William Shakespeare urodził się 23 kwietnia 1564 roku w Stratfordzie nad Avonem, jako trzecie dziecko Johna Shakespeare'a, rękawicznika. Jego chrzciny odbyły się trzy dni później. W księdze parafialnej widnieje napis brzmiący "Gulielmas filius Johannes Shakespeare". William najprawdopodobniej po raz pierwszy zetknął się z teatrem w wieku 5 lat. Bowiem w 1569 roku do Stratfordu przybyła trupa aktorów "Trupa Królowej". Wystawiała ona sztuki o tematyce umoralniającej, głównie moralitety średniowieczne. W następnych latach w miasteczku nad Avonem często gościli aktorzy. W siódmym roku życia William został posłany do Grammar School. Warunkiem przyjęcia do tego lokalnego gimnazjum była znajomość czytania i pisania. Te umiejętności zdobył w szkole wstępnej (parafialnej). Nauczali w niej profesorowie z Oxfordu. Program szkoły dotyczył tylko nauki gramatyki łacińskiej i czytania łatwiejszych tekstów autorów rzymskich. W okresie kłopotów finansowych Johna Shakespeare'a, tzn. w latach 1571-1575 , młodziutki Stratfordczyk był wychowankiem magistra Simona Hunta, który opuścił Anglię z przyczyn religijno-politycznych. Hunt wyjeżdżając sprawił, że Williama umieszczono dla jego dalszej edukacji w środowisku pro-katolickim - w kolegium, którego współtwórcą był Thomas Houghton z Lea Hall. W wymienionym środowisku przypuszczalnie w 1578 roku pojawił się niejaki William Shakeshafte, a badacze upatrują w nim Williama Shakespeare'a. Wzmiankę o W. Shakeshafte'cie zawiera także testament Aleksandra Houghtona z Lea Hall z sierpnia 1581, w którym prosi Thomasa Hesketha o "otaczanie życzliwą opieką Foke'a Gyllome'a i Williama Shakeshafte'a" oraz o "przyjęcie ich do swego pocztu". I w ten sposób William został objęty patronatem baroneta Thomasa Hesketh z Rufford, u którego przebywał do roku 1587 pracując jako sekretarz i prawdopodobnie jako nauczyciel i początkujący aktor. Uważa się, że zaraz po śmierci Aleksandra Houghtona William wrócił w rodzinne strony. Tam zaczął się spotykać z Anną Hathaway z Shottery, która po pewnym czasie zaszła w ciążę i w konsekwencji została żoną Williama dnia 27 listopada 1582 roku. Rok później, 26 maja odbył się chrzest córki poety - Zuzanny, a 2 lutego 1585 roku - chrzest bliźniąt Hamneta i Judyty Shakespeare. W roku 1587 zmarł baronet i William dołączył się do aktorskiej trupy Stanley'ów, którzy grali nie tylko na prowincji, ale także w Londynie. W tym środowisku miał możliwość nabrać ogładę towarzyską i manier, co w późniejszym czasie zaprocentowało w trakcie długiego pobytu w stolicy kraju. Pierwszą odegraną sztuką była najprawdopodobniej tragedia "Juliusz Cezar" . W tym okresie powstały takie utwory jak "Wiele hałasu o nic, "Jak wam się podoba", "Wieczór Trzech Króli" i "Hamlet"- swe najdojrzalsze i najwybitniejsze dzieło. Po sukcesie "Hamleta" William zaprzyjaźnił się z Benem Jonsonem, z którym prowadził różne transakcje. 8 września 1601 roku odbył się pogrzeb ojca Williama - Johna w Stratfordzie. Tato Shakespeare'a spoczął na cmentarzu koło kolegiaty Świętej Trójcy. John Shakespeare 2 lata przed śmiercią zaczął starać się o przyznanie herbu rodzinie. Będąc na pogrzebie, William miał sposobność załatwić sprawy dotyczące majątku w Statfordzie. Shakespeare kupił nowe budynki. Około 1603 r. w Londynie wybuchła zaraza i William z trupą musieli opuścić Londyn. W ten sposób mógł odbyć się jeden z ich najdłuższych objazdów po prowincji: dotarli min. do Oxfordu, Cambridge i Bath. W listopadzie 1603 r. grali już sztuki przed królem Jakubem I w Wilton. A w grudniu 1603 r. William zagrał jedną ze swych ostatnich ról: w trakcie sztuki "Sejamus" Jonsona. Przedstawienie oglądał król Jakub I. W sierpniu 1604 r. William pełnił rolę królewskiego dworzanina podczas wizyty hiszpańskich posłów, za co otrzymał ok. 20 funtów (siła nabywcza funta była 10 razy większa od obecnej...). W tym czasie grano wiele sztuk Shakespeare'a m.in. "Wesołe kumoszki z Windsoru", "Komedię omyłek" i "Otello". Równolegle (a właściwie to w 1606 roku) powstały dramaty takie jak "Makbet" i "Król Lear" , które cieszyły się ogromnym zainteresowaniem. William powrócił do Stratfordu w 1611 roku. Shakespeare zmarł we własne urodziny, dnia 23 kwietnia 1616 roku w Stratfordzie. Pogrzeb odbył się 25 kwietnia, został pochowany w Kościele Świętej Trójcy w Stratfordzie. Przyczyną śmierci była najprawdopodobniej choroba jaką nabawił się kilka dni wcześniej w trakcie goszczenia swych dawnych przyjaciół z Londynu. Żona Williama przeżyła męża o 7 lat: zmarła w sierpniu 1623 r. Jesienią 1623 r. po raz pierwszy ukazało się tzw. I Folio, czyli zbiór ponad trzydziestu utworów Shakespeare'a (wiele utworów ukazało się w ten sposób po raz pierwszy). Folio powstało dzięki zabiegom przyjaciół Williama, którzy w ten sposób chcieli złożyć mu hołd. Chwała im za to!

William Shakespeare w liczbach.

Nazwa sztuki	Ilość wersów	Ilość słów
Hamlet	4042	29551
Koriolanus	3752	26579
Cymbelin	3707	26778
Ryszard III	3667	28309
Otello	3551	25887
Troilus i Kressyda	3531	25516
Antoniusz i Kleopatra	3522	23742
Król Lear	3487	25221
Opowieść zimowa	3348	24543

William Shakespeare napisał 37 dzieł, w tym: 10 kronik, 11 tragedii i 16 komedii, z których przynajmniej za połowę powinien otrzymać Literacką Nagrodę Nobla. Obliczono, że Shakespeare miał w swym czynnym zasobie leksykalnym ok. 25 tysięcy słów - więcej niż ktokolwiek inny w poezji języka angielskiego - przeszło dwukrotnie więcej niż drugi na "liście" John Milton. Najczęściej używanym wyrazem było (co nie trudno zgadnąć, jeśli ma się choć blade pojęcie o gramatyce języka angielskiego) „the”. Najdłuższym utworem jest "Hamlet", zawiera (oryginał) 4042 wersów i 29551 słów. W utworze tym najwięcej do powiedzenia miał duński książę, który miał możliwość wygłoszenia swych poglądów na 1507 wersach utworu. Z kobiet najczęściej do głosu dopuszczano Rosalindę (tylko lub aż 721 wersów), bohaterkę utworu "Jak wam się podoba", który składa się z 21305 słów.

Ktoś kiedyś obliczył, że w latach 1946-80 odbyło się w Polsce prawie 400 premier dramatów słynnego Stratfordczyka. Jedna premiera wypadała statystycznie co miesiąc.... Obecnie też nie jest najgorzej. Najdłuższym słowem jest honorificabilitudinitatibus, które zostało zamieszczone w komedii pt. "Stracone zachody miłości". A konkretnie to w pierwszej scenie aktu piątego..... Z moich wyliczeń to dwudziestosiedmioliterowy wyraz....Kto nie wierzy, niech liczy!

William na ''dużym ekranie''

Jak to ktoś kiedyś powiedział, Shakespeare był odmieniany przez filmowców w latach ostatnich przez wszystkie przypadki, przenosząc na ekran kanon jego sztuk i próbując czytać jego biografię. Okazało się, że William jako scenarzysta nie ma sobie równych. Jego dzieła mają walor uniwersalny i ponadczasowy. I to niezależnie od tego czy spektakl odbywa się w teatrze, na otwartej przestrzeni czy nawet w studiach telewizji MTV. Oczywiście nie wszystkie produkcje były udane. Rozgłos zyskali nieliczni. Specjalistami od Shakespeare'a są, lub też byli, m.in. Lawrence Oliver, Francesco Zeffirelli i Kenneth Branagh.

Hamlet Henryk V

Tytus Andronikus

Romeo i Julia

Ryszard III

Zakochany Shakespeare

Stracone zachody miłości

Kanon dzieł Williama w układzie chronologicznym

Lata	Tragedie	Komedie	Kroniki historyczne	Poezja
1590 -1591			Henryk VI, części I, II, III
1592			Ryszard III
1593	Tytus Andronikus
1594		Dwaj panowie z Werony Stracone zachody miłości		Lukrecja Sonety
1595	Romeo i Julia	Sen nocy letniej	Ryszard II
1596			Król Jan
1597		Kupiec wenecki Wesołe kumoszki z Windsoru	Henryk IV, części I, II
1598		Wiele hałasu o nic
1599	Juliusz Cezar		Henryk V	Żarliwy pielgrzym
1600		Jak wam się podoba
1601	Hamlet	Wieczór Trzech Króli		Feniks i gołębica
1602	Trolius i Kresyda	Wszystko dobre co się dobrze kończy Miarka za miarkę
1604	Otello
1605	Tymon Ateńczyk
1606	Król Lear Makbet
1607	Antoniusz i Kleopatra	Perykles
1608	Koriolan
1609		Zimowa opowieść
1610		Cymbelin
1611		Burza
1613		Dwaj szlachetni kuzyni	Henryk VIII

NIEKTÓRE ZABAWNE CYTATY Z DZIEŁ WILLAMA

ANTONIUSZ I KLEOPATRA BURZA Nawet diabeł nie pożre kobiety. Żywe to to, czy nieżywe?
HAMLET
Aktorzy nie umieją trzymać języka za zębami, muszą wszystko wypaplać. HENRYKA IV, CZĘŚĆ II TYMON ATEŃCZYK Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem. Słońce świeci bezpłatnie.
KRÓL LEAR, ROMEO I JULIA
Wyglądasz jak zero bez cyfry. Kobiety też ludzie. RYSZARDA III Od chłopa rośnie odwód w pasie.
Nawet diabeł mówi czasem prawdę.
WESOŁE KUMOSZKI Z WINDSORU
Słońce rzuca nieraz swoje promienie na kupę gnoju.
WSZYSTKO DOBRE, CO SIĘ DOBRZE KOŃCZY ...dzisiaj jest łatwiej sobie wydrapać oko niż trafić na dobrą żonę.
Lektura dodatkowa:

"Człowiek ze Stratfordu" S. Helsztyński
"Dzieje dramatu" A. Nicoll
"Historia literatury angielskiej" P. Mroczkowski
"Dictionary of Shakespeare" S. Wells
"Shakespeare" Morozow
"Shakespeare elżbietański i żywy" P. Mroczkowski
"Shakespeare współczesny" J. Kott
"Shakespeare współczesny 2" J. Kott
"William Shakespeare" H. Zbierski
"Życie codzienne w Anglii elżbietańskiej" M. St. Clare Byrne

Anegdota

Poniższa anegdota związana jest z przygodą Williama, która wydarzyła się (jak zapewnia w swych notatkach z dnia 13 marca 1602 r. student prawa John Manningham) w 1602 roku po przedstawieniu jednej ze sztuk dramaturga. "Pewnego razu, kiedy Burbage grał rolę Ryszarda III, była obecna pewna mieszczanka, która posunęła się w podziwie tak daleko do niego, że zanim odeszła z przedstawienia, przesłała mu zaproszenie, żeby przyszedł do niej tej nocy pod hasłem Ryszarda III. Shakespeare, podsłuchawszy ich zmowę, poszedł na schadzkę wcześniej, został przyjęty i osiągnął czego pragnął, zanim zjawił się Burbage. Kiedy tenże zameldował, że Ryszard III jest u drzwi, Shakespeare kazał odpowiedzieć, że Wilhelm Zdobywca był przed Ryszardem III.

Wyżej wymieniony E. Curle był studentem prawa

Z czasów królowej Elżbiety I , która panowała w latach 1553 - 1608, pisarstwo stało się czymś więcej, niż tylko rozrywką ludzi wykształconych, bogatych i podróżujących. Narodzili się pisarze zawodowi, żyjący z pracy pióra. Ballady i pieśni epickie krążyły po miastach, sprzedawało się je na wielkich jarmarkach (wśród sfer wykształconych panowała moda na korespondowanie sonetami !). Dramat rozkwitnął wspaniale, powstała nowa szkoła dramaturgów. Pierwszym z nich był Christopher Marlowe (który zginął mając zaledwie 29 lat). Jego największe osiągnięcia przewyższył William Shakespeare , z którym rywalizował Ben Jonson. Rozwój teatru angielskiego został zapoczątkowany w 1576 roku kiedy to niejaki James Burbage, aktor i stolarz, wybudował w Shoreditch (na przedmieściach miasta) pierwszy londyński teatr zwany po prostu "The Theatre". Był to budynek drewniany, nie posiadający stropu i mający scenę w formie platformy wystającej na środek
widowni, zaprojektowaną tak aby widzowie mogli z 3 stron otaczać grających aktorów. Teatr nie podlegał cenzurze !

Zaraz po spłaceniu wysoko procentowych pożyczek Burbage wyciągnął niezły zysk; i tym samym z zmusił konkurencję do ogromnego wysiłku finansowego: budowy nowych gmachów teatralnych, co z kolei zaowocowało w ciągle zwiększającą się liczbę teatrów. I tak też po kilkudziesięciu latach Londyn zapełnił się teatrami. Do najsławniejszych zalicza się "Łabędź", "Kurtyna", "Róża" oraz "The Globe". Przedstawienia odbywały się codziennie na dziedzińcach zajazdów i oberży., w wielkich salach pałaców i zamków ( w czasie jednego z przedstawień Elżbieta I rzuciła pod nogi Shakespeare'a białą rękawiczkę, za co William odwdzięczył się wspominając o niej w kilku swoich utworach min. w „Śnie nocy letniej”). Zbudowano też cztery budynki teatralne na przedmieściach Londynu, gdzie gra toczyła się przy widowni zapełnionej przedstawicielami wszystkich klas społeczeństwa. W 1599 roku powstał nowy teatr w dzielnicy Southwark - "The Globe". W nim to grał William, i tam też wystawiano wiele jego największych sztuk. Najprawdopodobniej w "The Globe" premierowym przedstawieniem było dzieło Shakespeare' - "Juliusz Cezar". Wydaje się, jakoby nowo zbudowany gmach dodał dramaturgowi potężnego bodźca do pisania nowych sztuk. Nazwa wspaniałego budynku (tłumaczona częstokroć jako ''Pod Kulą Ziemską") pochodzi od postaci Herkulesa, umieszczonej nad wejściem, a dźwigającej na swych plecach kulę ziemską. Obliczony był na 2 tysiące miejsc: głównie stojących. Teatr spłonął w 1613 roku na skutek pożaru wywołanego zaprószeniem ognia w trakcie wystawiania sztuki pt. "Henryk VIII". Ostatecznie odbudowano go dopiero po ponad trzystu latach, w 1996 roku. Dziś w "The Globe" znajduje się nie tylko wspaniale urządzone muzeum, ale przede wszystkim można tu nadal oglądać sztuki teatralne, między innymi autorstwa Williama Shakespeare'a .

Dramat Szekspirowski oparty o teorię nowatorskiego dramatu Elżbietańskiego stanowi wielką rewolucję w sztuce dramatycznej przełomu XVI i XVII w. Główne innowacje wprowadzone przez Szekspira: zerwanie zarówno z teatrem średniowiecznym, jak i z teatrem wzorowanym na antyku odejście od zasady trzech jedności
rezygnacja z chóru wprowadzenie scen zbiorowych wykorzystanie przyrody jako tła akcji
psychologizacja postaci - dramat charakterów (rozgrywa się we wnętrzu bohaterów) dramat Szekspira nazywa się dramatem psychologicznym

Na lata 1599 - 1608 przypada u Szekpira okres wielkich tragedii. Pojawia się w nich nowatorska na tamte czasy koncepcja bohatera tragicznego, która później została przejęta przez dramat XVII-wieczny: 


postać tragiczna wykazuje tzw. "skazę charakteru", tzn. ma dwie zwalczające się natury: dobroć i skłonności do zła
cechuje go okrucieństwo i zbrodniczość

jest niejednoznaczny, poddany presji osób z zewnątrz, np. Makbet - czyniąc
źle za namową żony, cierpi; jest typem "udręczonego zbrodniarza",
co przejmie romantyzm

poddany jest wyrokom sił nadprzyrodzonych (np. Duch w "Hamlecie",
czarownice w "Makbecie")

jego działania prowadzą do nieuniknionego upadku

Szekspir pokazywał na scenie duchy i często zmieniał nastroje w kolejnych scenach. Język jego sztuk, zgodnie z ówczesną modą, pełen był ozdób retorycznych, metafor, porównań, krasomówczych tyrad. Ówczesny teatr angielski można nazwać teatrem wielkiej poezji i patosu. Szekspirowi udało się jednak zachować właściwy umiar, dzięki m.in. dostosowywaniu języka do 
charakterystycznych postaci i korzystaniu z bogactwa mowy potocznej oraz przysłów. Dramaty pisane są na wzór włoski - wierszem białym.

Powyższe informacje będą wam potrzebne do rozwiązania poniższych zadań. Powodzenia !

Bogna Darcz

III B

---