Wykład 1 - 20.02.2003r.

ZNACZENIE RYZYKA W DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ.

Problem świadomości ryzyka jest problemem istotnym dla każdego przedsiębiorstwa podejmującego decyzję.Trzeba umieć świadomie podejmować ryzyko by osiągnąć zamierzony cel.Brak świadomści ryzyka prowadzi do negatywnych decyzji gospodarczych.Nasze decyzje są nieracjonalne.

Różnica między pewnością i niepewnością.

Pewność - sytuacja ta występuje wtedy,kiedy podmiot podejmujący decyzję jest w stanie przewidzieć wszystkie możliwe warianty działania w danej sytuacji oraz jest w stanie określić wszystkie możliwe konsekwencje każdego działania.Jest to kategoria czysto teoretyczna gdyż występują czynniki,które blokuja występowanie takiej sytuacji.

Niepewność - jest to taka sytuacja ,w której podmiot podejmujący decyzję nie jest w stanie przewidzieć wszystkich możliwych wariantów działania i nie jest w stanie dokładnie określić wszystkich konsekwencji działania.Jest to typowa sytuscja dla każdego procesu decyzyjnego. Jest kategorią niemierzalną.

Ryzyko - „to możliwość niepowodzenia a w szczególności możliwość zdarzeń niezależnych od podmiotu działającego, których nie może on dokładnie przewidzieć i którym nie może w pełni zapobiec, a które przez zmniejszenie wyników użytecznych i/lub zwiększenie nakładów odbierają działaniu cechę skuteczności, korzystności lub ekonomiczności..”

Ryzyko - jest zawsze związane z niepewnością. Nie jest to to samo co niepewność,gdyż nie są tożsame. Związane ze sobą ale odrębne gdyż ryzyko jest kategorią mierzalną. Miarą ryzyka jest rachunek prawdopodobieństwa.

Konsekwencją ryzyka jest:

• niepowodzenie - skutkiem ryzyka jest jakieś zdarzenie niekorzystne,jest związane z negatywnymi sytuacjami.

• niezależny od podmiotu działającego - mamy do czynienia z ryzykiem niezależnie czy tego chcemy,bo ryzyko i tak wystąpi.

• nieosiągnięcie zamierzonego celu - uzyskujemy sukces ale ponosimy większe koszty i wtedy też ponosimy ryzyko.

Pure risk - ryzyko straty,czyli takie ryzyko,którego konsekwencja może być strata.

Speculative risk - ryzyko zysku lub straty,zdarzenie losowe może spowodować stratę ale także to samo zdarzenie losowe może spowodować zysk(ryzyko kursowe - ryzyko zmiany kursu walut).

Z punktu widzenia ubezpieczeń bierzemy pod uwagę tylko negatywne konsekwencje ryzyka dlatego,że ubezpieczenia związane mogą być z ryzykiem straty. Nie można ubezpieczyć się od zysków.Są zasadne gdy występuje prawdopodobieństwo straty.

Uwagi na temat ryzyka.

• teoretycznie ryzyko ma charakter subiektywny - jest ono różne w odbiorze. Czy interpretacji poszczególnych podmiotów,które mają podjąć takie decyzje znajdują się w tej samej sytuacji. Gdyż każda osoba w ocenie opiera się o różne kategorie analiz przedsiębiorstwa.

• cechy osobowości też na to wpływają(ryzykanci,asekuranci)

• ocena wielkości ryzyka z tego względu może być różna

• wielkość ryzyka jest różnie dokonywana w zależności od tego kto jej dokonuje

• ryzyko ma charakter obiektywny - to takie,które jest jednakowe dla wszystkich podmiotów znajdujących się w tej samej sytuacji podejmując jakąś decyzję(kategoria teoretyczna).

Źródła ryzyka.

Podejmując decyzję działamy w warunkach niepewności:

• różnica w czasie pomiędzy momentem podjęcia decyzji i momentem wprowadzenia tej decyzji w życie.

• koszty ryzyka wynikają z negatywnych skutków ryzyka.Kosztem jest strata,którą należy zmierzyć kiedy powstanie,np.na skutek pożaru(wielkość strat można obliczyć,ustalić). Skutkiem ryzyka jest zawieranie umów ubezpieczeniowych.Jeżeli mamy dany lokal ubezpieczeniowy to ta kwota pokrywa część strat i przez to zmniejsza wielkość ryzyka.Ta składka jest kosztem i stratą.Niektóre firmy gromadzą - fundusze ryzyka - a te gromadzone środki nie pracują na rzecz firmy więc firma ponosi stratę.

Wykład 2 - 06.03.3003r.

METODY POSTĘPOWANIA Z RYZYKIEM.

Wybór odpowiedniej metody postępowania z ryzykiem zależy od uwarunkowań:

• umiejętności identyfikacji ryzyka(czy potrafimy zidentyfikować,nazwać pewne ryzyko)

• zasób doświadczeń wynikających ze zrealizowanych wcześniej transakcji czy też przeprowadzonych działań

• sprawność w posługiwaniu się różnymi technikami sprzedaży

• zespół cech osobowych osoby podejmującej decyzję(decydent) przesądzających skłonność do ryzyka lub awersji do ryzyka

Metody postępowania z ryzykiem:

• działanie o charakterze prewencyjnym - pozwala na zmniejszenie,ograniczenie lub wyeliminowanie ryzyka

• metody kompensacyjne - pozwalają na złagodzenie,skompensowanie skutków ryzyka

Przykłady działań prewencyjnych:

• działalność handlowa - podmiot produkuje i sprzedaje wyroby gotowe - to już jest związane z ryzykiem. Nieotrzymanie zapłaty wiąże się z ryzykiem.

• sprawdzanie wiarygodności kontrahenta - analiza transakcji handlowej,zlecenie opracowania raportu na temat wiarygodności kontrahenta

• towar jest przedmiotem sprzedaży,dochodzi do sprzedaży. Sprzedawca zastanawia się nad tym co może się stać podczas transportu(uszkodzenie,kradzież transportu)

• wyrób właściwego środka transportu,odpowiedniego dla przewozu danego towaru - zmniejsza ryzyko uszkodzenia czy zniszczenia towaru,opakowanie towaru

Ograniczają,zmniejszają ryzyko,nigdy jednak w 100% nie wyeliminują ryzyka z naszego życia.

Risk management - pozwala na uporządkowanie metod postępowania z ryzykiem. Obejmuje działania zarówno prewencyjne jak i kompensacyjne. Pozwala na racjonalne zastosowanie metod postępowania z ryzykiem.

Zarządzanie ryzykiem (risk management).

1. Identyfikacja ryzyka- oznacza konieczność określenia jakie ryzyko może wystąpić

2. Ocena ryzyka:

• obliczanie wielkości ryzyka

• oszacowanie skutków ryzyka

3. Określenie możliwych wariantów postępowania.

• zaniechanie działań związanych z ryzykiem

• zastosowanie działań prewencyjnych

• przeniesienie ryzyka na kontrahenta

• rozproszenie ryzyka przy udziale ubezpieczeń

• zatrzymanie ryzyka

4. Wprowadzenie w życie podjętych decyzji.

5. Obserwacja skutków wykonywanego działania.

Działania kompensacyjne zmniejszają negatywne skutki ryzyka. Ubezpieczenia mają charakter kompensacyjny.

FUNKCJONOWANIE RYNKU UBEZPIECZEŃ.

1. Samoubezpieczenie - polega na tym,że sam podmiot zagrożony jest określonym ryzykiem gromadzi własne środki w postaci rezerw finansowych przeznaczonych na pokrycie ewentualnych strat. Tworzenie i utrzymywanie funduszy rezerw. Utrzymywanie funduszu ryzyka oznacza występowanie kosztów,np. nieosiągnięty zysk.

Fundusze ryzyka - pewna część środków zostaje zamrożona na tym funduszu.

2. Finansowanie szkód z budżetu państwa - w przypadku zdarzeń katastrofalnych, nadzwyczajnych, wymagają udziału państwa przy likwidacji szkód;zdarzenia losowe,np. powódź. Uruchamiane są środki z budżetu państwa.

3. Ubezpieczenia- polegają one na przejmowaniu przez ubezpieczycieli(wyspecjalizowana grupa podmiotów) części ryzyka w zamian za odpowiednią opłatą tzw. składką ubezpieczeniową. Ubezpieczenia nie zmniejszają ryzyka, natomiast pozwalają skompensować straty. Ubezpieczenia nie mogą być źródłem zysków nadzwyczajnych, polegają tylko na wyrównaniu poniesionych strat. Celem ubezpieczenia jest wyrównanie rzeczywiście poniesionych strat(te,które miały miejsce).

• Polegają na przejmowaniu przez ubezpieczycieli części ryzyka z zamian odpowiednią zapłatę

• Nie zmniejszają ryzyka występowania strat,lecz przenoszą negatywne skutki ryzyka z podmiotów produkujących/handlowych na ubezpieczycieli

• Nie mogą być źródłem zysków nadzwyczajnych przekraczających wielkości szkody

• Istotą ubezpieczeń jest kompensowanie rzeczywiście poniesionych strat

Ubezpieczenia funkcjonują poprzez umowy ubezpieczenia zawierane na rynku ubezpieczeniowym.

Funkcje ubezpieczeń:

1. Funkcja ochrony ubezpieczeniowej - kompensowanie szkód majątkowych (kompensowanie źródeł majątkowych).

2. Funkcja prewencyjna - ubezpieczyciele zachęcają do większej dbałości o przedmiot ubezpieczenia. Zmniejszenie prawdopodobieństwa powstania szkód.

3. Funkcja lokacyjna - ubezpieczyciele gromadzą znaczne fundusze(składki),które muszą być zagospodarowane na wypadek ryzyka,niebezpieczeństwa.

4. Funkcja wspierania przedsiębiorczości i rozwoju gospodarczego - dzięki ubezpieczeniu możliwa jest realizacja wielu przedsięwzięć gospodarczych,które bez ubezpieczenia nie byłyby możliwe,możliwe jest osiąganie postępu technicznego i gospodarczego.

Transakcja pomiędzy ubezpieczycielem a ubezpieczającym ma charakter odpłatny.

• Struktura rynku ubezpieczeń

• Ochrona ubezpieczenia

• 
  Podaż Popyt

Ubezpieczyciele Ubezpieczający

Składka

• 
  
  Pośrednicy

• 
  
  Agenci Brokerzy

Ochrona ubezpieczeniowa - występuje w trybie zawierania umów ubezpieczeniowych (jest to towar).

Składka - zapłata za usługę (ochronę ubezpieczeniową).Jest to kwota,którą ubezpieczający wnosi na rzecz ubezpieczyciela (cena).

Ubezpieczyciel - jest to podmiot,który oferuje swoją usługę ubezpieczeniową (sprzedaje).

Ubezpieczający - ten,kto kupuje usługę od ubezpieczyciela i poszukuje ochrony ubezpieczeniowej.

Instytucja pomocnicze:

• Przedsiębiorstwa rzeczoznawstwa i kontroli - działalność ich jest przydatna gdy występują szkody.

• Stowarzyszenia ubezpieczeniowe - działają na rzecz usprawnienia działania rynku ubezpieczeniowego.

• Instytucje arbitrażowe - zajmują się rozstrzyganiem sporów.

• Stowarzyszenia naukowe - zajmują się teoretycznie i naukowo ubezpieczeniami.

Wykład 3 - 13.03.2003r.

Agent - osoba fizyczna lub prawna zajmująca się na podstawie umowy agencyjnej zawieraniem umów w imieniu lub na rachunek ubezpieczyciela,jest on stałym reprezentantem ubezpieczyciela.

Agenci - strona podażowa, stała umowa agencyjna, reprezentuje interesy strony podażowej, czyli ubezpieczycieli. Reprezentanci ubezpieczycieli działają w imieniu i na rachunek ubezpieczyciela (likwidują szkodę), oferują ochronę ubezpieczeń,starają się sprzedać produkt.

Zakres działalności:

• przyjmowanie wniosków ubezpieczeniowych

• zawieranie umów

• inkasowanie składek

• przyjmowanie zgłoszeń niektórych wydatków

• niektóre czynności likwidacyjne o niedużej wartości materialnej

Brokerzy - strona popytowa, podejmują swoje działania w konkretnej sytuacji, doraźna działalność, tylko na zlecenie; działają dla zleceniodawców, podmiotów poszukujących ochrony ubezpieczeniowe, zlecają to firmy lub podmioty brokerowi, który szuka ubezpieczyciela i ma zawierać umowę w naszym imieniu.

Broker - pośrednik zajmujący się zawodowo i na zlecenie poszukiwaniem ochrony ubezpieczeniowej. Podejmują swoje działanie doraźnie(dla zawarcia konkretnej umowy). Występuje wtedy,gdy trudno jest wybrać określoną firmę ubezpieczeniową.

Agenci i brokerzy mogą realizować czynności,które występują po zaistnieniu szkody,gdy mają odpowiednie zezwolenie.

Ubezpieczyciel- jest to podmiot zobowiązujący się za opłaty do udzielenia ochrony ubezpieczeniowej innemu podmiotowi (osobie lub instytucji)

• Insurer (każdy ubezpieczyciel)

• Asurer (ubezpieczyciel,który prowadzi działalność w zakresie ubezpieczeń na życie)

• Underwriter - określenie osoby fizycznej, która osobiście występuje jako ubezpieczyciel (w korporacji Lloyd's),występuje na rynku międzynarodowym.

• jako potoczne określenie każdego ubezpieczyciela, w tym także przedsiębiorstwa ubezpieczeniowego

• urzędnik w przedsiębiorstwie ubezpieczeniowym upoważniony do zawierania w imieniu firmy umów

Formy organizacyjne ubezpieczycieli:

• przedsiębiorstwa zorganizowane jako spółki prawa handlowego

• towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych

Stowarzyszenie samych ubezpieczonych,które kieruje swoje usługi do swoich członków.

- działa na zasadzie składek wypłacanych przez członków

- nie są nastawione na zysk

- główny cel - świadczenie ochrony na rzecz członków i działalność rentowa

- wywodzą się z XIX wieku,związane były z prowadzeniem żeglugi morskiej

Kluby armatorskie - skupiają armatorów,towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych,świadczące usługi na rzecz swoich członków,składki są wnoszone według stawki od tony brutto.

W Polsce występują spółki akcyjne i towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

• osoby fizyczne prowadzące działalność na własny rachunek i przyjmujące odpowiedzialność z tytułu umowy ubezpieczenia całym swoim majątkiem (na rynku międzynarodowym)

Nie występują w Polsce:

- występują za granicą w ramach tzw. Korporacji Lloyd's (osoby działające jako ubezpieczyciele działają na własny rachunek i na własną odpowiedzialność).

Korporacja Lloyd's - nazwa wywodzi się od nazwiska Edwarda Lloyda,który w XVII w. Był karczmarzem w Londynie. Kawiarnia jego znajdowała się nad brzegami Tamizy blisko portu, gdzie spotykali się handlowcy i zawierano tam różne umowy handlowe. Dbał on o klimat w kawiarni i miał posłańców,którzy informowali o wydarzeniach kupców. Obecnie korporacja Lloyd's nie prowadzi działalności ubezp. Ubezpieczycielami są członkowie korporacji. Ubezpieczyciele Lloyd's zawierają umowy na własny rachunek i za nie odpowiadają,nie korporacja.

Co się dzieje na rynku ubezpieczeń?

Celem zawierania umowy ubezpieczeniowej jest podział, rozproszenie ryzyka z jednego podmiotu na inne.

Formy rozpraszania ryzyka:

1. samoubezpieczenie- gromadzenie własnych środków finansowych na pokrycie strat(nie występuje rozproszenie w sensie podmiotowym a przedmiotowym - źródeł pokrycia strat)

2. ubezpieczenia proste - tzw. pierwotny podział ryzyka, przekazanie ryzyka na ubezpieczyciela pozwala przenieść część ryzyka, rozproszenie podmiotowe. Ubezpieczyciel przyjmuje część ryzyka od ubezpieczonego(asekuracja).Podział ryzyka pomiędzy ubezpieczycielem a ubezpieczającym

ochrona ubezp.

ubezpieczyciel ubezpieczający

składka

3. koasekuracja - jedno ryzyko rozdzielone jest pomiędzy kilku ubezpieczycieli, osobna umowa z każdym ubezpieczycielem.

Koasekuracja - zakłada,że wszystkie odszkodowania nie mogą przekroczyć wartości ubezpieczenia,w przypadku zajścia zdarzenia losowego ubezpieczający musi dochodzić odrębnie swych roszczeń od każdego ubezpieczyciela.

- równoległy udział dwóch lub więcej ubezpieczycieli danego interesu majątku(przedmiotu ubezpieczenia)

• każdy z ubezpieczycieli odpowiada za część szkód proporcjonalną do jego sumy ubezp.

ubezpieczający

ubezpieczyciel ubezpieczyciel .........................

4. reasekuracja - ubezpieczający zawiera jedną umowę, na jej skutek przyjmuje i przekazuje część ryzyka innemu ubezpieczycielowi (reasekurantowi), przyjmując część ryzyka może kolejną jego część przekazać innemu ubezpieczycielowi - retrocesja (przekazywanie ryzyka przez reasekuratora na kolejnych ubezpieczycieli).

ubezpieczający

ubezpieczyciel

(reasekuracja bierna-ten kto oddaje ryzyko)

reasekurator (reasekuracja czynna- ten kto przyjmuje ryzyko)

reasekuracja - polega na udostępnieniu przez ubezpieczyciela (cedenta) części ryzyka oraz odpowiedniej części składki innemu ubezpieczycielowi (reasekurantowi,cesjonariuszowi), który zobowiązuje się do zapłaty cedentowi odpowiedniej części świadczeń wypłacanych ubezpieczonemu.

Jeżeli nastąpi zdarzenie losowe to ubezpieczający dostaje w całości odszkodowanie od ubezpieczyciela,ubezpieczyciel żąda od swojego reasekuratora części wartości odszkodowania w wartości zawartej w umowie.

Towarzystwo ubezpieczeniowe może występować na rynku w trojakiej roli:

- ubezpieczyciel

- reasekuracja bierna (oddaje część ryzyka)

- reasekuracja czynna (może przyjąć część ryzyka)

Formy reasekuracji:

1. reasekuracja fakultatywna - umowa negocjacyjna. Prowadzona jest na zasadach analogicznych do zwykłej umowy ubezpieczenia,strony umowy mają pełną swobodę ustalania warunków ubezpieczenia (wysokość udziału reasekuratora w ryzyku). Każdorazowo ustalana jest składka reasekuratywna.

2. reasekuracja umowna (obligatoryjna)

- strony raz ustalają warunki,które są obligatoryjne realizowane do określonych w umowie ryzyk.

- zobowiązuje ubezpieczyciela do cedowania określonych udziałów we wszystkich ryzykach danego rodzaju.

1. kwotowa - ubezpieczyciel odstępuje reasekurantowi stały, uzgodniony udział % w każdym zawartym przez siebie ubezpieczeniu, z zastrzeżeniem maksymalnej sumy na 1 ryzyko

2. ekscedentowa - ubezpieczyciel określa udział własny (zachowek) w danej sumie ubezpieczenia, zaś nadwyżki sumy ponad ten udział przejmowane są przez reasekuratora.

3. ekscendentowo - kwotowa- połączenie powyższych form

3. reasekuracja fakultatywno - obligatoryjna- asekurator ma swobodę decyzji jakie ryzyka i w jakiej wysokości zamierzają cedować reasekurantowi, który jest zobowiązany przyjąć cedowane mu ryzyka na warunkach z góry ustalonych.

Funkcje reasekuracji:

• z punktu widzenia ubezpieczyciela reasekuracja stabilizuje wyniki finansowe ubezpieczyciela (zapobiega gwałtownym załamaniom finansowym danego ubezpieczyciela), ponieważ pozwala wyrównywanie gwałtownych wahań w sytuacji ubezpieczyciela, gdy wystąpi ryzyko katastrofalne.

• zwiększa możliwości akceptacyjne ubezpieczyciela, czyli może on przyjmować ryzyko giętkie, bardzo kosztowne np. wyprawy kosmiczne. Może przyjmować do ubezpieczenia ryzyka wielkie przekraczające jego możliwości finansowe.

• wzmacnia podstawy finansowe ubezpieczyciela (największa pewność otrzymania odszkodowań),zapewnia wypłacalność.

• umożliwia uzyskanie pomocy fachowej, współpraca między ubezpieczycielem a reasekurantem.

• stymuluje rozwój ubezpieczeń (usprawnia) ale też stymuluje rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej w innych dziedzinach.

• umożliwia objęcie ochroną ubezpieczeniową ryzyk o charakterze katastrofalnym.

Reasekuracja spełnia ważną funkcję na rynku ubezpieczeniowym. Dzięki reasekuracji możliwe jest przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego,postępu cywilizacyjnego. Sprzyja to wzrostowi i postępowi technicznemu. Ten postęp jest możliwy dzięki przedsięwzięciom nowatorskim.

Wykład 4 - 20.03.2003r.

ROLA I ZNACZENIE UBEZPIECZEŃ W GOSPODARCE NARODOWEJ.

1. Niepomyślne zdarzenia losowe a rozwój społeczno - ekonomiczny.

2. Funkcje ubezpieczeń (kompensacyjna,prewencyjna i inne).

3. Miejsce i rola firm ubezpieczeniowych na rynku finansowym.

Ubezpieczenia odgrywają ogromną rolę we współczesnym społeczeństwie. Swiadczyć o tym mogą bardzo liczne umowy ubezpieczeniowe zawierane w państwach o rozwiniętej gospodarce rynkowej zarówno jako umowy dobrowolne jak i umowy obowiązkowe (ustawowe).

Mimo zachowania niezbędnej ostrożności w działaniu,zapobieganiu (prewencji) ujemnym następstwom zdarzeń losowych i tłumieniu (represji) działających czynników szkodzących, społeczeństwo i podmioty,gospodarka są zawsze narażone na straty.

Instytucja gospodarcza,która ma za zadanie podjęcie działań zmierzających do możliwie szybkiego przywrócenia stanu rzeczy sprzed zaistnienia zdarzenia losowego jak i zaspokojeniu różnych potrzeb wywołanych przez to zdarzenie jest instytucja ubezpieczeniowa.

Ubezpieczenie - umożliwia zastąpienie ewentualnej wielkiej straty dotyczącej pojedynczej osoby lub podmiotu gospodarczego relatywnie niewielką opłatą jaką jest składka ubezpieczeniowa.Z punktu widzenia gospodarki narodowej istotne jest to,że ciężar tego pokrycia rozkłada się na wiele jednostek,którym zagrażają te same zdarzenia losowe.

Ubezpieczenia.

Wielka strata Niewielka opłata / Składka

Wiele jednostek

Powstanie i rozwój.

Ubezpieczenia są ściśle związane z ryzykiem wystąpienia niepomyślnych zdarzeń losowych, które:

• zakładają rozwój społeczno - gospodarczy kraju

• zagrażają rozwojowi działalności produkcyjnej

• stanowią zagrożenie własności społecznej i osobistej

• zagrażają zdrowiu,zdolności do pracy oraz życiu człowieka

Zdarzenia losowe:

a). zdarzenia konieczne - nie możliwość zapobieżeniu zdarzeniu

b). zdarzenie przypadkowe - nie możliwość przewidzenia zdarzenia

Ryzyka zagrażające każdej gospodarce narodowej najogólniej podzielić można na:

• Klęski żywiołowe - niszczycielski zjawiska przyrody,które powodują wielki straty mienia lub ofiary w ludziach,np. trzęsienie ziemi,wybuchy wulkanów,cyklony,tajfuny,susze, pożary,burze gradowe,plagi szkodników,zarazy roślinne.

• Nieszczęśliwe wypadki - następstwa warunkowe czynnikiem ludzkim tzw. wypadki techniczne (przemysłowe) i konflikty społeczne,np. awarie maszyn,eksplozje gazów, zatrucia środkami chemicznymi,zawalenie się mostu lub budynku,szkody górnicze,szkody morskie,wypadki drogowe,rozbite szyby wystawowe i uszkodzone samochody w czasie demonstracji i inne.

Metoda walki.

Represja - ratowanie tego co jeszcze można uratować w wyniku zaistnienia zdarzenia (tłumienie działania szkodzącego).

Prewencja - zapobieganie,środki prewencyjne są stosowane przed zaistnieniem zdarzenia.

Kompensacja - wypłata odszkodowań.

Łańcuch ubezpieczeniowy.

Niepomyślne zdarzenia losowe Ryzyka Fundusze ubezpieczeniowe Wypłaty odszkodowań

Fundusze ubezpieczeniowe podobnie jak fundusze oszczędnościowe gromadzone przez banki

stanowią bardzo istotną pozycję w całości systemu finansowego współczesnego państwa o

gospodarce rynkowej.

Miejsce firm ubezpieczeniowych w systemie finansowym kraju o gospodarce rynkowej oraz

związki zachodzące między poszczególnymi ogniwami tego systemu obrazuje poniższy

schemat (patrz zeszyt!).

UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE A UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE.

Różnice.

	Ubezpieczenia społeczne	Ubezpieczenia gospodarcze
1. Cel	- zapewnienie minimum egzystencji osobom pracującym lub ich rodzicom (ubez.społ.wywodzą się z opieki społecznej państwa nad ubogimi, powstał w XIXw.) Cel:kompensowanie (wyrównywanie następstw utraty zarobku wywołanego zdarzeniami losowymi godzącymi w zdolność zarobkowania i życie pracownika, np. choroba,wypadek przy pracy,starcze niedołęstwo,śmierć,brak pracy.	- odbudowa utraconego (zniszczonego) mienia Cel:służą ochronie majątku
2. Podstawa prawna	- istnienie stosunku pracy (regulowany przez prawo pracy,nie są samoistne,są one obowiązkowe)	- umowa (są w zasadzie dobrowolne, regulowane przez prawo cywilne,są umowne - musi zostać zawarta umowa)
3. Przedmiot ochrony ubezpiecze.	- wyłączenie ryzyka osobowe (choroba - negatywne,wielodzietność - pozytywne) - dla osób żyjących z pracy najemnej	- niebezpieczeństwo pomniejszenia majątku, np. w skutek uszkodzenia, kradzieży - dla osób posiadających jakieś dobra (majątek)
4. Opłacenie składki	- pracodawca (składka zależy od wysokości zarobków)	- sam ubezpieczony (zależy od sumy ubezpieczenia - zbliżona do wartości przedmiotu,który ubezpieczamy)
5. Wypłata (świadczeń, odszkodowań)	- periodycznie	- jednorazowo
6. Istnieje	- ZUS (fundusze otwarte,emerytalne)	- zakłady ubezpieczeń

Istota ubezpieczeń społecznych.

1. (praca)

pracownik zakład pracy

zakład ubezp.społ.

W wyniku zawarcia (1) powstają dwa stosunki (2) i (3).Pomiędzy zakładem pracy a zakładem ubezp.społecznych powstaje obowiązek płacenia składki. Pomiędzy zakładem ubezp.społ. a pracownikiem powstaje konieczność zapłaty świadczenia w razie zaistnienia zdarzenia (wypłata odszkodowania lub świadczenia w wyniku zaistnienia wypadku ubezp.).

Ubezpieczającym jest pracodawca. Ubezpieczonym jest pracownik.

Rodzaje systemów ubezpieczeń społecznych (emerytalnych).

a). System repartycyjny - system umowy międzynarodowej - polega na tym,że aktualnym emerytom i rencistom wypłacono pieniądze ze składek płaconych przez osoby będące w wieku produkcyjnym czyli przez osoby obecnie pracujące.

b). System kapitałowy - składki są lokowane na indywidualnych kontach i później z tych składek będą wypłacane im świadczenia.

c). Model mieszany - częściowo repartycyjny i częściowo kapitałowy (nowy system w Polsce mający 3 filary).

Ubezpieczenia społeczne są powszechne dla osób pracujących i płacących składki.

Trzy filary nowego systemu ubezpieczeń społecznych.

• I FILAR - Fundusz ubezpieczeń społecznych - obowiązkowy,umowa pokoleniowa, zarządzany przez instytucje państwowe (ZUS),indywidualne konta.

• II FILAR - Otwarte fundusze emerytalne - obowiązkowy,kapitałowy,zarządzany przez PTE S.A.,indywidualne konta.

• III FILAR - Oszczędności i ubezpieczenia dodatkowe - dobrowolny,kapitałowy, zarządzany przez prywatne instytucje,indywidualne konta.

Stopa zastąpienia - porównanie ostatniej płacy do pierwszej emerytury.

Wykład 5 - 27.03.2003r.

RYNEK UBEZPIECZEŃ MORSKICH.

Ubezpieczenia morskie - związane są z żeglugą morską.

Wyprawy morskie wynikają stąd,że zdarzają się wypadki. Wyprawy morskie zawsze były związane z ryzykiem,narażone na zagrożenia. Obecnie udało się ograniczyć wiele ryzyk.

Przyczyny zdarzeń losowych:

- działalność człowieka (zamierzona lub nie zamierzona,błędne decyzje)

- działalność przyrody

Wypadki zdarzają się na morzu i pociągają za sobą ogromne straty materialne (współcześnie). Idea ubezpieczeń powstała przed wiekami,przybrała postać w formach,które nazywamy pierwotnymi.

Pierwotne formy ubezpieczeń:

1. Awaria wspólna (General Average)-

• najstarsza forma ubezpieczeń działalności kupieckiej

• powstała w wyniku rozwijającej się gospodarki towarowo- pieniężnej

• stanowiła swoistą formę ubezpieczenia wzajemnego, ograniczonego do mienia (statku i ładunku) zaangażowanego w morskiej wyprawie handlowej

• zachowała znaczenie i instytucjonalną odrębność do czasów dzisiejszych

Typowe sytuacje określane jako awaria wspólna:

- w czasie trwania podróży morskiej w niesprzyjającej sytuacji statek może osiąść na mieliźnie,wtedy kapitan może podjąć decyzję o wyrzuceniu części ładunku do morza. Strata, która będzie poczyniona spełnia kryteria awarii wspólnej.

- sytuacja taka,kiedy podczas podróży morskiej na statku wybuch pożar - ratowanie mienia przed niebezpieczeństwem,gaszenie pożaru poprzez zalewanie źródła ognia(zalewanie też innych ładunków).Zakłada się możliwość zniszczenia części mienia. Na skutek tych decyzji dało się niebezpieczeństwo zażegnać - statek bezpiecznie dopływa do portu. Cieszą się wszyscy oprócz właściciela mienia.

Awaria wspólna - polega na tym, że w celu uniknięcia niebezpieczeństwa grożącego morskiej wyprawie (statkowi i ładunkowi), poświecono rozmyślnie część mienia zaangażowanego w tej wyprawie. Istota awarii wspólnej polega na tym, że wszyscy ci, którzy odnosili korzyść z wyprawy morskiej mieli proporcjonalnie uczestniczyć w poświęceniu poniesionym w obliczu niebezpieczeństwa. Oparta jest na poczuciu sprawiedliwości społecznej- solidarnie wszyscy uczestniczą w poniesionych kosztach, stratach.

Awaria wspólna stanowiła swoistą (pierwotną),formę ubezpieczenia wzajemnego. Ma zastosowanie bez względu na to czy jest zawarta umowa czy nie jest ona stosowana zwyczajowo. Jest odrębna od ubezpieczeń i jest od nich historycznie starsza,jest niezależna,jest stosowana na podstawie zwyczaju.

Punkt wspólny ubezpieczeń i awarii wspólnej - wydatki awarii wspólnej (zwrot kosztów osobie pokrzywdzonej na skutek zdarzenia) są objęte zazwyczaj umową ubezpieczenia (będą zwrócone przez ubezpieczyciela).

2. Pożyczka morska (Foenus Nauticum)

Oprocentowanie pożyczek morskich było bardzo wysokie,zwrot tej pożyczki następował tylko wtedy,gdy udał się cel podróży morskiej. Gdy wyprawa powiodła się zaciągający pożyczkę otrzymali duże zyski. Gdy wyprawa się nie powiodła zaciągający pożyczkę nie musiał zwracać nic.

• Stosowana w przeszłości w starożytnej Grecji

• Kupiec organizujący wyprawę handlową zaciągał pożyczkę na sfinansowanie wyprawy, bardzo wysoko oprocentowaną. Udzielający jej domaga się spłacenia, gdy wyprawa szczęśliwie się zakończy, w przeciwnym razie nie będzie domagał się spłaty.

Elementy wspólne pożyczki morskiej i obecnych ubezpieczeń:

• Ryzyko.

• Składka- różnica w oprocentowaniu pożyczki morskiej od innych pożyczek - wyższa

• Odszkodowanie - możliwość nie zwrócenia pożyczki i odsetek w razie niepowodzenia

3. Bodmeria (Bottomry)

• Związana z podróżami morskimi jeżeli zaistniała konieczność zdobycia pieniędzy na remont np. kapitan mógł zaciągnąć pożyczkę na remont, ale pożyczka była zwracana gdy wyprawa zakończyła się pomyślnie (pod zastaw statku).

Jeśli w czasie trwania podróży morskiej zaistniała możliwość zaciągnięcia pożyczki,np. na naprawę statku można było zaciągnąć ją pod zastaw statku. Spłacano tą pożyczkę gdy wyprawa sę powiodła.

Struktura rynku ubezpieczeń morskich.

Ochrona ubezpieczenia

• 
  Podaż Popyt

Ubezpieczyciele Ubezpieczający

Składka

• 
  
  Pośrednicy

• 
  
  Agenci Brokerzy

Instytucje pomocnicze w ubezpieczeniach morskich:

• Przedsiębiorstwa rzeczoznawstwa i kontroli

• Stowarzyszenia ubezpieczeniowe (Instytut Londyńskich Ubezpieczycieli, Stowarzyszenie Ubezpieczycieli Lloyd's, Międzynarodowy Związek Ubezpieczeń morskich, Stowarzyszenie Ratownickie)

• Instytucje arbitrażowe (Londyński Sąd Arbitrażowy, Sąd Arbitrażowy przy MIH w Paryżu, Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy w Gdyni) - rozstrzyganie sporów dotyczących zdarzeń zaistniałych na morzu (wypadki morskie)

• Klasyfikacja i rejestracja statków - każdy statek stanowi mienie o określonej wartości

• Komisarze awaryjni (Average Agents) - przedstawiciele ubezpieczyciela. Ich działalność zmierza do ustalenia przyczyn,okoliczności i rozmiarów szkód powstałych w następstwie wypadków morskich.

• Dyspaszerzy (Average Adjasters)

• Korporacja Lloyd's

Komisarze awaryjni - są przedstawicielami ubezpieczyciela, działają na zlecenie, w związku ze szkodami powstałymi podczas wypadku na morzu; mogą postępować regresowo. Sporządzają atest awaryjny,który przedstawia opinie komisarza dotyczące przyczyn, okoliczności i rozmiarów szkody. Wykonanie czynności regresowych czasami przekazuje się komisarzowi awaryjnemu.

Dyspaszerzy - grupa specyficzna dla ubezpieczeń morskich, zajmują się rozliczeniem awarii wspólnej oraz:

• ustaleniem, czy zachodzi awaria wspólna

• ustalaniem kryteriów awarii wspólnej

• ustaleniem rozmiarów awarii wspólnej

• ustaleniem wartości uczestniczących awarii wspólnej(są rozkładane proporcjonalnie na uczestniczących)

• dokonują technicznych obliczeń rozrachunkowych rozliczające awarię wspólną - dzielą szkody między wszystkich uczestniczących

Stowarzyszenie Lloyd's - jest to stowarzyszenie osób fizycznych, z których każda na własny rachunek prowadzi działalność jako ubezpieczyciel i ponosi pełną odpowiedzialność za zawarte umowy.

Korporacja Lloyd's - zajmuje szczególne miejsce w ubezpieczeniach morskich,na rynku międzynarodowym,ubezpieczyciele prowadzą sprzedaż ochrony ubezp. poprzez syndykaty, są oni osobami fizycznymi,odpowiadają za zaciągnięte zobowiązania całym swoim majątkiem. Korporacja nie prowadzi działalności ubezpieczeniowej. Działalność ubezp. prowadzą ubezpieczyciele jako osoby fizyczne.

Rozwój korporacji Lloyd's:

- koniec XVIIw. - nieformalne spotkanie kupców w kawiarni Edwarda Lloyda w Londynie.

- 1771r. - wyłonienie się komitetu dla znalezienia nowej siedziby

- 1871r. - nadanie formalnego statusu korporacji na mocy tzw. Lloyd's Act 1871.

- 1982r. - uchwalenie nowej ustawy (Lloyd's Act 1982) określającej podstawy funkcjonowania korporacji

Zakres działalności Korporacji Lloyd's:

• zapewnia pomieszczenia do prowadzenia działalności

• ustanawia zasady członkostwa

• dba o należyty dobór członków

• prowadzi działalność informacyjną i wydawniczą

Siedziba Korporacji Lloyd's znajduje się w Londynie i liczy około 1500 agencji na całym świecie. Sama korporacja nie jest ubezpieczycielem, dlatego nie jest w grupie ubezpieczycieli.

Agenci Lloyd's zajmują się m.in.

- oględzinami towarów przed załadowaniem i towarów uszkodzonych

- kontrolą nad naprawą

- przywracaniem towarów do stanu przed uszkodzeniem

Umowa ubezpieczeń morskich jest umową (cechy):

• Umową konsensualną - dochodzi do skutku przez samo zgodne oświadczenie woli stron

• Adhezyjną - szczegółowe warunki są zwykle ustalane przez ubezpieczyciela, a ubezpieczający zazwyczaj przystępuje do umowy.

• Wzajemną - w wyniku zawarcia umowy powstają wzajemne świadczenia stron (ubezpieczający wnosi składkę, a ubezpieczyciel udziela ochronę ubezpieczeniową)

• Odpłatną - na ubezpieczającym ciąży obowiązek zapłacenia składki ubezpieczeniowej za ponoszone przez ubezpieczyciela w danym czasie ryzyko

• Losową - powstanie obowiązku ubezpieczyciela jest uzależnione od przypadku (zajścia zdarzenia losowego)

• Dwustronnie zobowiązującą - w wyniku umowy powstają wzajemne uprawnienia i obowiązki przysługujące ( i ciążące) każdej ze stron

• Przyczynową - między zdarzeniem losowym objętym umową ubezpieczenia a zaistniałym skutkiem musi wystąpić związek przyczynowy.

Wykład 6 - 03.04.2003r.

PRZEBIEG UBEZPIECZENIA MORSKIEGO.

Umowa ubezpieczenia według kodeksu morskiego - przez umowę ubezpieczenia morskiego ubezpieczyciel zobowiązuje się w zamian za składkę ubezpieczeniową wypłacić odszkodowanie za szkody poniesione w skutek niebezpieczeństw, na jakie przedmiot ubezpieczenia jest narażony w związku z żeglugą morską.

Ubezpieczyciel może reasekurować zawarte przez siebie umowy.

Ubezpieczenie nie może być źródłem korzyści nadzwyczajnych.!!!

Przedmiotem ubezpieczenia morskiego może być każdy interes majątkowy, związany z żeglugą morską i dający się ocenić w pieniądzach.

W szczególności przedmiotem ubezp.morskiego mogą to być: statek,ładunek,fracht,opłata za przewóz pasażerów, opłata czarterowa, spodziewany zysk na ładunku, prowizja, wydatki awarii wspólnej, zobowiązanie z odpowiedzialności cywilnej oraz wierzytelność zabezpieczona na statku, ładunku lub frachcie.

Wartość ubezpieczenia ustala się według następujących zasad:

• Wartością ubezpieczenia statku - jest wartość statku w chwili rozpoczęcia ubezpieczenia, wartość ta obejmuje wartość jego przynależności, przedmiotów zaopatrzenia statku, a także koszt jego ubezpieczenia

• Wartością ubezpieczeniową ładunku - jest wartość ładunku w miejscu i czasie załadowania łącznie z kosztem ubezpieczenia i dostarczenia ładunku do miejsca przeznaczenia

• Wartość ubezpieczenia frachtu - jest to suma frachtu brutto, łącznie z kosztami ubezpieczenia

• Wartością ubezpieczenia innych przedmiotów ubezpieczenia - z wyjątkiem zobowiązań odpowiedzialności cywilnej jak kwota, na której utratę jest narażony ubezpieczający w chwili rozpoczęcia ubezpieczenia łącznie z kosztami ubezpieczenia.

Suma ubezpieczenia - kwota na jaką została ubezpieczona dana wartość. Nie powinna przekraczać wartości ubezpieczenia.

Wartością ubezpieczenia jest zwykła wartość przedmiotu ubezpieczenia.

Umowa ubezpieczenia powinna określać sumę, na którą ubezpieczono, przedmiot ubezpieczenia- nie powinna przekraczać wartości ubezpieczenia.

- Jeżeli określona w umowie suma ubezpieczenia jest wyższa od wartości ubezpieczenia, umowa nie ma skutku prawnego co do nadwyżki sumy ponad wartość ubezpieczenia.

- Jeżeli określona w umowie suma ubezpieczenia jest niższa od wartości ubezpieczenia, ubezpieczyciel odpowiada za szkody w stosunku, w jakim pozostaje suma do wartości ubezpieczenia.

- Jeżeli ubezpieczono przedmiot ubezpieczenia od tego samego niebezpieczeństwa na ten sam okres u dwóch lub więcej ubezpieczycieli na sumy,które łącznie przewyższają wartość ubezpieczenia (ubezpieczenie podwójne) wszyscy ci ubezpieczyciele odpowiadają tylko do wysokości wartości ubezpieczenia,a w granicach tej wartości każdy z nich odpowiada w stosunku do przyjętej przez niego sumy ubezpieczenia.

Składka - jest to określona kwota płacona ubezpieczycielowi za ochronę ubezpieczeniową.

Stawka ubezpieczeniowa - jest to wskaźnik, służący do obliczania wysokości składki ubezpieczeniowej; wyraża stosunek wysokości składki do sumy ubezpieczenia (wyrażony w promilach).

Dokumenty ubezpieczeniowe:

1. Polisa ubezpieczeniowa - potwierdza zawarcie umowy ubezpieczenia; wymienione są w niej warunki zawarcia umowy.

Ubezpieczyciel obowiązany jest na żądanie wydać osobie,z którą zawarł umowę ubezpieczenia (ubezpieczającemu) polisę stwierdzającą zawarcie umowy ubezpieczenia.

Polisa powinna zawierać:

1. oznaczenie ubezpieczyciela

2. oznaczenie przedmiotu ubezpieczenia

3. oznaczenie niebezpieczeństw objętych umową ubezpieczeniową

4. określenie czasu lub podróży, na które zawarto umowę ubezpieczenia

5. sumę ubezpieczenia

6. miejsce i datę wystawienia polisy

7. podpis ubezpieczyciela

Polisa może być wystawiona imiennie na określonego ubezpieczającego (polisa imienna), na zlecenie lub na okaziciela. Może być zawarta na rzecz osoby trzeciej (ubezpieczonego).

Polisa:

• Jednostkowa - potwierdza każdą jednorazową umowę ubezpieczenia

• Generalna - jest dowodem zawarcia umowy ubezpieczenia generalnego i jedną umową objęty jest większy zakres działalności ubezpieczającego.

Umową ubezpieczenia można objąć wszystkie lub niektóre rodzaje ładunków,jakie ubezpieczający będzie wysyłał lub otrzymywał w określonym czasie (ubezpieczenia generalne).

Przedmiotem ubezpieczenia generalnego może być również inny interes majątkowy.

W ubezpieczeniu generalnym ubezpieczyciel obowiązany jest na żądanie ubezpieczającego wystawić polisę lub zaświadczenie o ubezpieczeniu dla każdego ładunku lub innego odrębnego przedmiotu ubezpieczenia.

Rodzaje ubezpieczenia generalnego:

• Polisa odpisowa - w umowie określona jest pewna, większa suma ubezpieczenia, w trakcie realizacji tej umowy od sumy odpisywane są poszczególne sumy przesyłek, które ubezpieczający wysyła lub otrzymuje.

• Polisa obrotowa - ubezpieczeniu podlega cały obrót handlowy przedsiębiorstwa, składkę ustala się proporcjonalnie do obrotu tego przedsiębiorstwa; przesyłki muszą mieć charakter jednorodny.

Ubezpieczający ,który zawarł umowę ubezpieczenia generalnego obowiązany jest zgłaszać ubezpieczycielowi każde wysłanie lub nadejście ładunku objętego umową

2. Certyfikat ubezpieczeniowy- dokument pomocniczy. Jest to zaświadczenie o ubezpieczeniu dla każdego zgłoszonego przedmiotu ubezpieczenia w ramach ubezpieczenia generalnego.

Dokument ten:

• stwierdza, że ubezpieczający zawarł umowę generalną i w jej ramach został ubezpieczony przedmiot oznaczony w certyfikacie

• zawiera klauzulę stwierdzającą, że wypłacone będzie odszkodowanie według warunków ubezpieczenia

• jest przenaszalny przez indos

• może być wystawiony na zlecenie

• zawiera informację kogo należy powiadomić w razie szkody oraz instrukcję określającą tryb postępowania w przypadku zaistnienia szkody.

• jest dokumentem uzupełniającym w stosunku do umowy generalnej

3. Nota pokrycia - jest to tymczasowy dokument stwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia.

Dokument ten jest wystawiany, gdy:

• pozostają jeszcze do uzgodnienia mniej istotne warunki ubezpieczenia

• ubezpieczyciel nie mógł wystawić polisy lub sporządzić tekstu ramowej umowy ubezpieczenia przed terminem, od którego rozpoczyna się jego odpowiedzialność.

• w ramach zawartej umowy generalnej dokument ten może potwierdzać, że w odniesieniu do określonego przedmiotu ubezpieczenia strony uzgodniły stosowanie szczególnych warunków, różniących się od umowy generalnej.

4. Slip maklerski - jest to dokument sporządzony przez maklera, w którym określone są propozycje do przyszłej umowy ubezpieczenia.

Zawarcie i wykonywanie umów ubezpieczenia:

• Zasada dobrej wiary

• Przy zawieraniu umowy ubezpieczenia morskiego ubezpieczający obowiązany jest podać do wiadomości ubezpieczyciela wszystkie okoliczności, które są lub powinny być mu znane, a mogą mieć wpływ na ocenę niebezpieczeństwa oraz na decyzję ubezpieczyciela o przyjęciu i warunkach ubezpieczenia.

• Przepis ten nie dotyczy okoliczności powszechnie znanych oraz okoliczności, które powinny być znane ubezpieczycielowi.

Zasada dobrej wiary odnosi się do faktów znanych ubezpieczającemu.

3. W razie naruszenia obowiązku określonego w punkcie 1 i 2 ubezpieczyciel może odstąpić od umowy zachowując prawo do pełnej składki ubezpieczenia.

Zasada sprowadza się do zadeklarowania istotnych dla ubezpieczyciela faktów. Nie ukrywa takich okoliczności.

4. Jeżeli niezawiadomienie lub niezgodne z rzeczywistością zawiadomienie ubezpieczyciela o okolicznościach wymienionych w punkcie 1 i 2 nastąpiły bez winy ubezpieczającego lub ubezpieczonego, ubezpieczyciel nie może od umowy odstąpić, lecz ma prawo do odpowiednio zwiększonej składki ubezpieczeniowej.

Wykład 7 - 08.04.2003r.

WYKONANIE UMOWY UBEZPIECZENIA MORSKIEGO.

Obowiązki ubezpieczającego według Kodeksu morskiego:

1. Zapłacić składkę - art.283 p.1.Składka ubezpieczeniowa powinna być zapłacona niezwłocznie po zawarciu, a jeżeli wystawiono polisę- równocześnie z wydaniem polisy.

p.2.Obowiązek zapłaty składki ubezpieczeniowej ciąży na ubezpieczonym.

2. Zgłosić każdą istotną zmianę niebezpieczeństwa - art.284 p.1.Ubezpieczony obowiązany jest niezwłocznie po powzięciu wiadomości zgłosić ubezpieczycielowi każdą istotną zmianę niebezpieczeństwa, na jakie narażony jest przedmiot ubezpieczenia.

p.2.Ubezpieczyciel może odstąpić od umowy ubezpieczenia, jeżeli ubezpieczający bez uzasadnionej przyczyny zwleka z zawiadomieniem go o zmianie niebezpieczeństwa(...).

art.285 p.1.Jeżeli zmiana niebezpieczeństwa została spowodowana przez ubezpieczającego, albo za jego zgodą ubezpieczyciel może odstąpić od umowy albo żądać zapłaty składki dodatkowej za zwiększone niebezpieczeństwo,chyba że zmiany niebezpieczeństwa dokonano we wspólnym interesie ubezpieczyciela i ubezpieczonego albo w celu ratowania życia ludzkiego.

p.3.Jeżeli zmiana niebezpieczeństwa nastąpiła bez zgody ubezpieczającego,umowa ubezpieczenia pozostaje w mocy,jednak ubezpieczyciel może żądać zapłaty dodatkowej składki za zwiększone niebezpieczeństwo.

3. Zawiadomienie o każdym wypadku - art.287 p.1.Ubezpieczający obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić ubezpieczyciela o każdym wypadku dotyczącym przedmiotu ubezpieczenia, jeżeli wypadek może stanowić podstawę do roszczenia odszkodowawczego z umowy ubezpieczenia.

p.2.W razie naruszenia przez ubezpieczającego obowiązku określonego w punkcie 1, ubezpieczyciel może potrącić z odszkodowania ubezpieczonego kwotę, o którą szkoda uległaby zmniejszeniu, gdyby ubezpieczyciel był o niej należycie zawiadomiony.

4. Zabezpieczyć przedmiot przed dalszymi stratami i zabezpieczyć roszczenia odszkodowawcze - art.288 p.1.W razie zajścia wypadku powodującego szkodę ubezpieczający obowiązany jest zastosować wszelkie dostępne mu rozsądne środki w celu ratowania przedmiotu ubezpieczenia oraz zapobiegania szkodzie lub zmniejszenia jej rozmiarów, a także zabezpieczyć roszczenia odszkodowawcze od osób odpowiedzialnych za szkodę.

p.2.Ubezpieczający powinien przy stosowaniu tych środków kierować się wskaźnikami ubezpieczyciela, o ile je otrzymał.

p.3.Jeżeli ubezpieczający rozmyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa nie zastosował środków określonych w p.1 ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności za szkody powstałe z tego powodu.

Zabezpieczenie roszczeń odszkodowawczych.

Subrogacja - jest to nabycie praw zaspokojonego wierzyciela przez osobę, która zapłaciła dług. Ma zastosowanie w stosunku do roszczeń odszkodowawczych.

Np:Nastąpi szkoda w towarze przewożonym drogą morską gdzie dochodzi do uszkodzenia towaru w sutek błędnej decyzji przewoźnika (on jest winien szkody,która nastąpiła).Właściciel przewożonego towaru może dochodzić swych roszczeń. Właściciel uszkodzonego mienia,gdy zawarł umowę ubezpieczenia może żądać zadośćuczynienia od ubezpieczyciela lub przewoźnika (z tytułu umowy przewozu).Ubezpieczony może wybrać źródło zaspokojenia potrzeb,przeważnie wybiera się odszkodowanie. Wypłacając odszkodowanie ubezpieczyciel na mocy subrogacji przejmuje jego prawo dochodzenia swych roszczeń w stosunku do sprawcy szkody. Ubezpieczający może zabezpieczyć pewne dokumenty,może starać się o materialne środki,może żądać złożenia depozytu gotówkowego lub gwarancji zabezpieczeń żeby mógł zaspokoić swoje roszczenia.

Zasady odpowiedzialności ubezpieczyciela:

1. Zasada przyczynowości bezpośredniej - art.289.(...).Ubezpieczyciel odpowiada za szkody będące bezpośrednim następstwem niebezpieczeństw objętych umową ubezpieczenia.

2. Art.294 p.1.Ubezpieczyciel odpowiada za szkody z każdego wypadku objętego ubezpieczeniem do wysokości sumy ubezpieczenia.

3. Art.296 p.1.Ubezpieczyciel zobowiązany jest zwrócić ubezpieczającemu wszelkie niezbędne i celowe wydatki poniesione w celu zachowania przedmiotu ubezpieczenia, zapobieżenia szkodzie lun zmniejszenia jej rozmiarów, ustalenia charakteru i rozmiarów szkody, sporządzenia dyspaszy, sprzedaży przedmiotu ubezpieczenia oraz inne wydatki poniesione zgodnie ze wskazówkami ubezpieczyciela.

Suma ubezpieczenia - wyznacza górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela.

p.2.Do zwrotu tych wydatków ubezpieczyciel zobowiązany jest, choćby kwoty wydatków łącznie z odszkodowaniem ubezpieczeniowym przekroczyły sumę ubezpieczenia.

Art.297 p.1.Ubezpieczyciel obowiązany jest zwrócić ubezpieczającemu wydatki poniesione na przywrócenie do stanu poprzedniego lub na naprawienie uszkodzonego przedmiotu ubezpieczenia, jak również zależne od niego wynagrodzenie za ratownictwo oraz uchwał w statutach awarii wspólnej.

Komisarze awaryjni - sporządzają atesty awaryjne;podejmują te czynności na zlecenie ubezpieczonego;ubezpieczyciel zwraca te koszty;awarię wspólną rozlicza dyspaszer.

Zasady odpowiedzialności ubezpieczyciela:

1. Art.290 p.1.Ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody powstałe z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa ubezpieczającego, jednak ubezpieczyciel odpowiada za szkody spowodowane zaniedbaniem lub błędem nautycznym ubezpieczającego będącego kapitanem statku objętego ubezpieczeniem (...).

Art.291 p.1.Przy ubezpieczeniu statku ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody powstałe w skutek:

• wyruszenia w podróż statku niezdatnego do żeglugi, nienależycie ubezpieczonego i zaopatrzonego, z niedostateczną załogą lub bez niezbędnych dokumentów (...).

• wieku lub zużycia

• załadowanie na statek za wiedzą ubezpieczającego a bez wiedzy ubezpieczyciela- materiałów i przedmiotów wybuchowych, łatwo zapalnych lub innych ładunków niebezpiecznych,bez zachowania przepisów obowiązujących przy przewozie ładunków tego rodzaju.

Art.293.Przy ubezpieczeniu ładunku lub spodziewanego zysku ubezpieczyciel odpowiada za szkody powstałe wskutek ukrytej wady, neturalnej lub szczególnej właściwości lub nienależytego opakowania ładunku albo wskutek zwłoki w jego dostarczeniu.

Art.298 p.1.W razie zajścia wypadku objętego ubezpieczeniem ubezpieczyciel może przez zapłatę pewnej sumy ubezpieczenia bez względu na wysokość powstałej szkody zwolnić się od wszelkich dalszych zobowiązań wynikających z umowy ubezpieczenia,a w szczególności od obowiązku zwrotu kosztów zachowania przedmiotu ubezpieczenia lub przywrócenia go do poprzedniego stanu (...).

Klasyfikacja szkód i awarii w ubezpieczeniach morskich.

a). wg kryterium podmiotowego (kogo te szkody obciążają)

1. awaria poszczególna - szkodę ponosi bezpośrednio podmiot posiadający interes majątkowy, np. właściciel statku w przypadku uszkodzenia statku, czy właściciel ładunku w przypadku uszkodzenia ładunku

2. awaria wspólna - ekonomiczne następstwa awarii rozkładają się pomiędzy wszystkich uczestników wyprawy morskiej

b). wg kryterium ilościowego

1. szkoda częściowa - polega na uszkodzeniu lub utracie części przedmiotu ubezpieczenia

2. szkoda całkowita - polega na zniszczeniu lub całkowitej utracie przedmiotu ubezpieczenia.

• Szkoda całkowita rzeczywista - ubezpieczony przedmiot jest do tego stopnia uszkodzony, że stracił swe cechy sprzed wypadku (mienie jest w taki sposób zniszczone,że przestaje być tym przedmiotem,którym był przed zaistnieniem szkody - traci swoje właściwości rzeczywiste), np. zatonięcie statku, koszty będą przekraczały wartość statku.

• Szkoda całkowita konstruktywna - polega na tym, że to zniszczenie mienia nie jest zupełne, ubezpieczony,czyli właściciel nie jest całkowicie pozbawiony mienia w sposób ostateczny i nieodwracalny,możliwe jest odzyskanie tego mienia i możliwe jest skorzystanie z tego przedmiotu.

ABANDON - z ang. porzucenie, opuszczenie. Związane jest ze szkodą całkowitą konstruktywną. Możliwe jest zastosowanie abandonu - przyspiesza on likwidację szkody. Przeznaczenie mienia ubezpieczycielowi w zamian za odzyskanie odszkodowania.

Na pisemny wniosek ubezpieczonego ubezpieczyciel wypłaca pełną kwotę ubezpieczenia i przejmuje prawa do przedmiotu ubezpieczenia, w szczególności, gdy statek zaginął bez wieści, uległ wypadkowi i nie nadaje się do remontu.

Wykład 8 - 10.04.2003r.

Franszyza - ograniczenie odpowiedzialności ubezpieczyciela. Polega na zwolnieniu ubezpieczyciela od odpowiedzialności za straty lub szkody nie przekraczające pewnej uzgodnionej granicy ustalonej procentowo.

Rodzaje fanszyzy:

• Bezwarunkowa (potrącalna lub redukcyjna) - ubezpieczony ma udział w każdej szkodzie, która zaistnieje, w określonych granicach.

• Warunkowa (integralna) - gdy szkoda nie przekroczy pewnej ustalonej granicy to jej skutki ponosi sam ubezpieczony w pełnym zakresie, jeżeli jednak szkoda będzie większa (przekroczy jej ustaloną granicę)to w całości odpowiedzialność ponosi ubezpieczyciel.

Powody wprowadzenia franszyzy:

• zachęcanie ubezpieczonego do większej dbałości o przedmiot ubezpieczenia

• uwolnić ubezpieczycieli od konieczności wypłacania odszkodowania, gdy wystąpią naturalne szkody przedmiotu ubezpieczenia

UMOWY UBEZPIECZENIA UREGULOWANE W KODEKSIE CYWILNYM.

Art. 805. § 1. Przez umowę ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

§ 2. Świadczenie zakładu ubezpieczeń polega w szczególności na zapłacie:

1) przy ubezpieczeniu majątkowym - określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku;

2) przy ubezpieczeniu osobowym - umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej.

§ 3. Do renty z umowy ubezpieczenia nie stosuje się przepisów kodeksu niniejszego o rencie.

Art. 806. § 1. Umowa ubezpieczenia jest nieważna, jeżeli w chwili jej zawarcia przewidziany w niej wypadek już zaszedł albo jeżeli odpadła już

możliwość jego zajścia, chyba że ubezpieczenie obejmuje okres poprzedzający zawarcie umowy.

§ 2. Objęcie ubezpieczeniem okresu poprzedzającego zawarcie umowy jest bezskuteczne, jeżeli w chwili zawarcia umowy którakolwiek ze stron wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że wypadek zaszedł lub że odpadła możliwość jego zajścia w tym okresie. Przepisu tego nie stosuje się do ubezpieczeń zbiorowych, jeżeli umowa albo ogólne warunki ubezpieczenia przewidują odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń za wypadki zaszłe przed zawarciem umowy.

Art. 808. § 1. Umowę ubezpieczenia można zawrzeć także na rzecz osoby trzeciej. Osoba trzecia może nie być w umowie wymieniona. Ubezpieczający może w czasie trwania umowy wskazywać osoby, na których rzecz została zawarta umowa.

§ 2. Obowiązki wynikające z umowy na rzecz osoby trzeciej obciążają ubezpieczającego. Zakład ubezpieczeń może podnieść również przeciwko osobie trzeciej zarzuty, które mają wpływ na odpowiedzialność zakładu z tytułu umowy ubezpieczenia.

§ 3. Jeżeli nie umówiono się inaczej, osobie trzeciej przysługuje bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń odszkodowanie lub świadczenie należne z tytułu tej umowy.

§ 4. Odszkodowanie lub świadczenie z tytułu umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej zakład ubezpieczeń może wypłacić ubezpieczającemu za zgodą osoby, na której rzecz umowa ubezpieczenia została zawarta.

Art. 809. § 1. Umowa ubezpieczenia powinna być stwierdzona przez zakład ubezpieczeń polisą, legitymacją ubezpieczeniową, tymczasowym zaświadczeniem albo innym dokumentem ubezpieczenia.

§ 2. Z zastrzeżeniem wyjątków, przewidzianych w dwóch artykułach następnych, umowę uważa się za zawartą z chwilą doręczenia przez zakład ubezpieczeń ubezpieczającemu dokumentu ubezpieczenia.

Art. 813. § 1. Składkę oblicza się za czas trwania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.

§ 2. Jeżeli nie umówiono się inaczej, składka powinna być zapłacona jednocześnie z zawarciem umowy ubezpieczenia, a jeżeli umowa doszła do skutku przed doręczeniem dokumentu ubezpieczenia - w ciągu czternastu dni od jego doręczenia.

Art. 814. § 1. Jeżeli nie umówiono się inaczej, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się od dnia następującego po zawarciu umowy, nie wcześniej jednak niż dnia następnego po zapłaceniu składki. W wypadku gdy umowa doszła do skutku przed doręczeniem dokumentu ubezpieczenia, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się od dnia, w którym umowa ubezpieczenia uważana jest za zawartą.

§ 2. Jeżeli zakład ubezpieczeń ponosi odpowiedzialność jeszcze przed zapłaceniem składki, a składka nie została zapłacona w terminie, zakład ubezpieczeń może odstąpić od umowy ze skutkiem natychmiastowym, zawiadamiając o tym jednocześnie ubezpieczającego, i żądać zapłaty składki za okres, przez który ponosił odpowiedzialność. W braku odstąpienia od umowy, rozwiązuje się ona z końcem okresu, na który przypadała nie zapłacona składka.

Art. 815. § 1. Ubezpieczający obowiązany jest podać do wiadomości zakładu ubezpieczeń wszystkie znane sobie okoliczności, o które zakład ubezpieczeń

zapytywał w formularzu oferty albo przed zawarciem umowy w innych pismach.

Jeżeli zakład ubezpieczeń zawarł umowę ubezpieczenia mimo braku odpowiedzi ubezpieczającego na poszczególne pytania, pominięte okoliczności uważa się za nieistotne.

§ 2. Jeżeli w umowie ubezpieczenia zastrzeżono, że w czasie jej trwania należy zgłaszać zmiany okoliczności wymienionych w paragrafie poprzedzającym, ubezpieczający obowiązany jest zawiadamiać o tych zmianach zakład ubezpieczeń niezwłocznie po otrzymaniu o nich wiadomości. Przepisu tego nie stosuje się do ubezpieczeń na życie.

§ 3. Jeżeli ubezpieczający podał niezgodnie z prawdą do wiadomości zakładu ubezpieczeń okoliczności, o których mowa w paragrafach poprzedzających, zakład wolny jest od odpowiedzialności, chyba że okoliczności te nie mają wpływu na zwiększenie prawdopodobieństwa wypadku objętego umową.

Art. 822. Przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz została zawarta umowa ubezpieczenia.

Art. 826. § 1. W razie zajścia wypadku ubezpieczający obowiązany jest użyć wszelkich dostępnych mu środków w celu zmniejszenia szkody w ubezpieczonym mieniu oraz w celu zabezpieczenia bezpośrednio zagrożonego mienia przed szkodą.

§ 2. Jeżeli ubezpieczający dopuścił się rażącego niedbalstwa w wykonaniu powyższych obowiązków, odszkodowanie się nie należy, chyba że zapłata całości lub części odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach zasadom współżycia społecznego albo interesom gospodarki narodowej.

§ 3. Zakład ubezpieczeń obowiązany jest, w granicach sumy ubezpieczenia, zwrócić ubezpieczającemu poniesione przez niego koszty wynikłe z zastosowania środków, o których mowa w paragrafie pierwszym, jeżeli środki te były celowe, chociażby okazały się bezskuteczne. Ogólne warunki ubezpieczenia dla poszczególnego rodzaju ubezpieczeń mogą zawierać postanowienia korzystniejsze dla ubezpieczającego.

Art. 827. § 1. Zakład ubezpieczeń jest wolny od odpowiedzialności, jeżeli ubezpieczający albo osoba, z którą ubezpieczający pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym lub za którą ponosi odpowiedzialność, wyrządziła szkodę umyślnie. W razie rażącego niedbalstwa odszkodowanie nie należy się, chyba że zapłata odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach zasadom współżycia społecznego albo interesom gospodarki narodowej.

§ 2. W ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej można w drodze umowy ustalić inne zasady odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń niż określone w § 1.

Art. 828. § 1. Jeżeli nie umówiono się inaczej, z dniem zapłaty odszkodowania przez zakład ubezpieczeń roszczenie ubezpieczającego przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkodę przechodzi z mocy prawa na zakład ubezpieczeń do wysokości zapłaconego odszkodowania. Jeżeli zakład pokrył tylko część szkody, ubezpieczającemu przysługuje co do pozostałej części pierwszeństwo zaspokojenia przed roszczeniem zakładu ubezpieczeń.

§ 2. Nie przechodzą na zakład ubezpieczeń roszczenia ubezpieczającego przeciwko osobom, z którymi ubezpieczający pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym lub za które ponosi odpowiedzialność.

Ubezpieczenia morskie uregulowane są w Kodeksie morskim pozostałe w Kodeksie cywilnym. Reguły postępowania w Kodeksie cywilnym.

PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA RYNKU UBEZPIECZEŃ W POLSCE.

Polska gospodarka jest gospodarką otwartą. Tendencje integracyjne w odniesieniu do warunków prawnych. Podstawą prawną jest ustawa o działalności ubezpieczeniowej, uchwalona w lipcu 1990 roku i obowiązuje do dziś (liczne nowelizacje).Znowelizowana w 1995 roku. Jest podstawą prowadzenia działalności ubezpieczeniowej. Kierunek zmian w regulacjach. Dostosowanie przepisów prawa w oparciu o dyrektywy obowiązujące w UE. Wyznaczały one sposób ukierunkowania prawa w UE. Wyznaczały kierunek przemian,którym poddane zostało polski prawo. W Polsce została osiągnięta I i II grupa.

Wykład 9 - 17.04.2003r.

Regulacje prawne ujednolicające rynek ubezpieczeń w Europie:

Pierwsza grupa dyrektyw - dotyczy swobody zakładania firmy z kontrolą kraju goszczącego (nie ma żadnych ograniczeń w wyborze miejsca zakładania firmy ubezpieczeniowej w każdym kraju UE).

Druga grupa dyrektyw - dotyczy swobody świadczenia usług (usługi ubezpieczeniowe mogą być świadczone poza granicami kraju siedziby firmy- brak konieczności tworzenia oddziału).

Trzecia grupa dyrektyw - dotyczy zakładania firm i świadczenia usług poza granicami kraju siedziby firmy bez konieczności uzyskiwania odrębnej licencji oraz liberalizacji regulacji nadzorczych ( ograniczenie do kontroli wypłacalności firmy).

Źródła prawa:

• kodeks morski - uregul.ustawa ubezp.morskiego

• kodeks cywilny - uregul.ustawa ubezp.

• kodeks spółek prawa handlowego - zasady funkcjonowania podmiotów gospodarczych.

• ustawa o działalności ubezpieczeniowej

Reformy rynku ubezpieczeniowego.

W 1990 roku przyjęto założenia:

• prywatyzacja i demonopolizacja rynku; ubezpieczyciele działają w formie spółek akcyjnych

• koncesjonowanie działalności ubezpieczeniowej, wykonywanie działalności wymaga otrzymania koncesji

• zapewnienie nadzoru państwa nad działalnością ubezpieczeniową (nadzór jest realizowany)

• podział ubezpieczeń na komercyjne i wzajemne oraz podział na ubezpieczenia na życie (dział I) i inne ubezpieczenia (dział II); nie ma możliwości łączenia tych ubezpieczeń (towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych - nie jest nastawiona na zyski).

• ochrona krajowych ubezpieczycieli przed konkurencją zagraniczną działała do końca 1998 roku

• umowna formuła ubezpieczeń, dla uzyskania ochrony ubezpieczeniowej konieczne jest zawarcie umowy

• ograniczenie zakresu ubezpieczeń obowiązkowych,zakres ich się zwiększa

• ochrona ubezpieczonych

• wprowadzenie rynkowych zasad gospodarki finansowej ubezpieczycieli

• wprowadzenie nowej kategorii podmiotów na rynek ubezpieczeniowy czyli brokerów ubezpieczeniowych

• KONCESJONOWANIE DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ

(npdst.ustawa z dn. 28.07.1990r o działalności ubezp. Dz.U.Nr. 11 poz 62,1996r.).

Koncesjonowanie działalności ubezpieczeniowej polega na wydawaniu zezwoleń na prowadzenie działalności w sferze, gdzie na mocy prawa obowiązują ograniczenia swobody podejmowania i wykonywania działalności.

1. Działalność ubezpieczeniowa bezpośrednia i restrukcyjna może być prowadzona wyłącznie za zezwoleniem Ministra Finansów (zakłady ubezpieczeniowe), (art. 2 p.1)

Działalność,o której mowa w ust.1,prowadzi zakład ubezpieczeń i reasekuracji albo zakład reasekuracji,zwany dalej „zakładem ubezpieczeń” (art.2 p.2)

2. Minister Finansów po wyrażeniu opinii przez organ nadzoru wydaje na wniosek zainteresowanego zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej (art.30).

Wniosek o koncesję na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej powinien zawierać(art.30 p.2 i 3):

• nazwę, siedzibę, obszar i rzeczowy zakres działania zakładu ubezpieczeń

• określenie wysokości kapitału akcyjnego albo zakładowego

• określenie założycieli zakładu ubezpieczeń

• formę organizacyjną działalności

• określenie wysokości funduszu organizacyjnego przeznaczonego na utworzenie administracji zakładu ubezpieczeń i zorganizowanie sieci przedstawicielstw.

• imiona i nazwiska osób przewidzianych na członków zarządu i rady nadzorczej oraz osoby wykonujące czynności w dziedzinie matematyki ubezpieczeniowej, finansowej i statystyki (akcjonariusza - szacuje ryzyko), jeżeli obowiązek wykonywania przez osobę przypisywanych jej czynności wynika z ustawy

Do wniosku o wydanie zezwolenia dołącza się:

• plan działalności

• dowód posiadania środków własnych od obciążeń wysokości różnej zakładanemu kapitałowi akcyjnemu lub zakładowemu i funduszowi organizacyjnemu wraz z zaświadczeniem o przeznaczeniu ich na pokrycie kapitału akcyjnego i funduszu organizacyjnemu

• dane o klasyfikacji osób,o których mowa w ust.2 pkt.F

• statut zakładu ubezpieczeń

• ogólne warunki ubezpieczenia określone we wniosku

3. Zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej nie może być wydane, jeżeli zachodzi co najmniej jedna z okoliczności (art.33):

• wniosek oraz dołączone do niego dokumenty nie spełniają warunków określonych w art.30 i 31.

• w skład zarządu nie wchodzą co najmniej 2 osoby posiadające wykształcenie i doświadczenie zawodowe niezbędne do zarządzania zakładem ubezpieczeniowym

• jeżeli założyciele lub członkowie zarządu byli karani za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu,dokumentom lub za przestępstwo karno - służbowe

• jeżeli założyciele nie dają rękojmi prowadzenia sprawnie zakładu ubezpieczeń w sposób należycie zabezpieczający interesy ubezpieczonych

• założyciele nie udowodnią posiadania środków wolnych od obciążeń w wysokości odpowiadającej kapitałowi akcyjnemu (zakładowemu) i funduszowi organizacyjnemu

• plan działalności nie zapewnia trwałej zdolności zakładu ubezpieczeń do wykonywania zobowiązań

• zagrożony jest ważny interes gospodarczy państwa

Minister Finansów na wniosek organu nadzoru może cofnąć zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie jednej lub kilku grup ubezpieczeń albo jednego lub kilku rodzajów ubezpieczeń jeżeli:

• zakład ubezpieczeń przestał spełniać warunki wymagane do uzyskania zezwolenia

• zakład ubezpieczeń prowadzi działalność z naruszeniem przepisów prawa lub statutu

• zakład ubezpieczeń nie realizuje w przewidzianym terminie krótkoterminowego planu

Cofnięcie zezwolenia powoduje, że zakład ubezpieczeń nie może zawierać nowych umów ubezpieczeniowych, umowy już zawarte nie mogą być przedłużane a suma ubezpieczenia nie może być podwyższona (art.36 p.1).

Cofnięcie zezwolenia w zakresie całej działalności oznacza w przypadku towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych jego likwidację (art.36 p.3).

Zasady prowadzenia działalności przez Zakłady Ubezpieczeń:

• Zakład ubezpieczeń nie może zajmować się bezpośrednio inną działalnością gospodarczą poza działalnością ubezpieczeniową i z nią związaną (art.10 p.1)

• Zakład ubezpieczeń nie może prowadzić jednocześnie działalności w dziale ubezpieczeń na życie i w dziale pozostałych ubezpieczeń osobowych oraz ubezpieczeń majątkowych (art.10 p.2)

• Zakład ubezpieczeń może prowadzić działalność ubezpieczeniową wyłącznie w formie spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych

NADZÓR UBEZPIECZENIOWY (art.82)

1. Tworzy się Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń jako centralny organ administracji państwowej Komisja Nadzoru Ubezpieczeń nad funduszami emerytalnymi

2. PUNU kieruje Prezes, którego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Finansów

3. Zadaniem nadzoru jest ochrona interesów osoby ubezpieczonej i zapobieganie sytuacji, w której zakład ubezpieczeń nie będzie w stanie wypłacać ubezpieczonemu należytego świadczenia

4. Nadzór nad działalnością zakładów ubezpieczeń pośredników ubezpieczeniowych polega w szczególności na:

• Podejmowaniu działań mających na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku ubezpieczeń i ochronę ubezpieczonych

• Wydawanie zezwoleń na podstawie działalności brokerskiej i agencyjnej

• Kontroli prowadzenia działalności przez zakład ubezpieczeń i brokerów

• Podejmowanie innych działań przewidzianych w ustawie

5. Organ nadzoru współdziała z organami administracji rządowej i innymi instytucjami w zakresie kształtowania polityki gospodarczej państwa dotyczącej ubezpieczeń.

WARUNKI ZAWIERANIA UMÓW UBEZPIECZENIA.

1. Ochronę ubezpieczeniową ustanawia się na podstawie umowy zawieranej pomiędzy zakładem ubezpieczeń a ubezpieczonym (art.3.2)

2. Wprowadza się ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne (art.3.1)

3. Ubezpieczeniami obowiązkowymi są (art.4):

• ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów

• ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych

• ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego

• inne ubezpieczenia przewidziane na mocy obowiązujących ustaw lub ratyfikowanych przez RP umów międzynarodowych

• podmioty eksploatujące przedmioty jądrowe

4. Zakład ubezpieczeń prowadzący działalność w zakresie ubezpieczenia obowiązkowego nie może odmówić zawarcia tego ubezpieczenia (art.5.5)

5. Minister Finansów, w drodze rozporządzenia, określa ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych. W szczególności określa (art.5.1):

• datę powstania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia

• podstawowy zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń

• minimalną sumę gwarancyjną ubezpieczenia

• zakres praw i obowiązków ubezpieczającego i zakładu ubezpieczeń

• podstawowy system taryf uzależniający stosowanie taryfy od długości okresu bezszkodowego i zapewniający porównywalność taryf różnych zakładów ubezpieczeniowych.

6. Wysokość stawek ubezpieczeniowych ustala zakład ubezpieczeń (art.5.3)

7. Ogólne warunki ubezpieczeń, z wyjątkiem ubezpieczeń obowiązkowych oraz taryfy i wysokość stawek ubezpieczeniowych ustala zakład ubezpieczeń (art.6.1)

PRAWNE OGRANICZENIA SWOBODY ZAWIERANIA UMÓW UBEZPIECZENIA.

1. Osoba krajowa - wg prawa dewizowego może zawrzeć umowę ubezpieczenia jedynie z zakładem ubezpieczeń działającym na podstawie zezwolenia wydanego zgodnie z ustawą (art.37 p.1)

2. Osoba zagraniczna podejmująca działalność gospodarczą na terytorium RP może ubezpieczyć tą działalność jedynie w zakładzie ubezpieczeń działającym na podstawie zezwolenia wydanego zgodnie z ustawą (art.37 p.2)

3. MF może określić, w drodze rozporządzenia, przypadek dopuszczalności zawierania umów ubezpieczenia z innym zakładem ubezpieczeń niż określony w art.37 p.1 i 2 (art.37 p.3).

Są to następujące przypadki ubezpieczenia:

• Ryzyka, co do którego ubezpieczający otrzymał na piśmie odmowę zawarcia umowy ubezpieczenia od co najmniej 3 zakładów ubezpieczeniowych prowadzących działalność na podstawie ustawy w zakresie tego rodzaju ubezpieczenia,do którego zaliczane jest to ryzyko

• Ryzyka umiejscowionego poza granicami RP jeżeli zawarcia umowy ubezpieczenia w miejscowym zakładzie ubezpieczeń wymaga prawo obowiązujące w tym państwie

• Ryzyka, którego ubezpieczenia w tym zakładzie ubezpieczeń wymaga umowa międzynarodowa

• Odpowiedzialności cywilnej armatora, ubezpieczanej na armatorskich klubach wzajemnych ubezpieczeń

• Przedmiotów w transporcie, obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach, niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu, jeśli odbywa się w ramach obrotu towarowego z zagranicą

4. Osoba krajowa - wg prawa dewizowego przebywająca za granica może zawrzeć umowę ubezpieczenia z zakładem nie posiadającym zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce na okres pobytu za granicą, jeżeli ubezpieczone ryzyko związane jest z tym pobytem (Dz.U.Nr. 37 poz 163,1996).

POŚREDNICTWO UBEZPIECZENIOWE.

Działalność AGENCYJNA (art.37d - 37f):

1. Zakład ubezpieczeń może korzystać z pośrednictwa ubezpieczeniowego polegającego na wykonywaniu czynności związanych z wykonywaniem czynności faktycznych lub prawnych związanych z zawarciem lub wykonaniem umów ubezpieczenia

2. Agentem ubezpieczeniowym - jest osoba fizyczna, osoba prawna lub podmiot gospodarczy nie mający osobowości prawnej, upoważniony przez zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz zakładu lub pośredniczenia przy zawieraniu tychże umów

3. Działalność agencyjna może być wykonywana wyłącznie przy pomocy osób fizycznych posiadających uprawnienia nadane przez organ nadzoru

4. Organ nadzoru na wniosek zakładu ubezpieczeń lub samego zainteresowanego wydaje zezwolenie na wykonywanie czynności agenta, jeżeli osoba fizyczna:

• ma miejsce zamieszkania na terytorium RP

• nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub przestępstwo karno- skarbowe

• ukończyła zorganizowane przez zakład ubezpieczeń szkolenie zakończone egzaminem

• ma pełną zdolność do czynności prawnych

5. Zakład ubezpieczeń jest odpowiedzialny za czynności wykonywane przez uprawnionego agenta (...)

Działalność BROKERSKA (art.37g - 37n):

1. Polega na zawieraniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia w imieniu ubezpieczającego lub na pośredniczeniu przy zawieraniu umów ubezpieczenia na rzecz ubezpieczonego

2. Działalność brokerska może być prowadzona wyłącznie za zezwoleniem organu nadzoru

3. Działalność brokerska może być prowadzona przez osoby fizyczne lub prawne

4. Osoba fizyczna prowadząca działalność brokerską nie może pozostawać w stosunku pracy z zakładem ubezpieczeń, nie może być członkiem władz tego zakładu oraz nie może być stroną umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, których przedmiotem jest pośredniczenie w zawieraniu umów ubezpieczenia w imieniu zakładu ubezpieczeń

5. Osoba prawna prowadząca działalność brokerską nie może jednocześnie prowadzić działalności agencyjnej

6. Organ nadzoru wydaje zezwolenie na prowadzenie działalności brokerskiej na wniosek:

1. osoby fizycznej, jeżeli osoba ta:

• ma miejsce zamieszkania na terytorium RP

• ma pełną zdolność do czynności prawnych

• nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub za przestępstwo karno- skarbowe

• zdała egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reseakuracyjnych

• daje rękojmie należytego prowadzenia działalności brokerskiej

• zawiera umowę ubezpieczenia OC z tytułu prowadzenia działalności brokerskiej

2. osoby prawnej, jeżeli osoba ta:

• ma siedzibę na terytorium RP

• członkowie zarządu dają rękojmie należytego prowadzenia działalności brokerskiej, a co najmniej połowa z nich spełnia warunki określone dla osób fizycznych

• zawarła umowę ubezpieczenia OC z tytułu prowadzenia działalności brokerskiej

UBEZPIECZENIOWY SAMORZĄD GOSPODARCZY (art.86 - 89).

1. Zakłady ubezpieczeń prowadzące działalność w RP tworzą Ubezpieczeniowy Samorząd Gospodarczy

2. Organizacja USG jest Polska Izba Ubezpieczeń

3. Przynależność do Izby jest obowiązkowa i powstanie z chwilą podjęcia przez zakład ubezpieczeń działalności ubezpieczeniowej

4. Statut Izby i jego zmiany podlegają zatwierdzeniu przez MF

5. Do zadań Izby należą w szczególności:

• Reprezentowanie zakładów ubezpieczeń wobec organów władzy i administracji państwowej oraz podejmowanie działań w celu ochrony ich interesów

• Wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych dotyczących działalności ubezpieczeniowej oraz współdziałanie na wniosek właściwych podmiotów przy ich opracowywaniu

• Współdziałanie w organizacji i stowarzyszeniami krajowymi i zagranicznymi w zakresie ubezpieczeń

• Stworzenie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między członkami Izby

• Kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki zawodowej w działalności ubezpieczeniowej

• Sprawowanie pieczy nad postrzeganiem zasad uczciwej konkurencji na rynku ubezpieczeniowym.

OCHRONA UBEZPIECZONYCH.

1. Tworzy się Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (art.51)

2. Do zadań Funduszu należy wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu:

1. ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej:

• za szkodę na osobie, gdy szkoda została spowodowana przez kierującego pojazdem mechanicznym, a tożsamość kierowcy nie została ustalona

• za szkodę na osobie wyrządzoną przez rolnika o nieustalonej tożsamości

2. za szkodę na mieniu i osobie, gdy:

• posiadacz pojazdu nie był ubezpieczony ubezpieczeniem obowiązkowym

• rolnik nie zawarł ubezpieczenia obowiązkowego

3. w przypadku upadłości zakładu ubezpieczeń Fundusz wypłaca odszkodowania z tytułu:

• odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych i rolników wykonujących działalność zawodową

• umów ubezpieczenia na życie w wysokości 50% wierzytelności, nie więcej jednak niż 30 000 ECU

RZECZNIK UBEZPIECZONYCH (art.90b,90c).

1. Interesy ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia reprezentuje Rzecznik Ubezpieczonych, którego powołuje MF

2. Do zadań Rzecznika Ubezpieczonych należy w szczególności:

• reprezentowanie i ochrona konsumenckich interesów ubezpieczonych i osób uprawnionych z umów ubezpieczenia

• opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących ubezpieczeń

• informowanie organu nadzoru o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń

• inicjowanie i prowadzenie działalności edukacyjno- informacyjnej w zakresie ubezpieczeń

Wykład 10 - 24.04.2003r.

ORGANIZACJA DZIAŁALNOŚCI W TOWARZYSTWIE UBEZPIECZENIOWYM.

Kształtowanie produktu ubezpieczeniowego:

- Produktem na rynku ubezpieczeniowym jest ochrona ubezpieczeniowa.

- Kształtowanie produktu odbywa się w trybie ustalania tzw.ogólnych warunków ubezpieczeń.

- Ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych określa MF w trybie rozporządzenia. W szczególności rozporządzenieokreśla (art.5.1 Ust.):

• datę powstania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia

• podstawowy zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń

• minimalną sumę gwarancyjną ubezpieczenia

• zakres praw i obowiązków ubezpieczającego i zakładu ubezpieczeń

• podstawowy system taryf

Ogólne warunki ubezpieczeń dobrowolnych określa ubezpieczyciel. Produkt kształtowany jest przez ustalenie:

• przedmiotu ubezpieczenia

• zakresu ubezpieczenia (jakie zdarzenia losowe objęte są ochroną ubezpieczeniową)

• praw i obowiązków stron umowy ubezpieczenia

• sposobu ustalania wysokości szkody

• stawek taryfy ubezpieczeniowej (ustala taryfę sam ubezpieczyciel)

• sposobu ustalania wysokości odszkodowania i świadczenia

• form ograniczania zakresu odpowiedzialności ubezpieczyciela.

Polityka kształtowania produktu musi uwzględniać fakt, że przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe działa w określonych warunkach otoczenia, do którego należą:

• Otoczenie ekonomiczne (stan gospodarki, koniunktura gospodarcza, poziom inflacji, wielkość siły nabywczej)

• Otoczenie społeczne i demograficzne (struktura społeczno- zawodowa ludności, stopień urbanizacji)

• Otoczenie technologiczne (nowe technologie wytwarzania prowadzą do powstania nowych produktów zaspokajających nowe potrzeby, ale też prowadzących do powstania nowych zagrożeń)

• Otoczenie instytucjonalno - prawne (struktura instytucjonalna w państwie, system prawny)

• Otoczenie kulturowe (normy moralne, zwyczaje - należy uwzględnić zwłaszcza przy opracowywaniu akcji promocyjnych)

• Nabywcy - ich potrzeby i oczekiwania należy rozpoznać w celu dostosowania produktów

• Konkurenci - ich działania powinny być stale obserwowane i analizowane w celu jak najlepszego kształtowania własnej polityki sprzedaży produktów ubezpieczeniowych

Skuteczność ubezpieczycieli zależy od ilości zawartych umów.

Na wybór ubezpieczyciela i konkretnego produktu wpływają:

- ogólne warunki ubezpieczeń

- nazwa i renoma zakładu ubezpieczeń

- dostępność ubezpieczyciela na rynku

- jakość obsługi klienta

Jakość usługi ubezpieczeniowej określa stopień. w jakim zaspokaja ona oczekiwania i wymagania klientów.

Na jakość usługi ubezpieczeniowej wpływają:

a). Zawarcie umowy:

- sposób wykonania pracy przez osoby występujące jako ubezpieczyciele (ich kompetencje, sprawność,szybkość obsługi klientów,życzliwość)

- wygląd i wyposażenie miejsca,gdzie ubezpieczyciel przyjmuje swoich klientów

b). Wykonanie umowy:

- szybkość wypłaty odszkodowań i świadczeń

- brak zwłoki przy ustalaniu wysokości strat i podejmowaniu decyzji o wypłacie należności

- pełny zakres wypłat odszkodowania,zgodnie z oczekiwaniami ubezpieczonego

Aktywna polityka zakładu ubezpieczeń w zakresie kształtowania produktu polega na rozszerzaniu zakresu ryzyk objętych ochroną oraz uzupełnianie podmiotowego i przedmiotowego zakresu oferty.

Jakościowa analiza sytuacji ubezpieczyciela opiera się na ocenie:

- Rozłożenia ryzyka - struktura portfela ubezpieczeniowego,udział ryzyk katastrofalnych lub małych ryzyk o dużej częstotliwości.

- Struktury kapitału - ocena polityki finansowej zakładu,relacje między kapitałem własnym i obcym

- Trafność obliczenia rezerw techniczno - ubezpieczeniowych (ma to wpływ na wypłacalność zakładu ubezpieczeń)

- Jakość aktywów - ocena jakości lokat pod kątem ich bezpieczeństwa,rentowności, płynności, dywesyfikacji portfela

- Jakości programu reasekuracyjnego - ma to duże znaczenie w utrzymywaniu stabilności finansowej zakładów ubezpieczeń,zwłaszcza wobec możliwości powstania dużych zobowiązań na skutek katasrof

Ilościowa analiza sytuacji ubezpieczyciela opiera się na:

- Kryteriach ustawowych - są określone ustawą,ich stosowanie jest obowiązkowe

- Kryteriach rynkowych

Najlepsza jest analiza kompleksowa oparta na kryteriach ustawowych i rynkowych.

Ustawowe kryterium oceny ubezpieczyciela.

• wielkość środków własnych zakładu ubezpieczeń nie może być niższa niż margines wypłacalności określony przez MF odrębnie dla działu I i II.

• kapitał gwarantowany

- minimalny - jest to wielkość środków,które zakład ubezpieczeniowy musi posiadać już w momencie występowania o koncesję w danej grupie ubezpieczeń

- wymagalny - stanowi 1/3 marginesu wypłacalności,wyznacza obszar tzw. bezpiecznej działalności

• suma ubezpieczeniowa od pojedynczego ryzyka na udziale własnym nie może przekroczyć 25% łącznej wysokości rezerw techniczno - ubezpieczeniowych (czyli kwot przeznaczonych na pokrycie bieżących i przyszłych zobowiązań,jakie mogą wyniknąć z zawartych umów ubezpieczenia) i kapitału własnego.

• rezerwy techniczno ubezpieczeniowe (czyli tzw. fundusz ubezpieczeniowy) muszą mieć pełne pokrycie ilościowe i strukturalne w lokatach

Rynkowe kryterium oceny ubezpieczyciela.

1. Wskaźniki zdolności płatniczej.

• wskaźnik płynności finansowej (P) - płynność jest zachowana,jeżeli możliwości płatnicze są równe lub przewyższają wydatki.

• P = ŚP : (Z + RTU) , 2 > P > 1

ŚP - płynne środki finansowe

Z - zobowiązania

RTU - rezerwy techniczno - ubezpieczeniowe na udziale własnym

• wskaźnik pokrycia marginesu wypłacalności środkami własnymi (W) - służy do określania zdolności płatniczych zakładu ubezpieczeń w długim okresie.

• W = ŚW : MW * 100%

ŚW - wysokość środków własnych

MW - wysokość marginesu wypłacalności

Sytuacja zakładu ubezpieczeń jest:

- bardzo dobra,gdy W > 300%

- dobra,gdy 300% > W > 200%

- dostateczna,gdy 200% > W > 100%

- zagrożona,gdy 100% > W > 33,3%

- zła,gdy W < 33,3%

2. Wskaźniki zyskowności - określają rentowność działalności.

• wskaźnik rentowności sprzedaży

zysk netto : składka przypisana brutto * 100%

• wskaźnik rentowności kapitałów własnych

zysk netto : kapitały własne * 100%

• wskaźnik rentowności aktywów

zysk netto : aktywa * 100%

Różnice między pobraną i przypisaną składką.

Pobrana składka - ta,która faktycznie wpływa na konta.

Przypisana składka - należna ubezpieczycielowi z tytułu zawartych umów.

W momencie zawarcia tej składki jest ona wypłacana w ratach.

3. Wskaźniki sprawności działania - służą do pomiaru aktywności zakładu w zakresie wykorzystywania zasobów majątkowych.

• wskaźnik rotacji majątku

składka przypisana brutto : aktywa

• wskaźnik przychodowości kapitałów własnych

składka przypisana w udziale własnym : kapitał własny * 100%

• wskaźnik dynamiki wzrostu składki

wzrost składki przypisanej brutto lub na udziale własnym w określonym przedziale czasu

4. Wskaźnik szkodowości (Ws) - jest to stosunek sumy wypłaconych odszkodowań i świadczeń w danym okresie do składki zarobionej (wskaźnik ten pokazuje jaką część zarobionych składek zakład przeznaczył na wypłaty odszkodowań i świadczeń w danym okresie).

BILANS ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ.

Stanowi zestawienie wartościowe majątku i kapitału,sporządzone na określony dzień.

Aktywa - obejmują majątek zakładu ubezpieczeń jako ogół jego środków rzeczowych i finansowych.

Pasywa - stanowi kapitał jako suma wszystkich zobowiązań zakładu wobec akcjonariuszy (udziałowców) i wierzycieli.

Bilans - jako materiał źródłowy do oceny sytuacji finansowej zakładu ubezpieczeń ma charakter statyczny.

Analizę należy uzupełnić o rachunek zysków i strat,czyli zestawienie przychodów i rozchodów w okresie sprawozdawczym oraz o sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych (cash flow),które pokazuje zdolności płatnicze zakładu ubezpieczeń.

Zasady zarządzania lokatami zakładu ubezpieczeń:

• lokaty muszą być bezpieczne

• lokaty muszą być rentowne

• lokata musi mieć odpowiedni stopień płynności

• należy utrzymać odpowiednią strukturę lokat poprzez dywersyfikację portfela inwestycyjnego

Zakład ubezpieczeń jest zobowiązany lokować środki stanowiące pokrycie funduszu ubezpieczeniowego w kraju wyłącznie w:

• bonach skarbowych

• obligacje Skarbu Państwa

• innych papierów wartościowych emitowanych lub gwarantowanych przez państwo, depozytach skarbowych,pożyczkach udzielonych Skarbowi Państwa i pożyczki gwarantowane przez Skarb Państwa

• obligacje gmin

• obligacje emitowane przez inne podmioty

• pożyczki zabezpieczone hipotecznie

• nieruchomościach (z wyłączeniem nieruchomości rolnych)

• akcjach dopuszczalnych do publicznego obrotu

• udziałach i akcjach w krajowych spółkach prawa handlowego nie dopuszczalne do publicznego obrotu

• depozytach bankowych

• pożyczkach pod zastaw praw wynikających z umowy ubezpieczenia na życie

• funduszach powierniczych

Organ nadzoru może wyrazić zgodę na lokowanie funduszu ubezpieczeniowego w innych lokatach.

Minister Finansów może wydać zezwolenie ogólne na lokatę funduszy ubezpieczeniowych poza granicami kraju i określić warunki zezwolenia.

Wykład 11 - 08.05.2003r.

ZASADY ETYKI DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZEŃ.

Inne normy etyczne są to normy przyjęte i zachowania zgodne z tymi normami. Może mieć zastosowanie w zakładach ubezpieczeń pośredników ubezpieczeniowych.

Działalność ubezpieczeniowa jest prowadzona w specyficznym otoczeniu ekonomicznym, prawnym i społecznym.

Obszar nieuregulowany normami prawnymi (normy moralne i etyczne).

Zawarcie umowy ubezpieczenia prowadzi do powstania zobowiązań wzajemnych lub przepisów umowy,zachowań etycznych w obszarze nie regulowanym w prawie.

UBEZPIECZYCIEL A UBEZPIECZONY.

Zasady etyczne:

a). Ubezpieczyciel powinien działać w dobrze rozumianym interesie klienta,dobrej wierze i z należytą starannością. Ubezpieczyciel działa po to aby osiągnąć zysk. Istnieje tu sprzeczność interesów,konieczne jest ich pogodzenie. Zadowolenie klienta w dłuższym czasie jest opłacalne, gdyż klient po jakimś czasie do niego powróci gdy będzie zadowolony z usług ubezpieczyciela.

b). Ubezpieczyciel powinien wspierać działania umacniające zaufanie do podmiotów występujących na rynku ubezpieczeń (powinien prowadzić działalność nie tylko z punktu widzenia własnych interesów ale także powinien wziąć pod uwagę inne podmioty występujące na rynku).

c). Ubezpieczyciel nie powinien różnicować klientów według kryteriów nie związanych z techniczno - organizacyjnymi zasadami prowadzenia działalności.

d). Ubezpieczyciel nie powinien ujawniać informacji o kliencie (ustawa o ochronie danych osobowych).

e). Ubezpieczyciel nie powinien wymuszać na kliencie zmian w umowie ubezpieczenia (nie powinien wykorzystywać swojej pozycji w stosunku do klienta,nie wolno zmuszać klienta do podejmowania niekorzystnych decyzji,klient powinien mieć prawo do swoich decyzji).

f). Ubezpieczyciel nie powinien uzależniać jakości obsługi klienta od spodziewanego dochodu z danej umowy.

g). Ubezpieczyciel powinien informować klienta o zasadach,zwyczajach i uprawnieniach (zasady dotyczą zawarcia i wykonania umowy).

h). Ubezpieczyciel powinien unikać w reklamie sformułowań wprowadzających w błąd.

UBEZPIECZYCIEL A PRACOWNIK.

Zasady etyczne:

a). Ubezpieczyciel powinien wykluczyć możliwość żądania od pracownika zachowań sprzecznych z obowiązującymi normami moralnymi,ogólnymi i zawodowymi.

b). Ubezpieczyciel powinien w relacjach z pracownikami opracować standardy należytego (pożądanego) zachowania moralnego lub etycznego danego pracownika w przedsiębiorstwie (stworzyć kodeks etyczny).

c). Ubezpieczyciel nie powinien stawiać przeszkód gdy pracownik chce poprawiać swoje umiejętności,szkolić się.

d). Ubezpieczyciel powinien dbać o rozwój zawodowy pracownika.

UBEZPIECZYCIEL A KONKURENCI.

Zasady etyczne:

a). Ubezpieczyciel powinien w stosunku do innych ubezpieczycieli respektować zasady uczciwej konkurencji (nie utrudniać dostępu do rynku dla innych ubezpieczycieli,itp.).

b). Ubezpieczyciel powinien zachować w tajemnicy poufne informacje.

c). Ubezpieczyciel w przypadku zaistnienia sporu powinien podjąć próby rozwiązania ich na drodze pokojowej.

d). Ubezpieczyciel nie powinien utrudniać dostępu do informacji o swojej firmie (dla dobra rynku,by inne podmioty mogły dokonywać analizy tego rynku).

UBEZPIECZYCIEL A POŚREDNICY (AGENCI).

Zasady etyczne:

a). Ubezpieczyciel powinien tworzyć odpowiednie warunki do pracy agentów (dostęp do informacji niezbędnych do wykonywania funkcji agenta).

b). Ubezpieczyciel powinien sprzyjać doskonaleniu zawodowemu agentów,powinien stwarzać warunki,możliwości do rozwoju,nabywania umiejętności.

c). Ubezpieczyciel powinien ułatwiać rozwiązywanie ewentualnych konfliktów pomiędzy agentami.

UBEZPIECZYCIEL A BROKERZY.

Zasady etyczne:

a). Ubezpieczyciele powinni w taki sposób kształtować relacje między brokerami aby mogli swobodnie między sobą konkurować (zmierzać do tego aby mogli na równych prawach konkurować).

b). Ubezpieczyciele powinni zachować neutralność wobec brokerów (oferować takie same warunki ubezpieczenia).

c). Ubezpieczyciele powinni przekazywać informacje związane z obsługą polis tak by mogli należycie realizować swoje funkcje na rynku.

d). Ubezpieczyciele powinni wyraźnie określać kryteria akceptacji ryzyka i kryteria ryzyka.

Zasady,które dotyczą DZIAŁALNOŚCI BROKERÓW UBEZPIECZENIOWYCH

A). Wobec klientów.

• musi stawiać interesy swojego klienta ponad interesy innych podmiotów

• powinien działać zgodnie z najwyższymi zasadami uczciwości zawodowej

• powinien wykonywać zobowiązania z umowy jak najlepiej wykorzystując w pełni swoje kwalifikacje (umiejętności) zawodowe

• powinien wybierać zakład ubezpieczeń o dobrej kondycji finansowej

• powinien pomagać klientowi w zarządzaniu ryzykiem (doradztwo kompleksowe)

• powinien informować klienta o zasadach i obyczajach obowiązujących w ubezpieczeniach

• powinien wyjaśniać jakie są uprawnienia i obowiązki wynikające z umowy ubezpieczenia

• powinien zatrudnić personel o odpowiednich kwalifikacjach

B). Wobec zakładu ubezpieczeń.

• powinien przedstawić propozycję zawarcia umowy ubezpieczenia kompletnie i odpowiednio udokumentowane

• powinien udzielać odpowiedzi na wszystkie pytania zakładu ubezpieczeń dotyczące ryzyka (zasada dobrej wiary)

• powinien dążyć do sprawnej współpracy z zakładem ubezpieczeń

• nie powinien wspierać nieuzasadnionych roszczeń klienta

• nie powinien upowszechniać nie prawdziwych informacji o zakładzie ubezpieczeń

Zasady,które dotyczą DZIAŁALNOŚCI AGENTÓW UBEZPIECZENIOWYCH.

A). Powinności wobec klienta (ubezpieczającego).

• powinien zachować tajemnicę zawodową

• nie powinien wymuszać zmiany warunków umowy

• powinien wspomagać klienta w uzyskaniu odszkodowania

B). Powinności wobec zakładu ubezpieczeń.

• zachowanie lojalności wobec zakładu w stosunku do którego świadczone są usługi

• przekazywanie informacji o kliencie

• powinien działać tak by nie narażać dobrego imienia zakładu ubezpieczeń

• nie powinien wspierać nieuzasadnionych roszczeń klienta

• powinien dokładać wszelkich starań o pozyskanie klienta

GŁÓWNE TENDENCJE I KIERUNKI ZMIAN NA POLSKIM RYNKU UBEZPIECZEŃ - wybrane zagadnienia.

• Ocena sytuacji w gospodarce światowej i na międzynarodowym rynku ubezpieczeń.

• Kierunki rozwoju rynku ubezpieczeń w Europie Zachodniej.

• Przekształcenia rynku ubezpieczeń w Europie Środkowo - Wschodniej.

• Miejsce Polski na europejskim rynku ubezpieczeń.

• Rozwój rynku ubezpieczeń w Polsce jako sektora rynku usług finansowych.

• Ocena sytuacji i kierunki zmian polskiego rynku ubezpieczeń na życie.

Wykład 12 - 15.05.2003r.

Wpływ elementów gospodarki globalnej i krajowej na polski rynek ubezpieczeń.

Miejsce Polski w świecie 2000 rok.

Powierzchnia - 0,2%

Ludność - 0,7%

Produkt krajowy brutto - 0,5%

Eksport - 0,5%

Udział składki przypisanej brutto polskich zakładów ubezpieczeń w rynku światowym.

Wyszczególnienie	1994r.	1995r.	1996r.	1997r.	1998r.	1999r.
Ubezpieczenia na życie Ubezpieczenia pozostałe Ubezpieczenia razem	0,05% 0,15% 0,09%	0,06% 0,17% 0,11%	0,07% 0,24% 0,14%	0,08% 0,30% 0,17%	0,08% 0,35% 0,19%	0,11% 0,33% 0,19%

Polskie ubezpieczenia realizowane w Polsce mają niewielkie znaczenie,potencjał wykorzystywany jest niewielki. Przed sektorem ubezpieczeń są bardzo dobre perspektywy rozwoju.

GŁÓWNE TENDENCJE NA MIĘDZYNARODOWYM RYNKU UBEZPIECZEŃ.

• ubezpieczenia stanowią ważną sferę gospodarki światowej

• ubezpieczenia spełniają istotne funkcje społeczne i psychologiczne

• w skali światowej następuje wzrost świadomości zagrożeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i funkcjonowaniem jednostek w społeczeństwie

• tendencje demograficzne w krajach wysoko rozwiniętych oraz wzrost zapotrzebowania na zabezpieczenie świadczeń emerytalnych prowadzą do zmian strukturalnych w całym systemie finansowym

RYNEK UBEZPIECZEŃ W EUROPIE ZACHODNIEJ.

Przyczyny konsolidacji kapitałowej na rynku finansowym:

• wzmocnienie pozycji konkurencyjnej na rynku

• możliwość osiągnięcia korzyści skali działalności

• korzyści zwiększonego zakresu usług finansowych

• możliwość lepszego zaspokojenia popytu szerszej grupy klientów

• możliwość zastosowania najnowszych rozwiązań organizacyjnych i technicznych

• większe możliwości ekspansji na rynki zagraniczne

Zmiany struktury rynku finansowego.

Zwiększa się liczba podmiotów na rynku europejskim i niektóre podmioty mają większy potencjał ekonomiczny. W Europie utrzymuje się wysoka dynamika rozwoju. Realny wzrost składki w sektorze ubezpieczeń życiowych był na poziomie około 16% - 17%.Realny wzrost składek ubezpieczeń życiowych rósł średnio 10% rocznie. Pomimo wysokiego stopnia rozwoju rynku w Europie Zachodniej nadal widoczny jest wysoki potencjał wzrostu (rozwój rynku),np. wzrost poziomu zamożności ludności,przyrost naturalny kształtuje się na poziomie 0,05%.

Ocena europejskiego rynku ubezpieczeń.

• osiągnięta wysoka dynamika rozwoju rynku

• głębokie przemiany strukturalne na skutek fuzji i przejęć kapitałowych

• wzrastający poziom konkurencji na rynku usług finansowych

• wyraźne tendencje do ekspansji transgranicznej

• dążenie do redukcji kosztów oferowanych usług ochrony ubezpieczeniowej np. drogą fuzji i przejęć,działania marketingowe

• dalszy wysoki potencjał rozwoju rynku europejskiego

RYNEK UBEZPIECZEŃ W EUROPIE ŚRODKOWO - WSCHODNIEJ.

Przeobrażenia strukturalne a także stabilizacja i rozwój gospodarki w latach 90-tych.Tą dynamikę określa wskaźnik ponad 20% przyrost składek ubezpieczeniowych w strukturze ubezpieczeń na życie w roku 1993 - 2003.

W 2001 roku wysokość zebranych składek w Europie Środkowo-Wschodniej wyniosła ponad 18 mln USD z tego 90% przypadło na kraje:Polskę, Rosję, Czechy, Węgry, Słowenię i Chorwację.

Współczynnik penetracji w tym regionie wyniósł:

• dla sektora ubezpieczeń majątkowych i osobowych 1,8%

• dla sektora ubezpieczeń na życie 0,8%

Tak niski poziom rozwoju sektora ubezpieczeń w porównaniu do krajów rozwiniętych oznacza zarazem wysoki potencjał dalszego możliwego rozwoju. Region jest atrakcyjny dla inwestorów zagranicznych.

Najbardziej aktywne są grupy kapitałowe:

• kapitał niemiecki

• kapitał austriacki

• kapitał francuski

• kapitał holenderski

• kapitał amerykański

Największa ekspansja kapitału zagranicznego dotyczy:

• Węgry

• Estonia obecność kapitału zagranicznego

• Łotwa jest najbardziej widoczna

• Polska

MIEJSCE POLSKI W UBEZPIECZENIACH KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWO - WSCHODNIEJ.

Udział w rynku ubezpieczeń wybranych krajów Europy Środkowo-Wschodniej w 1999r.

Kraj	Ubezpieczenia na życie Wartość zebranej składki		Ubezpieczenia non - life Wartość zebranej składki
		mln USD	%	mln USD	%
Polska Czechy Węgry Słowacja Słowenia	1 749 576 507 207 159	54,7 18,0 15,8 6,5 5,0	2 910 1 231 748 366 566	50,0 21,1 11,9 6,3 9,7

Na ustrój rynku ubezpieczeń w Polsce wpływa bardzo silnie sytuacja w polskiej gospodarce i na polskim rynku finansowym. Determinuje rozwój rynku ubezpieczeń.

ROZWÓJ UBEZPIECZEŃ W POLSCE NA TLE SYTUACJI GOSPODARCZEJ.

a). Tempo wzrostu gospodarki w latach 90.

• najwyższy wzrost PKB - w 1995r. - o 0,7%.

• najniższy wzrost PKB - w 1992r. - o 2,6%

• średnie tempo wzrostu PKB - w 1990r. - o 5%

W efekcie ekonomicznych przeobrażeń osiągnięto w 2000r. 690,4 mld zł PKB (tj. 158,8 mld USD) co stanowiło około 17,9 tys zł (tj. ponad 4 tys USD) na jednego mieszkańca.

Wartość PKB liczona według parytetu siły nabywczej na jednego mieszkańca Polski w 1998r. wyniosła około 40% przeciętnego poziomu krajów Unii Europejskiej.

b). Inflacja.

Trend obniżania się inflacji utrzymywał się w latach 90 średnio o około 8pkt proc.

Średnioroczny wskaźnik cen dóbr i usług konsumpcyjnych obniżył się

ze 17,3% 1991r.

przez 111,9% 1996r.

do 107,3% 1999r.

W roku 2000 średniorocznie inflacja wzrosła o 2,8 pkt proc. Pierwsza stopa inflacji wyniosła 10,1%.

c). Bezrobocie.

Stopa bezrobocia w Polsce w pierwszych trzech latach dekady lat 90 wykazała tendencję wzrostu

z 12,2% w 1991r.

do 16,4% w 1993r.

zaś od 1994r. do 1998r. malała osiągając w 1998r. poziom 10,3%.

Spadkowy trend zmienił się w 1999r. i na koniec 2000r. odnotowano wzrost stopy bezrobocia do poziomu 15%.Na koniec 2000r. było 2,7 mln zarejestrowanych bezrobotnych.

d). Rozwój demograficzny.

W latach 90 nastąpiło gwałtowne obniżenie tempa przyrostu ludności. W latach 1991 - 1994 liczba ludności w skali roku przyrastała o 0,2 - 0,3% zaś od 1995r. tempo przyrostu ludności pozostawało na jeszcze niższym poziomie i wyniosło 0,02 - 0,08%.

W końcu roku 1999 ludność Polski osiągnęła 38,654 tys tj. 13 tys mniej niż w 1998r. (spadek o 0,03%).W 2000r. nastąpił dalszy spadek liczby ludności o 0,02%.

e). Współczynnik penetracji.

Stosunek składki przypisanej brutto do PKB. Składka przypisana brutto ogółem zakładów ubezpieczeń do PKB stanowiła:

• w 1991r. - 1,83%

• w 1996r. - 2,12%

• w 1999r. - 3,01%

• w 2000r. - 3,02%

Średnia wartość udziału składki przypisanej brutto w PKB w latach 90 wyniosła 2,3% (w dziale I - 0,,7% a w dziale II - 1,69%)

f). Współczynnik gęstości.

Wartość składki ubezpieczeniowej przypadajaca na 1-go mieszkańca. W latach 90 wydatki na ubezpieczenia wzrosły prawie czternastokrotnie z 39 zł w 1991r. do 539 zł (ok. dziesięciokrotnie) przy czym w dziale I - z 5,50 zł do 216 zł (ok. 40-krotnie), a w dziale II z 33 zł do 323 zł (ok.10-krotnie)Wydatki mierzone w USD wzrosły 3-krotnie z 37 USD w 1991r. do 127 USD w 2000r.

WNIOSKI:

1). Niskie wartości wskaźnika penetracji i wskaźnika gęstości w porównaniu do krajów wysoko rozwiniętych świadczą,iż w Polsce ubezpieczenia w dalszym ciągu nie odgrywają dużej roli w gospodarce.

Dla porównania:wydatki na ubezpieczenie przypadające na mieszkańca UE w latach 1991-1998 wynosiły średnio 1459USD (w tym w ubezpieczeniu na życie - 762USD).

W krajach UE składka ubezpieczenia w latach 1991-1998 stanowiła średnio 6,92% PKB (przy czym w dziale I - 3,6%).

2). Polski rynek ubezpieczeń jest największym rynkiem wśród krajów Europy Środ.-Wsch.Jego udział w rynku europejskim ogółem w latach 1994-1999 wynosiła średnio 0,48% natomiast w rynku Europy Środ.-Wsch. 23,34%.

W dziale I:polski rynek ubezpieczeń na życie w latach 1994-1999 stanowił 0,26% europejskiego rynku ubezpieczeniowego na życie i 23,34% rynku Europy Środ.-Wsch.

W dziale II:udział polskiego rynku ubezpieczeń majątkowych osiągnął 0,77% rynku ubezpieczeń majątkowych Europy oraz 22,61% rynku ubezpieczeń majątkowych Europy Środ.-Wsch.

3). W latach 1994 -1999 składka ubezpieczeniowa polskich zakładów ubezpieczeniowych stanowiła średnio 0,15% składki światowego rynku ubezpieczeniowego ogółem (przy czym w dziale I 0,08%,w dziale II 0,26%).

OCENA RYNKU UBEZPIECZEŃ W POLSCE.

• łączne przychody zakładów ubezpieczeń wzrosły w 2001r. w stosunku do roku poprzedniego o 16,4% (tzn. osiągnęły poziom 25 256,01 mln zł).

• wynik finansowy netto w 2001r. wzrósł o 125% w stosunku do 2000r. (wyniósł 1 088,93 mln zł) w tym

w dziale I wzrost o 48,13%

w dzialeII wzrost o 298,32%

• składka przypisana brutto krajowych zakładów ubezpieczeń w 2001r. osiągnęła wartość 22 380,66 mln zł i było o 7,41% wyższa niż w 2000r.Składka przypisana brutto dwóch głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń osiągnęła 172,01 tys zł co stanowiło udział w rynku ubezpieczeń ogółem 0,01%.

• składka przypisana brutto w dziale I wzrosła w 2001r. o 11,11% w stosunku do 2000r.

• składka przypisana brutto w dziale II wzrosła w 2001r. o 4,94% w stosunku do 2000r.

Wykład 13 - 22.05.2003r.

• CHARAKTERYSTYKA UBEZPIECZEŃ W POLSCE NA TLE SEKTORA FINANSOWEGO.

Dotychczes:

• niewielkie znaczenie ubezpieczeń w gospodarce kraju

• wysoka koncentracja rynku

• prosta struktura portfela ubezpieczeniowego

• przewaga składki z ubezpieczeń majątkowych nad życiowymi

W perspektywie:

• dalsze ujednolicenie przepisów prawa ubezpieczeniowego

• wzrost liczby zakładów ubezpieczeń

• wzrost dynamiki składki

• rozwój ubezpieczeń osobowych

• pojawienie się nowych produktów

• wzrost udziału kapitału zakładowego

• integracja ubezpieczeń z innymi segmentami rynku finansowego

STRUKTURA STRONY PODAŻOWEJ POLSKIEGO RYNKU UBEZPIECZEŃ.

Klasyfikacja ubezpieczycieli:

I. Wg kryterium ustawowego:

• prowadzący ubezpieczenia na życie (dział I)

• prowadzący ubezpieczenia majątkowe i pozostałe osobowe (dział II)

II. Wg form organizacyjno - prawnych:

• spółki akcyjne

• towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych

III. Wg źródeł pochodzenia kapitału:

• podmioty z kapitałem krajowym

• spółki z kapitałem zagranicznym

• podmioty z kapitałem zagranicznym

Instytucje pomocnicze (w stronie podażowej):

• Polska Izba Ubezpieczeń

• Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

• Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych

• Stowarzyszenie Ubezpieczeniodawców Polskich

• Stowarzyszenie Agentów Ubezpieczeniowych

• Polskie Stowarzyszenie Akcjonariuszy

• Krajowy Instytut Ubezpieczeń

• Rzeczoznawcy, likwidatorzy i inni specjaliści

• Instytucje Kształcenia i doradztwa ubezpieczeniowego

Zakłady Ubezpieczeń na Polskim Rynku (wg stanu na 01.01.2001)

Zezwolenie MF na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce posiadały:

• W dziale ubezpieczeń na życie - 30 zakładów (2001r. - 35 zakładów)

• W dziale ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych - 33 zakłady (34)

'89 r.- 3 zakłady

`98r. - 53 zakłady

`01r. - 69 zakłady

Wysoka dynamika wzrostu liczby podmiotów

Struktura zakładów ubezpieczeń wg form organizacyjno - prawnych:

• Spółki akcyjne - 57 (63)

• Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych - 6 (6)

• Zdecydowana większość podmiotów świadczących usługi są to spółki akcyjne

Struktura zakładów ubezpieczeń w dziale II:

• Spółki akcyjne - 28 (33)

• Towarzystwa Ubezpieczeń wzajemnych - 5 (5)

W 1999 r. działalność reasekuracji czynnej prowadzona była przez 17 zakładów ubezpieczeń i jedno profesjonalne towarzystwo reasekuracji (PTR S.A.)

W strukturze składki przypisanej brutto sektora ubezpieczeń za rok 1999 - 37,60% stanowiła składkę w dziale ubezpieczeń na życie a 62,40 % - w dziale ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych. W 2000r. dział I - 40%,a dział II - 60%.

Składka przypisowa- należna ubezpieczycielowi

Najważniejszą kategorią podm.po stronie podażowej są ubezpieczyciele.

POŚREDNICY NA POLSKIM RYNKU UBEZPIECZEŃ.

Brokerzy - do końca 2000r. wydano ponad 1000 zezwoleń, 28 stanowiło zezwoleń w zakresie reasekuracji. Lista podmiotów prowadzących działalność brokerską ogłoszone są w formie obwieszczenia MF w Dzienniku Urzędowym MF.

Agenci - na koniec 1999r. wydanych było 200 455 zezwoleń na prowadzenie działalności agencyjnej. Jest ich około 260 000.

OCENA RYNKU UBEZPIECZEŃ W POLSCE.

• łączne przychody zakładów ubezpieczeń wzrosły w 2001r. w stosunku do roku poprzedniego o 16,14% (tzn. osiągnęły poziom 25 256,01 mln zł)

• wynik finansowy netto wzrósł o 125% w stosunku do roku 2000 (wyrósł 1 088,83 mln zł)

• w dziale I wzrosły o 48,13%

• w dziale II wzrost o 298,32%

• składka przypisana brutto krajowych zakładów ubezpieczeń w 2001r. osiągnęła wartość 22 380,66 mln zł i była o 7,41% wyższa niż w 2000r.składka przypisana brutto dwóch głównych działów zagranicznych zakładów ubezpieczeń osiągnęły wartość 172,01 tys. zł co stanowiło udział w rynku ubezpieczeń ogółem 0,001%.

• składka przypisana brutto w dziale I wzrosła w 2001r. o 11,11% w stosunku do 2000r.

• składka przypisana brutto w dziale II wzrosła o 4,94% w stosunku do 2000r.

• łączna wartość odszkodowań świadczeń brutto wypłaconych przez krajowy zakład ubezpieczeń w 2001r. wyniosła 11 039,53 mln zł co oznacza wzrost o 8,3% w stosunku do wypłat w roku 2000

• w dziale I łączna wartość odszkodowań świadczeń brutto wypłaconych w 2001r. wzrosła o 28,24% w stosunku do roku ubiegłego

• w dziale II łączna wartość odszkodowań świadczeń brutto wypłaconych w 2001r. wzrosła o 1,54% w stosunku do roku ubiegłego

• koszty aktywizacji sektora ubezpieczeń wzrosły w 2001r. o 6,28% w stosunku do roku poprzedniego i wyniosły łącznie 2 456,75 mln zł

• wartość lokat zakładu ubezpieczeń w grudniu 2001r. wzrosła w stosunku do początku tego roku o 27,39% w tym dziale I wzrost o 31,06% a w dziale II o 22,33%

• wartość nominalna kapitału własnego sektora ubezpieczeń w grudniu 2001r. w stosunku do początku tego roku wzrosła o 29,87%

• wartość inwestycji zagranicznych w grudniu 2001r. w porównaniu do grudnia 2000r.wzrosła o 40% co oznacza osiągnięcie 68% udziału kapitału zagranicznego w sumie kapitałów podstawowych i zakładów ubezpieczeń.

Według prognoz Rządowego Centrum Studiów Strategicznych udział całkowitej składki ubezpieczeniowej w PKB w 2001r. wyniósł 3,03% w tym:przychody ze składek ubezpieczeniowych na życie stanowiły 1,25% a pozostałych osobowych i majątkowych 1,78% PKB.

Koncentracja rynku ubezpieczeń pod względem składki przypisanej brutto:

Koncentracja rynku jest wysoka. Udział spada bo pojawiają się nowe zakłady ubezpieczeń (75% rynku stanowi 5 największych zakładów).

Największe zakłady:

1. PZU S.A.

2. PZU Życie S.A.

3. Tuir Warta S.A.

4. CU Polska- Tu na Życie S.A.

5. Amplico Life S.A.

Razem: 84,60%(1995r.), 81,47%(1997r.), 75,31%(1999r.), 74,19%(2000r.).

Proces demonopolizacji polskiego rynku postępuje, lecz jest bardzo powolny.

Ubezpieczenia w dziale II:

1. PZU S.A.

2. Tuir Warta S.A.

3. STU Hestia Ins. S.A.

4. TU Compensa S.A.

5. Daewoo TU S.A.

Razem: 86,19% (1995r.), 85,18% (1997r.), 78,96% (1999r.), 80,52% (2000r.).

Kapitał zagraniczny:

• Niemcy - 25,98%

• Szwajcaria - 6,25%

• Finlandia - 4,92%

• USA - 4,82%

• Holandia - 3,6%

• Anglia - 3,18%

• Austria - 2,77%

UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE

- 27 -

---