Obowiązek oceny ryzyka zawodowego

Pracodawca ma obowiązek oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz informowanie pracowników o ryzyku zawodowym i zasadach ochrony przed zagrożeniami. Również § 39 rozporządzenia
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy zobowiązuje pracodawcę do oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego , występującego przy określonych pracach oraz stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko. Przepis ten także nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia organizacji pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia
i uciążliwych.

Zgodnie z definicją ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienie niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych, w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Ocena ryzyka zawodowego jest procesem analizowania ryzyka i wyznaczania jego dopuszczalności. W przypadku przedsiębiorstw zatrudniających do 10 pracowników,
w których pracodawca sam wykonuje zadania służby bhp i jest dobrze zorientowany
w rodzaju i technologii wykonywanej pracy może sam przeprowadzić ocenę ryzyka.
W małych przedsiębiorstwach ocenę ryzyka może przeprowadzić pracownik służby bhp lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań bhp. Dokonanie oceny ryzyka można zlecić ekspertom spoza zakładu, przy czym zawsze odpowiedzialność za prawidłowe przeprowadzenie oceny ryzyka spoczywa na pracodawcy.

Do oceny ryzyka zawodowego powinno być zaangażowanych jak najwięcej pracowników, ponieważ to oni najlepiej znają swoje stanowiska pracy.

Jednym z najczęściej stosowanych w praktyce rozwiązań jest ocena ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy. Warunkiem stosowania takiego rozwiązania jest, aby przy dokonywaniu oceny ryzyka na stanowisku pracy;

• uwzględnić wszystkie prace wykonywane na tym stanowisku,

• zidentyfikować wszystkie zagrożenia występujące przy poszczególnych pracach wykonywanych na tym stanowisku,

• oszacować ryzyko występujące przy poszczególnych pracach,

• określić i podjąć niezbędne działania profilaktyczne.

Przystępując do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego należy pamiętać, że jej podstawowym celem jest zapewnienie możliwie najlepszej ochrony zdrowia pracowników, a nie spełnienie wyłącznie wymogu formalnego, wynikającego
z przepisów bhp. Wynikiem oceny powinno być ustalenie;

• czy ryzyko jest odpowiednio kontrolowane i czy można je uznać za akceptowalne,

• jeżeli nie, to jakie środki można zastosować w celu jego redukcji,

• jakie priorytety należy przyjąć redukując ryzyko,

• jakie środki można zastosować w celu dalszej poprawy bezpieczeństwa
  i ochrony zdrowia pracowników .

Ocenę ryzyka powinno się przeprowadzać możliwie w najprostszy sposób. W wielu małych przedsiębiorstwach nie występują liczne zagrożenia i z reguły można je łatwo zidentyfikować. Ważne jest, aby przy określaniu zagrożeń i ocenie związanego z nimi ryzyka, opierać się na zasadach zdrowego rozsądku.

Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego powinna uwzględniać następujące elementy;

1. opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie;

• stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,

• wykonywanych zadań,

• występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,

• stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,

• osób pracujących na tym stanowisku.

2. wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska przy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,

3. datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.

Przepisy bhp nie wskazują konkretnie, jak często należy dokonywać oceny ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach pracy w zakładzie. Informacje na temat częstotliwości przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego zawiera Polska Norma PN-N-18002:2000 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.

Norma ta zaleca przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego przy tworzeniu nowych stanowisk pracy, okresowo i zawsze wówczas, gdy wykorzystywane do jego oceny informacje straciły swoją aktualność, a w szczególności w następujących przypadkach;

• przy wprowadzaniu zmian na stanowiskach pracy (np. technologicznych lub organizacyjnych),

• po zmianie obowiązujących wymagań, odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy (określenie w przepisach np. nowych norm najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych może mieć zasadniczy wpływ na dopuszczalność),

• po wprowadzeniu zmian stosowanych środków ochrony indywidualnej
  i zbiorowej .

Ponowną ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza się zawsze, jeżeli na stanowisku pracy doszło do wypadku przy pracy, lub w przypadku stwierdzenia choroby zawodowej. Ponowna ocena ryzyka zawodowego może także być konieczna z powodu popełnienia błędów w poprzedniej ocenie (np. niewłaściwa identyfikacja zagrożeń lub niewłaściwe oszacowanie ryzyka).

Pracodawca ma obowiązek poinformowania pracownika o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Informację tę może przekazać sam pracodawca, bądź może być ona przekazana za pośrednictwem kierownika zakładu, bezpośredniego przełożonego pracownika a także przez oceniający ryzyko w firmie zespół.

Pracodawca powinien ustalić w regulaminie pracy sposób poinformowania pracownika o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą. Dla celów dowodowych, aby uniknąć ewentualnych kwestii spornych, pracownik powinien potwierdzić na piśmie podpisem fakt zapoznania się z wynikami oceny ryzyka zawodowego i podjętymi przez pracodawcę działaniami profilaktycznymi (zapobiegawczymi lub korygującymi0 dotyczącymi jego stanowisk pracy.

Pracodawca obowiązany jest zapoznać pracownika z wynikami oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach, po każdym okresowym przeprowadzeniu oceny tego ryzyka.

2.4. Obowiązek zapobiegania chorobom zawodowym

Za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, o ile została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub wywołał ją sposób wykonywania pracy. Mamy tutaj do czynienia z tzw. „narażeniem zawodowym”.

Do obowiązków pracodawcy należy;

1. utrzymywanie w stanie stałej sprawności urządzeń ograniczających lub eliminujących szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzeń służących do pomiarów tych czynników,

2. przeprowadzanie, na swój koszt, badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrowanie i przechowywanie wyników tych badań i pomiarów oraz udostępnianie ich pracownikom .

Jeżeli u pracownika podejrzewa się chorobę zawodową, pracodawca jest obowiązany;

• niezwłocznie zgłosić ten fakt właściwemu organowi Państwowej inspekcji Sanitarnej i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy (wzór w załączniku do rozporządzenia),

• zbadać przyczyny choroby zawodowej, jej charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą,

• usunąć czynniki wywołujące powstanie choroby zawodowej i zastosować właściwe środki zapobiegawcze,

• realizować zalecenia lekarskie, tj. przenieść pracownika na inne stanowisko pracy, na którym nie występują zagrożenia mogące pogorszyć jego stan zdrowia,

• wypłacić dodatek wyrównawczy równy wysokości ewentualnie utraconego wynagrodzenia w związku z przeniesieniem na inne stanowisko pracy, przez okres nie przekraczający 6 miesięcy,

• prowadzić rejestr zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby zgodnie z rozporządzeniem.

Podejrzenie choroby zawodowej właściwym organom może zgłosić;

• pracodawca zatrudniający pracownika, u którego podejrzewa się chorobę zawodową,

• pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę. Pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną,

• lekarz lub lekarz dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął podejrzenie wystąpienia u pacjenta choroby zawodowej; lekarze kierują w takim przypadku na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu lub braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej.

2.5. Obowiązki związane z wypadkami przy pracy

Podstawowe zasady realizacji powyższego obowiązku to:

1. zapobieganie zagrożeniom,

2. przeprowadzanie oceny ryzyka związanego z zagrożeniami, które nie mogą być wykluczone,

3. likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstawania,

4. dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości pracownika,
   w szczególności przez odpowiednie projektowanie i organizowanie stanowisk pracy, dobór maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy,
   a także metod produkcji i pracy- z uwzględnieniem zmniejszenia uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie oraz ograniczenia negatywnego wpływu takiej pracy na zdrowie pracowników,

5. stosowanie nowych rozwiązań technicznych,

6. zastępowanie niebezpiecznych procesów technologicznych, urządzeń, substancji i innych materiałów- bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi,

7. nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej,

8. instruowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Za wypadek przy pracy uważa się zdarzenie, które spełnia łącznie 4 warunki;

1. zdarzenie nagłe,

2. wywołane przyczyną zewnętrzną,

3. nastąpiło w związku z praca,

4. spowodowało uraz lub śmierć, uszkodzenie tkanek ciała lub narządów wewnętrznych .

Niektóre wypadki są traktowane na równi z wypadkami przy pracy, chociaż ich związek z pracą jest dalszy, a niekiedy tylko pochodny. Może się zdarzyć, że pracownik ulegnie zdarzeniu wypadkowemu w trakcie wykonywania powierzonych mu zadań nie pozostających w bezpośrednim związku z pracą. W zakresie uprawnień do świadczeń ubezpieczeniowych będzie to wypadek, któremu pracownik uległ;

• w czasie podróży służbowej do miejsca delegowania lub np. między miejscem oddelegowania a miejscem zakwaterowania albo w miejscu zakwaterowania , chyba, ze wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,

• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,

• przy wykonaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Dokumentowanie wypadków odbywa się w karcie wypadku przez podmiot związany
z poszkodowanym zgodnie z ustawą i rozporządzeniem.

Rozróżniamy następujące rodzaje wypadków przy pracy;

1. Śmiertelny wypadek przy pracy - śmierć w wyniku wypadku następuje

w okresie do 6 miesięcy od daty wypadku.

2. Ciężki wypadek przy pracy - to taki wypadek, który powoduje ciężkie uszkodzenie ciała w postaci utraty wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub innego uszkodzenia ciała albo rozstroju zdrowia, naruszającego podstawowe funkcje organizmu. Ciężkie uszkodzenie ciała, to także zagrażająca życiu lub nieuleczala choroba, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

3. Lekki wypadek przy pracy- każdy inny wypadek nie wyczerpujący znamion wypadku śmiertelnego i ciężkiego.

4. Zbiorowy wypadek przy pracy - zdarzenie wypadkowe, w wyniku którego poszkodowane są co najmniej 2 osoby.

W razie wypadku przy pracy pracodawca ma obowiązek zapewnić;

• udzielenie poszkodowanemu pierwszej pomocy

• zabezpieczenie miejsca wypadku,

• zawiadomienie o wypadku właściwego inspektora pracy i prokuratora (wypadek ciężki, zbiorowy, śmiertelny),

• powołanie zespołu powypadkowego,

• - ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku,

• określenie wniosków i środków profilaktycznych,

• sporządzenie i zatwierdzenie protokołu powypadkowego, zgodnie
  z rozporządzeniem,

• doręczenie protokołu powypadkowego poszkodowanemu,

• doręczenie protokołu powypadkowego właściwemu inspektorowi pracy (wypadek ciężki, zbiorowy, śmiertelny),

• zarejestrowanie wypadku w rejestrze wypadków lub w karcie wypadku,

• sporządzenie statystycznej karty wypadku do GUS, zgodnie
  z rozporządzeniem .

Zaniechanie obowiązku powiadomienia o wypadku przy pracy (śmiertelnym , ciężkim lub zbiorowym) właściwych organów, w tym inspektora pracy, stanowi wykroczenie i jest zagrożone kara grzywny 1.000 - 30.000zł.

Celem postępowania powypadkowego (dochodzenia powypadkowego) jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosowanie odpowiednich środków prewencyjnych, zapobiegających podobnym wypadkom w przyszłości. Szczegółowy sposób postępowania zespołu powypadkowego i sporządzania dokumentacji powypadkowej określa rozporządzenie.

Miejsce wypadku powinno być zabezpieczone przed;

- wstępem osób niepowołanych,

- uruchomieniem bez potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które zostały

wstrzymane w związku z wypadkiem,

- dokonywaniem zmian położenia maszyn, urządzeń technicznych i innych

przedmiotów, które spowodowały wypadek lub mogą okazać się pomocne w ustaleniu

jego okoliczności i przyczyny.

Dokonywanie zmian w miejscu wypadku bez uzyskania zgody odpowiednich organów jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia grożącemu niebezpieczeństwu.

Okoliczności i przyczyny wypadków ustala, powołany przez pracodawcę zespół powypadkowy w następującym składzie, zawsze dwuosobowym;

- pracownik służby bhp i społeczny inspektor pracy- jeśli w zakładzie powołano służbę

bhp i w zakładzie działają związki zawodowe,

- pracodawca lub pracownik, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp lub

specjalista spoza zakładu pracy i przedstawiciel załogi- jeśli w zakładzie nie

powołano służby bhp i nie działają związki zawodowe,

- pracodawca i specjalista spoza zakładu pracy - w przypadku, gdy w zakładzie pracy

zatrudnionych jest na tyle mało pracowników, że powołanie zespołu w składzie

podanym w powyższych punktach nie jest możliwe.

Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku, protokół powypadkowy. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku w terminie dłuższym niż 14 dni, jeżeli nastąpiły uzasadnione przeszkody lub trudności, wymaga podania przyczyny tego opóźnienia w treści protokołu powypadkowego.

Na podstawie wszystkich protokołów powypadkowych należy prowadzić
w zakładzie rejestr wypadków przy pracy.

Rejestr wypadków przy pracy zawiera;

- imię i nazwisko poszkodowanego,

- miejsce i datę wypadku,

- informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego,

- datę sporządzenia protokołu powypadkowego,

- stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy,

- datę przekazania do ZUS wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy,

- liczbę dni niezdolności do pracy,

- inne informacje, niebędące danymi osobowymi, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe, w tym wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego.

Kodeks pracy zobowiązuje pracodawcę do systematycznego analizowania przyczyn wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy. Na podstawie wyników tych analiz pracodawca powinien stosować właściwe środki zapobiegawcze.

1. Obowiązki informacyjne pracodawcy z zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy

Pracodawca jest zobowiązany przekazywać pracownikowi informację o:

- zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych

stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania
w przypadkach awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników,

- działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub

ograniczenia zagrożeń,

- pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy i wykonywania

czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników.

Informacja o pracownikach, o których mowa powyżej, obejmuje;

- imię i nazwisko,

- miejsce wykonywania pracy,

- numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej.

Pracodawca jest zobowiązany udostępnić pracownikom do stałego korzystania aktualnie obowiązujące instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące;

1. Stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,

2. Obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,

3. Postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi.

4. Udzielania pierwszej pomocy.

5. Zasad postępowania w razie nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.

Instrukcje powinny określać;

1. czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy,

2. zasady i sposoby bezpiecznego wykonania danej pracy,

3. czynności do wykonania po jej zakończeniu,

4. zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników.

Ponadto pracodawca zapewnia także pracownikom informacje o zmianach
w procesie technologicznym, zmianach konstrukcyjnych urządzeń technicznych oraz zmianach w sposobie użytkowania pomieszczeń .

2.7. Obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia pierwszej pomocy

w nagłych wypadkach

Nowe obowiązki pracodawcy związane z ochroną zdrowia i życia pracowników
w nagłych wypadkach przedstawiają się następująco:

Pracodawca powinien:

- zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach,

zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników,

- wyznaczyć pracowników do udzielania pierwszej pomocy i wykonywania czynności

w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników, zgodnie z przepisami

o ochronie przeciwpożarowej,

- zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności
w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa

medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej. Działania te powinny być dostosowane

do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników
i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu

występujących zagrożeń,

- informować i dostarczyć pracownikom instruktażu w przypadku możliwości

wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia.

Pracodawca jest zobowiązany umożliwić pracownikom, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla ich zdrowia lub życia albo dla zdrowia lub życia innych osób, podjęcie działań w celu uniknięcia niebezpieczeństwa- nawet bez porozumienia
z przełożonym- na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych. Pracownicy, którzy podjęli takie działania, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych konsekwencji tych działań, pod warunkiem , że nie zaniedbali swoich obowiązków.

W razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany;

- wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne,

- do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawać polecenia wznowienia pracy.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. W szczególności pracodawca powinien zapewnić:

1. Punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywane są prace powodujące duże ryzyko wypadku lub związane z wydzielaniem się par, gazów albo pyłów substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne ze względu na ostre działanie toksyczne.

2. apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.

Ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy powinno być ustalone
w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń.

Obsługa punktów i apteczek na każdej zmianie powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy. W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach powinny być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy wyznaczonych pracowników do ich obsługi.

Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny być odpowiednio oznakowane, zgodnie z Polską Normą i łatwo dostępne.

1. Inne obowiązki pracodawcy

Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych stanowiskach pracy.

Ponadto pracodawca jest zobowiązany konsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, w szczególności dotyczące;

- zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzanie nowych

procesów technologicznych oraz substancji i preparatów chemicznych, jeżeli mogą

stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników,

-oceny ryzyka zawodowego występującego przy określonych pracach oraz

informowania pracowników o tym ryzyku,

- tworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy lub powierzania wykonywania zadań

tej służby innym osobom oraz wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej

pomocy, a także wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji

pracowników,

- przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia

roboczego,

- szkolenia pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pracownicy i ich przedstawiciele mogą przedstawiać pracodawcy wnioski w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych, a pracodawca zapewnia odpowiednie warunki do przeprowadzania tych konsultacji.

Pracodawca posiada jeszcze istotny obowiązek wynikający z Kodeksu Pracy - utworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.

Nowe obowiązki pracodawcy wprowadzone przez znowelizowany Kodeks Pracy związane są z ochroną zdrowia i życia pracowników oraz zapewnieniem bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy. Nowe obowiązki to:

• reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa
  i higieny pracy oraz dostosowywanie podejmowanych środków w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy,

• zapewnienie rozwoju spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy,

• uwzględnianie ochrony zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych
  w ramach podejmowanych działań profilaktycznych.

Realizacja tych obowiązków powinna następować na podstawie najnowszych osiągnięć nauki i techniki, przede wszystkim dorobku ergonomii, socjologii, psychologii
i medycyny pracy.

3. Rozwój odpowiedzialności za bezpieczną i higieniczną pracę

3.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy inwestycją w przyszłość firmy

Od wielu lat statystyki Państwowej Inspekcji Pracy alarmują wysokimi wskaźnikami wypadkowości lecz nadal kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy traktowane są
w wielu przedsiębiorstwach po macoszemu. Zazwyczaj dopiero konieczność wypłaty znacznego odszkodowania lub widmo postępowania prokuratorskiego, w konsekwencji zaistnienia poważnego wypadku, powodują podjęcie działań w kierunku poprawy poziomu bezpieczeństwa pracy. Szukając odpowiedzi na taki stan rzeczy widoczny staje się standard pośród kadry kierowniczej oraz właścicieli firm , iż wydatki związane z bezpieczeństwem pracy to niepotrzebne obciążenie firmy. Dzieje się tak, ponieważ kwestie bezpieczeństwa pracy traktowane są jak zjawisko istniejące obok logistyki firmy. W związku z tym, dążąc do usprawnienia układu logistycznego firmy nikt nie myśli o realizacji auditu bezpieczeństwa lub o inwestowaniu w techniczne środki bezpieczeństwa. Jest to błędne założenie, gdyż optymalnie działające przedsiębiorstwo to takie, gdzie środowisko pracy nie zagraża pracownikom. Można tutaj przytoczyć przykład jednej spośród krajowych firm branży AGD, gdzie dopiero poważny wypadek pracownika sprawił, że firma zrealizowała audit bezpieczeństwa. Wdrożenie zawartych w tym dokumencie wytycznych nie tylko poprawiło poziom bezpieczeństwa pracy

a także wydatnie podniosło efektywność wydziału produkcji. Dzięki inwestycji
w bezpieczeństwo skrócono czas cykli transportowych wózków widłowych oraz zwiększono przepustowość korytarzy transportowych w hali produkcyjnej. Niestety takie przypadki są wyjątkami. Nadal w wielu firmach nakłady na bezpieczeństwo są ograniczone do absolutnego minimum, określonego przepisami prawa.

Negatywnym zjawiskiem kształcącym wysoki poziom wypadkowości w Polsce jest też ogólny spadek kwalifikacji pracowników. Znaczące nasilenie zjawiska emigracji zarobkowej sprawiło, że powstały braki kadrowe w niejednej firmie. Coraz trudniej jest pozyskać wykwalifikowanego i doświadczonego pracownika. Zatrudniane są zatem osoby młode, niedoświadczone, bez niezbędnych kwalifikacji zawodowych. Należy jednak mieć świadomość, iż taki pracownik nie posiada praktycznej wiedzy, pozwalającej identyfikować zagrożenia oraz zapobiegać potencjalnie niebezpiecznym sytuacjom. Również nie dysponuje on praktyczną wiedzą i umiejętnościami gwarantującymi, iż powierzone obowiązki będą wykonywane w sposób maksymalnie efektywny. Tego rodzaju wiedzę posiadają natomiast starsi stażem pracownicy ale są oni przeważnie przeciążeni obowiązkami, przez co nie mogą poświecić uwagi tym mniej doświadczonym kolegom z pracy. Również same firmy nie są chętne do przeprowadzania dodatkowych szkoleń z uwagi na nasilającą się emigrację siły roboczej.

Przedstawiona sytuacja nie jest obrazem zbyt optymistycznym, co znajduje potwierdzenie w statystykach Państwowej Inspekcji Pracy, gdzie rośnie udział najcięższych wypadków. W tym stanie rzeczy receptą mogło by być między innymi podwyższenie pensji najlepszym pracownikom - by zatrzymać ich w firmie oraz systematyczne przeprowadzanie szkoleń pracowników młodych.

Literatura podaje racjonalne rozwiązania zaistniałej sytuacji rynkowej, które to rozwiązania sprzyjają podniesieniu poziomu bezpieczeństwa pracy, są to między innymi;

4. przeprowadzenie auditu bezpieczeństwa układu logistycznego firmy, skutkującego wdrożeniem najistotniejszych z zaproponowanych propozycji usprawnień,

5. stworzenie stanowiskowych instrukcji pracy oraz regulaminów ruchu precyzyjnie określających zasady bezpiecznej o efektywnej pracy, rodzaj występujących zagrożeń oraz zakres odpowiedzialności pracownika,

6. podczas modernizacji lub budowy nowych obiektów stosowanie technologii produkcji, transportu oraz magazynowania dostosowanych do specyfiki danej branży,

7. stosowanie nowoczesnych maszyn i urządzeń o wysokim stopniu automatyzacji, wymagających mniejszego doświadczenia od obsługujących ich osób,

8. zastosowanie środków nadzoru pracowników, zarówno organizacyjnych jak
   i technicznych (np. rejestratory pracy wózków widłowych ECS),

9. szkolenie kadry kierowniczej średniego i niższego szczebla.

Należy dodatkowo podkreślić, iż nawet w przypadku przedsiębiorstw nie borykających się z brakami kadrowymi lub z problemem wypadkowości realizacja powyższych zaleceń może spowodować obniżenie kosztów operacyjnych lub zwiększenie efektywności układu produkcyjno- magazynowego.

Inwestycja w techniczne i organizacyjne środki bezpieczeństwa jest bowiem bardzo często inwestycją optymalizująca pracę przedsiębiorstwa a więc inwestycją
w przyszłość firmy.

3.2. Menedżer bezpieczeństwa i higieny pracy

Na przestrzeni ostatnich wieków jesteśmy świadkami olbrzymiej ewolucji społeczeństwa przemysłowego, powstania społeczeństwa informacyjnego,
z wszechobecnym komputerem i internetem. Najistotniejszą cechą tych przemian jest to, że wiedza i informacja staje się źródłem strategii i przemian społeczeństwa. Obecnie coraz bardziej doceniane są te umiejętności pracownicze, które mają związek z tempem postępu. Dla potrzeb gospodarki narodowej należy więc przygotować pracowników zdolnych do posługiwania się nowymi technologiami i nacechowanych postawami innowacyjnymi.

W ramach postępu technicznego wprowadza się do produkcji nowe rodzaje maszyn
i urządzeń, które zmieniają warunki pracy człowieka. Aby nowe warunki pracy nie wpłynęły ujemnie na zatrudnionych, konieczne staje się uwzględnienie w nowej technice fizjologicznych i psychologicznych właściwości człowieka. Na tym tle wyłania się problem harmonizowania człowieka z pracą, problem racjonalnej ochrony życia
i zdrowia przed ewentualnymi zagrożeniami i niebezpieczeństwami.

Tym problemom stawić czoło musi menedżer BHP, który odpowiada za pełne zapewnienie bezpieczeństwa pracy w organizacji. Praca menedżera BHP jest równie wymagająca i obciążająca, jak niewdzięczna i stresująca. Znajduje się on między wymagającym zarządem organizacji i krytycznie nastawionymi pracownikami, przy czym wymagania i oczekiwania obu stron są w znacznym stopniu sprzeczne. Menedżer BHP musi umieć godzić i znajdować sensowne kompromisy, co czasami prowadzi do złego wypełniania przez niego funkcji łącznika i reprezentanta.

Menedżer BHP jest zmuszony często do radzenia sobie z pracownikami o niskim poziomie wykształcenia i morale, zdarzają mu się często ludzie agresywni, nieprzewidywalni i nieodpowiedzialni. Dawne nazwy- dozór, nadzór- zachowują wiec swój sens, mimo ich archaiczności, tym bardziej, że na wielu stanowiskach występują duże zagrożenia wypadkowe i ścisły nadzór jest często niezbędny.

Menedżer BHP musi biegle znać;

10. proces techniczny w organizacji,

11. parametry pracy maszyn i urządzeń,

12. instrukcje stanowiskowe,

13. przepisy i wymagania BHP , ochrony środowiska i bezpieczeństwa przeciwpożarowego,

14. normy pracy (czasowe i wydajnościowe) oraz normy jakościowe,

15. strukturę organizacyjną i podział w całej organizacji.

Ponadto oczekuje się od niego znajomości prawa pracy, rożnych zakładowych regulacji ( regulaminu pracy, wynagradzania, układu zbiorowego pracy), znajomości socjologii i psychologii pracy, ergonomii i wielu innych rzeczy. Dodatkowo obciążony jest obowiązkiem wypełniania różnych dokumentów ( raportów, rozliczeń, kart pracy). Jest to odpowiedzialne stanowisko, nakładające wiele obowiązków
i odpowiedzialności, dlatego też menedżer BHP powinien być przede wszystkim profesjonalistą i chronić ludzi przed zagrożeniami tak, jak nakazują to przepisy

i zasady, wreszcie- ludzka przyzwoitość.

Praca menedżera BHP ma przyszłość, ale nie w sensie zwodu związanego
z ograniczaniem zagrożeń, takich jak; pyły czy szkodliwe substancje, bo liczba osób pracujących w takim narażeniu zmniejsza się radykalnie. Natomiast rosną lawinowo skutki nieprawidłowego oświetlenia, niedostosowanych do pracownika stanowisk komputerowych, stresu, rywalizacji itd. Koszty absencji i chorób z tych powodów są równie dotkliwe, jak skutki klasycznych zagrożeń. Trzeba będzie stosować coraz bardziej finezyjne techniki pomocy coraz słabszemu w gruncie rzeczy człowiekowi. Menedżer BHP powinien wprowadzać nowe rozwiązania, organizować warsztaty
i szkolenia, które promowałyby w jakimś sensie ewolucję zawodu w stronę psychospołecznych aspektów pracy i możliwości ochrony pracowników. Takie działania wymagają jednak nie tyle społecznikostwa, co skuteczności menedżerskiej
i odpowiednich kwalifikacji.

Problem wiedzy, szczególnie fachowej zaczyna się już na etapie rozmowy
z pracodawcą o profilu idealnego kandydata na menedżera BHP. Większość pracodawców z łatwością potrafi określić wymagania merytoryczne, jakie ma wobec swojego przyszłego pracownika. Wymieniają profil studiów, znajomość języka, czy specyficzne doświadczenie w określonej branży. Problemy zaczynają się przy omawianiu tzw. pozostałych umiejętności. Tutaj padają najczęściej stwierdzenia, że powinien być komunikatywny, łatwo nawiązywać kontakty, szybko podejmować decyzje i w zasadzie tyle.

Uznanie wiedzy fachowej i umiejętności technicznych za najważniejszy klucz do sukcesu w pracy ma dwie przyczyny. Po pierwsze, wiedza fachowa jest kompetencją progową, która jest niezbędna do prawidłowego wykonania szeregu czynności. Po drugie, kompetencje progowe są to umiejętności minimalne, bez posiadania których nie można pracować na danym stanowisku. Wiedza fachowa na stanowisku menedżera BHP jest ważna, ale w obecnej rzeczywistości ważne jest też , by problem bezpieczeństwa i higieny pracy, uczyniony był ważnym i potrzebnym w organizacji. Ważne jest by menedżer BHP pociągał ludzi za sobą, a nie ich popędzał. Tym co nas popycha do działania, co nadaje koloryt naszym myślom i czynom, co dodaje nam energii a niekiedy wręcz uskrzydla- są emocje. Dlatego też wyzwaniem wobec menedżera BHP musi być mistrzostwo, wirtuozeria w zakresie ludzkich uczuć. Innymi słowy- nie będzie menedżerem BHP, tak dzisiaj, jak i w najbliższej przyszłości nikt, kto nie posiądzie kompetencji emocjonalnych, nazywanych niekiedy kompetencjami wyróżniającymi , które odróżniają najlepszych menedżerów od przeciętnych.

Menedżer BHP musi przede wszystkim uwzględnić zachodzące i przewidywane zmiany np.; w organizacji, zachowaniu pracowników i otoczeniu, które stwarzają wyzwania dla tradycyjnych przyzwyczajeń oraz znaczenia i roli dotychczasowych rozwiązań prawnych i środków przymusu w sferze zapewnienia właściwych warunków pracy.

W Polsce procesy te zachodzą w sposób przyspieszony. Wraz z rozwojem techniki
i technologii ograniczanie ryzyka zawodowego do poziomu akceptowalnego stało się stosunkowo łatwe, natomiast czynnik ludzki staje się coraz ważniejszym i zarazem najtrudniejszym do opanowania.

W otoczeniu, w którym warunki pracy szybko się zmieniają, pracownik będzie dążył do jak najszybszego zaspokojenia swoich potrzeb, szczególnie tych, które przedstawiają dla niego największą wartość. Problem polega na tym, aby zaspokojenie tych najważniejszych potrzeb było zgodne z interesami firmy. O poziomie warunków pracy decyduje w poważnym stopniu jakość menedżera BHP. Stanowi ona warunek nie tyle dostateczny, co konieczny, aby ten poziom był właściwy. Niedostatecznie przygotowany pracownik BHP z perspektywy kompetencji progowych
i wyróżniających, nie zauważy zagrożeń w środowisku pracy i nie podejmie właściwych decyzji. Podstawą dobrej pracy menedżera BHP jest umiejętność poruszania się w obszarze zarządzania bezpieczeństwem pracy, procedur i standardów bezpieczeństwa. Jego podstawowym celem jest dbanie o zdrowie pracownika,
a zdrowie pracownika jest stanem dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego oraz socjalnego, a nie tylko brakiem choroby lub okresowej niesprawności. Menedżer BHP musi zwrócić uwagę nie tylko na oczywiste czynniki zagrożeń w środowisku pracy, ale również na czynniki psychospołeczne, mające wpływ na samopoczucie pracowników.

ZAKOŃCZENIE

Bezpieczeństwo i higiena pracy jest obowiązkiem prawnym i społecznym każdego pracodawcy, a także przedsiębiorcy, niebędącego pracodawcą na rzecz którego jest świadczona praca. Pracodawcy i przedsiębiorcy, którzy świadomie inwestują
w bezpieczeństwo i higienę pracy w swojej firmie wiedzą, że w ten sposób nie tylko zapobiegają wypadkom i chorobom spowodowanym pracą, ale również budują pozytywny wizerunek swojej firmy, stanowiący zasadniczy element jej sukcesów.

Tworzenie bezpiecznych warunków pracy oraz motywowanie ludzi do bezpiecznego postępowania to nie tylko wywiązywanie się z obowiązku nałożonego przez prawo na pracodawcę, ale także inwestycja, która się opłaca.

BIBLIGORAFIA

I. Akty normatywne;

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ustawa zasadnicza z 2 kwietnia 1997r.,

(Dz. U. Nr 78, poz. 483).

2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy (Dz. U. Z 1998r., Nr 21, poz.

94 z późniejszymi zmianami).

3. Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. Prawo geologiczne i górnicze ( Dz. U. z 2005r.,

nr 228, poz. 1947).

4. Ustawa z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane ( Dz. U. z 2003r., nr 207,

poz.2016).

5. Ustawa z dnia 27 czerwca 1997r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. nr 96,

poz.593 z późn. zm.).

6. Ustawa z dnia 29 listopada 2000r. Prawo atomowe (Dz. U. z 2004r., nr 161, poz.

1689).

7. Ustawy z dnia 11 września 2002r. o normalizacji (Dz. U. nr 169, poz. 1386 z

późn. zm.).

8. Ustawa z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu

wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. nr 199, poz. 1673 z dnia 28

listopada 2002r. z późn. zm.).

9. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 21

maja 2007, Nr. 89, poz. 589).

10. Ustawa z dnia 21 listopada 2008r. o zmianie ustawy- Kodeks Pracy (Dz. U. nr

223, poz.1460).

11. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996r. w

sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu

profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich

wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (Dz. U. nr 69,

poz.332 z późn. zm.).

12. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997r. w

sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ( Dz. U. z 2003r.,

nr 169, poz. 1650, z późn. zm.).

13. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002r. w sprawie sposobu

dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz. U. nr 132,

poz.1121).

14. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 24 grudnia 2002r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania

(Dz. U. nr 237, poz. 2015).

15. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004r.w sprawie

szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 180, poz.

1860 z późn. zm.)

16. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 16 września 2004r. w sprawie

wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy ( Dz. U.

z 2004r. nr 227, poz. 2298).

17. Rozporządzenie Ministra Pracy i polityki Społecznej z dnia 7 stycznia 2009r.,

w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (Dz. U.. 14, poz.2015).

18. Rozporządzenie Rady Ministrów z 30 czerwca 2009r. w sprawie chorób

zawodowych (Dz. U. nr 132,poz.1115).

19. Rozporządzenie rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009r. w sprawie ustalania

okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 105, poz. 870).

II. Publikacje;

1. Chojnicki J. , Jarosiewicz G., ABC BHP, Informator dla pracodawców, Warszawa

2010.

2. Jaśkowski K., Układy zbiorowe pracy- praktyczny komentarz, Wydawnictwo ZPP,

Warszawa 1994r.

3. Kowalski J., Podstawy prawne ochrony pracy w Polsce, [w:] Bezpieczeństwo pracy
i ergonomia, pod red. Nauk. D. Koradecka, Warszawa, CIOP 1999.

4. Kowalski J., Postanowienia międzynarodowego prawa bhp w polskim prawie pracy-

Atest Ochrona Pracy z 1999r., Nr 1 - dodatek specjalny.

5. Michalski W., Bezpieczeństwo pracy edukacyjnym wyzwaniem XXI wieku, [w;] A.

Kusztelak, A. Zduniak (red.); Kształcenie zawodowe w teorii edukacyjnej, Poznań

2006.

6. Oleksyn T, Zarządzanie kompetencjami, teoria i praktyka, Kraków 2006.

7. Podgórski D., Projekt PHARE „Dalsze przyjmowanie i wdrażanie prawa Unii

Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy”, [w:] Bezpieczeństwo

Pracy 6/2002, Centralny Instytut Ochrony Pracy.

8. Rączkowski B., BHP w praktyce, Wydanie XII, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia

Kadr Sp. z o.o., Gdańsk 2010.

9. Szubert W., Ochrona pracy. Studium społeczno- prawne, Warszawa 1966.

10. Wyka T., Bezpieczeństwo i higiena pracy- po nowelizacji prawa pracy,

Wydawnictwo Difin, Wydanie II, Warszawa 1999r.

III. Źródła internetowe:

1. http://www.ciop.pl/610.html (5.05.2011r.)

2. http://www.bhp.org.pl ( 13.04.2011r.).

3. http://www.pip.gov.pl (19.04.2011r.).

4. http://www.atest.ceti.pl ( 13.04.2011r.).

W. Szubert, Ochrona pracy. Studium społeczno- prawne, Warszawa 1966, s.17.

Ibidem, s.17.

World Health Organization (WHO) jest międzynarodową komórką (agencją zdrowia) działającą przy

ONZ. Została powołana do istnienia 7.04.1948r. i zrzesza obecnie 192 państwa członkowskie.

W. Szubert, Ochrona pracy..., op. cit., s.19.

Ibidem, s. 20.

Ibidem, s.26.

J. Kowalski, podstawy prawne ochrony pracy w Polsce, [w:] Bezpieczeństwo pracy i ergonomia, pod

red. Nauk. D. Koradecka, Warszawa, CIOP 1999, s.643.

http://www.ciop.pl/610.html (5.05.2011r.)

D. Podgórski, Projekt PHARE „Dalsze przyjmowanie i wdrażanie prawa Unii Europejskiej w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy”, [w:] Bezpieczeństwo Pracy 6/2002, Centralny Instytut Ochrony Pracy.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ustawa z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483).

J. Kowalski, Postanowienia międzynarodowego prawa bhp w polskim prawie pracy - Atest

Ochrona Pracy z 1999r., Nr 1 - dodatek specjalny.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy (Dz. U. Z 1998r., Nr 21, poz. 94 z późniejszymi

zmianami).

Ustawa z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane ( Dz. U. z 2003r., nr 207, poz.2016).

Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. Prawo geologiczne i górnicze ( Dz. U. z 2005r., nr 228, poz. 1947).

Ustawa z dnia 29 listopada 2000r. Prawo atomowe (Dz. U. z 2004r., nr 161, poz. 1689).

Wydawane na podstawie ustawy z dnia 11 września 2002r. o normalizacji (Dz. U. nr 169, poz. 1386 z

późn. zm.)

T. Wyka, Bezpieczeństwo i higiena pracy- po nowelizacji prawa pracy, Wydawnictwo Difin, Wydanie

II, Warszawa 1999r.,s.19-21.

T. Wyka, Bezpieczeństwo i higiena pracy ..., op. cit.,s.23.

K. Jaśkowski, Układy zbiorowe pracy- praktyczny komentarz, Wydawnictwo ZPP, Warszawa 1994r.,

s. 17-18.

T. Wyka, Bezpieczeństwo i higiena pracy ..., op. cit., s.24.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ... op. cit.,art. 104(1).

Ibidem, art. 104(2) § 1.

Ibidem, art. 104(3) § 2.

B. Rączkowski, BHP w praktyce, Wydanie XII, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o.,

Gdańsk 2010, s. 33.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP, Informator dla pracodawców, Warszawa 2010, s.5.

Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 21 maja 2007, Nr. 89, poz.

589).

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 37.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.6.

Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007r. o Państwowej Inspekcji Pracy..., op. cit., art. 11(1).

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.7.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997r. w sprawie ogólnych

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ( Dz. U. z 2003r., nr 169, poz. 1650, z późn. zm.)

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op.cit., s.8.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ... op. cit., art. 207 § 1(2).

Ibidem, art. 207 § 2.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.8.

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 20.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ... op. cit., art. 304 § 1 i 2

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.8.

T. Wyka, Bezpieczeństwo i higiena pracy ..., op. cit., s.23.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ... op. cit., art. 237(3) § 2.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.40.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ... op. cit., art. 237(3) § 1.

Ibidem, art. 237(3) § 2(1).

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op.cit., s.40.

Ibidem, s.41.

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit.,s. 790.

Ibidem, s.790.

Ibidem, s. 41.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004r.w sprawie szkolenia w dziedzinie

bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.)

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.40.

Ibidem, s. 43.

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 789.

Ibidem, s. 20.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ... op. cit., art. 229 § 4.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.26.

Ibidem, s. 29.

Ibidem, s.26.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996r. w sprawie

przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad

pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy

(Dz. U. nr 69, poz.332 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 27 czerwca 1997r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. nr 96, poz.593 z późn. zm.)

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 176.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.28.

Ibidem, s. 29.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ..., op. cit., art. 226.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.78.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i

higieny pracy .

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.78.

Ibidem, s. 80.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bhp..., op. cit.,
§ 39a ust.3.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.84.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ..., op. cit., art. 104.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.85.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 30 czerwca 2009r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. nr

132,poz.1115).

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ..., op. cit., art. 235(1).

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 896.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ..., op. cit., art. 227.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.74.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ..., op. cit., art. 235.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002r. w sprawie sposobu dokumentowania

chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz. U. nr 132, poz.1121).

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.75.

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 904.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.68.

Ustawa z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i

chorób zawodowych (Dz. U. nr 199, poz. 1673 z dnia 28 listopada 2002r. z późn. zm.).

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 805.

Ibidem, s.808.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.69.

Ustawa z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i

chorób zawodowych (Dz. U. nr 199, poz. 1673 z dnia 28 listopada 2002r. z późn. zm.).

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 24 grudni 2002r. w sprawie szczegółowych

zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego

dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania

(Dz. U. nr 237, poz. 2015).

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.70.

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 814.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 16 września 2004r. w sprawie wzoru protokołu

ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy ( Dz. U. z 2004r. nr 227, poz. 2298).

Rozporządzenie Ministra Pracy i polityki Społecznej z dnia 7 stycznia 2009r., w sprawie statystycznej

karty wypadku przy pracy (Dz. U.. 14, poz.2015).

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ... op. cit., art. 283 § 2 pkt 6.

Rozporządzenie rady Ministrów z dnia 1 lipca 2099r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn

wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 105, poz. 870).

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.71.

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 819.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.72.

Ibidem, s. 72

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 831.

J. Chojnicki, G. Jarosiewicz, ABC BHP..., op. cit., s.73.

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 20.

http://bhp.org.pl ( 13.04.2011r.).

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 21.

Ibidem, s. 24.

Ustawa z dnia 21 listopada 2008r. o zmianie ustawy- Kodeks Pracy (Dz. U. nr 223, poz.1460), art. 1

ust. 1 pkt 1-14.

http://www.bhp.org.pl ( 19.04.2011r.).

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 22.

Ibidem, s. 22.

Ibidem, s. 25.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ..., op. cit., art. 237(4) § 2 .

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ... , op. cit., art. 237(11a) § 1.

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 25.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy ..., op. cit., art. 237(11) .

B. Rączkowski, BHP w praktyce..., op. cit., s. 26-27.

http://www.pip.gov.pl (19.04.2011r.).

http://www.ciop.pl (19.04.2011r.)

http://www.bhp.org.pl (13.04.2011r.)

W. Michalski, Bezpieczeństwo pracy edukacyjnym wyzwaniem XXI wieku, [w;] A. Kusztelak, A.

Zduniak (red.); Kształcenie zawodowe w teorii edukacyjnej, Poznań 2006, s. 284.

T. Oleksyn, Zarządzanie kompetencjami, teoria i praktyka, Kraków 2006, s. 163.

Ibidem, s. 166.

Ibidem, s. 168.

Ibidem, s. 169.

http://www.atest.ceti.pl/

Definicja zdrowia jaką podaje WHO

48

---