Problematyka wykładu

Przedmiot wykładu przewiduje różne procedury, które umownie nazywa się zbiorczo „postę­powaniem administracyjnym”.

1. postępowanie administracyjne sensu stricto - zespół ściśle powiązanych ze sobą powią­zanych czynności podejmowanych przed organami administracji publicznej, mających doprowadzić do ukształtowania sytuacji prawnej strony lub w celu weryfi­kacji ostatecznej decyzji,

2. postępowanie egzekucyjne - zespół ściśle powiązanych ze sobą czynności przed orga­nem administracji publicznej mających na celu doprowadzenie do przymusowego wy­konania obowiązków o charakterze publicznoprawnym albo do zabezpieczenia wyko­nania tych obowiązków,

3. postępowanie sądowo-administracyjne - zespół ściśle powiązanych ze sobą czynności podejmowanych przed sądem administracyjnym, mających na celu zbadanie legalno­ści działania organów administracji publicznej,

4. postępowanie w sprawie wydania zaświadczenia (reg. Kpa),

postępowanie w sprawie skarg i wniosków (reg. Konstytucja RP i Kpa),

postępowanie w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość (normy kompetencyjne, Konstytucja RP i Kpa; ustawa o postępowaniu przed Sądami administracyjnymi).

Historia postępowania administracyjnego

Zasadniczy wpływ na kształt historii polskiego postępowania administracyjnego miały:

- rozwój prawa administracyjnego materialnego,

- powstanie sądownictwa administracyjnego.

Rozwój prawa administracyjnego materialnego.

W dzisiejszym rozumieniu początki prawa administracyjnego, to przełom XVIII i XIX wieku. Wtedy też zmiany doprowadziły do ukształtowania się procedury administracyjnej;

• zmieniła się pozycja urzędnika - przestał być już tylko reprezentantem państwa. Za­częły wiązać go przepisy prawa,

• akty wydawane przez urzędników miały charakter dwustronnie wiążących,

• wykształciło się też przekonanie, że na orzeczenie wydane w I instancji potrzebny jest środek odwoławczy, który przestaje być rekursem hierarchicznym - środkiem będą­cym prośbą adresata, która może ale nie musi być rozpatrzona. Środek odwoławczy przestaje być taką prośbą, a staje się zapewnieniem i obowiązkiem rozpatrzenia środka przez organ,

• przekonanie o potrzebie kodyfikacji, w których to aktach dokonana zostałaby systematy­zacja rozwiązań.

Powstanie sądownictwa administracyjnego.

II poł. XIX wieku

Konieczność przestrzegania zasady podziału władz, żeby o Sądy sprawowały kontrolę nad działalnością administracji publicznej.

Kontrola zaczęła się kształtować we Francji - Rada Stanu (zalążek sądowej kontroli admini­stracji) organ niejednolity, ale w ciągu XIX wieku przekształca się w instytucję sądowo-ad­ministracyjną, rozpoznaje orzeczenia wydawane przez Rady prefekturalne. W drugiej połowie XIX wieku powstanie sądów administracyjnych w kolejnych krajach niemieckich (szczególne znaczenie dla Polski miało powstanie tego rodzaju sądownictwa w Prusach, gdzie stały się sądami II instancji).

22 października 1875 roku w Austrii powstał Trybunał Administracyjny - orzekali w nim wykształceni prawnicy, którzy uzasadniając rozstrzygnięcia formułowali pewne dyrektywy i wskazówki.

21 lipca 1925 roku w Austrii skodyfikowano postępowanie administracyjne - AVG związ­kowa ustawa o ogólnym postępowaniu administracyjnym.

Rządowy projekt posłużył za wzór dla polskiego ustawodawcy, gdzie 22 marca 1928 roku w drodze rozporządzenia Prezydenta RP o postępowaniu administracyjnym, wprowadzono zuni­fikowane (częściowo) regulacji dotyczące postępowania administracyjnego w Polsce. To roz­porządzenie stanowiło w dużej mierze kopię rozwiązań austriackich.

W Kpa z 1960 roku do rozporządzenia z 1928 roku dodano zasady państwa ludowego.

Przełom po pierwszej wojnie światowej dokonało się przewartościowanie przekonań w spra­wie postępowania administracyjnego i sformułowano postulaty „szybciej i taniej”. Przekona­nie, że postępowanie nie może być dostępne tylko dla nielicznych \bogatych, ale dla wszyst­kich.

„Szybko i tanio” - przyczyna: państwa, które przestały w tym czasie być monarchiami i wy­warły wpływ na ogólna tendencję kodyfikowania post. administracyjnego, stały się republi­kami „kochającymi lud” (wg. dr Skóry)

Kodyfikacja (tradycyjnie) - akt wyczerpująco regulujący daną sferę stosunków społecznych. Postulat wyczerpującej regulacji nadal pozostaje tylko postulatem, ponieważ do tej pory nie ma w żadnym porządku prawnym wyczerpującej regulacji. Współcześnie kodyfikacje mają kształt częściowej regulacji.

Kodyfikacje europejskie ogólnego postępowania administracyjnego:

Austria 1925, Niemcy 1975 (nie tylko), Hiszpania 1992, Węgry 1957, Serbia 1997, Czechy 1987 (także postępowanie egzekucyjne), Słowacja (obowiązuje ta sama ustawa, która obo­wiązuje w Czechach).

Brak kodyfikacji: Ukraina, Wielka Brytania, Litwa, Rosja (w 2001 roku opracowano kodeks będący odpowiednikiem naszego kodeksu wykroczeń), Francja (jest nowy kodeks postępo­wania administracyjnego uchwalony w 1999 roku, ale przeważający pogląd jest taki, że nie jest potrzebna ogólna regulacja, a jej brak zapewniłby elastyczność stosowania przepisów prawa do konkretnych przypadków).

Jeżeli brak jest kodyfikacji ogólnego postępowania administracyjnego - rozważania rozpo­czyna się od konstytucji, z której wyprowadza się ZASADY (np. równość stron w postępo­waniu) a potem z całokształtu prawodawstwa.

Kodyfikacje w Polsce

1960 - Kpa początkowo regulował tylko ogóle postępowanie. Jeżeli chodzi o treść, to w 80 % inkorporowano Rozporządzenie Prezydenta z 1928 roku. Zawierał też kwestie dodane, które wiązały się ze zmianą ustroju:

- uczestniczenie organizacji społecznej w postępowaniu (nie była to czysto radziecka knstrukcja),

- udział prokuratora (prokurator - kontrola przestrzegania prawa, konstrukcja rodem ze Związku Radzieckiego, miała zastąpić nieprzywrócone sądownictwo administracyjne.

Najważniejsze nowelizacje

31 stycznia 1980 - ustawa o NSA oraz o zmianie ustawy Kpa

- przywrócenie sądownictwa administracyjnego, co prawda w ułomnym kształcie - był to jeden sąd działający w kilku ośrodkach zamiejscowych (ten stan utrzymywał się aż do 1 stycznia 2004 r.!),

- do Kpa dodano cztery nowe procedury dotyczące:

postępowania przed sądem administracyjnym,

postępowania o wydawanie zaświadczeń,

postępowania podatkowe,

postępowanie o ustalenie właściwości (spory kompetencyjne).

Bezpośrednią przyczyną nowelizacji była ratyfikacja 3 marca 1977 roku Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, który między innymi postanowieniami zapewniał jednostce prawo do sądu.

Pośrednią przyczyną była również „odwilż breżniewowska” (ZSRR w obliczu swojego załamiania zaczęła pozwalać na względną samodzielność.

24 maja 1990 roku - ustawa o zmianie ustawy Kpa

Zmiana ta była uwarunkowana przywróceniem (na razie jednoszczeblowego) samorządu terytorialnego ustawą z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie lokalnym.

Powstała nowa struktura, która potrzebowała uregulowania (trzeba było coś zrobić chociażby z procedurą odwoławczą od rozstrzygnięć organów gminnych).

11 maja 1995 roku - ustawa o NSA (dekodyfikacja)

Przepisy o postępowaniu sądowo-administracyjnym wyłączone spod regulacji Kpa (zamieszczone w akcie całościowo regulującym postępowanie przed NSA).

29 sierpnia 1997 roku - ustawa ordynacja podatkowa (dekodyfikacja)

Wykreślenie z Kpa przepisów dotyczących postępowania podatkowego.

29 grudnia 1998 roku - ustawa o zmianie niektórych innych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa (weszła w życie 1 stycznia 1999 roku)

- stworzenie administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej),

- wprowadzenie trzystopniowego podziału administracyjnego kraju (zmiana struktury samorządowej administracji).

Dekodyfikacja - odwrócenie procesu kodyfikacyjnego. Ordynacja podatkowa jest jednym z pierwszych aktów, które rozpoczęły ten proces. Dekodyfikacja oceniana jest negatywnie ponieważ odsyła do 4 rozdziałów Kpa, a często też pojawiają się sprzeczne rozwiązania.

Znaczenie terminów: postępowanie, proces i procedura

Postępowanie - wiąże się z procedurą przed organami administracji publicznej (ciąg czynności podejmowanych przez te organy).

Proces - (współcześnie nie używa się tego terminu) odnosi się do postępowania przed sądem administracyjnym.

Procedura - postępowanie przed organami administracji publicznej.

Dawniejsze poglądy, to np.: postępowanie - tylko do post. przed org. administracji,

procedura - tylko do post. przed sądem,

proces- postępowanie i procedura łącznie.

Prawo o postępowaniu przed Sądami Administracyjnymi wprost używa pojęcia postępowanie, można więc mówić o postępowaniu lub procedurze przed Sądem Administracyjnym, pojęcia te uznawane są za synonimy.

Postępowanie administracyjne

Oznacza zorganizowany ciąg czynności (ściśle ze sobą powiązanych) podejmowanych przez organy administracji publicznej i mające na celu ukształtowanie sytuacji prawnej strony postępowania (przez wydanie decyzji administracyjnej) bądź weryfikację ostatecznej decyzji administracyjnej.

Pozytywny i negatywny zakres regulacji Kpa (art. 1-4)

Art. 1 i 2 Kpa określają pozytywny zakres, wymieniając jakie Kpa reguluje procedury

1. postępowanie administracyjne (art.. 1 pkt 1,2),

2. postępowanie o ustalenie właściwości (art.. 1 pkt 3),

3. postępowanie w sprawach o wydanie zaświadczenia (art.. 1 pkt 4),

4. postępowanie w sprawach skarg i wniosków.

Art. 3 określa negatywny zakres regulacji Kpa. Są rodzaje spraw wydające się podobnymi do spraw administracyjnych, a właśnie celem art. 3 jest wyeliminowanie wszelkich wątpliwości.

Kpa nie stosuje się do:

1. postępowania w sprawach karnych skarbowych (art. 3 § 1 pkt 1) - postępowanie karnoskarbowe uregulowane zostało odrębnie w kodeksie karno-skarbowym z 1999 roku. Postępowanie to zalicza się do procedury karnej, a w sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy karnoprocesowe, a nie przepisy postępowania administracyjnego,

2. postępowanie uregulowane w Ordynacji podatkowej (art. 3 § 1 pkt 2) - z wyjątkiem przepisów działów IV, V, VIII,

3. postępowanie w sprawach należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej (art. 3 § 2 pkt 4). Przedstawicielstwa dyplomatyczne nie prowadzą postępowania administracyjnego i nie stosuje się wobec nich przepisów Kpa, a zastosowanie mają przepisy protokołu dyplomatycznego. Konsul rozstrzygający sprawy z zakresu administracji stosują przepisy z ustawy z 1984 roku o funkcjach konsulów, a postępowanie przed konsulem regulują przepisy w randze rozporządzeń (odrębność - urzędy konsularne znajdują się na terenie jurysdykcji państwa obcego, którego rozwiązania prawne nie muszą być zgodne z polskim porządkiem prawnym). Poza granicami państwa konsul pełni funkcje różnych organów administracji (urzędu stanu cywilnego; jest organem wydającym paszporty), stąd tez potrzeba wyłączenia o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej,

4. postępowanie w sprawach wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej (art. 3 § 3 pkt 1) o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej,

5. postępowanie w sprawach wynikających z podległości służbowej pracowników organów i jednostek organizacyjnych o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej (art. 3 § 3 pkt 2).

Różnice dotyczące przedmiotu, organu i uczestników

	Postępowanie administracyjne	Postępowanie o ustalenie właściwości	Postępowanie o wydanie zaświadczenia	Postępowanie skargowe i wnioskowe
Przedmiot	Sprawa administracyjna lub weryfikacyjna	Rozstrzygnięcie sporu o właściwość	Zaświadczenie art. 217 § 2	Skarga - kwestionowanie; Wniosek - projekt rozwiązania
Organ właściwy do rozstrzygnięcia	Organ administracji publicznej	Wspólny dla organów pozostających w sporze organ wyższego stopnia art. 22 § 1	Organ administracji publicznej	art. 2 szeroki katalog: - organy państwowe (nie tylko org. admin. Publ. Ale także sądowe, - organy j.s.t., - organy organizacji społecznych
Uczestnik postępowania	Strona (podmiot występujący w postępowaniu)	Podmioty i uczestnicy	Podmioty i uczestnicy	Podmioty i uczestnicy

Struktura postępowania w Kpa (podziały postępowania administracyjnego)

I. podział ze względu na kryterium przedmiotu regulacji, czyli fakt miejsca regulacji konkretnego postępowania (Kpa czy akty szczególne)

1. postępowanie administracyjne ogólne, uregulowane jest przez przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, są to postępowania typowe, które w uniwersalny sposób rozstrzygają sprawy administracyjne,

2. postępowanie administracyjne szczególne - charakter autonomiczny,

- charakter niesamoistny

Są to takie postępowania, w których istnieją instytucje świadczące o ich odrębności od standardów regulowanych przez postępowanie ogólne. Wchodzą w skład postępowania administracyjnego, ale różnią się od jego klasycznego ogólnego modelu.

O przyporządkowaniu do postępowania ogólnego bądź szczególnego może decydować: tradycja, konwencja, a nawet zdrowy rozsądek.

Rodzaje postępowań szczególnych:

- postępowanie w sprawach ubezpieczeń społecznych (wynika z Kpa) art. 180-181, na pewno będzie postępowaniem szczególnym, model ten zasadniczo różni się od ogólnego postępowania administracyjnego,

- postępowanie podatkowe (wątpliwości doktrynalne). Tradycja uznawała to postępowanie za szczególne (były okresy kiedy postępowanie było uregulowane w ramach Kpa, a także kiedy jego regulacja znajdowała się poza Kpa). Po przeanalizowaniu tego postępowania można dojść do wniosku, iż jest w nim dużo odrębności (np. sposób wszczęcia i doręczenia),

- postępowania w sprawach wojskowych (uregulowane w ustawie z 1966 roku),

- postępowanie w sprawach wodnych - tych postępowań jest kilka w zależności od tego czego dotyczą, tak jak w przypadku prawa ubezpieczeń społecznych tyle jest różnych postępowań, ile rodzajów ubezpieczeń).

II. podział ze względu na kryterium przedmiotu regulacji

1. postępowanie zwyczajne, przedmiotem tego rodzaju postępowania są sprawy administracyjne. Chodzi o takie postępowanie, którego rozstrzygnięcie dotyczy sprawy toczącej się w pierwszej lub drugiej instancji, a ich celem jest rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej.

Przykład ustawa o zmianie imion i nazwisk: przedmiotem postępowania jest uzyskanie uprawnienia możliwości zmiany, rozstrzygnięcia w I. instancji uprawnia do zmiany imienia lub nazwiska.

Decyzja odmowna: odwołanie i postępowanie w II. Instancji. Celem tego postępowania jest ponowne rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej (cel ten sam), które może zakończyć się wydaniem decyzji utrzymującej w mocy postanowienia decyzji wydanej w I. instancji lub zmiana decyzji I. instancji, czyli przyznanie uprawnienia,

2. postępowanie nadzwyczajne (tryby nadzwyczajne). Jeżeli decyzja (wydana w I. lub II. instancji) była dotknięta wadą (materialno-prawną bądź procesową albo kwalifikowaną procesową) uruchamiany jest tryb nadzwyczajny. Celem tego postępowania jest weryfikacja decyzji (zbadanie legalności w zależności o jaką wadę chodzi), a nie rozstrzygnięcie co do istoty sprawy (czy mamy uprawnienie, czy odmowa).

Wszczęcie postępowania

Sposoby wszczęcia postępowania określone są w art. 61 § 1 Kpa, który stanowi, że postępowanie może zostać wszczęte na wniosek bądź z urzędu (przez organ administracji publicznej, mocą własnej woli bez wniosku).

Zasadą jest, że postępowanie mające na celu udzielenie (przyznanie) uprawnienia wszczynane jest na wniosek, a kiedy uprawnienie przysługuje z mocy prawa (ex lege) nie trzeba przeprowadzać postępowania.

Postępowanie jest wszczynane z urzędu tam, gdzie istnieje powinność nałożenia obowiązku lub cofnięcia uprawnienia (np. cofnięcie uprawnienia gdy podmiot wykonujący działalność gospodarczą działa niezgodnie z postanowieniami koncesji).

Znaczenie art. 61 § 2 Kpa:

- organ może wszcząć postępowanie w sprawie, w której wymagany jest wniosek do wszczęcia,

- ze względu na szczególnie ważny interes strony,

- musi uzyskać zgodę w toku postępowania, jak nie to umarza postępowanie.

Niektórzy autorzy traktują rozwiązanie z art. 61 § 2 jako trzeci sposób wszczęcia postępowania, ale jest to błąd, ponieważ nie można tworzyć takich rozwiązań (hybryd - wg. dr Skóry).

Jest to modyfikacja trybu wszczęcia postępowania z urzędu i ma zastosowanie, kiedy organ ze względu na szczególnie ważny interes strony wszczyna z urzędu, ale gdy sprawa uruchomiona jest na wniosek (gdy regulacja szczególna wymaga wniosku) organ zobowiązany jest uzyskać zgodę strony w postępowaniu, a gdy takiej zgody nie uzyska musi wszczęte postępowanie umorzyć.

Skutki wszczęcia postępowania

Wyróżnia się trzy zasadnicze grupy:

1. uruchomienie biegu terminu do załatwienia sprawy (art. 35 organy administracji publicznej obowiązane są załatwić sprawę bez zbędnej zwłoki), i inne terminy procesowe, ale ten jest najważniejszy,

2. z chwilą wszczęcia postępowania na organie administracji publicznej zaczynają ciążyć pewne obowiązki procesowe, a także na stronie i innych uczestnikach postępowania zaczynają ciążyć tego rodzaju obowiązki, jak również wynikają z tego faktu pewne uprawnienia.

Obowiązki procesowe organów - art. 61 § 4 obowiązek zawiadomienia wszystkich osób, będących stronami w sprawie. Jeżeli strona się nie zgłosi, to i tak ciąży na niej obowiązek. Krąg uczestników wyznacza organ - obowiązek ten więc zawsze ciąży na organie, który nie czeka, aż strona sama wystąpi z wnioskiem (choć może z takowym wystąpić). Wynika to z zasady oficjalności w aspekcie materialno-prawnym.

Obowiązki procesowe strony - obowiązek zawiadomienia organu o każdorazowej zmianie adresu.

Obowiązki innych uczestników postępowania - np. świadek ma obowiązek składania zeznań.

Uprawnienia strony - wnoszenie środków dowodowych, środków odwoławczych, środków nadzwyczajnych (żądanie wznowienia postępowania).

Uprawnienia innych uczestników postępowania - np. świadek może złożyć zażalenie na karę grzywny za bezpodstawną odmowę złożenia zeznań, jak również może składać odwołanie od orzeczenia.

3. z chwilą wszczęcia postępowania rozpoczyna się tzw. stan zawisłości sprawy.

Zawiązuje się pewien zespół elementów faktycznych i prawnych, trzeba rozstrzygnąć, stan zawisłości - pojawia się sprawa administracyjna i trzeba ją rozstrzygnąć.

Skutki zawisłości sprawy pojawiają się na tle instytucji zawieszenia lub umorzenia postępowania.

Z chwilą zakończenia postępowania obowiązki i uprawnienia procesowe przestają być aktualne.

Data wszczęcia postępowania

Zależy od tego, czy postępowanie wszczęto z urzędu czy na wniosek.

Postępowanie wszczęte na wniosek art. 61 § 3 - datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej.

Czynnością procesową uruchamiająca postępowanie jest wniosek (żądanie wszczęcia postępownia). Błędnym jest twierdzenie, że jest to podanie, ponieważ wniosek jest jednym z rodzajów podań.

Postępowanie wszczęte z urzędu - Kpa nie przesądza o momencie jego wszczęcia, ale na podstawie orzecznictwa można wyprowadzić wniosek, iż jest to data pierwszej czynności w sprawie, o której powiadomiono strony. W praktyce poinformowanie (zawiadomienie) stron o wszczęciu postępowania, ewentualnie wezwanie do dokonania jakiejś czynności, do udziału w jakiejś czynności procesowej lub urzędowej przez stronę.

Podanie

Kpa nie podaje definicji podania, mimo faktu, że niektórzy autorzy twierdzą inaczej. Art. 63 § 1 ma być definicją, ale nią nie jest. Jest to najwyżej próba zdefiniowania, quasi-definicja. Jest to przykładowe wyliczenie, nie zawiera np. wniosków o przywrócenie terminu, skargi na bezczynność organów.

Definicję podaje orzecznictwo NSA. Podanie - wszelkie oświadczenia stron i innych uczestników postępowania (nie tylko strona może wnieść podanie) kierowane do organów administracji publicznej. Podaniami nie są natomiast dokumenty kierowane w odwrotnym kierunku, Kpa nazywa je „pismami” wskazówka wynikająca z treści art. 39.

Art. 63 podaje przykłady podań: żądania wyjaśnienia, odwołania, zażalenia.

Minimalne elementy podania (art. 63 § 2 i 3)

1. oznaczenie wnioskodawcy (osoby, od której pochodzi podanie), w zależności od tego kto jest wnioskodawcą; jeśli jest to osoba fizyczna, to przynajmniej imię i nazwisko jeżeli przepisy szczególne lub wewnętrzne tego wymagają, to jeszcze dodatkowo PESEL, NIP, seria i numer dow. os., a w przypadku osób prawnych jej nazwa (firma),

2. podanie adresu wnioskodawcy, które sprawia pewne problemy (doktrynalne). Jak należy rozumieć adres w ujęciu Kpa. Przyjmuje się, że chodzi o adres w rozumieniu przepisów KC, czyli miejsce zamieszkania,

3. oznaczenie żądania, które może polegać na wniosku dokonania pewnej czynności procesowej (np. wniosek o przywrócenie terminu, o wszczęcie postępowania, o ponowne przeprowadzenie postępowania w II. instancji). Na tle porównania regulacji art. 63 § 1 i art. 63 § 2 powstaje wątpliwość, czy użyty w obu przypadkach termin „żądanie” jest tożsamy. Otóż nie jest tożsamy, ma dwa różne znaczenia. Użyty w art. 63 § 2 ma szersze zastosowanie i obejmuje w tym przypadku także wyjaśnienia, odwołania i zażalenia.

Zgodnie z art. 79 strona ma prawo składać wyjaśnienia., a art. 95 § 1 mówi, że na rozprawie strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie.

Propozycje i zarzuty - żadna instytucja z Kpa nie ma takiego charakteru i jest to „radosna twórczość ustawodawcy”.

4. podpis własnoręczny/elektroniczny,

Podpis (w ujęciu tradycyjnym) jest to ciąg znaków graficznych, który powinien obejmować przynajmniej pierwszą literę imienia i nazwisko. Nie jest natomiast podpisem parafa, składana na różnych dokumentach, które łącznie tworzą jakąś całość (stanowi jedynie oznaczenie, że dokument jest gotowy do podpisania). Podpis umieszcza się na końcu dokumentu i oznacza to ostateczne oświadczenie woli.

Zgodnie z postanowieniami ustawy z 2001 roku o podpisie elektronicznym wyróżnia się dwa rodzaje podpisów:

- bezpieczny podpis elektroniczny, to podpis spełniający wymagania określone w art. 3 cytowanej ustawy. Otrzymuje się go od firmy - nośnik z podpisem, a po drugiej stronie następuje jego dekodyfikacja.

- podpis elektroniczny, to każdy podpis złożony pod dokumentem przesyłanym drogą elektroniczną (pocztą) lub formularzem zamieszczonym na stronie internetowej (jest to właściwie każdy sposób podpisania).

art. 5 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym wprowadza zasadę, że dane elektroniczne są równoważne dokumentom.

Podanie opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym wywołuje takie same skutki jak podanie opatrzone podpisem własnoręcznym, chyba że przepisy ustaw szczególnych stanowią inaczej. Przy interpretacji należy również odnieść się do art. 8 tej ustawy, który mówi o podpisaniu podania.

5. elementy wymagane przez przepisy szczególne.

W przypadku podań istotne znaczenie ma zasada odformalizowania postępowania (minimum formalności). Zasada ta jest nieskodyfikowana (nie mieści się w żadnym z przepisów art. 6-16) expresis verbis nie jest wyrażona, można ją jedynie wyprowadzić między innymi z treści art. 63.

Czynności stron i innych uczestników postępowania powinny być w jak najmniejszym stopniu sformalizowane. Przepisy postępowania mają charakter wykonawczy w stosunku do przepisów prawa materialnego.

Orzeczenie NSA - zasadą jest, że jeżeli wnosimy podanie, to decydujące znaczenie ma jego treść, a nie jego nazwa (nagłówek).

Jeżeli podanie jest dotknięte rozbieżnością, to co do zasady, jeżeli treść wniesionego podania budzi wątpliwości, to sam organ nie może ex officio rozstrzygnąć o treści podania, musi zwrócić się do wnoszącego o dodatkowe wyjaśnienie (np. poprzez wezwanie strony do złożenia wyjaśnień).

Np. podanie o zasiłek celowy- z treści podania nie wynika czy chodzi o refundację za leki, czy zakupienie materiałów opałowych na zimę. Organ nie może sam decydować.

Sposoby wnoszenia podań:

- pisemnie, na piśmie doręczone organowi osobiście albo za pomocą telegrafu, dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej,

- ustnie, składane do protokołu.

Weryfikacja podania wniesionego do organu administracji publicznej

I. weryfikacja właściwości

art. 19 Kpa, obowiązek przestrzegania właściwości rzeczowej i miejscowej ciąży na organach z urzędu,

Jeżeli w wyniku weryfikacji okaże się, że organ do którego skierowano podanie jest niewłaściwym, mogą wystąpić różne skutki polegające na przekazaniu sprawy do organu właściwego bądź postanowić o zwrocie podania.

- art. 65 § 1 Kpa formułuje obowiązek organu do przekazania sprawy organowi właściwemu, następuje to w drodze postanowienia, na które służy zażalenie (dawniej odbywało się to w drodze zawiadomienia, że podanie przekazano do organu właściwego),

- art. 65 § 2 Kpa stanowi ważna gwarancję procesową i stanowi, że podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem terminu przepisanego uważa się za wniesione z zachowaniem terminu,

- art. 66 § 1 Kpa - wnioskodawca może być „pieniaczem procesowym”, a jego podanie może być podstawą kilku spraw, które nie będą lub będą tylko w części właściwe dla organu, do którego podanie wniesiono. W takim przypadku organ, do którego wniesiono podanie uczyni przedmiotem rozpatrzenia tylko sprawy należące do jego właściwości i równocześnie zawiadomi wnoszącego podanie, że w sprawach innych powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu, a także poinformuje wnoszącego, że na podstawie art. 66 § 2 Kpa odrębne podanie wniesione w terminie 14 dni od daty doręczenia postanowienia uważa się za wniesione w dniu wniesienia pierwszego podania.

Organ ma tym samym obowiązek procesowy zawiadomienia wnoszącego podanie, iż w innych sprawach nie podlega kognicji tego organu i że wnioskodawca powinien wnieść podania do innych organów informując jednocześnie, że korzysta z domniemania zachowania terminu wynikającego z art. 66 § 2 Kpa.

Zawiadomienie takie wydaje się w postaci postanowienia, na które służy zażalenie,

- art. 66 § 3 Kpa podmiot wnosi podanie do organu niewłaściwego, ale na podstawie danych nie można określić organu właściwego oraz mimo wezwania strony nie da się określić, o co stronie chodzi albo właściwym w tej sprawie jest Sąd powszechny.

Organ w takim przypadku wydaje postanowienie o zwrocie podania, które jest zaskarżalne w drodze zażalenia.

art. 66 § 4 Kpa organ jednak nie może zwrócić podania z tej przyczyny, że właściwym w sprawie jest Sąd powszechny, jeżeli w tej sprawie Sąd uznał się za niewłaściwy.

II. badanie wymogów formalnych podania

W tym przypadku badane są wymogi formalne wniosku o wszczęcie postępowania, a organ jest właściwy. Żeby podanie mogło wywołać skutki prawne, musi być poprawne pod względem formalnym.

Braki formalne podań można podzielić na dwie grupy

1. nieusuwalne (jeżeli chodzi o wszczęcie postępowania, jeden brak: brak adresu strony żądającej wszczęcia postępowania art. 64 § 1 Kpa - wszystkie inne braki wniosków o wszczęcie postępowania są teoretycznie brakami usuwalnymi).

Wniosek o wszczęcie postępowania, to pierwsza czynność i nie ma innej możliwości ustalenia tego adresu. Jeżeli postępowania zostanie uruchomione, to brak adresu będzie brakiem usuwalnym, ponieważ będzie łatwo ustalić go z dokumentów wcześniejszych.

Skutkiem wniesienia wniosku o wszczęcie postępowania bez adresu będzie pozostawienie go bez rozpatrzenia (w Kpa brak jest określenie czynności w jakiej to nastąpi).

2. usuwalne, to braki mogące polegać na niewłaściwym oznaczeniu strony lub niejasny sformułowaniu żądania. W związku z zaistnieniem tego rodzaju braków na organie ciąży obowiązek:

- wezwania do usunięcia braków w terminie 7 dni,

- z pouczeniem, że jeżeli braków się nie usunie, to nastąpi

- pozostawienie podania bez rozpatrzenia.

Termin 7 dni ma charakter instrukcyjny i organ może oznaczyć dłuższy termin, jeżeli np. uzyskanie dokumentu mającego stanowić załącznik do podania nie jest możliwe w ciągu 7 dni.

Kwalifikacja konstrukcji pozostawienia bez rozpatrzenia

Nie ma w tej kwestii jednolitej praktyki ani wykładni co do formy pozostawienia bez rozpatrzenia.

Możliwe są trzy formy pozostawienia bez rozpatrzenia:

1. czynność materialno-techniczna

uczynienie ręcznej lub maszynowej notatki przez pracownika organu na dokumencie o pozostawieniu bez rozpatrzenia na podstawie art. 64 § 1 lub § 2 Kpa.

Charakter przepisów procesowych (ius cogens). Wola strony nie może być modyfikowana. Skoro Kpa nie podaje formy, to nie oznacza to, że organ może dokonać czynności w formie postanowienia czy decyzji administracyjnej. Kpa nie zawiera jakiegoś ogólnego postanowienia, że każda czynność ma być wykonywana w formie postanowienia. (argument za)

2. postanowienie (postulowany)

art. 123 § 1 Kpa W toku postępowania organy administracji publicznej wydają postanowienia.

art. 123 § 2 Kpa Postanowienia dotyczące poszczególnych kwestii wynikających w toku postępowania, lecz nie rozstrzygające o istocie sprawy, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej.

Definicja postanowienia - czynność procesowa, w której następstwem jest rozstrzygnięcie poszczególnych kwestii proceduralnych, które pojawiły się w toku postępowania.

Sytuacja, kiedy oceniamy, że podanie zawiera błąd formalny jest niewątpliwie kwestią procesową; problem proceduralny, to ocena tego, czy brak formalny istnieje, powinno się więc rozstrzygnąć w drodze postanowienia.

Interpretacja dr A. Skóry - tok postępowania ulega uruchomieniu, gdy zapoczątkowany zostanie przez podanie niewadliwe (prawidłowe). Czy nie będzie w związku z tym kwestią przedprocesową? Przecież postępowanie toczyć się zaczyna z chwilą wszczęcia. W przypadku oceny ewentualnych braków formalnych podania postępowanie jeszcze się nie toczy.

Inna interpretacja - każde podanie, nawet wadliwe uruchamia postępowanie. W art. 61 § 3 Kpa brak przymiotnika „niewadliwego żądania”, co nasuwa przypuszczenie, że każde podanie uruchamia postępowanie.

Biorąc więc pod uwagę art. 123 § 2 Kpa pozostawienie bez rozpatrzenia wadliwego formalnie podania może być dokonane w formie postanowienia, gdyż jest to w rozumieniu art. 123 Kpa kwestia procesowa. Wbrew wyraźnemu brzmieniu art. 123 Kpa postanowienia wydawane są przed i po zakończeniu postępowania (np. ustalenie kosztów postępowania).

Jest to problem proceduralny, pojawiający się przed lub po, ale charakter procesowy przesądza.

3. w drodze decyzji administracyjnej

Ten pogląd bardzo długo dominował, ale teraz doktryna zaczyna się od niego odcinać.

Uzasadnienie znajduje się w przepisach art. 104 Kpa, który stanowi:

§ 1 organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji administracyjnej, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej,

§ 2 decyzja rozstrzygająca sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończąca sprawę w danej instancji.

Nie ma w tym przypadku zastosowania rozwiązanie przewidziane w § 1 ponieważ jest to zakończenie. Ocena braku formalnego mogła być zaliczona do innego zakończenia sprawy w danej instancji.

Wg dr A. Skóry pozostawienie podania bez rozpatrzenia, tylko w formie postanowienia. Czynność materialno-techniczna daje niewielką ochronę stronie postępowania, a o postanowieniu trzeba zawiadomić osoby, do których jest ono skierowane.

Na postanowienie ponadto służy zażalenie, gdy ustawa tak stanowi, a w tym przypadku nie ma nawet wskazanej formy.

Umowny sposób podziału postępowania administracyjnego

I. Faza wszczęcia postępowania (faza wstępna)

Chodzi o określenie właściwości, w jaki sposób postępowanie jest wszczynane (jak wygląda uruchomienie, data uruchomienia, wniosek wszczynający postępowanie - problem określenia uczestników, czyli inne podmioty niż te, które postępowanie prowadzą).

art. 63 § 3 zd. 2 Kpa, Gdy podanie wnosi osoba, która nie może lub nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna osoba przez nią upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu.

Nie jest expresis verbis nałożony obowiązek pisemnego upoważnienia. Jeżeli istnieją wątpliwości co do upoważnienia, to można wymagać pisemnego upoważnienia (doktryna).

W przypadku żądania potwierdzenia wniesienia podania przez wnoszącego, organ jest zobowiązany do wydania takiego potwierdzenia (art. 63 § 4 Kpa). Potwierdzenie może być udzielone na kopii podania lub na osobnym egzemplarzu.

II. Faza postępowania wyjaśniającego (faza rozpoznawcza) - problem postępowania dowodowego, co się składa na postępowanie wyjaśniające, a co do postępowania dowodowego się nie zalicza.

Problem zawieszenia i umorzenia postępowania administracyjnego (przemijalne i nieprzemijalne przeszkody w prowadzeniu postępowania).

III. Faza postępowania orzekającego (faza decyzyjna) - rozstrzygnięcie organu administracji publicznej (decyzja, postanowienie). Problem mocy i skutków tych orzeczeń. Krótki zarys ich wykonalności.

IV. Faza ustalenia, czy w postępowaniu uczestniczy strona (identyfikacja interesu prawnego pomiotu) - dyskusyjne jest istnienie tej fazy. Co do pierwszych trzech nie ma żadnej wątpliwości.

Opłaty i koszty postępowania

Koszty - wszystkie wydatki związane z postępowaniem, np. powołanie biegłego, koszty oględzin, sporządzenie dokumentów, kopii itd.

Opłaty - skarbowe (5 złotych od podania, każdy załącznik 50 gr., uiszczane na każdym podaniu), administracyjne (opłaty dokonywane za wykonanie pewnej czynności przez organ administracji publicznej, np. wydanie dowodu osobistego, paszportu, legitymacji, koncesji).

art. 261 § 1 Kpa jednoznacznie rozstrzyga tą kwestię wyznaczając termin 7-14 dni (nie krótszy niż 7 dni i nie dłuższy niż 14 dni). Organ ma obowiązek wyznaczenia terminu do uiszczenia opłat, które zgodnie z przepisami prawa powinny być uiszczone z góry.

art. 261 § 2 Kpa skutki sytuacji, kiedy podmiot uchybi temu obowiązkowi:

- zwrot podania,

- zawieszenie czynności uzależnionych od opłaty.

Skutki są zawsze zależne od czynności o jaką chodziło.

Język podania

Zgodnie z art. 4 ustawy o języku polskim, język polski jest językiem urzędowym; wynika to także z postanowień Konstytucji RP.

Problem pojawia się, kiedy podanie zostanie wniesione w języku innym niż polski. Art. 6 Europejskiego Kodeksu dobrej Administracji stanowi, że podanie może być wniesione w jakimkolwiek języku urzędowym (EKDA został zatwierdzony przez Parlament Europejski i stanowi wyrażenie woli, żeby członkowie UE go przestrzegali. Formalizacja tej problematyki jest tendencją, a można się spodziewać, że za jakiś czas EKDA będzie prawnie wiążący).

Kiedy podanie jest wniesione w języku angielskim nie ma większego problemu. Gorzej, kiedy podanie jest sformułowanie w języku łotewskim, czy estońskim. Czy mamy prawo żądać jego przetłumaczenia? Czy też przyjmujemy (nie przyjmujemy), wyznaczamy tłumacza? Kto będzie ponosił koszty tych czynności?

Europejska procedura - przyjmuje się takie podania, a następnie wyznacza tłumacza. W Polsce natomiast brak jest regulacji tej materii, chyba że na użytek szczególnych uregulowań np. ustawa o cudzoziemcach. W świetle art. 262 Kpa kosztami będzie obciążony wnoszący podanie. (tłumaczenie 9 stron z języka estońskiego kosztuje ok. 1500 zł)

Strona i inni niż strona uczestnicy postępowania

I grupa - strona,

II grupa - uczestnicy na prawach strony,

1. organizacje społeczne,

2. prokurator,

3. RPO,

4. Okręgowy Inspektor Ochrony Środowiska, Naczelny Lekarz Uzdrowiska, Recenzent w przewodzie habilitacyjnym,

III grupa - inni uczestnicy, ale już nie na prawach strony

1. biegli,

2. tzw. osoby trzecie,

3. tzw. osoby zobowiązane do okazania przedmiotu oględzin,

4. inne podmioty.

Art. 28 Kpa nie jest czytelny

Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

Pierwsza część tego art. określa okoliczności kiedy można mówić o wszczęciu postępowania, a druga część mówi, że stroną jest też podmiot, który żąda wszczęcia postępowania.

SN w jednym z orzeczeń stwierdził, że stroną jest zarówno podmiot, który żąda powołując się na swój interes prawny, jak również podmiot, którego interes prawny ma rzeczywiste odzwierciedlenie w przepisach prawa.

Na tle rozbieżności interpretacyjnych powstała obiektywna i subiektywna teoria strony. Na gruncie rozwiązań z art. 28 Kpa nie da się określić, którą z tych koncepcji przyjmuje Kpa.

Obiektywna teoria strony

1. stroną jest ten podmiot, którego interes prawny w chwili wszczęcia postępowania doznaje ochrony w przepisach prawa administracyjnego materialnego (nie tylko twierdzi, że jest stroną, ale on i organ są w stanie wskazać regulacje stanowiące podstawę ochrony),

2. skoro stroną jest tylko taki podmiot, jak określony w § 1, to istnieje w chwili wszczęcia postępowania konieczność weryfikacji, tego interesu czy faktycznie doznaje on ochrony. W przypadku kiedy okaże się, że nie przysługuje, to postępowanie toczyć się nie może.

Wady teorii obiektywnej - gdyby ja przyjąć, to organ już w chwili wszczęcia musi oceniać. W tym przypadku ocena może być dowolna lub niepełna. Często sprawy są złożone, jeszcze częściej brakuje wskazania przez same przepisy kto może być stroną. Przy skomplikowanej sprawie bardzo trudno jest ocenić w chwili wszczęcia. Organ nie zawsze dysponuje fachową wiedzą i może w związku z tym dokonać błędnej oceny. Podmiot może być pozbawiony rozpatrzenia sprawy, w której może byłby stroną.

Brak jest regulacji, które regulowałyby kwestie dotyczące odmowy uznania za stronę, jak również uznanie za stroną.

Teoria subiektywna

1. stroną jest ten podmiot, który w chwili wszczęcia postępowania twierdzi (jest subiektywnie przekonany), że jego interes doznaje ochrony na podstawie przepisów prawa administracyjnego materialnego. Nie ma w tym przypadku znaczenia prawda obiektywna, ale jego subiektywna ocena,

2. skoro punkt 1., to weryfikacja interesu prawnego dokonana może być w toku postępowania.

Zaletą teorii subiektywnej jest wada teorii obiektywnej. Jeżeli w toku postępowania okaże się, że wnioskodawca nie jest stroną, to postępowanie umarza się.

Gdy w postępowaniu występuje więcej niż jeden uczestnik (np. 3 współwłaścicieli - dwaj bracia i siostra - nieruchomości, a w wyniku postępowania wywłaszczeniowego wydana została decyzja dotycząca braci majątku - odwołują się od decyzji; wg teorii obiektywnej tylko bracia są stroną postępowania, a wg teorii subiektywnej również siostra)

Koncepcja mieszana (subiektywno-obiektywna) z przewagą koncepcji subiektywnej

Dopiero w przypadku wystąpienia wątpliwości, czy podmiot jest stroną sięgamy po koncepcję obiektywną.

Art. 29 Kpa określa, kto może być stroną postępowania:

- osoba fizyczna,

- osoba prawna

- gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i o organizacje społeczne, to również jednostki nie posiadające osobowości prawnej.

Współuczestnictwo

Współuczestnictwo materialne

Przykłady:

- pozwolenie na budowę - strona to inwestor i właściciel nieruchomości;

- postępowanie wywłaszczeniowe - wszyscy współwłaściciele;

- spółka cywilna - decyzja jednolicie kształtuje ich sytuację prawną;

Cechy:

1. ta sama podstawa prawna,

2. ten sam stan faktyczny,

3. właściwość tego samego organu,

4. dwa lub więcej podmioty.

Pewne prawa/obowiązki będą albo wspólne dla podmiotów albo będą wynikały z tej samej podstawy prawnej. Patrząc na te prawa/obowiązki - łączy je więź materialna, są ze soba ściśle związane;

- właściciele wywłaszczanej nieruchomości - prawa/obowiązki wspólne,

- inwestor i właściciele nieruchomości sąsiednich - prawa/obowiązki przeciwstawne, ale istnieje pomiędzy nimi wszystkimi materialna zależność.

Współuczestnictwo formalne

Inaczej wielość spraw administracyjnych. Zachodzi tu tylko tożsamość zewnętrzna żądań stron.

Przykłady:

- wywłaszczenie na cele budowy jednej, określonej drogi publicznej kilku odrębnych nieruchomości, z których każda stanowi własność innej osoby,

- gdy więcej niż jeden wnioskodawca zwróci się do tego samego organu o wydanie decyzji ustalającej warunki zabudowy. Istnieje tożsamość podmiotowa i żądania wydania decyzji wynikającej z tego samego przepisu prawa oraz tego samego stanu faktycznego,

- zezwolenie na sprzedaż alkoholu, gdy ubiega się kilka podmiotów.

Cechy:

1. identyczna (nie ta sama!) podstawa prawna,

2. identyczny (nie ten sam!) stan faktyczny,

3. właściwość tego samego organu (np. miejscowa).

Kumulacja w jednym postępowaniu dwóch lub więcej spraw. Mamy kilka spraw, każda z nich ma swoje strony, ale są tak podobne, że celowe jest ich rozpatrywanie w jednym postępowaniu.

Pod względem faktycznym równy jest też stan faktyczny w odniesieniu do każdej osoby (np. przy rekrutacji - wiedza, predyspozycje, ale ekonomiczność i równość dla wszystkich uczestników przemawiają za wspólnym postępowaniem).

Często jednak problem stwarza odróżnienie współuczestnictwa materialnego od formalnego.

casus

Aplikacja notarialna - egzamin przed komisją egzaminacyjną,

- jednym z członków komisji jest wuj kandydata,

- chcemy żeby ten podmiot zniknął z postępowania.

Wydaje się to współuczestnictwem formalnym (różny stan faktyczny - wykształcenie, doświadczenie i wiedza kandydatów).

Instytucja wyłączenia pracownika z postępowania administracyjnego (art. 24 Kpa), gdyż jego udział budzi wątpliwość co do bezstronności.

PYT: Czy wuj powinien być wyłączony od rozpoznania sprawy bratanka, czy w ogóle wyłączony z całego postępowania?

Gdyby w. formalne, to wyłączenie powinno dotyczyć tylko postępowania wobec bratanka;

natomiast, gdyby w. materialne, to nie mógłby uczestniczyć w żadnym z postępowań rekrutacyjnych.

NSA (ku zdziwieniu większości doktryny) uznał to za współuczestnictwo materialne, powołując się na rozwiązanie przewidziane w art. 62 Kpa.

Dokładna analiza art. 62 Kpa nie pozwala stwierdzić, czy chodzi o współuczestnictwo materialne czy formalne, ponieważ zawiera elementy obu rodzajów. Nie przesądza wprost

- W sprawach, w których prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz z tej samej podstawy prawnej - w. formalne

- i w których właściwy jest ten sam organ administracji publicznej - w. materalne (powtórzenie postanowień z art. 59 kpc)

- można wszcząć i prowadzić jedno postępowanie - w. formalne

- dotyczące więcej niż jednej strony - w. materialne(gdyby miało być formalne, to uczestnicy, a nie strony)

Pełnomocnictwo

1. art. 33 § 1 Kpa - ogólna zasada dotycząca pełnomocnictwa (art. 32 Kpa też: Strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania).

Czynność, która wymaga osobistego działania, to czynność o charakterze stricte osobistym (np. wyjaśnienia strony, przesłuchanie strony - w doktrynie jest nawet spór czy nie powinny być słuchane na piśmie; odebranie dowodu, paszportu).

2. art. 33 § 1 Kpa określa, kto może być pełnomocnikiem - każda osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych. W przepisie tym nie ma sformułowania pełnej zdolności do czynności prawnych (z istoty pełnomocnictwa powinna być to pełna zdolność). Borkowski zakłada, że może to być także ograniczona, ale kłóci się to z logiką postępowania strony, trudno sobie wyobrazić w praktyce by powierzono pełnomocnictwo osobie nie posiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych.

3. w postępowaniu administracyjnym na zasadzie odformalizowania - osoba będąca pełnomocnikiem nie musi posiadać szczególnych kwalifikacji, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej, a takie regulacje zdarzają się bardzo rzadko.

4. z chwilą ustanowienia pełnomocnika należy mu zagwarantować pełny udział w postępowaniu, ponieważ zastępuje (działa w imieniu strony).

Orzecznictwo NSA - jeżeli pełn. nie ma zagwarant. - to postępowanie jest dotknięte wadliwością prawną. Jest to kwalifikowane naruszenie postępowania administracyjnego (art. 145 § 1 pkt. 4 Kpa) i jest to podstawą do jego wznowienia.

Instytucja pełnomocnictwa także oparta jest na zasadzie odformalizowania (art. 33 § 1 Kpa - pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie bądź udzielone ustnie do protokołu - w chwili wszczęcia postępowania lub w każdym innym stadium postępowania).

Przepis ten nie określa treści pełnomocnictwa, stosuje się więc wymagania określone w KC.

casus

student WPiA nie zdał egzaminu i po problemach w dziekanacie został skreślony z listy studentów. Odwołanie składa mama, jako pełnomocnik (powołując się na art. 33 § 4 Kpa) domniemanie pełnomocnictwa w sprawach mniejszej wagi.

Problem:

- wraz z odwołaniem nie złożyła pełnomocnictwa, a organ odwoławczy uznał, że skreślenie z listy studentów nie jest sprawą mniejszej wagi,

- organ wezwał do złożenia pełnomocnictwa,

- po odebraniu wezwania matka sporządziła pełnomocnictwo, które syn podpisał,

- data podpisania pełnomocnictwa była inna od widniejącej na odwołaniu,

- organ tylko na to czekał: odwołanie niedopuszczalne, ponieważ pełnomocnictwo jest bezskuteczne - data udzielenia pełnomocnictwa jest inna niż data czynności prawnej. Organ II. instancji podtrzymał to rozstrzygnięcie.

NSA - zasada odformalizowania, KC nie mówi, że jakakolwiek data jest wymagana na pełnomocnictwie. Organ II. instancji dopuścił się rażącego naruszenia postępowania administracyjnego.

Wniosek - pełnomocnictwo nie musi mieć daty. Różnica dat nie ma znaczenia, a ważne jest samo wyrażenie woli.

art. 33 § 3 Kpa przywilej dla pełnomocników posiadających fachowe kwalifikacje (adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy) sam może uwierzytelnić odpis udzielonego pełnomocnictwa.

Instytucja domniemania pełnomocnictwa w sprawach mniejszej wagi - art. 33 § 4 Kpa

Organ nie może żądać pełnomocnictwa, jeżeli zostaną spełnione poniższe przesłanki:

- w sprawach mniejszej wagi,

- pełnomocnikiem może być członek najbliższej rodziny lub domownik strony,

- nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony.

Sprawa mniejszej wagi - patrzymy tu na sprawę nie w znaczeniu sprawy administracyjnej (czyli przedmiotu postępowania, bo czy są jakieś sprawy większej wagi? Nie można przecież ustalać takiej hierarchii). Mamy tu na myśli czynność dokonywaną w toku postępowania mającą charakter pomocniczy, której skutki nie mają istotnego wpływu na rozstrzygnięcie (np. jeżeli w toku postępowania zaistnieją pewne czynność, np. wniesienie środka dowodowego, a strona nie może się zgłosić z wnioskiem do organu, wówczas można przyjąć, że będzie to czynność mniejszej wagi.

Inni niż strony uczestnicy postępowania (art. 5 § 2 pkt. 5, art. 31 Kpa)

art. 5 § 2 pkt. 5 Kpa stanowi quasi-definicję organizacji społecznych - przez organizację społeczną rozumie się organizacje samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne

Wiele z tego art. nie wynika, wskazuje się tu na pewne typy, a znaczenie tej quasi-definicji sprowadza się do wskazania typów, które wchodzą do organizacji społecznych. Jeżeli przeanalizuje się przykłady organizacji społecznych, to w rozumieniu Kpa można do nich zaliczyć organizacje typu korporacyjnego (NSA), a nie są uznawane za takie organizaje typu fundacyjnego.

art. 31 Kpa reguluje całokształt udziału organizacji społecznych postępowaniu administracyjnym, który można ująć w pewne punkty.

1. Przesłanki udziału w postępowaniu administracyjnym

1. postępowanie dotyczące osoby trzeciej - organizacja występuje na prawach strony, a nie jako strona, gdyby interes prawny dotyczył organizacji, byłaby stroną,

2. udział organizacji jest uzasadniony celami statutowymi - w statucie określa się cele o jakie organizacja będzie „walczyć”,

3. udział organizacji jest uzależniony od interesu społecznego - rodowód tego rozwiązania sięga do poprzedniego ustroju; kiedyś interes społeczny ludu pracującego miast i wsi. Jeżeli cele statutowe są uzasadniające, to po co jeszcze ustanawiać obowiązek istnienia interesu społecznego.

2. Udział w postępowaniu

1. żądanie wszczęcia postępowania, czyli jeszcze nie wszczęte (art. 31 § 1 Kpa) - żądanie to podlega ocenie organu na podstawie wyżej wymienionych kryteriów:

- postanowienie o wszczęciu postępowania z urzędu (wyjątek) - art. 31 § 2 Kpa,

- postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania z urzędu - art. 31 § 2 Kpa (zażalenie),

2. żądanie dopuszczenia organizacji w postępowaniu (kiedy już się toczy - art. 31 § 1 pkt. 2 Kpa):

- postanowienie o dopuszczeniu jej do udziału, art. 31 § 2 Kpa,

- postanowienie o odmowie dopuszczenia jej do udziału, art. 31 § 2 Kpa.

Widoczne jest ograniczenie udziału organizacji społecznych w postępowaniu administracyjnym. Samo spełnienie przesłanek nie wystarcza, musi się jeszcze liczyć z interpretacją organu. Coraz częściej jednak wzrasta udział organizacji społecznych. Niepokojące jest to, że powstają one ad hoc, aby działać w celu uzyskania korzyści materialnych i potem się rozwiązać. Coraz częściej przepisy szczególne modyfikują ich udział w postępowaniu (np. w prawie ochrony środowiska - modyfikacja; organizacje ekologiczne, to szczególny typ organizacji społecznej, mają inny katalog uprawnień wynikających z art. 33 Prawa ochrony środowiska. Uczestniczą w postępowaniu na prawach strony, gdy zgłoszą swoją chęć. Nie ma tutaj uprawnienia do wszczęcia postępowania, ale jednocześnie nie ma kwestii wyłączenia art. 31 Kpa więc mogą de facto wnioskować i o wszczęcie.

art. 31 § 5 Kpa przedstawia pogląd o sprawie (nie jest to udział w postępowaniu) i dotyczy osoby trzeciej:

1. nie bierze udziału w postępowaniu na prawach strony,

2. za zgodę organu orzekającego,

3. pogląd wyrażony w uchwale lub oświadczeniu jej organu statutowego.

Ogólna charakterystyka podmiotów na prawach strony

1. instytucja uczestnictwa na prawach strony przejawia się w tym, że pewne podmioty mogą i mają prawo uczestniczyć w postępowaniu administracyjnym co oznacza, że przysługują im co do zasady wszystkie prawa procesowe (wnoszenie środków dowodowych, zwracanie się do organów o przeprowadzenie dowodu, składanie środków odwoławczych).

W związku z tym, że podmioty te nie są stronami nie mają praw i obowiązków materialno-prawnych.

2. Uczestniczą jak gdyby osoby trzecie, które mają interes (stosunek) w sprawie, której podmiotem jest inna osoba.

3. Uczestniczą w celu realizacji pewnej zasady ogólnej.

Ogólne wartości, to dla: organizacji społecznej - interes społeczny,

Prokuratora - ochrona praworządności i legalności,

RPO - wolność, ochrona praw osobistych, prawa i interesy strony i innych uczestników.

Prokurator

art. 182 i 183 Kpa przesądzają zarówno o zasadach, jak również o uprawnieniach prokuratora.

Prawo do udziału wynika też z ustawy o prokuraturze, jednak jest to regulacja marginalna, ponieważ mówi o innych przepisach, którymi są właśnie przepisy Kpa.

Uprawnienia procesowe prokuratora

1. możliwość żądania wszczęcia postępowania administracyjnego (wprost art. 182 Kpa).

W celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem (zasada praworządności, art. 6 Kpa) tylko wtedy, kiedy przepisy prawa przewidują wszczęcie postępowania z urzędu (cofnięcie koncesji, licencji).

2. prawo do udziału w każdym stadium postępowania (art. 183 Kpa) - nie jest to dopuszczenie do udziału.

Z ogólnego celu działania prokuratora i realizacji zasad przestrzegania praworządności wynika, że gdyby udział prokuratora był ograniczony, to organ nie może oceniać, czy może czy też nie może włączyć się do postępowania.

art. 183 § 2 Kpa - „schizofreniczny przepis” nakłada na organ administracji publicznej obowiązek zawiadomienia prokuratora o wszczęciu postępowania oraz o toczącym się postępowaniu w przypadku, gdy uzna udział prokuratora za potrzebny,

art. 184 Kpa - prawo do złożenia sprzeciwu (ale związane jest to z trybami nadzwyczajnymi, to jakby wszczęcie postępowania w sprawie wznowienia postępowania) od decyzji ostatecznej.

Rzecznik Praw Obywatelskich

Ustawa z 1987 roku o RPO, a Kpa nie reguluje

RPO działa tylko wtedy, gdy wszystkie inne sposoby zostały wyczerpane (jako spełnienie zasady subsydiarności) przez podmiot - jest to jednak problem prawa konstytucyjnego, a nie administracyjnego.

RPO uczestniczy w postępowaniu na takich samych zasadach, co prokurator z tym zastrzeżeniem, że celem działania nie jest ochrona praworządności, ale ochrona wolności i praw obywateli. Wskazuje konkretnemu podmiotowi środki ochrony.

Bardzo rzadko zdarza się, żeby RPO uczestniczył w postępowaniu administracyjnym, podobnie jak organizacja społeczna i prokurator.

Faza postępowania wyjaśniającego

art. 75 Kpa i następne.

Faza postępowania administracyjnego, w której następuje nakreślenie tego co ona obejmuje - umowna.

- ustalenie stanu faktycznego,

- ustalenie stanu prawnego włącznie z jego interpretacją (ponieważ brzmienie przepisów nie musi być jednoznaczne).

Postępowanie dowodowe - sytuacje wiążące się z dostępem do akt sprawy i ochroną danych osobowych.

Postępowanie wyjaśniające może być prowadzone w dwóch forach:

1. rozprawa - w jej trakcie dochodzi do kumulacji środków dowodowych w jednym miejscu i czasie;

2. postępowania gabinetowego - w opozycji do rozprawy przebiega w zaciszu gabinetu urzędnika, nie przebiega w jednym czasie (choć w jednym miejscu). Czynności od jednej do drugiej: dowód z dokumentów, wezwanie strony do złożenia wyjaśnień, dodatkowy dowód świadka;

W polskim postępowaniu administracyjnym zasadą jest postępowanie gabinetowe.

Rozprawa

Rozprawa jest rzadkością, art. 89 § 1 i 2 Kpa określają kiedy należy ją przeprowadzić:

89 § 1 Kpa - organ administracji publicznej przeprowadza rozprawę w toku postępowania,

89 § 2 Kpa - organ powinien przeprowadzić rozprawę (może).

Obecnie interpretuje się, że oba przepisy dotyczą obligatoryjnego przeprowadzenia rozprawy. Zwrot „powinien” oznacza obowiązek.

Przesłanki rozprawy

art. 89 § 1 Kpa: - zapewnienie przyspieszenia lub uproszczenia postępowania,

Bliższe wyjaśnienie wymaga odwołania się do art. 12 Kpa.

1. przesłanka określona jest bardzo szeroko, zwykle zwroty nieostre, są furtką dla organów administracji publicznej;

2. zasada prostoty (niesformalizowana, nie jest wprost wyrażona; zasada prostoty może być uznana za synonim zasady odformalizowania);

3. zasada szybkości postępowania. Prowadzenie postępowania w terminach określonych w przepisach Kpa (art. 35) niezwłocznie, to znaczy bez zbędnej zwłoki - w terminie 1 lub 2 miesięcy. Zależy od rodzaju sprawy.

- Osiągnięcie celu wychowawczego - ta przesłanka ma charakter nieco archaiczny. Przed zmianą Kpa w 1990 roku, kiedy wykreślono socjalistyczne wstawki, wykreślono rzeczowniki i czasowniki związane z osiąganiem celów wychowawczych ludu miast i wsi. Przyjmowano, że organy nie tylko stosują przepisy, kontrolują, ale jeszcze wychowują obywatela. Przesłanka ta niegdyś mało szczęśliwa, teraz też taką pozostaje.

Postępowanie oparte na zasadzie ograniczonej jawności (uczestniczą tylko strony i podmioty wezwane/dopuszczone do udziału). Każdy kto chce nie może przyjść na rozprawę. Postępowanie jest jawne tylko co do strony więc jest to zasada ograniczonej jawności.

Kogo więc wychowywać, skoro nie ma publiczności? Przesłanka ta jest zatem niezgodna z całokształtem postępowania administracyjnego.

- gdy wymaga tego przepis prawa

Przykłady: obligatoryjne przeprowadzenie rozprawy w postępowaniu wywłaszczeniowym (art. 18 Gosp.Nier.U); fakultatywne - można przeprowadzić rozprawę (Pr.WodneU) z udziałem społeczeństwa.

art. 89 § 2 Kpa: potrzeba uzgodnienia interesów stron,

- kiedy występuje współuczestnictwo (form. i mater.), ale gdy interesy stron nie są zgodne, np. proces inwestycyjny (inwestor, właściciele sąsiednich nieruchomości);

współuczestnictwo materialne, w którym interesy są zwykle sprzeczne, art. 89 § 2 Kpa ma zastosowanie;

współuczestnictwo formalne, koncesjonariusze starający się o ten sam przedmiot koncesji, podmioty konkurujące, które nie toczą ze sobą sporu, ale chcą tego samego.

potrzeba wyjaśnienia sprawy przy udziale świadka lub biegłych albo w drodze oględzin,

stosuje się w przypadku istnienia gdy materiał dowodowy (duża ilość świadków), kilka aktywnych stron, gdy dwie lub więcej opinii biegłych są ze sobą sprzeczne (kłócą się).

Postępowanie dowodowe

Zasady prowadzenia postępowania dowodowego

1. zasada czynnego udziału stron w postępowaniu (art. 10 Kpa),

2. zasada oficjalności (art. 7 Kpa),

3. zasada otwartego katalogu środków dowodowych (art. 75 § 1 Kpa zd. 1 i zd. 2)

ustawa wprost nie przesądza jaki jest obowiązujący katalog środków dowodowych. Wymienia przykładowy katalog nie podając wyczerpującej listy.

4. zasada prawdy obiektywnej

art. 7 wprowadza, a art. 77 stanowi podstawę normatywną - zwana też zasadą prawdy materialnej. Organ z urzędu ma obowiązek podejmowania czynności w celu zbadania rzeczywistego stanu prawnego.

Zasada dyspozycyjności (zasada prawdy formalnej), Sąd zasadniczo poprzestaje na środkach dostarczonych przez strony.

5. zasada ochrony prywatności - np. art. 83 Kpa

postępowanie dowodowe tak się prowadzi, żeby chronić szeroko pojęta prywatność podmiotów w nim uczestniczących. Ochrona obejmuje w szczególności: dane osobowe, tajemnic wynikających z przepisów ustaw (np. tajemnicy zawodowej, handlowej - gdy chodzi np. o wydanie koncesji).

Nie można zmuszać uczestników postępowania, żeby wykonywanie obowiązków procesowych z zakresu postępowania kolidowało z sferą osobistej prywatności. Porządek prawny nie może niszczyć stosunków rodzinnych.

Dowód - środek dowodowy

Próba zdefiniowania dowodu znajduje swój wyraz w treści art. 75 Kpa i wynika z niej, że jako dowód można uznać:

- to co może przyczyniać się do wyjaśnienia sprawy i,

- nie jest sprzeczne z prawem.

W związku z zamieszczeniem w zdaniu drugim tego przepisu słów „w szczególności” wynika, iż jest to katalog otwarty.

Podział środków dowodowych

1. nazwane­ - kodeks wprost wymienia 5 typów (ustawy szczególne mogą wymieniać typy dodatkowe): dokumenty (polskie, międzynarodowe, prywatne, urzędowe), zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny, przesłuchanie stron,

2. podstawowe - zawsze można je dopuścić w postępowaniu

subsydiarne - posiłkowe, mogą zostać przeprowadzone pod warunkiem spełnienia szczególnych przesłanek,

Wszystkie środki przewidziane w Kpa należą do podstawowych.

Jest tylko jeden środek subsydiarny - przesłuchanie strony i stosuje się go w przypadku, gdy były użyte środki dowodowe, ale się wyczerpały i nie wyjaśniono faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Charakterystyka poszczególnych środków dowodowych

Zeznania świadków

Świadkiem - osoba fizyczna, wyrażająca spostrzeżenia dotyczące faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy [w postępowaniu egzekucyjnym inna definicja - świadkiem jest osoba asystująca w procesie egzekucyjnym]

Świadkiem może być każda osoba fizyczna (obywatel polski, zasadniczo cudzoziemiec i apatryda). art. 83 § 1 Kpa stanowi, że nikt nie ma prawa odmówić składania zeznań (in principio wyrażone wskazanie, wyłączenie bezwzględne).

W przypadku obywateli polskich możliwe są wyłączenia:

1. bezwzględnie nie mogą być świadkami,

1. osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń (trzeba każdorazowo dokonywać oceny, np. sam fakt ubezwłasnowolnienia nie jest wystarczający, ważne jest czy jest to osoba niewidoma, głucha, ubezwłasnowolniona ze względu na chorobą psychiczną),

2. osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej, jeżeli nie zostały w trybie obowiązującym przepisami prawa zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy,

3. duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.

Te osoby nie mogą być świadkami. Jeżeli odbiera się od nich zeznania, to nie można ich zawrzeć do środków dowodowych. Osoby te nie mogą nawet zrezygnować z tego zakazu świadczenia.

2. mogą i powinni być świadkami, ale mogą się uchylić od pewnych czynności (np. od odpowiedzi na określone pytania)

art. 83 § 1 Kpa - prawo odmowy zeznań (bycia świadkiem). Osoby te mogą i powinny być świadkami, ale mocą ustawy mogą być z tego obowiązku zwolnione. Są to: małżonek strony, wstępni, zstępni, rodzeństwo strony, powinowaci strony pierwszego stopnia, osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu tych stosunków. Wyliczenie w tym przypadku ma charakter wyczerpujący. Problemem jest natomiast związek faktyczny, czyli konkubinat. Nie ma na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi, ale art. 83 § 1 Kpa (nikt …, oprócz - interpretacja przeciw).

Interpretacja przeciw

Jest to więc przepis stanowiący lex specialis (wyjątek), a wyjątków nie można interpretować rozszerzająco.

Skoro przepis ten zawiera wyczerpujące wyliczenie, to chodzi tylko o te podmioty. Dodatkowo jeżeli spojrzymy na cały Kpa systemowo, to np. art. 33 - w sprawach mniejszej wagi - członek najbliższej rodziny i domownik (osoby pozostające w związku faktycznym będą mieścić się w pojęciu „domownik”), art. 43 doręczenie zastępcze, także posługuje się terminem „domownik”, mówiąc pisma doręcza się dorosłemu domownikowi.

Interpretacja za

Z drugiej strony prawo nie może ignorować życia, które toczy się równolegle. Jeżeli związki takie są faktem powszechnym, to nie można traktować ich tak, jakby ich nie było.

Stosując wykładnię dynamiczną, trzeba wspomnieć o istnieniu (?ustawy o związkach partnerskich?). Jeżeli związki homoseksualne tak, to czy nie trzeba zmienić regulacji dotyczących osób pozostających w związku faktycznym.

Więc czy art. 83 Kpa nie potraktować a simile, że związek faktyczny jest kopią małżeństwa? Skoro konkubent może być domniemanym pełnomocnikiem (może odebrać pismo, korzystać z art. 24 Kpa - wyłączenie od załatwienia sporu), to dlaczego nie może skorzystać z prawa odmowy.

Procedura odbierania zeznań od świadków

Procedura jest sformalizowana w minimalnym stopniu. Organ musi zadośćuczynić obowiązkom określonym w art. 83 § 4 Kpa.

W postępowaniu administracyjnym nie występuje zasada ignorantio iuris nocet.

Organ ma obowiązek informować o wszystkim.

Opinia biegłego - jest to środek dozwolony, nazwany, podstawowy, pisemny (w 99% ex definicio opinia wyrażana jest na piśmie.

Biegły - to osoba fizyczna, która zgodnie z art. 84 Kpa posiada wiadomości specjalne. Zawsze jest to osoba fizyczna, nawet gdy w nazwie „opinia instytutu”, bo jest to opinia profesora i innych asystentów - kolektyw. Jeżeli nie jest to jedna osoba fizyczna, ale jakiś kolektyw, to jest to środek dowodowy nienazwany, nazywany opinią, ekspertyzą instytutu (nie jest to środek tożsamy z opinia biegłego).

Biegły, to osoba, która ma zdolność do uczestniczenia w postępowaniu administracyjnym. Nie musi to być profesor prawa, inżynier itd., ale każda osoba byleby jej wiedza wykraczała ponad pewien standard. Istnieją jednak sytuacje, kiedy biegłymi maja być osoby z określonej listy (np. prawo budowlane, gosp. nieruchomościami).

Nie ma przeszkód, żeby powoływać kilku biegłych. Biegłych powołuje się z urzędu, bądź na wniosek strony (art. 84 Kpa określa procedurę - znajduje tu zastosowanie zasada pisemności w postępowaniu administracyjnym.

Biegły nie ma możliwości odmowy przedstawienia opinii, tak jak świadek może odmówić składania zeznań. Odbywa się to w drodze przesłuchania.

Wiadomości specjalne - w 1975 roku SN wydał orzeczenie, w którym stwierdził, że chodzi o wiadomości wykraczające poza wiedzę, która posiada przeciętnie inteligentna, wykształcona osoba. Problem, czy są to wiadomości, co do stanu faktycznego (np. dlaczego budynek się zawalił, dlaczego w szpitalu był gronkowiec), czy też chodzi o opinię co do stanu prawnego (wyjaśnienie brzmienia przepisów, interpretacji). Dominuje pogląd, że opinia dotyczy stanu faktycznego sprawy (opinia co do faktów) z pewnymi wyjątkami.

Wyjątkowo, ponieważ obowiązuje zasada iura novit curia, tzn. Sąd (organ administracji) zna prawo. Są jednak kwestie, co do których urzędnik się nie orientuje, np. znajomość prawa europejskiego, wykraczająca poza regulacje państwowe.

Oględziny - organ bezpośrednio spotyka się w tym przypadku z przedmiotem oględzin. Na podstawie art. 85 Kpa, organ może w razie potrzeby przeprowadzić oględziny.

W razie potrzeby - czy jest to przesłanka utrudniająca? Nie, bowiem nie oznacza to spełnienia jakiś przesłanek, ale jest to jedynie wskazanie, że organ jest zmuszony zapoznać się za pomocą różnych zmysłów. Nie każde postępowanie wiąże się z przeprowadzeniem oględzin.

Dowód z dokumentu

Kpa zezwala na podział dokumentów na urzędowe i nieurzędowe.

art. 75 Kpa - za środek dowodowy uznajemy wszelkie dokumenty. Dokument, to w tym przypadku wyraz myśli, spostrzeżeń.

Ogólnie nie ma definicji dokumentu, ale w wyniku wykładni art. 76 Kpa da się ją wyprowadzić.

Dokument urzędowy - sporządzony w formie pisemnej (ściśle określonej przez prawo) przez powołane do tego organy państwowe (nie tylko państwowe, ale wszystkie publiczne, nie tylko więc organy administracji).

Przykłady dokumentów urzędowych:

- wyroki i postanowienia (ewentualnie zarządzenia) sądów powszechnych i administracyjnych, prokuratura,

- dokumenty wydane przez organ administracji publicznej (decyzja, postanowienie, np. akta stanu cywilnego, zaświadczenia).

Dokument prywatny - w opozycji do art. 76 Kpa, dokument sporządzony przez inne podmioty niż organy państwowe, sądy i inne podmioty, które nie mają ściśle określonej formy.

Podział nie wynika wprost z postanowień Kpa, inaczej niż miało to miejsce w RPA z 1928 roku, które taki podział przewidywało.

Kpa nie podaje wprost mocy dowodowej i formy dokumentów zagranicznych. Nie można wyprowadzić ogólnej reguły, że Kpa zrównuje moc dowodową dokumentów urzędowych i zagranicznych.

Jeżeli art. 75 Kpa wprowadza katalog otwarty, to mogą być dopuszczone w polskim postępowaniu administracyjnym też dokumenty zagraniczne.

Jednak art. 76 Kpa i domniemań z niego płynących nie można wiązać z dokumentami zagranicznymi. Nie wiemy bowiem jak są sporządzane i jaka jest ich moc dowodowa.

Domniemania związane z dokumentami urzędowymi

1. domniemanie prawdziwości (autentyczności dokumentu), dokument pochodzi od organy, który go wystawił,

2. domniemanie legalności (zgodności z prawem), treść dokumentu odpowiada prawdzie i jest zgodna z prawem.

Nie ma potrzeby przeprowadzania dowodu w sprawach przewidzianych w tych domniemaniach.

Nie ma wyraźnie określonego domniemania prawdziwości, przyjmuje się jednak, że ono obwiązuje.

W przeciwnym razie mielibyśmy np. sytuację, w której np. wydany został przez sąd wyrok skazujący. Zgodnie z domniemaniem legalności przyjmujemy, że akt skazania rzeczywiście nastąpił, czy musimy też udowadniać, że pochodzi od sądu?

art. 76 § 2 Kpa

np. kancelaria notarialna. Akty notarialne mają szczególną moc dowodową, mają szczególne domniemanie.

art. 76 § 3 Kpa - wyraźne stwierdzenie, że treść dokumentu można obalić, czyli §1 i §2 nie wywołują możliwości przeprowadzenia dowodu przeciwko treści dokumentu. Nie jest to jednak proste, odbywa się to na gruncie specjalnej procedury (sądowej; długotrwałej). Np. obalenie aktu stanu cywilnego, postanowienie, wyrok, akt notarialny.

Dokument ma bowiem pełnić funkcję gwarancyjną, nie można go tak łatwo podważać.

Przesłuchanie strony (art. 86 Kpa)

Jest to środek nazwany, posiłkowy, który można stosować po spełnieniu dwóch przesłanek:

1. wyczerpano środki dowodowe albo w ogóle ich nie było,

2. pozostały fakt niewyjaśnione do rozstrzygnięcia sprawy.

Przesłanki muszą być spełnione kumulatywnie.

Dyskusja co do słowa „może” użytego w art. 86 Kpa; czy stanowi obowiązek, czy uprawnienie? Z uwagi na subsydiarny charakter tego środka dowodowego przyjmuje się, że jest to uprawnienie organu.

Uzasadnienie umieszczenie zeznań świadka jako subsydiarnego środka dowodowego:

- bo stwierdzenia strony mają charakter subiektywny (subiektywizm strony),

- bo strona przedstawiła fakty w świetle, w jakim są korzystne,

- nie można oczekiwać od strony, żeby bezwzględnie mówiła prawdę),

- nie stosuje się środków przymusu, bo organ ma uprawnienie, ale strona odpowiada karnie za składanie fałszywych zeznań.

Postępowanie wyjaśniające

postępowanie dowodowe dostęp do akt i dokumentów zawieszenie postępowania

Zawieszenie postępowania

Stan postępowania, w którym bieg postępowania ulega wstrzymaniu z powodu wystąpienia przyczyny (przeszkody), która ma charakter usuwalny i czasowy.

Przywołana definicja, to jednocześnie określenie skutków zawieszenia,

Wstrzymanie biegu

- to wstrzymanie czynności postępowania; żadne czynności nie powinny być podejmowane, poza wyjątkowymi, ściśle określonymi w Kpa,

- to zatrzymanie biegu terminów procesowych,

- mimo, że wstrzymane zostają czynności i terminy, to trwa tzw. zawisłość sprawy.

Zawisłość sprawy - prawo rzymskie (condestatio); związanie się sporem (u nas oczywiście nie ma sporu), chodzi o zawiązanie się sprawy, którą trzeba rozstrzygnąć. Condestacio - sprawa istnieje, jest mimo faktu zawieszenia czynności procesowych i terminów.

Zawieszenie - gdy przyczyny mają charakter czasowych i usuwalnych, nikną same z własnej przyczyny albo my je usuwamy.

Typy zawieszenia: obligatoryjne (4 grupy),

fakultatywne

Zawieszenie obligatoryjne

Jeżeli wystąpią poniższe przyczyny, to organ z urzędu (ex officio), nie czekając na wniosek strony zawiesza postępowanie. Nie ma zależności wystąpienia od wniosku strony.

art. 97 § 1 Kpa określa cztery grupy przyczyn obligatoryjnego zawieszenia postępowania.

1. śmierć strony (jednej ze stron), jeżeli wezwanie spadkobierców zmarłej strony do udziału w postępowaniu nie jest możliwe; nie zachodzą okoliczności z art. 30 § 5 Kpa, a postępowanie nie ulega zawieszeniu jako bezprzedmiotowe (art. 105 Kpa),

2. śmierć przedstawiciela ustawowego strony,

3. utrata przez stronę (przedstawiciela ustawowego) zdolności do czynności prawnych,

Chodzi tu o wyjątkowe sytuacje, kiedy uprawnienia lub obowiązki miały charakter zbywalny i dziedziczny. Większość obowiązków ma charakter osobistych (niezbywalne), jest to więc sytuacja bardzo rzadka. Bądź obowiązki rzeczowe (dotyczące rzeczy) - wywłaszczenie, scalenie gruntów, wymiana gruntów.

W chwili śmierci potrzeba ustalenia spadkobierców tego podmiotu i dlatego zawieszamy postępowanie.

4) gdy wydanie sprawy i decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ niż sąd.

Zagadnienia prejudycjalne muszą być rozpatrzone, gdy zaistnieją KUMULATYWNIE poniższe przesłanki:

1. zagadnienie ma charakter materialno-prawny (nie jest to problem procesowy, bo wtedy organ sam mógłby rozstrzygnąć ten problem),

2. od tego rozstrzygnięcia wstępnego zależy rozstrzygnięcie sprawy głównej,

3. do rozstrzygnięcia zagadnienia prejudycjalnego właściwy jest inny organ lub sąd.

Przykłady:

postępowanie wywłaszczeniowe - np. istnieje wątpliwość, co do tego, czy podmiot wywłaszczony ma prawo do nieruchomości. Postępowanie zawiesza się i w drodze postępowania sądowego ustala, czy to prawo mu przysługuje.

Jeżeli wystąpi zagadnienie wstępne, to organ musi obligatoryjnie zawiesić postępowanie, bo nie jest on właściwy do rozstrzygnięcia i naruszyłby przepisy o właściwości organów (sądów).

Jeżeli organ rozstrzygnie kwestie wstępną gdy nie wystąpiły przewidziane w art. 100 § 2 i § 3 Kpa wyjątki, to może to być podstawą do wznowienia postępowania na podstawie art. 145 § 1 pkt. 7, 8 Kpa.

Zawieszenie postępowania wstrzymuje bieg czynności proceduralnych. W wyniku zastosowania tej instytucji organ ma jednak obowiązek podejmowania określonych przepisami czynności. Należą do nich wymienione w art. 99, 100 § 1, 102 Kpa. Organ musi wystąpić do organu właściwego albo wezwać stronę do wystąpienia o to.

Zawieszenie fakultatywne - art. 98 Kpa

Brzmienie tego przepisu pozornie jest dyskusyjne, ponieważ na pierwszy rzut oka wydaje się, że chodzi o współuczestnictwo, a tak nie jest.

Przesłanki:

1. wniosek strony o zawszenie,

2. brak zagrożenia dla interesu społecznego,

3. musimy zbadać, czy wniosek o zawieszenie pochodzi od tej strony, która żądała wszczęcia postępowania (współuczestnik pierwotny) i czy brak sprzeciwu pozostałych stron (współuczestników wtórnych). Brak sprzeciwu nie jest tożsame z wyrażeniem, uzyskaniem zgody. Nie trzeba go domniemywać, brak sprzeciwu, to brak negatywnej reakcji.

przykład: żona, kłótnia z mężem, jej przysługuje prawo do lokalu, wnosi wniosek o wymeldowanie, potem jednak o zawieszenie.

Wyjątki wprowadzające (z racji istoty dotyczą te czynności obligatoryjnego zawieszenia postępowania, czyli z urzędu) konieczność podjęcia czynności w zawieszonym postępowaniu.

art. 99 Kpa - dla przyczyn 1-3 zawieszenie obligatoryjnego; organ zawieszający postępowanie administracyjne podejmuje niezbędne kroki służące usunięciu przeszkody do dalszego postępowania;

art. 100 § 1 Kpa - wprowadza szczególne obowiązki, jeżeli chodzi o kwestię wstępną. Jeżeli jest kwestia wstępna, to organ wystąpi do właściwego organu/sądu o rozstrzygnięcie lub wezwie stronę do złożenia wyjaśnień;

art. 102 Kpa - w czasie zawieszenia postępowania organ administracji publicznej może podejmować czynności niezbędne w celu zapobieżenia niebezpieczeństwom dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnym szkodom dla interesu społecznego (np. zabezpieczenie środków dowodowych).

Kwestia wstępna (zagadnienia wstępne)

1. zagadnienia materialno-prawne,

2. do rozstrzygnięcia właściwy jest inny organ/Sąd,

3. rozstrzygnięcie warunkuje rozstrzygnięcie kwestii głównej,

4. gdy wystąpi organ zawiesza się postępowanie obligatoryjnie.

Organ musi zawiesić postępowanie, nie może sam rozstrzygać kwestii wstępnej - to jest zasada.

3 wyjątki przewidują art. 101 § 2 i 101 § 3 Kpa

art. 101 § 2 Kpa - kiedy zawieszenie mogłoby spowodować zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważną szkodę dla interesu społecznego,

art. 101 § 3 zd. 1 Kpa - gdy strona została wezwana do wystąpienia o rozstrzygnięcie kwestii wstępnej do właściwego organu i zlekceważyła to i nie złożyła,

art. 101 § 3 zd. 1 Kpa - ­gdy zawieszenie mogłoby spowodować niepowetowaną szkodę dla strony. Jest to jedna z nielicznych dwóch sytuacji gdy w Kpa pojawia się instytucja zabezpieczenia, z reguły chodzi o szkodę materialną (charakter pieniężny. Organ może uzależnić załatwienie sprawy od złożenia stosownego zabezpieczenia.

Umorzenie postępowania administracyjnego

Umorzenie i zawieszenie wykazują pewne podobieństwo procesowe, ale są to zupełnie inne instytucje. Umorzenie związane jest z rozstrzygnięciem.

Umorzenie - gdy z uwagi na wystąpienie przyczyn nieusuwalnych i trwałych nastąpi zakończenie czynności postępowania.

Istota umorzenia - zakończenie czynności postępowania w danej sprawie i w danej instancji, ponieważ umorzenie może nastąpić tak w pierwszej, jak i w drugiej instancji i trybach nadzwyczajnych. Od decyzji I. instancji o umorzeniu można wnieść apelację.

Mamy umorzenie: obligatoryjne, jeżeli wystąpi przesłanka je warunkująca,

fakultatywna, zawsze na wniosek strony.

Umorzenie obligatoryjne, art. 105 § 1 Kpa

Przesłanka: gdy bezprzedmiotowość postępowania,

brak przedmiotu postępowania, przedmiotem jest sprawa administracyjna.

Na sprawę administracyjną składają się pewne grupy elementów:

- elementy podmiotowe (strony),

- elementy przedmiotowe (podstawa prawna, podstawa faktyczna), z podstawy prawnej wynikają uprawnienie lub obowiązki, a z podstawy faktycznej całokształt stanu o charakterze prawotwórczym, uzasadniającym postępowanie. Zespół faktów uzasadniających to postępowanie.

Brak któregokolwiek elementu, to brak postępowania.

Umorzenie fakultatywne, art. 105 § 2 Kpa

Błędnym wnioskiem jest, że przy współuczestnictwie.

Przesłanki:

1. wniosek strony o umorzenie (strony, która żądała wszczęcia),

2. ocena organu, że nie jest sprzeczne z interesem społecznym,

3. brak sprzeciwu innych stron.

Forma - in fine w art.105 § 1 w drodze decyzji o umorzeniu.

I. instancja - odwołanie,

II. instancja - skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Skutki umorzenia

- zakończenie czynności postępowania w danej sprawie w danej instancji,

- sprawa nie zostaje rozstrzygnięta co do meritum, to znaczy nie rozstrzyga się o sytuacji prawnej strony (stron) - nie daje się obowiązku/uprawnienia.

Daje się tylko wyraz, że z uwagi na trwałe i nieusuwalne przyczyny sprawa zostaje rozstrzygnięta tylko pod względem procesowym.

Zasada jest rozstrzyganie sprawy co do meritum, a umorzenie jest wyjątkiem.

Faza orzekania

Inaczej faza postępowania orzekającego, składająca się z:

- podjęcia decyzji administracyjnej,

- ewentualnego umorzenia postępowania.

art. 104 § 2 Kpa - wydanie decyzji merytorycznej; procesowa definicja decyzji administracyjnej.

Jednolite pojęcie decyzji - czynność procesowa, rozstrzyga sprawę co do istoty w całości lub w części bądź w inny sposób kończy postępowanie w danej instancji.

Rozstrzygnięcie sprawy co do istoty - ukształtowanie sytuacji adresata:

1. poprzez udzielenie uprawnienia,

2. odmowę udzielenia uprawnienia,

3. cofnięcie uprawnienia,

4. nałożenia obowiązku.

Rozstrzygnięcie sprawy co do części - np. decyzja o wywłaszczeniu, która składa się z dwóch części: decyzja o wywłaszczeniu i decyzja o odszkodowaniu.

Obie części są ze sobą ściśle związane, a wydanie decyzji częściowej nie kończy postępowania.

Zakończenie sprawy w inny sposób

- umorzenie postępowania.

art. 149 § 3 Kpa - odmowa wznowienia postępowania - w drodze decyzji administracyjnej. Decyzją jest tutaj odmowa wznowienia, a nie odmowa udzielenia uprawnienia, którego można by odmówić dopiero po wszczęciu postępowania.

Nieważność decyzji (art. 157 § 3 Kpa), ta sama konstrukcja, tu też odmawia się czynności procesowych.

Problematyka sformułowania (sformalizowania) decyzji

- wyrażona w ściśle określony sposób,

- w ściśle określonej formie (sposób doręczenia).

Składniki decyzji administracyjnej

art. 107 § 1 Kpa - expresis verbis składniki podstawowe (zasadnicze), obligatoryjne;

art. 107 § 1 Kpa - podstawa do wyróżnienia drugiej grupy składników dodatkowych (ubocznych)

1. rygor natychmiastowej wykonalności,

2. termin,

3. warunek,

4. zlecenia (dodatkowe obowiązki związane z obowiązkiem głównym).

Każda decyzja musi zawierać wszystkie składniki podstawowe. Jeżeli tak nie jest, to jest wadliwa. Oczywiście jest różny stopień wadliwości: brak daty można sprostować, uzupełnić, ale brak rozstrzygnięcia nie.

Istota składników dodatkowych:

- przepisy szczególne wymagają dodatkowych składników i są one obligatoryjne (koncesja, zezwolenie, np. jaki okres, zlecenia, warunki).

Postępowanie odwoławcze

Zasada dwuinstancyjności w postępowaniu administracyjnym

Zasada naczelna, skodyfikowana w art. 15 Kpa. Regulacja kodeksowa jest jasna: strona uczestnicząca w postępowaniu ma prawo do tego, żeby jej sprawa była ponownie rozpatrzona i rozstrzygnięta zasadniczo (w założeniu) przez organ II. instancji.

Wyjątki od zasady:

można spotkać się z sytuacją , kiedy od orzeczenia (decyzji, postanowienia) wydanego w I. instancji nie służy zwyczajny środek odwoławczy:

art. 127 § 3 Kpa w zw. z art. 16 § 1 zd. 1 Kpa - sytuacja, kiedy stronie nie służy odwołanie, lecz wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (zwyczajny środek odwoławczy),

sytuacja, kiedy od orzeczeń I. instancji nie służy środek prawny administracyjny, gdyż przepis prawa stanowi, że orzeczenie I. instancji jest ostateczne. (np. postanowienie Prezydenta RP o nadaniu/odmowie nadania obywatelstwa),

są orzeczenie wydane w postępowaniu w I. instancji , od których służy powództwo do sądu powszechnego - wyraz sądowej kontroli orzeczeń, nie są ekwiwalentem, nie są zwyczajnym środkiem prawnym (decyzje w sprawach ubezpieczenia społecznego, decyzje w sprawach antymonopolowych).

Przejawy zasady:

- dyrektywa art. 15 Kpa,

- przepisy, które uszczegóławiają tą zasadę (przepisy dotyczące odwołań, zezwoleń, wniosków o ponowne rozpatrzenie);

127-139 - przepisy dotyczące odwołań,

140-144 - przepisy do tyczące zażaleń.

Konstrukcja środka prawnego w postępowaniu administracyjnym

odwoławczego

zaskarżenia

środka służącego w toku instancji

Środek prawny - najszersze; taki środek, który służy od orzeczenia wydanego w I. instancji (urządzenie procesowe)

Środek odwoławczy - odwołanie, zażalenie też.

Środek zaskarżenia - w procedurach sądowych, kojarzy się z systemami sądowymi.

Środki prawne nadzwyczajne - wydawane poza tokiem instancji w trybach nadzwyczajnych.

Środki prawne, które służą na gruncie postępowania administracyjnego:

- odwołanie,

- zażalenie,

- środki o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Odwołanie

1. Jest środkiem prawnym zwyczajnym (służy w toku instancji) przysługującym od decyzji administracyjnej (zasadniczo od każdej decyzji). Istotą odwołania jest m. in. to, że od każdej decyzji co do zasady służy odwołanie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Powtarzają się tutaj 3 wyjątki od zasady dwuinstancyjności:

- wniosek o ponowne rozpatrzenie,

- powództwo do sądu powszechnego,

- decyzja wydana w I. instancji jest ostateczna z mocy prawa.

2. Podmiotami uprawnionymi do wniesienia odwołania są:

1. strona (art. 127 Kpa). Odwołanie może wnieść każda strona niezależnie od tego, czy brała udział w postępowaniu czy nie brała w nim udziału. Czyli strona, która brała udział w I. instancji oraz taka, która nie brała udziału z własnej winy też (powszechny charakter środka),

2. nie tylko strona, dla której decyzja jest sprzeczna z jej wnioskiem, ale także taka strona, dla której decyzja jest obiektywnie korzystna i satysfakcjonująca. Strona może nie być zadowolona z elementów decyzji (np. uzasadnienia, argumentów w nim użytych, np. są one nieprawdziwe). Jeżeli decyzja jest dla adresata pozytywna, może wnieść odwołanie ponieważ do niego należy ocena korzystności i satysfakcji z postanowień decyzji.

3. uczestnicy na prawach strony - ogólna konstrukcja uprawnień procesowych, która wynika ze statusu uczestnika na prawach strony. W literaturze można także znaleźć poglądy, które mówią, ze mogą się odwoływać tylko wtedy, kiedy brali udział w postępowaniu w I. instancji.

Nie dopuszcza się natomiast sytuacji, kiedy organizacja społeczna nie brała udziału w postępowaniu i dopiero po wydaniu decyzji „obudziła się” i wnosi odwołanie (zgodne z zasadami współżycia społecznego).

Strony nie chroni zakaz zmiany na niekorzyść!

3. Podmioty obowiązane do rozpatrzenia odwołania

organy wyższego stopnia, czyli organy II. instancji (art. 127 § 2 Kpa)

4. Termin do wniesienia odwołania

- 14 dni od dnia doręczenia decyzji bądź jej ogłoszenia, jeżeli wydana została ustnie, art. 129 Kpa. Przepis szczególny może modyfikować tą zasadę.

5. Forma odwołania

Odwołanie jest podaniem, które musi spełniać wymogi określone w art. 63 Kpa. problem treści (art. 128 Kpa) - odwołanie nie wymaga szczególnego uzasadnienia (archiwalny charakter przepisu).

Interpretacja - w ogóle nie jest wymagane uzasadnienie odwołania. Wystarczy, żeby z treści żądania wynikało, że adresat jest niezadowolony z decyzji. W jego interesie powstaje ewentualne uzasadnienie, ale nie jest błędem gdy jego nie ma. Oczywiście korzystniej, gdy jest. Forma tak jak podanie: tradycyjna forma pisemna; ustnie do protokołu; faks, telefaks; pocztą elektroniczną.

6. Treść - takie same wymagania jak w przypadku podania i fakultatywność uzasadnienia.

7. Skutek

Odwołanie jest środkiem prawnym bezwzględnie suspensywnym (suspensywność - wstrzymanie wykonania danego orzeczenia).

Odwołanie zasadniczo wstrzymuje wykonanie zakwestionowanej decyzji (art. 130 § 2 Kpa).

Odwołanie jest środkiem dewolutywnym, to znaczy że środek jest rozpatrywany przez organ wyższego stopnia (II. instancji).

8. Tryb wniesienia odwołania - pośredni.

Odwołanie wnosi się do organu wyższej instancji za pośrednictwem organu, który decyzję wydał (na kopercie wojewoda - organ odwoławczy, ale wnosimy do organu, który wydał decyzję, bo ten organ ma prawo do samokontroli).

Zażalenie

1. Zwyczajny środek prawny, który przysługuje od postanowień, ale tylko wtedy, kiedy przepis szczególny tak stanowi, art. 141 § 2 Kpa.

Aby zapewnić gwarancję procesową, art. 142 Kpa na postanowienia, na które zażalenie nie przysługuje można podnieść zarzut w odwołaniu od decyzji.

2. Podmioty uprawnione do wniesienia zażalenia:

1. strona,

2. inni uczestnicy,

3. adresaci postanowienia, na które służy zażalenie (np. postanowienie o ukaraniu świadka grzywną).

3. Podmiot zobowiązany do rozpatrzenia art. 127 § 1 i art. 144 Kpa, organ wyższego stopnia, czyli II. instancji.

4. Termin - art. 141 § 2 Kpa.

7 dni od doręczenia lub ogłoszenia (ustne).

5. Skutek - zażalenie nie ma charakteru suspensywnego. Wniesienie go nie wstrzymuje wykonania postanowienia, chyba że organ wstrzyma w uzasadnionych okolicznościach. Jest środkiem dewolutywnym.

6. Tryb wniesienia - pośredni, art. 144 Kpa w zw. 127, 129 Kpa

7. Forma i treść - forma taka sama jak w przypadku podań, a treść (skoro zażalenie jest podaniem, to art. 63 Kpa ma zastosowanie). Odesłanie art. 144 Kpa w zw. 128 Kpa. Elementy, które powinny pojawić się w żądaniu zawartym w zażaleniu, to wyrażenie niezadowolenia.

8. Odrębności:

1. nie jest środkiem powszechnym,

2. krąg podmiotów, które mogą wnieść jest szeroki (uczestnicy na prawach strony - jeżeli brali udział w postępowaniu I. instancji),

3. brak suspensywności, postanowienia są natychmiast wykonalne.

9. Te same cechy:

1. środek zwyczajny,

2. wniesiony w trybie pośrednim,

3. dewolutywny.

Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy

Zwyczajny środek służący od określonych decyzji wydanych w I. instancji przez ministra lub SKO, art. 127 § 3 Kpa.

Podmiot uprawniony do wniesienia (art. 127 § 3 zd. 1 i 2 Kpa)

strona niezadowolona z decyzji,

uczestnicy na prawach strony na zasadach jak przy odwołaniu.

Podmiot zobowiązany do rozpatrzenia wniosku - organ, który wydał decyzję w I. instancji (różnice - środek niedewolutywny).

Termin - 14 dni od dnia doręczenia lub ustnego ogłoszenia decyzji w I. instancji.

Forma i treść - warunki stawiane podmiotom, art. 63 Kpa, przepis dotyczący odwołań, wyrażenie niezadowolenia.

Tryb wniesienia - bezpośredni (nie ma nawet za pośrednictwem kogo).

Skutek - środek bezwzględnie suspensywny (art. 127 Kpa w zw. 130 § 2 Kpa).

Postępowanie odwoławcze może toczyć się w dwóch instancjach. Najpierw przed organem I. instancji i tu może zakończyć się, jeżeli nie to przed organem II. instancji.

Zawsze odwołaniem będzie zajmował się jeszcze raz organ, który wydał decyzję/postanowienie w I. instancji.

Moment wszczęcia- postępowanie odwoławcze wszczynane jest na wniosek, nigdy z urzędu. Wniosek może pochodzić od różnych podmiotów.

Reguła rządząca uruchamianiem postępowania na wniosek(art. 61 § 3 Kpa):

- datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia/złożenia organowi administracji publicznej żądania (w zależności w jakiej formie: ustnej do protokołu, pisemnej, elektronicznej).

Od tego momentu zaczyna się bieg postępowania (art. 35 § 2 i § 3 Kpa - terminy załatwiania spraw administracyjnych)

- art. 35 § 3 Kpa - bieg terminu odwoławczego 1 miesiąc, nawet jeśli sprawa jest skomplikowana.

Czynności w postępowaniu odwoławczym

Zawiadomienie

1. Jeżeli organ stwierdzi, że w postępowaniu oprócz strony wnoszącej odwołanie powinny brać udział inne (bo brały udział w I. instancji albo nie brały, ale powinny brać udział w postępowaniu II. instancji).

art. 131 Kpa - kodeksowa konstrukcja zawiadomienia o wniesieniu odwołania.

Strony inne niż wnosząca odwołanie organ powinien zawiadomić (nawet przesłać ksero odwołania), by mogły zapoznać się z nim. Jeśli nie, to powinien zadbać o udostępnienie. Jeżeli tego nie uczyni, to może to stanowić rażące naruszenie prawa (art. 145 § 1 Kpa) ponieważ strona nie brała udziału w sprawie nie z własnej winy.

Jeżeli współuczestnika nie ma, to ten się nie aktualizuje.

Samokontrola

2. Obowiązek, który się zawsze aktualizuje (bez względu na ilość stron), to obowiązek oceny, czy nie istnieje możliwość tzw. samokontroli (art. 132 Kpa), inaczej autoweryfikacji, autokontroli.

Borkowski, Adamiak - zamiast postępowania odwoławczego - weryfikacja, a zamiast nadzwyczajnego postępowania odwoławczego - weryfikacja nadzwyczajna.

art. 132 § 1 Kpa odnosi się do sytuacji współuczestnictwa,

art. 132 § 2 Kpa także, gdy jedna strona.

Konstruując przesłanki samokontroli wyróżniamy:

wniesienie przez stronę/ strony odwołania:

a) wszystkie strony wnoszą jedno odwołanie,

b) wszystkie strony wnoszą takie samo odwołanie,

c) jedna ze stron (bądź niektóre) ale pozostałe zgadzają się na żądanie wyrażone w odwołaniu.

ocena organu, czy odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie (bardzo ważne) jest dla samokontroli, bo samokontrola może być tylko na korzyść in meius, gdy organ w całości zgadza się z żądaniem odwołania,

(przesłanka fakultatywna) jeżeli w postępowaniu brały udział jeszcze inne strony, to przesłanką będzie brak sprzeciwu innych stron w określonym terminie (brak sprzeciwu to dozwolenie, to nie jest to samo co zgoda). Prawo niemieckie, my takiej konstrukcji nie mamy.

Organ musi rozważyć, czy może wydać nową decyzję w trybie samokontroli, nie ma obowiązku jej wydać, ale musi rozpatrzyć czy może.

Jest to wyjątek od zasady związania autora decyzją

art. 110 Kpa - organ, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, o ile kodeks nie stanowi inaczej (czyli, chyba że przepis szczególny zezwala, a takim przepisem jest art. 132 Kpa).

art. 133 Kpa - pozwala doprecyzować instytucję samokontroli. Wniosek płynący z tego przepisu pozwala stwierdzić, że organ ma 7 dni na dokonanie samokontroli.

Jak to się ma do jednomiesięcznego terminu do załatwienia sprawy?

1. instancja 1 miesiąc + 7 dni,

2. instancja 1 miesiąc (w tym te 7 dni)

art. 35 § 5 Kpa - termin 7 dniowy na samokontrolę, to klasyczny termin dla dokonania jakiejś określonej czynności, więc nie wlicza się go do terminu postępowania odwoławczego.

art. 132 § 3 Kpa od nowej decyzji (od decyzji, którą organ zmienia /uchyla), służy stronom odwołanie. Samokontrola skutkuje uchyleniem decyzji I. instancji, zmianą decyzji I. instancji.

Samokontrola ma procesową formę DECYZJI i od tej decyzji o dokonaniu samokontroli służy stronom odwołanie.

Jeżeli organ nie dokonał samokontroli, to przekazuje odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu (art. 133 Kpa). Od tego zaczyna się bieg terminu postępowania odwoławczego przed II. instancją.

art. 134 Kpa - problem: organ odwoławczy ma obowiązek zbadać, czy odwołanie zostało wniesione w terminie (czy nie nastąpiło uchybienie terminu) i zbadać czy postępowanie nie jest dopuszczalne z różnych innych przyczyn.

(art. 98 Kpa - domniemanie - przywrócenie terminu do dokonania czynności) istnieje możliwość przywrócenia terminu do wniesienia odwołania. Art. 58 Kpa wniosek o przywrócenie terminu.

Jeżeli dany podmiot uchybi terminowi wniesienia odwołania lub dokonania innej czynności, gdzie jest sztywny termin, to może złożyć taki wniosek.

Nie wnika się w naturę przyczyny:

- wniosek o przywrócenie terminu,

- musi wraz z wniesieniem wniosku dopełnić czynności, której terminowi uchybił (czyli np. wniosek o przywrócenie terminu odwołania + wniesienie środka odwoławczego),

- podmiot musi we wniosku uprawdopodobnić (NIE udowodnić), że nie z jego winy nie dokonał czynności w terminie,

- wniosek trzeba wnieść w terminie 7 dni o dnia ustania przyczyny uchybienia terminu.

Organ może zarzucić, że podmiot musiał się liczyć, że decyzja może być dla niego niekorzystna i mógł zostać w kraju albo powołać pełnomocnika do spraw doręczeń lub w ogóle pełnomocnika.

art. 134 zd. 2 Kpa nie wprost, bo w liczbie pojedynczej, a organ wydaje dwa postanowienia.

Tutaj wydaje postanowienie o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania (jest ono ostateczne, choć w myśl ustawy o sądach administracyjnych można odwołać się do wojewódzkiego sądu administracyjnego, bo jest to postanowienie).

Treść tej regulacji należy interpretować w liczbie mnogiej (z takim stanowiskiem zgadza się doktryna i orzecznictwo). Też w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

Stwierdzenie niedopuszczalności z innych przyczyn, niż uchybienie terminu:

- podmiot wnoszący nie jest stroną,

- taka decyzja jest już ostateczna z mocy prawa,

- służy powództwo do sądu powszechnego,

- res iudicata - sprawa jest już rozpatrzona i rozstrzygnięta przez organ II. instancji.

art. 135 Kpa - organ odwoławczy może w uzasadnionych przypadkach wstrzymać natychmiastowe wykonanie decyzji, jednak bardzo rzadko. Przesłanki:

- decyzji wydanej w I. instancji nadano rygor natychmiastowej wykonalności (wykonanie natychmiast, bez uchylenia 14 dni),

- strona na wniosek lub organ z urzędu - wstrzymanie natychmiastowego wykonania decyzji (uchyla się ten rygor).

Spór w doktrynie powstał na gruncie art. 135 Kpa, czy może mieć zastosowanie, gdy natychmiastowa wykonalność wynika z mocy prawa (ex lege)?

Skoro nie zgadza się, że nie można wstrzymać, gdy przepis prawa wprost stwierdza, że decyzja jest natychmiast wykonalna.

NIE MOŻNA ZASTOSOWAĆ ART. 135 KPA DO DECYZJI O NATYCHMIASTOWYM WYKONANIU Z MOCY PRAWA.

art. 136 Kpa - problematyka postępowania dowodowego. Dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia.

Ważna cecha jest tu wskazana - postępowanie dowodowe w II. instancji ma charakter postępowania dodatkowego, uzupełniającego.

organ II. instancji jest nie zawsze dostępny i trudno mu gromadzić cały materiał dowodowy,

istotą postępowania w II. instancji nie jest to, żeby od początku wszystko jeszcze raz przerabiać, ale zweryfikować to, co nie zostało zweryfikowane (charakter procedury kontrolnej, modyfikującej, uzupełniającej).

Postępowanie dowodowe w postępowaniu odwoławczym ograniczone jest tylko do dodatkowych dowodów. Dowody weryfikuje się tylko albo uzupełnia!

W postępowaniu nie obowiązuje zakaz beneficium novorum (dobrodziejstwo nowości), który występuje w postępowaniu cywilnym. Można więc przeprowadzać i powoływać się na nowe dowody i okoliczności faktyczne, o których wiedzieliśmy, że są, ale nie mogliśmy się powoływać (chodzi także o okoliczności, o których nie wiedzieliśmy). Wymogiem jest to, że okoliczności muszą dotyczyć sprawy i chcemy je powołać.

Cofnięcie odwołania

Przesłanki formułuje art. 137 Kpa i mówi, że strona może cofnąć odwiłanie:

strona składa wniosek o cofnięcie odwołania przed wydaniem decyzji,

organ dokonuje oceny, czy uwzględnienie wniosku strony nie prowadziłoby do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny (organ nie jest wtedy związany obowiązkiem).

Strona chce cofnąć uprawnienie, tzn.: stwierdza, że subiektywnie nie jest zainteresowana prowadzeniem tego postępowania. Jeżeli organ uwzględni wniosek, to umorzenie postępowania odwoławczego w trybie art. 138 § 1 pkt. 3 Kpa.

Rozstrzygnięcie organu odwoławczego (art. 138 Kpa)

Dwie kategorie decyzji:

1. merytoryczne (rozstrzygają co do istoty) art. 138 § 1 pkt. 1 Kpa - decyzja organu II. instancji o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji organu I. instancji.

art. 138 § 1 pkt. 1 Kpa - utrzymanie w mocy - organ odwoławczy po uzupełnieniu postępowania odwoławczego stwierdza, że nie ma powodów, żeby zmieniać decyzję organu I. instancji (ma to znaczenie, gdy chodzi tylko o zatwierdzenie).

art. 138 § 1 pkt. 2 Kpa - decyzja organu odwoławczego, w której uchyla decyzję organu I. instancji całościowo lub w części. Nie może wydać decyzji mniej korzystnej dla odwołującego się (art. 139 Kpa). In principio decyzja organu I. instancji powinna być zmieniona. Z treścią tego artykułu wiąże się kierunek orzekania. Skoro art. 139 Kpa określa zakaz zmiany na niekorzyść, to zasadniczo: art. 138 § 1 pkt. 2 Kpa organ powinien orzekać tylko na korzyść strony.

2. merytoryczne (rozstrzygają sprawy pod względem procesowym).

Decyzja polegająca na uchyleniu z ponownym orzekaniem, to decyzja o charakterze reformatoryjno-merytorycznym.

Rozstrzygnięcia wyjątkowe (gdy zachodzą ściśle określone przesłanki)

art. 138 § 1 pkt. 2 Kpa - in fine (przy końcu) - organ odwoławczy uchyla decyzję organu I. instancji w całości i umarza postępowanie w I. instancji.

Takie rozstrzygnięcia, gdy uchylono lub zmieniono podstawę prawną, która była podstawą tego rozstrzygnięcia.

art. 138 § 1 pkt. 3 Kpa - (rozstrzygnięcie niemerytoryczne) organ odwoławczy umarza postępowanie, czyli postępowanie w II. instancji.

np. w sytuacji art. 137 Kpa - strona cofa odwołanie, strona umarła w czasie postępowania.

art. 138 § 2 Kpa - organ II. uchyla decyzję organu I. instancji w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozstrzygnięcia organowi I. instancji.

Podstawą takiego rozstrzygnięcia jest art. 138 § 2 Kpa (gdy w I. instancji brak było postępowania dowodowego, bądź było przeprowadzone w nieznacznej części)

- decyzja kasacyjna złożona (kasatoryjna).

Zakaz zmiany na niekorzyść art. 139 Kpa

Organ odwoławczy nie może orzec na niekorzyść, tzn. nie może wydać decyzji mniej korzystnej niż decyzja organu I. instancji.

Przesłanki zakazu

zakaz ma chronić interes odwołującej się strony, która odwołując się chce poprawić swoją sytuację (idea zakazu).

Zakaz jest także obecny w innych postępowaniach, ale w polskim postępowaniu administracyjnym najdalej jest posunięta ochrona strony (np. w Austrii organ II. instancji może wydawać decyzje na niekorzyść).

Jest to ochrona zaufania strony: ma ona pewność, że odwołanie nie przyniesie niekorzyści.

Zakaz ten ma zastosowanie tylko do decyzji reformatoryjno-merytorycznej.

Uchwałą 7 sędziów z 1999 roku zakaz ten nie obowiązuje w decyzji kasacyjnej. Nie ma bowiem punktu odniesienia (nie było przecież postępowania dowodowego).

Wyjątki od zakazu

Decyzja I. instancji rażąco narusza prawo (art. 156 § 1 pkt. 2 Kpa, czy można je wiązać z tą właśnie regulacją?)

W doktrynie są trzy koncepcje. Dominuje jednak pierwsza.

Rażące naruszenie prawa w art. 139 Kpa jest rozumiane bardzo szeroko, szerzej niż w art. 156 § 1 pkt. 2 Kpa. W art. 139 Kpa któraś z wad z art. 156 § 1 Kpa a nie tylko z art. 156 § 1 pkt. 2 Kpa.

Rażące naruszenie prawa, to kwalifikowane wady postępowania wyliczone w art. 156 § 1 Kpa (należy rozumieć szeroko, jako wystąpienie którejkolwiek wady z art. 156 w całym § 1 Kpa) oraz wszystkie naruszenia z art. 145 § 1 i 145a Kpa.

art. 145 § 1 i art. 145a Kpa; art. 139 art. 156 § 1 kpa - interpretacja oparta jest na wykładni funkcjonalnej i tak obecnie doktryna stanowi.

Przyjęcie, że art. 139 Kpa odnosi się do wszystkich wad stanowi naruszeni wykładni systemowej, ale jest prawidłowe, tzn. sprawia, że wszystkie wady pozwalają uchylić decyzję.

Decyzja I. instancji rażąco narusza interes społeczny.

Oznacza ono, że decyzja organu I. instancji narusza prawo, ale nie w sposób kwalifikowany (np. nie przeprowadzono kilku dowodów) oraz, że interes społeczny na tym ucierpiał (interes społeczny = interes publiczny).

Zmienić na niekorzyść, to przede wszystkim zmienić rozstrzygnięcie. Zmiana uzasadnienia nie jest zmianą na niekorzyść.

Procedura po zakończonej I. i II. instancji (kiedy decyzja ostateczna)

Tryby nadzwyczajne

Kodeksowa definicja decyzji ostatecznej znajduje się w art. 16 § 1 Kpa - decyzja, od której nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancyjnym jest ostateczną.

Która decyzja jest ostateczna?

1. art. 130 Kpa - taka decyzja organu I. instancji, w stosunku do której upłynął termin do wniesienia odwołania, a strony go nie wniosły,

2. każda decyzja organu II. instancji,

3. decyzja ostateczna z mocy prawa.

Zasadą naszego porządku prawnego jest wyrażona co prawda nie wprost, ale art. 16 § 1 Kpa pozwala ją wyróżnić - zasada trwałości decyzji ostatecznej.

Zasada te ulega uchyleniu (można wtedy zmienić, uchylić decyzję ostateczną) tylko w sytuacji, gdy jakiś przepis szczególny przewiduje jakiś tryb nadzwyczajny.

Są to decyzje, które:

1. są ostateczne, ale wadliwe,

czy dajemy prymat zasadzie trwałości, czy zasadzie praworządności? U nas zapewnienie zasadzie prymatu, ale możliwa jest w pewnych sytuacjach eliminacja. Są to dwie sytuacje:

1. wznowienie postępowania administracyjnego (art. 145-150 Kpa), (art. 145, 145a Kpa).

Wznowienie postępowania - instytucja procesowa służąca uchyleniu z obrotu prawnego decyzji dotkniętej kwalifikowaną wadą proceduralną, (postępowanie, które doprowadziło do wydania decyzji było wadliwe, decyzja sama w sobie jest dobra, np. art. 145 § 1 pkt. 3 Kpa).

2. Stwierdzenie nieważności - instytucja procesowa służąca uchyleniu z obrotu prawnego decyzji ostatecznej dotkniętej kwalifikowaną wadą materialno-prawną.

Oba te tryby oparte są na zasadzie niekonkurencyjności (nie można ich stosować zamiennie), stosuje się tylko jeden tryb.

Od ogólnej zasady niekonkurencyjności tych trybów są dwa wyjątki:

1. art. 145 § 1 pkt. 6 Kpa- nie tylko błąd proceduralny, ale i materialny; zabrakło nie tylko procesowego rozstrzygnięcia stanowiska, ale i materialnego stanowiska, czyli brak elementów materialnych,

2. art. 156 § 1 pkt. 2 Kpa - decyzja wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa; naruszenie prawa bywa też rozumiane jako nie tylko naruszenie przepisów materialnych, ale także proceduralnych innych niż przypadki wyliczone w poprzednim art. (np. obowiązek przeprowadzenia rozprawy z art. 89 § 2 Kpa, a organ jej nie przeprowadzi.

2. nie są wadliwe, ale zmieniła się polityka administracyjna.

Przesłanki stwierdzenia nieważności

Przesłanki pozytywne

1. Decyzja jest ostateczna (wymóg ostateczności decyzji, nie wymieniony w art. 156 Kpa)

- Art. 156 nie posługuje się tym stwierdzeniem (tu w domyśle chodzi o każdą decyzję), ale byłby to błędny wniosek (bronią go tylko prof. z Łodzi - Borkowski i Chruściński), niezgodny z art. 16 (stwierdzenie nieważności, tylko do decyzji ostatecznych).

- Dla strony jest korzystniejsze, żeby tylko wyłącznie stwierdzać nieważność decyzji ostatecznej. W postępowaniu odwoławczym możemy wyeliminować każda wadę decyzji.

- Gdyby art. 156 Kpa obowiązywał w postępowaniu odwoławczym (kiedy decyzja nie jest ostateczna), to strony mogłyby otrzymać mniej. W odwołaniu ma większą weryfikację. Zresztą sama istota stwierdzenia nieważności decyzji nie pozwala przyjąć tylko błędnego wnioskowania.

2. Istnienie przynajmniej jednej z wad z art. 156 § 1 Kpa

przesłanka ≠ podstawa

przesłanka - okoliczność, dotknięcie którejś z podstaw (coś ogólnego),

podstawa - któraś z wad (coś konkretnego).

Przesłanki negatywne

1. Upływ określonego czasu art. 156 § 2 Kpa

2. Wywołanie przez decyzję tzw. nieodwracalnych skutków prawnych

Przesłanki wznowienia postępowania

Przesłanki pozytywne

1. decyzja jest ostateczna (nie budzący wątpliwości art. 145 Kpa),

2. decyzja dotknięta którąś z podstaw z art. 145 § 1, art. 145a i przepisów szczególnych Kpa.

Przesłanki negatywne

1. upływ od dnia doręczenia (ogłoszenia) decyzji określonego czasu,

2. art. 146 § 2 Kpa - fakt, że mogłaby zapaść decyzja, która w swej istocie odpowiada decyzji dotychczasowej.

Problem nieważności decyzji (wzruszalności) decyzji

Czy jeżeli decyzja jest dotknięta wadą kwalifikowaną, to czy jest nieważna, czy tylko wzruszalna?

3 punkty w koncepcji nieważności

1. decyzja nieważna - to decyzja, nie wywołująca skutków prawnych, nie wchodzi do obrotu prawnego,

2. adresat nie jest związany tą decyzją,

3. nie jest więc potrzebna specjalna procedura do wyeliminowania, bo ona już z chwilą wydania nie wywołuje skutków.

3 punkty w koncepcji wzruszalności

1. decyzja, mimo że jest dotknięta wadą (nawet kwalifikowaną), to wchodzi do obrotu prawnego i wywołuje skutki prawne,

2. adresat jest nią związany,

3. potrzebne jest uruchomienie specjalnej procedury służącej eliminacji tej decyzji.

Polska procedura nie zna koncepcji nieważności decyzji z mocy prawa. Obowiązuje koncepcja wzruszalności.

art. 156 Kpa - sformułowanie punktu 7: zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

Jest to wynikiem niezręczności ustawodawcy - nieszczęśliwy skrót myślowy. Chodzi tu o odesłanie do przepisów szczególnych regulujących tryb stwierdzenia nieważności decyzji.

art. 156 § 2 Kpa - czyli decyzja wywołuje skutki prawne, choć była wadliwa, a nie możemy uruchomić trybu, bo już bez sensu, niczego by to nie zmieniło (np. budynek został już rozebrany).

Widać więc, że decyzja może rodzić skutki nawet kiedy jest wadliwa, a nawet przy tym nieodwracalna.

Stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej - procedura art. 157 Kpa

Art. 157 § 1 Kpa - wszczęcie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności. Właściwym jest organ wyższego stopnia, chyba że decyzja została wydana przez ministra lub SKO (wtedy właściwym jest ten sam organ).

Sposób uruchomienia postępowania określa art. 157 § 2 Kpa

- na wniosek,

- z urzędu.

Brak wskazania czasu, 10 lat lub w każdym czasie.

Wniosek w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji składa się w formie podania (musi spełniać wszystkie wymagania określone w art. 63 Kpa + musi zawierać podanie podstawy, która uzasadnia stwierdzenie nieważności decyzji (art. 156 § 1 Kpa lub przepis szczegółowy).

Procedura - organ administracji publicznej ocenia wniosek pod:

1. względem formalnym - elementy wniosku, art. 64 Kpa wzywa do uzupełnienia braków,

2. organ bada swoją właściwość - art. 65 Kpa, prześle do organu właściwego,

3. organ ocenia czy ma do czynienia ze skargą - ocenia legitymację strony,

4. organ bada, czy w sprawie nie zapadła już decyzja stwierdzająca nieważność - decyzja o odmowie stwierdzenia nieważności; ocenia czy nie zaszła przesłanka res iudicata.

Rozstrzygnięcie - jeżeli któraś z przesłanek ma charakter negatywny, organ wydaje decyzję o odmowie wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji (art. 157 § 3 Kpa).

Właściwa procedura - organ ustala, czy zachodzi któraś z podstaw stwierdzenia nieważności (art. 156 § 1 pkt. 1-7 Kpa).

1. naruszenie wszystkich rodzajów właściwości - rzeczowej, miejscowej, instancyjnej,

2. dwie podstawy w jednym punkcie

1. decyzja wydana bez podstawy prawnej, czyli gdy nie ma przepisu prawa materlnego do rozstrzygnięcia np. uchylony jest brak podstawy to też - wydać decyzję na podstawie innego,

2. rażące naruszenie prawa - szeroko rozumiane; naruszenia prawa materialnego i procesowego, które są oczywiste a nie zostały wymienione w pozostałyh punktach art. 156 § 1, art. 145 i art. 145a Kpa i nie są podstawą do wznowienia postępowania.

art. 145 § 1 i art. 145a Kpa, to furtka która pozwala organom na stwierdzenie nieważności decyzji, gdy brak jest podstawy; nie przeprowadzono rozprawy administracyjnej, naruszenie zakazu zmiany na niekorzyść.

3. res iudicata - sprawa została rozstrzygnięta drugą decyzją ostateczną decyzją odmiennej treści w tej samej sprawie,

4. decyzja skierowana do osoby nie będącej stroną,

5. decyzja była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały - niewykonalność może być prawna i faktyczna,

6. w razie wykonania wywołałaby czyn zabroniony zagrożony karą,

7. zawiera wadę, powodującą jej nieważność z mocy prawa.

Wznowienie postępowania administracyjnego (art. 145-153 Kpa)

Jest to nadzwyczajny tryb postępowania, który służy eliminacji (usunięciu) z obrotu prawnego ostatecznej decyzji dotkniętej kwalifikowaną wadą proceduralną.

Przesłanki pozytywne

konieczność ustalenia, że decyzja ma charakter ostateczny,

wystąpienie jednej z podstaw wyliczonych w art. 145 § 1 i art. 145a Kpa.

Przesłanki negatywne

upływ określonego czasu (5, 10 lat w zależności od podstawy wznowienia),

fakt, że w wyniku wznowienia mogłaby zapaść decyzja takiej samej treści. „Odpowiada w swej istocie” rozstrzygnięcie takie samo. Porównanie decyzji dotychczasowej z nową i stwierdzenie, że byłoby to samo.

Tryb wznowienia postępowania

art. 147 Kpa - na wniosek / z urzędu.

Z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt. 4 i art. 145a Kpa (niezgodne z konstytucją) - tyko na wniosek.

I. faza wstępna postępowania w sprawie zawieszenia postępowania

Chodzi o wstępne określenie, czy rzeczywiście istnieje podstawa do wznowienia.

Przesłanki, które charakteryzują każda procedurę:

1. badanie swojej właściwości,

2. ocena ewentualnej legitymacji stron,

3. badanie wniosku (powinno spełniać wymagania stawiane podaniom). Powinno także wskazywać podstawę wznowienia.

Jeżeli organ jest właściwy w sprawie wznowienia postępowania, to zgodnie z art. 148 Kpa podanie o wznowienie wnosi się do organu, który wydał decyzję w I. instancji.

Termin - w ciągu miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania.

W przypadku art. 145 § 1 pkt. 4 Kpa miesiąc od dnia, w którym strona dowiedziała się o decyzji.

I. faza kończy się wydaniem postanowienia określonego w art. 149 Kpa, czyli:

1. postanowieniem o wznowieniu postępowania,

2. decyzją o odmowie wznowienia postępowania (hamuje dalszy bieg).

Przyjmuje się koncepcję, w której rezygnujemy w odmowie z formy postanowienia, ale po to, by zapewnić stronie pewniejszą obronę. Dodajemy bowiem możliwość złożenia odwołania do WSA.

II. faza (postępowanie wznowione)

Ścisłe zbadanie, czy zachodzą wszystkie przesłanki pozytywne i nie zachodzą negatywne.

Postępowanie kończyć się może poniższymi rozstrzygnięciami:

1. decyzja o odmowie uchylenia decyzji dotychczasowej (art. 151 §1 pkt. 1 Kpa) gdy organ stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1 lub art. 145a Kpa). Decyzja o odmowie uchylenia decyzji zapadnie gdy organ stwierdzi, że decyzja nie jest ostateczna albo nie jest dotknięta jedną z wadliwości (gdy brak przesłanek pozytywnych).

2. decyzja o uchyleniu dotychczasowej decyzji i wydanie nowej decyzji rozstrzygającej sprawę co do istoty (kiedy organ znajduje podstawę, która uzasadni wznowienie, znajdzie kwalifikowaną wadę z art. 146 § 1 lub art. 145a Kpa),

3. organ stwierdzi wydanie decyzji zaskarżonej z naruszeniem prawa - w decyzji stwierdza się, że zaskarżona decyzja wydana była z naruszeniem prawa. Kiedy zajdą przesłanki pozytywne, ale istnieje chociażby jedna przesłanka negatywna. Skutek tego stwierdzenia: nie uchyli dotychczasowej decyzji i nie wyda nowej.

Cel: umożliwienie dochodzenia odszkodowania w myśl art. 153 Kpa.

42

---