Bankowość centralna

• System organizacyjny pośrednictwa finansowego: banków, instytucji kredytowych,

• Odnosi się do działalności banku centralnego i różnych przedsiębiorstw bankowych (banki komercyjne, banki uniwersalne, banki spółdzielcze etc.),

• Nieraz traktowana jako dziedzina o zasadach funkcjonowania banków- instytucji kredyt.

• Model banku centralnego powstał w efekcie potrzeb zachowania równowagi pieniężnej gospodarki światowej nękanej kryzysami finansowymi.

• Banki centralne otrzymały nowe zadania przekształcające się w instytucje publiczne działające na zlecenie władzy ustawodawczej pełniąc funkcje instytucji państwowej,

• BC przestały pełnić funkcje komercyjne stając się instytucją o charakterze zarobkowym.

Podstawowy cel działalności banków centralnych- Wiarygodny i stabilny pieniądz, który zapewnia podmiotom zagranicznym i krajowym wysoką sprawność i bezpieczeństwo prowadzonej działalności.

System bankowy- ogół instytucji bankowych kształtujących i regulujących warunki zaopatrywania podmiotów niefinansowych w środki płatnicze. W ujęciu podmiotowym BC i banki komercyjne.

BANK CENTRALNY - funkcjonuje zgodnie z przyjętymi rozwiązaniami prawnymi i tradycjami

* funkcje: bank banków, bank emisyjny, bank państwa

BANK BANKÓW

- organizuje i współuczestniczy w systemie rozliczeń pieniężnych

-reguluje działalność banków komercyjnych

-wspiera system rozliczeń bankowych w kraju i skali międzynarodowej

BANK EMISYJNY

-emituje pieniądz gotówkowy i kredytowy

-oddziałuje na ilość pieniądza w obiegu

-określa jego wartość poprzez kształtowanie:

* podaży pieniądza , *stopy procentowej, * kursu walutowego

BANK PAŃSTWA:

- obsługa budżetu państwa

- prowadzenie rachunków bankowych

Bank Centralny w systemie pieniężnym:

• Emituje pieniądz gotówkowy i kreuje pieniądz bezgotówkowy,

• Zarządza rezerwami walutowymi,

• Z rządem współzarządza kursem walutowym,

• Zapewnia bezpieczeństwo obiegu pieniądza bankowego,

• Zapewnia bezpieczeństwo i stabilność systemu finansowego,

• Prowadzi usługi bankowe wobec rządu i jego instytucji.

Modele systemów finansowych

• Anglosaski- w systemie finansowym dominują rynki finansowe np. USA

• Niemiecko-japoński- banki są podstawowymi instytucjami transferu pieniądza do gospodarki

Rodzaje banków

*bank centralny i komercyjne

*banki depozytowo-kredytowe

*banki uniwersalne (szeroki zakres działalności)

*banki inwestycyjne i inne specjalistyczne

Funkcje systemu bankowego:

• Gromadzenie środków i ich inwestowanie

• Skuteczne zarządzanie ryzykiem bankowym

• Transformacja bankowa

• Transformacja czasu

Czynniki rozwoju systemów bankowych:

• Zmiany w gospodarce i porządku społecznym

• Popyt na usługi bankowe

• Regulacje prawne

• Skłonność do inwestycji

• Globalizacja, liberalizacja, i deregulacja

• Informatyzacja

NARODOWY BANK POLSKI

• jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej

• wypełnia zadania określone w Konstytucji RP, ustawie o Narodowym Banku Polskim i ustawie prawo bankowe

• wymienione akty prawne gwarantują niezależność NBP od innych organów państwa

• NBP pełni 3 podstawowe funkcje; banku emisyjnego, banku banków i centralnego banku

• Organami NBP są prezes NBP (Belka), Rada Polityki Pieniądza oraz zarząd NBP.

Podstawowym zadaniem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen

Do głównych obszarów działalności NBP należą:

• prowadzenie polityki pieniężnej

• działalności operacyjnej

• rozwój systemu płatniczego

• Zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski

• Obsługa Skarbu państwa

• Działalność edukacyjna i informacyjna

Banki komercyjne w Polsce

• Maja charakter uniwersalny

• Jest niewiele banków specjalistycznych

• Są tworzone jako spółki akcyjne, banki państwowe i banki spółdzielcze

Instytucje kredytowe

• Przedsiębiorstwa, których działalność polega na przyjmowaniu wkładów i innych zwrotnych walorów klientów oraz udzielaniu kredytów na własny rachunek

Banki zagraniczne i instytucje kredytowe mogą otwierać w Polsce:

• Swoje przedstawicielstwa na podstawie zezwolenia KNF wydanego, po uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw instytucji finansowych na wniosek zainteresowanego banku.

Shadow banking

• Bankowość równoległa- sektor poza bankowy

• Przedsiębiorstwa finansowe ukierunkowane na zysk udzielające pożyczek z własnych środków oferujące różne produkty oszczędnościowe i inwestycyjne

• Nie wchodzą do sektora bankowego

• Ich działalność ma charakter poza bankowy, nie podlegają bankowi centralnemu

• Nie wchodzą do sytemu bankowego, nie są kontrolowane przez nadzór bankowy

Europejski System Banków Centralnych

• EBC- Europejski Bank Centralny organ; wykonawczy ESBC

• NBC Narodowe Banki Centralne- w skład wchodzą wszystkie banki centralne UE

• Banki komercyjne wraz z NBC tworzą krajowe systemy bankowe

• W strefie euro- system bankowy Eurosystemu

• Poza strefą euro- ale w UE- system bankowy UE (np. Polska)

EUROPEJSKI SYSTEM BANKÓW CENTARLANYCH

• Nie posiada osobowości prawnej,

• Organ uchwałodawczy,

• Organ niezależny,

• Organ wspólnej polityki monetarnej wobec euro,

Zasady funkcjonowania ESBC

• Federalny charakter systemu,

• Decentralizacja działania

EUROPEJSKI SYSTEM BANKÓW CENTRALNYCH

Federalny charakter ESBC - instytucje realizujące funkcje banku centralnego wykonują swoje zadania nie na obszarze jednego państwa federalnego, ale na obszarze kilkunastu suwerennych państw.

Federalny system bankowości centralnej został oparty w dużej mierze na systemach istniejących w Stanach Zjednoczonych i w Republice Federalnej Niemiec.

Zasada subsydiarności- stanowi, iż w dziedzinach, które nie podlegają wyłącznej kompetencji UE, Wspólnota działa tylko wtedy, gdy cele rozważanych przedsięwzięć nie mogą być osiągnięte w wystarczającym stopniu na szczeblu państw członkowskich. Wyrazem zasady subsydiarności jest szeroko stosowana decentralizacja wykonawcza, której towarzyszy centralizacja najważniejszych decyzji na szczeblu EBC:

• NBC realizują operacje z zakresu polityki pieniężnej ustalone przez EBC

• Decentralizacja funkcji analityczno-doradczych,

• Decentralizacja produktów banknotów i monet euro

Główny cel ESBC: Osiągniecie i utrzymanie stabilności cen

Funkcje i zadania - ESBC

• Kształtowanie i realizacja polityki pieniężnej w strefie euro

• Prowadzenie polityki emisyjnej w odniesieniu do strefy euro

• Dokonywanie operacji walutowych zgodnie z zasadami wspólnej polityki pieniężnej

• Zarządzanie oficjalnymi rezerwami dewizowymi w strefie euro

• Zapewnienie sprawnej organizacji i funkcjonowania rozliczeń pieniężnych i systemu płatności

• Gromadzenie informacji statystycznej sektora finansowego i gospodarczego całej UGW

Zadania EBC

• W imieniu ESBC realizuje politykę monetarną strefy euro

• Tworzy prawo strefy euro

• Wydaje akty prawne: rozporządzenia, decyzje, zalecenia, opinie

• Wykorzystuje instrumenty prawne wskazówki i instrukcje

Władzami Eurosystemu i ESBC są dwa najważniejsze organy decyzyjne EBC:

• Rada Prezesów i Zarząd

• Trzecie ciało decyzyjne- Rada ogólna - istnieje dopóki wszystkie państwa członkowskie UE nie przyjmą euro

Zadania zarządu:

• Prowadzenie bieżącej polityki monetarnej zgodnie z wytycznymi i postanowieniami Rady Zarządzającej

• Przekazywanie narodowym BC instrukcji koniecznych do realizacji wytycznych i decyzji RZ

• Przygotowanie posiedzeń RZ

• Bieżące zarządzanie EBC

RADA ZARZĄDCZA (NACZELNA) -Zadania:

• Uchwalanie kierunków działania i podejmowania decyzji koniecznych dla zapewnienia realizacji zadań powierzonych ESBC

• Formułowanie polityki pieniężnej realizowanej w zakresie Eurosystemu

• Określenie instrumentów wykorzysta w trakcie realizacji tej polityki zwłaszcza podejmowanie decyzji odnośnie pośrednich celów operacyjnych

• Określanie stóp procentowych i unii walutowej oraz wielkości rezerw obowiązkowych

RADA GENRALNA ( GŁÓWNA) EBC: Jest organem, który pełni wobec EBC jednoznacznie sprecyzowane funkcje konsultacyjne a także funkcje nadzorcze. Jej głównym zadaniem jest ocena postępu gospodarek państw, który nie przystąpiły jeszcze do strefy euro, z punktu widzenia dostosowania ich do wprowadzenia wspólnej waluty.

Niezależność EBC

• Oznacza, że jest on niezależny i odpowiedzialny przed demokratycznymi instytucjami i opinia publiczną

• EBC posiada niezależność polityki monetarnej, instytucjonalną, osobistą, finansową.

Niezależność instytucjonalna

• Występuje wtedy, gdy żadna instytucja nawet rząd czy parlament nie ma wpływu na cele i instrumenty polityki monetarnej

• Łączy się ją z niezależnością prawną ponieważ zwykle jest wysoka gdy gwarantują ją akty prawne największej rangi- konstytucja, ustawa prawo bankowe, traktat

• Utożsamia się z niezależnością prawno- instytucjonalną

Niezależność polityki monetarnej EBC- Sprowadza się do możliwości prowadzenia niezależnej polityki stopy procentowej, podaży pieniądza i kusy walutowego-ukierunkowania instrumentów polityki pieniężnej na realizację jej celu

Niezależność personalna EBC- Określana jest przez specjalne procedury doboru i dymisji członków organów decyzyjnych, określenie ich kompetencji, okresów kadencji

Niezależność finansowa EBC

• Zapewnia sposób finansowania banku centralnego, źródła kapitału i osiągniętych dochodów

• Kapitał EBC pochodzi z krajowych BC a dochody z operacji polityki pieniężnej

Era wolnej bankowości w USA

• Obowiązuje w latach 1836-1863

• Duża swoboda w zakładaniu banków komercyjnych

• Każdy może założyć bank

• Każdy bank może emitować swoje pieniądze

• Narastają jednak regulacje i ograniczenia stanowe

The National Banking Act- ustawa o bankowości krajowej

Cel: stworzenie krajowego systemu bankowego

Zadania:

• Ujednolicenie warunków i zasad działalności banków komercyjnych

• Przyjęcie zasad emisji pieniądza bankowego

• Przywilej emisji pieniądza uzyskały tylko banki ogólnokrajowe

• Określenie rodzajów i wielkości pieniądza rezerwowego

• Większe restrykcje i nowe regulacje w systemie bankowym

• Ograniczenie bankowej działalności międzynarodowej

Cechy instytucji Fed:

• jest mocno zdecentralizowany- jest instytucją mocno niezależną

• Jest jednym z kilku organów nadzoru bankowego w USA

• Reguluje działalność banków krajowych licencjonowanych przez Fed

• Nie reguluje działalności banków stanowych- licencjonuje „urzędnik stanowy”

Funkcje i zadania Fed:

• Kształtuje i prowadzi politykę pieniężną, odpowiada za wzrost gospodarczy i zatrudnienie

• Pełni funkcje kredytodawcy ostatniej instancji

• Gromadzi pieniądz rezerwowy

Fed realizuje funkcje banku banków- poprzez

• Zasilanie systemu monetarnego w banknoty i monety (funkcja emisyjna)

• Ułatwia rozliczenia międzybankowe

• Współuczestniczy w regulacjach bankowych i sprawowania nadzoru nad ich działalnością

Fed jako bank państwa

• Wykonuje obsługę bankową rządu Stanów Zjednoczonych i agencji federalnych

• Prowadzi bieżący rachunek Skarbu USA

• Prowadzi obsługę rządowych papierów wartościowych - sprzedaż i wykup w terminie

• Prowadzi rachunki i przeprowadza operacje finansowe na zlecenie innych banków centralnych i międzynarodowych instytucji finansowych w tym MFW i BŚ

Cechy systemu bankowego w USA

• Kształtowały się pod wpływem różnych sytuacji kryzysowych w USA i kolejnych regulacji systemu bankowego

• Najważniejsza cecha to duża liczba banków pomimo niemalże permanentnej ich konsolidacji

Banki komercyjne w USA

• Prowadza działalność depozytowo- kredytową

• Maja charakter specjalistyczny

• Określone są często bankami handlowymi

• Nie mogą prowadzić działalności inwestycyjnej

Banki inwestycyjne

• Zajmują się działalnością inwestycyjną

• Prowadza transakcje z wykorzystaniem papierów wartościowych

• Gwarantują emisję papierów wartościowych

• Nie mogę przyjmować depozytów

Po globalnym kryzysie finansowym

• Amerykański system bankowy mocno się zmienia, wiele banków wypadło

• Banki inwestycyjne przekształciły siew banki komercyjne

• Następują zmiany w systemie jego bezpieczeństwa- w tym nadzoru bankowego

Instytucje bezpieczeństwa systemów bankowych

• Banki centralne

• Lokalne i międzynarodowe organizacje finansowe

• Instytucje nadzoru bankowego

• Instytucje gwarantowania depozytów

Instytucje te tworzą sieć bezpieczeństwa systemu bankowego tworząc funkcje:

• Profilaktyczną,

• Ostrożnościową,

• Zabezpieczającą

• Przeciwdziałania kryzysowego

Banki centralne odpowiadają za bezpieczeństwo sytemu bankowego w zakresie:

• Prowadzonej polityki monetarnej,

• Uprawnienia systemu rozliczeń i rozrachunków,

• Instytucji pożyczkodawcy ostatniej szansy.

• Gwarantowania depozytów bankowych,

• Nadzoru nad systemem finansowym

Na szczeblu narodowym banki centralne, wypełniając role instytucji sieci bezpieczeństwa finansowego przejęły:

• Obowiązki pożyczkodawcy ostatniej szansy, regulatora systemu finansowego i katalizatora procesu upadłości instytucji kredytowych

• brak jest uznanych standardów międzynarodowych upadłości instytucji finansowych rynku pieniężnego, upadek dużego banku na globalnym rynku zagraża stabilności finansowej

• Menedżerowie doskonale znają zasadę „ zbyt duży by upaść” , dlatego są skłoni do ponoszenia wysokiego ryzyka, przenoszą jego ewentualne koszty na społeczeństwo

Najstarsza i najbardziej charakterystyczną funkcją banku centralnego

Rola pożyczkodawcy ostatniej instancji oznacza dyskrecjonalne zasilenie w płynność indywidualnego banku lub całego sytemu bankowego w reakcji na niekorzystny szok, wywołujący nadzwyczajny zrost popytu na pieniądz rezerwowy, który nie może zostać zaspokojony z innych źródeł.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy ( International Monetary Fund)

• Dostarcza pomocy finansowej zadłużonym krajom członkowskim, które w zamian są zobowiązane do dokonywania reform ekonomicznych i innych działań stabilizujących.

• Członkiem MFW może być każde państwo, które ma autonomię w dziedzinie stosunków międzynarodowych oraz jest w stanie spełnić warunki stawiane przez statut,

Cele Międzynarodowego Funduszu Walutowego:

• Stabilizacja kursy walutowego

• Uregulowanie zasad funkcjonowania międzynarodowego rynku walutowego

• Nadzór nad zadłużeniem międzynarodowym

• Walka z inflacją

• Likwidacja bezrobocia

• Przeprowadzenie reform wspierających rozwój gospodarczy

• Tworzenie warunków dla wielostronnego regulowania należności za bieżące operacje w handlu międzynarodowym

• Udzielnie pomocy likwidacji trudności płatniczych

Bank Światowy

• Pełni rolę instytucji wspierającej rozwój

• Pozyskuje fundusze dla krajów rozwijających się od sektora publicznego innych państwa

• Realizuje projekty lub udziela kredytów

• Pomaga w pozyskiwaniu inwestycji bezpośrednich

Bank Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei

• podmiot zależny banków centralnych krajów członkowskich tworzących bazylejski KNF

• Nie ma on wpływu na decyzje Komitetu

• Organizuje jedynie pracę Sekretariatu Komitetu oraz organizuje spotkania Komitetu

Umowa Kapitałowa

• Poprawka do umowy Bazylejskiej 1996 - ryzyko rynkowe

• Nowa umowa Kapitałowa ( Basel II) - model trzech filarów

- Filar 1- pomiar ryzyka kredytowego

-Filar 2 - obowiązki nadzoru krajowego

-Filar 3- dyscyplina rynkowa

Bazylea III

• Najbardziej istotne zmiany dotyczą wyznaczania poziomu buforów kapitałowych

• Zgodnie z nowymi propozycjami Komitetu bazylejskiego wyróżniono 3 współczynniki wypłacalności tj., wąski, podstawowy, i szeroki.

• Bufory bezpieczeństwa

• Współczynniki dźwigni finansowej

• Dwie normy płynności

Forum Stabilności Finansowej

• Wspiera rozwój i wprowadza jednolite standardy międzynarodowe, uprawnia przepływ informacji, identyfikuje problemy zagrażające stabilności finansowej , koordynuje i kooperuje działalność członków Forum

Polityka pieniężna - pojęcie

• Polega na kształtowaniu podaży pieniądza w gospodarce przez bank centralny

• To prowadzony w imieniu państwa przez bank centralny wybór celów i instrumentów kształtowania podaży pieniądza w gospodarce

Rodzaje polityki pieniężnej

• Polityka ustrojowa i procesowa

• Polityka taniego i drogiego pieniądza (taniego - BC obniża stopy procentowe, by obniżyć koszt kredytu bankowego; drogiego pieniądza- w gospodarce gdy jest na dużo wykreowanego pieniądza, kiedy chce zahamować procesy inflacyjne, gospodarcze)

• Polityka restrykcyjna, ekspansywna i neutralna

1. Polityka restrykcyjna- dotyczy podaży pieniądza, silnie kontroluje emisje pieniądza gotówkowego, jest spokrewniona z polityką drogiego pieniądza, podaż pieniądza

2. Polityka ekspansywna- bank centralny przestaje kontrolować podaż pieniądza gotówkowego i kredytowego, prowadzona przez wszystkie banki centralne które miały do czynienia z globalnym kryzysem finansowym, polityka może grozić procesami inflacyjnymi

3. Polityka neutralna- Bank centralny nie pobudza i nie hamuje podaży pieniądza, utrzymuje podaż na w miarę stabilnym poziomie

• Polityka krótko, średnio i długookresowa: krótkookresowa- poniżej roku, średniookresowa- do 5 lat, długookresowa- Banki centralne realizują w dłuższym okresie czasu, powyżej 5lat

Klasyfikacja celów polityki pieniężnej- kryteria podziału

1. Skala oddziaływania:

• Makroekonomiczne- wzrost gospodarczy, inflacja, stabilność cen itp.

• Mikroekonomiczne- kształtowanie stóp procentowych, podaż pieniądza kredytowego itp.

2. Przedmiot i podmiot polityki:

• Cele pieniężne - stopa procentowa, inflacja

• Cele gospodarcze: zatrudnienie, wzrost, PKB

• Cele własne banku centralnego

• Cele systemu finansowego

• Cele sektora bankowego

3. Horyzont czasowy:

• Krótkookresowe,

• Długookresowe,

• Wieloletnie

4. Sposób jej określenia i realizacji:

• Cele finalne

• Cele pośrednie

• Cele operacyjne

Cele finalne

• To cele ostateczne

• To cele gospodarcze

• To cele makroekonomiczne

• Niska inflacja, zatrudnienie, przyrost PKB, stabilność finansowa

Cele pośrednie

• Podaż pieniądza

• Kurs walutowy

• Stopy procentowe

Cele operacyjne

• Płynne rezerwy banków

• Interwencje walutowe

• Stopy procentowe rynku międzybankowego

Banki centralne- cel inflacyjny

• Kontrola inflacji stała się podstawą stabilizowania cen w gospodarce

• Cel inflacyjny zastąpił kontrole podaży pieniądza

• Umiędzynarodowienie celu inflacyjnego- przyjmują wszystkie BC w gospodarce światowej

Cel inflacyjny

• BC zobowiązuje się do stabilizowania inflacji wokół przyjętego poziomu - celu inflacyjnego

• Wymaga prognozowania inflacji

• Inflację prognozuje się w oparciu o modele

• BC muszą próbować odnieść się do prognozy inflacji.

Definicja stabilności cen

• Podkreśla średniookresową orientacje polityki pieniężnej

• Nie jest bowiem w stanie utrzymywać się na założonym poziomie w krótkim czasie

• Unika się w ten sposób nadmiernego aktywizmu i zbędnej niestabilności gospodarki realnej

• Nieuniknione jest krótkoterminowe zmienności stóp procentowych i inflacji

Cechy strategii BCI

• zobowiązanie do traktowania stabilności cen jako podstawowego celu polityki pieniężnej

• Oficjalnie ogłoszenie wielkości liczbowej średniookresowego celu inflacyjnego,

• Wykorzystanie narzędzi polityki pieniężnej uzależnia się do szerokiego zakresu informacji o stanie gospodarki, a nie tylko od zachowania agregatów pieniężnych czy kursów walutowych

• Większa przejrzystość realizowanej strategii poprzez komunikowanie się ze społeczeństwem i rynkami w zakresie zamierzeń, celów oraz decyzji władz monetarnych

• Zwiększona odpowiedzialność BC wobec instytucji demokratycznych za realizację celów,

• Formułowanie przez BC prognozy inflacyjnej, pełniącej rolę celu pośredniego; stopy procentowe są ustalane tak, by eliminować odchylenia stóp inflacji od przyjętego celu

Mnożnik kreacji pieniądza to maksymalna możliwość kreacji pieniądza przez sektor bankowy przy danych zasobach pieniądza w BC, informuje o tym, o ile może się w sposób maksymalny zwiększyć podaż pieniądza w gospodarce, gdy BC zwiększa podaż swojego pieniądza o jednostkę.

M= podaż pieniądza / baza monetarna

Baza monetarna to pieniądz BC- gotówka w obiegu i rezerwy banków komercyjnych w BC.

Podaż pieniądza to zasoby które wykorzystujemy do regulowania swoich zobowiązań.

Mnożnik bazy monetarnej jest ważnym parametrem makroekonomicznym który przyjmuje wartości większe od 1 (rezerwa równa 100 % - mnożnik 1). Poziom mnożnika zależy od

• poziomu rezerw banków komercyjnych w banku centralnym

• preferencje podmiotów gospodarczych w kwestii wyboru formy rozliczeń

Niezależność Banku Centralnego

Wypełnienie przez BC wymienionych funkcji wymaga zapewnienia wysokiego stopnia niezależności, chroniącej go przed wpływem określonych czynników zakłócających realizację statutowo przyznanych mu uprawnień dotyczących stabilności wartości pieniądza i systemu bankowego.

• Podstawową przesłanka ustanowienia niezależności- opartej na zaufaniu, charakteru współczesnego pieniądza, czego wyrazem jest powszechna jego akceptacja jako środka zwalniającego z wszelkich zobowiązań finansowych

• Argumentacja na rzecz ustanowienia i późniejszego utrzymania autonomii banku centralnego koncentruje się na trzech ważnych aspektach:

- Pierwszy oparty jest na analizie przyczynowo- skutkowej i łączy ze sobą dwa argumenty:

1. Argument polityczny- ustanowienie niezależności BC pozwala w większym stopniu uodpornić go na oddziaływanie polityki. Towarzyszące cyklom wyborczym zawirowania polityczne mogą przeradzać się w wywieranie presji lub nawet szantaż wobec BC zwłaszcza, gdy sukces wyborczy upatrywany jest w krótkookresowym pobudzeniu gospodarki.

2. Argumenty ekonomiczne- konsekwencje gospodarcze zamierzeń rządu w sytuacji, gdy bank centralny ulegnie jego naciskom. Niezależność pozwala działać Bankowi centralnemu długofalowo, opierając decyzje na obiektywnej ocenie sytuacji i racjonalnych przesłankach.

Drugi aspekt związany jest budowaniem wiarygodności BC i opiera się na badaniach korelacji między stopniem jego niezależności, a stabilnością cen i wzrostem gospodarczym. Zapewnienie niezależności stwarza dogodne warunki do zdobywania większych ufności pomiotów gospodarczych, co ułatwia realizację skutecznej polityki pieniężnej. Zapewnienie samodzielności przy podejmowaniu decyzji, bez konieczności przeprowadzania długotrwałych konsultacji, które nie dają gwarancji osiągnięcia konsensusu, przekłada się na skrócenie tzw. time lag'u polityki pieniężnej. Stwarza to korzystne warunki do prowadzenia polityki monetarnej w sposób bardziej elastyczny, skuteczniej i szybciej dopasowując są do zmieniających się realiów gospodarczych, czyniąc z niej bardziej efektywny instrument polityki gospodarczej.

Według A.S. Blindera niezależność należy rozumieć dwojako:

• Z jednej strony, oznacza ona pełna swobodę decyzyjną w sprawach wyboru właściwych instrumentów i sposobów osiągnięcia celów realizowanej polityki monetarnej.

• Z drugiej strony - brak możliwości łatwego i szybkiego anulowania powziętych decyzji przez którąkolwiek z władz.

Wybór celów polityki pieniężnej leży natomiast w gestii władz politycznych, które następnie przekazują je do realizacji bankowi centralnemu.

Niezależność BC należy rozpatrywać w aspekcie politycznej, funkcjonalnej i finansowej swobody jego posunięć:

• Autonomia polityczna przejawia się w trybie powoływania i odwoływania organów BC, zagwarantowania kadencyjności i nieodwołalności organów decyzyjnych banku, a także wyeliminowaniu możliwości ubiegania się o ponowny wybór.

• Autonomia funkcjonalna zdolność do samodzielnego uprawiania polityki pieniężnej, a w szczególności swobody w wyborze strategii odpowiedniej jakości instrumentów do tej realizacji oraz nieodwoływalności decyzji, podjętych w tym zakresie.

Decydujące znaczenie dla autonomii funkcjonalnej ma ustawowe określenie celu, jaki ma być realizowany przez Bank centralny, w czyjej kompetencji leży ustalenie jego poziomu oraz w jakim stopniu BC powinien uwzględnić uwagi innych organów.

Autonomia finansowa

W sposób bezpośredni dotyczy relacji finansowych miedzy BC a rządem, wyraża się ona w :

• Swobodzie uchwalania przez BC swoich planów finansowych

• Określenie trwałych zasad tworzenia i podziału funduszy banku

• Sposób wykorzystania zysku

• Obowiązku utrzymania przez rząd swych środków na rachunku w BC

• W ewentualnym obowiązku pieniężnego finansowania deficytu budżetowego oraz pokrywania ze środków budżetowych ewentualnie start

Niezależność banku centralnego należy rozważać w aspekcie:

• wytyczania i realizacji celów polityki pieniężnej

• dbałość o stabilność systemu bankowego

• relacji z innymi segmentami polityki gospodarczej

• trybu powoływania i odwoływania władz banku

• gospodarki finansowej

Polityka pieniężna - definicje

Całokształt rozwiązań i działań podejmowanych w gospodarce przez bank centralny polegających na kształtowaniu i regulowaniu podaży pieniądza (kreacja) oraz jego obiegu w celu zapewnienia stabilnych w wymiarze pieniężnych warunków gospodarczych (tj. zaopatrzenie w środki pieniężne i kredyty jednostki gospodarujące.)

Polityka pieniężna banku centralnego może być:

• restrykcyjna - to polityka trudnego pieniądza zmierzająca do ograniczenia jego podaży poprzez politykę podwyższania stopy procentowej kredytu redyskontowego i lombardowego, a w dalszej kolejności przez operacje otwartego rynku

• ekspansyjna - to działania banku centralnego zwiększające podaż pieniądza poprzez obniżanie stóp procentowych na rynku pieniężnym

Można wyróżnić dwa etapy polityki pieniężnej:

• kształtowanie polityki pieniężnej

• realizacja polityki pieniężnej

Kształtowanie polityki pieniężnej - Identyfikacja zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań wpływających na sytuację gospodarczą i pieniężną kraju:

• analiza uwarunkowań zewnętrznych - koniunktura gospodarcza na świecie, przewidywane tempo inflacji i stopy procentowe w innych krajach oddziaływujące na bilans płatniczy i na kształtowanie się popytu na pieniądz krajowy

• analiza uwarunkowań wewnętrznych - sytuacja finansowa przedsiębiorstw, skala deficytu budżetowego, skuteczność systemu bankowego w gromadzeniu wolnych środków

Powyższe prognozy pozwalają oszacować wielkość podaży pieniądza i zestawienia ich z przewidywanym popytem na pieniądza określanym jako suma zapotrzebowania na pieniądz krajowych.

Realizacja polityki pieniężnej

Wybór i zastosowanie odpowiednio dobranych instrumentów o charakterze zarówno administracyjnym, jak i rynkowym.

Polityka pieniężna:

• musi mieć charakter ukierunkowany, przewidywalna i konsekwentna

• nie może być przypadkowa

• musi mieć charakter długofalowy, wiarygodny i spójny z polityką budżetową (policy mix)

Cele polityki pieniężnej

Cele polityki pieniężnej
Operacyjne - wielkości poddające się dość dokładnej kontroli za pomocą instrumentów	→	Pośrednie - wielkości poddające się kontroli tylko w pewnym stopniu, związane ściśle z celami finalnymi	→	Finalne strategiczne (bezpośrednie)
Przykład: - płynne rezerwy banków - stopy procentowe O/N		Przykład: - podaż pieniądza (dowolnego agregatu) - kurs walutowy		Przykład: - inflacja - realny PKB

Główne obszary działalności NBP:

• prowadzenie polityki pieniężnej

• działalność emisyjna

• rozwój systemu płatniczego

• zarządzanie rezerwami dewizowymi

Kanał transmisji polityki pieniężnej

Władze monetarne, prowadzące politykę pieniężną w oparciu o sterowanie stopami procentowymi powinny zdawać sobie sprawę z tego, jak ich działania będą wpływały na gospodarkę. Mówiąc inaczej powinny mieć świadomość, jak w ich kraju przebiega proces transmisji impulsów polityki pieniężnej.

Proces transmisji może być podzielony na trzy podstawowe stepy:

• w pierwszym, stopy procentowe, ustalone przez bank centralny (IBC) determinują warunki działania banków komercyjnych, a tym samym cenę i dostępność kredytów w bankach

• w drugim, sytuacja na rynku depozytowo-kredytowym, poprzez kanał transmisji wpływa na zachowania podmiotów gospodarujących, determinując zagregowany popyt konsumpcyjny i inwestycyjny w gospodarce

• w etapie trzecim zmiany zagregowanego popytu rozkładają się pomiędzy efekty realne (zmiana poziomu produkcji, bezrobocia, realnego kursu walutowego), a zmiany nominalne (stopy inflacji).

Tradycyjny mechanizm transmisji stóp procentowych

• pokazuje w jaki sposób rynkowa stopa procentowa oddziałuje na inwestycje i koniunkturę

• poziom rynkowy stopy procentowej określa relacje podaży kredytów do popytu na nie, a rozmiary kredytów kształtowane są przez podaż pieniądza

Tradycyjny mechanizm transmisji:

M↑ → r↓ → I↑ → Y↑

M - podaż pieniądza, r - rynkowa stopa procentowa, I - inwestycje, Y - PKB

q = rynkowa wartość przedsiębiorstwa / koszt odnowy kapitału rzeczowego przedsiębiorstwa

• jeżeli q jest wysokie to rynkowa jednostkowa cena akcji jest wysoka, co oznacza, że koszty zakupu nowego kapitału rzeczowego inwestowanego w przedsiębiorstwie są niskie w stosunku do rynkowej wartości firmy - przedsiębiorstwo skłonne będzie wyemitować dodatkowe akcje w celu pozyskiwania funduszy na zakup nowych środków produkcji

• jeżeli q jest niskie to rynkowa wartość firmy jest niska w stosunku do kosztu odnowy kapitału rzeczowego - ceny akcji jest niska - przedsiębiorstwo nie będzie skłonne inwestować

• wpływ polityki pieniężnej - gdy zwiększa się podaż pieniądza to podmioty gospodarcze dysponują funduszami pieniężnymi wyższymi od oczekiwanych. Wyzbywają się jej dokonując dodatkowych wydatków, efekt - wzrost popytu globalnego w gospodarce

• mechanizm transmisji jest następujący: M↑→P(s)↑→q↑→I↑→Y↑

P(s) - rynkowe ceny akcji

Mechanizm transmisji impulsów pieniężnych przez wydatki konsumpcyjne.

Wpływ zmian rynkowej stopy procentowej na wydatki konsumpcyjne

• kształtowanie wydatków konsumpcyjnych dokonuje się poprzez oddziaływanie banku centralnego na globalny fundusz nabywczy społeczeństwa

• mechanizm transmisji impulsów pieniężnych można przedstawić następująco:

M↑→i↓→C↑→Y↑

C - wydatki na zakup dóbr trwałego użytku

Mechanizm transmisji impulsów pieniężnych poprzez wydatki konsumpcyjne

Efekt zmiany wartości majątku na wydatki konsumpcyjne

• hipoteza konsumpcji wyznaczonej cyklem życia - jednostki dążą do równomiernego rozłożenia konsumpcji w czasie, a spożycie nie jest wyznaczone przez bieżący dochód ale przez wartość majtku skumulowanego w trakcie życiowej aktywności

• jednym ze składników majątkowych są papiery wartościowe, których wartość różnie wraz ze wzrostem podaży pieniądza

• mechanizm transmisji jest następujący:

M↑→P(s)↑→W↑→C↑→Y↑

Mechanizm transmisji poprzez kanał kredytowy

• polityka pieniężna oddziałuje nie tylko na popyt na kredyt, poprzez mechanizmy opisane w ramach kanału stóp procentowych

• zaostrzeniu polityki pieniężnej przez BC zmniejszaniu ulega nie tylko popyt na kredyt ale również podaż kredytu, oferowanego przez banki

• niedoskonałość rynku (asymetria informacyjna w relacjach bank - kredytobiorca, uzależnienie niektórych podmiotów od sektora bankowego) sprawia, że istotną rolę w procesie transmisji odgrywają również baki, zarządzające podażą kredytu

Przyczyny występowania kredytowego kanału transmisji można podzielić na dwie grupy:

• w momencie zacieśnienia polityki pieniężnej, banki mają podstawy, ale z własnej i nieprzymuszonej woli zmniejszać dostępność kredytów dla swoich klientów

• negatywa selekcja, pogarsza się jakość portfela kredytowego banków komercyjnych

• efekt - reakcja obronna w postaci zaostrzenia procedur kredytowych

• w momencie podniesienia stóp procentowych przez bank centralny, niektóre, z reguły słabsze banki mogą zostać zmuszone przez warunki rynkowe do zmniejszenia akcji kredytowej

• mniejsze, słabiej dokapitalizowane banki, ograniczają w czasie restrykcyjnej polityki pieniężnej podaż kredytu w znacznie większym stopniu, niż banki duże

• do podstawowych przyczyn tego zjawiska należy zaliczyć znacznie węższe możliwości pozyskiwania względnie tanich środków na kontynuowanie akcji kredytowej

• restrykcyjna polityka pieniężna może doprowadzić do spadku bazy depozytowej banków. Zjawisko to, w naturalny sposób w proporcjonalnie większym stopniu dotknie małe banki, ze względu na ich niższą wiarygodność w oczach deponentów

• banki o niskim poziomie kapitałów własnych często nie dysponują odpowiednią ilością płynnych aktywów (bonów skarbowych, obligacji), które mogłyby zostać sprzedane, celem podtrzymania akcji kredytowej

Mechanizm transmisji poprzez zmiany kursu walutowego

• spadek stóp procentowych obniża atrakcyjność lokat w krajowych aktywach w porównaniu z lokatami zagranicznymi

• efekt - odpływ kapitału, któremu towarzyszy deprecjacja waluty krajowej co sprzyja eksportowymi, który przyczynia się ożywienia gospodarczego i poprawy bilansu handlowego

• mechanizm jest niepsujących

M↑ → r↓ → Ex↓ → B(h)↑ → Y↑

Ex - kurs walutowy

Zagadnienie neutralności pieniądza- Pieniądz jest neutralny, kiedy zmiana jego podaży prowadzi wyłącznie do proporcjonalnej zmiany nominalnych wielkości ekonomicznych (cen, płac, nominalnego kursu walutowego, itp.), nie wpływając zarazem na żadną zmienną realną (produkcję, bezrobocie, realny kurs walutowy, itp.)

Z teoretycznego punktu widzenia można wywnioskować iż ciąg zdarzeń po przykładowym zaostrzeniu polityki pieniężnej, powinien wyglądać następująco:

Wzrost realnych stóp procentowych na rynku międzybankowym

↓ Wzrost oprocentowania kredytów i depozytów w bankach oraz innych papierów wartościowych

↓ Spadek popytu na kredyt oraz podaż kredytu

↓ Spadek zagregowanego popytu

↓ Spadek produkcji i inflacji

Z upływam czasu następuje powrót produkcji do poziomu potencjalnego.

Z punktu widzenia neutralności polityki pieniężnej można zatem powiedzieć, iż zasada neutralności nie obowiązuje w krótkim okresie, jednak po zakończeniu wszystkich procesów dostosowawczych, polityki pieniężnej jest neutralna.

Instrumenty polityki pieniężnej - definiuje się jako narzędzia (środki) za pomocą których władze monetarne dokonują zmian w podaży pieniądza.

Narzędzia polityki pieniężnej - to instrumenty pieniężnej polityki procesowej, które mają prowadzić do realizacji celu władzy monetarnej.

Klasyfikacja instrumentów polityki pieniężnej

Kryteria podziału instrumentów	Typ instrumentów
Sposób oddziaływania banku centralnego	Instrumenty oddziaływania bezpośredniego
		Instrumenty oddziaływana pośredniego
	Pozycja przyjmowania przez bank centralny wobec banków komercyjnych	Środki oddziaływania administracyjnego
		Środki oddziaływania rynkowego
	Typ instrumentów	Instrumenty kontroli ilościowej
		Instrumenty kontroli jakościowej
	Obszary oddziaływania intranetów	Środki o zasięgu ogólnym
		Środki o zasięgu selektywnym

Instrumenty polityki pieniężnej

• rezerwa obowiązkowa

• operacje depozytowo - kredytowe

• operacje otwartego rynku (OOR)

Rezerwa obowiązkowa (minimalna):

• Oznacza dla banków komercyjnych obowiązek odprowadzenia na rachunek w BC środków pieniężnych, stanowiących określony procent zgromadzonych przez nie depozytów (wkłady terminowe oraz depozyty a vista).

• Jednocześnie bank centralny może określić rodzaj wkładów podlegających obowiązkowi tworzenia rezerwy oraz różnicować stopę rezerw w zależności od terminu zobowiązań.

• Podstawowym celem rezerw obowiązkowych jest kształtowanie potencjału kredytowego banków komercyjnych i tym samym regulowanie ilości pieniądza w obiegu.

Warianty systemu rezerwy obowiązkowej

Elementy systemu rezerwy obowiązkowej	Najczęściej stosowne rozwiązania
Podmiot odprowadzający	Banki i inne instytucje finansowe; w większości jednakowy obowiązek nakładany na instytucje bez względu na wielkość czy obszar działania
Podstawa odprowadzania	Odpowiednio dobrane pasywa instytucji objętych obowiązkiem rezerwy, zazwyczaj wyłączone są środki pozyskiwane na rynku międzybankowym, fundusze własne banków oraz środki przeznaczone na specjalne cele
Kalkulacja podstawy odprowadzania rezerwy	Wyznacza się długość okresu naliczania - zazwyczaj są to dwa tygodnie lub miesiące
Ustalanie długości okresu utrzymywania	Tej samej lub innej długości niż okres naliczania; najczęściej dwa tygodnie lub miesiące

Operacje depozytowo - kredytowe

• operacje depozytowe -umożliwia bankom złożenie depozytu, jednodniowej lokaty w BC

• operacje kredytowe - umożliwia zaciągnięcie kredytu, zazwyczaj jednodniowego, w BC pod zastaw papierów wartościowych na określonych warunkach i po najwyższym koszcie na rynku

Inicjatorem są banki komercyjne. Skierowane są do wszystkich instytucji na różnych prawach.

Operacje Otwartego Ryku (OOR):

• nowoczesne, rynkowe instrumenty aktywnego oddziaływania BC na system bankowy

• zakup i sprzedaż przez bank centralny papierów wartościowych publicznych i prywatnych, dopuszczonych do tych transakcji

• są podstawową formą interweniowania banku centralnego na rynku pieniężnym

• inicjatorem jest bank centralny na odstawie przeprowadzonej analizy rynku

• transakcje zawierane są po konkurencyjnych cenach - przeciwnie niż lokowanie środków w ramach rezerwy obowiązkowej czy operacje depozytowo - kredytowe

• regulują stopień płynności banków, wpływając pośrednio an kształtowanie się krótkookresowej stopy procentowej na rynku pieniężnym

• elastyczne - możliwość częstego stosowania bez zakłóceń dla rynku pieniężnego

Operacje Otwartego Rynku:

• operacje warunkowe zakupu (repo) - polegają na warunkowym zakupie przez BC papierów wartościowych od banku komercyjnego. Bank komercyjny, sprzedając papiery wartościowe zobowiązuje się do ich odkupienia w określonym terminie, a BC udziela mu równocześnie kredytu na zakup tych papierów, który on spłaci, odstępując BC nabyte papiery wartościowe. Bank centralny może więc zwiększyć płynności systemu bankowego oraz wpływać na wysokość stóp procentowych.

• operacje warunkowej sprzedaży (reverse repo) - BC sprzedaje papiery wartościowe bankom komercyjnym zobowiązując je po ich odsprzedaży po określonej cenie w określonym terminie

• OOR typu bezwarunkowego - polegają na dokonywaniu przez BC kupna lub sprzedaży bankom komercyjnym papierów wartościowych znajdujących się w portfelu banku centralnym

• swap waluty- strony transakcji decydują się wymienić między sobą określoną ilość różnych walut, po określonym czasie dokonać transakcji odwrotnej, parametry obu transakcji są z góry znane

• depozyt - składany przez bank komercyjny w BC; BC może więc wyłącznie absorbować płynność, deponując określone kwoty na znanym z góry termin i ze znanym oprocentowaniem

Podział OOR:

1. operacje podstawowe - polegające na emisji bonów pieniężnych NBP z 28-dniowym terminem zapadalności;

2. operacje dostrajające - polegające na:

• emisji bonów pieniężnych NBP z terminem zapadalności od 1 do 7 dni,

• zakupie od banków, w trybie przetargowym, skarbowych papierów wartościowych na okresy wynoszące od 1 do 7 dni,

• przedterminowym wykupie bonów pieniężnych NBP;

• operacje o charakterze strukturalnym, polegające na bezwarunkowej sprzedaży przez NBP obligacji skarbowych;

3. operacje o charakterze strukturalnym, polegające na bezwarunkowej sprzedaży przez NBP obligacji skarbowych;

Nadzwyczajne instrumenty polityki pieniężnej

• są różnie definiowane; w podziale na standardowe i niestandardowe

• nadzwyczajne instrumenty polityki często traktuje się jako szczególny rodzaj instrumentów niestandardowych

Klasyfikacja:

Instrumenty niestandardowe:

1. polityka stopy procentowej - polegająca na obniżeniu stopy procentowej

2. polityka bilansu banku centralnego:

• interwencje walutowe

• polityka kredytowa

• polityka rezerw bankowych

Instrumenty nadzwyczajne

• quantitative easing

• crediteasing

Quatitative easing

• polegają na skupie przez banki centralne papierów wartościowych celem bezpośredniego zasilenia uczestników rynku finansowego w płynność

• zwiększają ilość pieniądza w obiegu powodując, że w bilansie banku centralnego w miejsce pieniądza gotówkowego pojawiają się płynne aktywa o różnym stopniu ryzyka inwestycyjnego

• BC tym samym przejmuje ryzyko wypłacalności emitenta skupionych papierów wartościowych. Traci też pełną kontrolę nad podażą pieniądza i wzrostem bazy monetarnej. Z tego wartościowych od uczestników rynku finansowego

Stopa procentowa:

• jest integralnym elementem polityki monetarnej

• jej poziom podlega kontroli banku centralnego

• poziom stopy % wyznacza warunki równowagi ekonomicznej i wpływ na dynamikę PKB

• staje się celem - pośrednim lub operacyjnym banku centralnego

Bank centralny kontroluje poziom stopy procentowej:

• bezpośrednio - dokonuje wyboru stopy procentowej, którą utrzymuje na określonym poziomie - wyznaczonym oficjalnie lub nie

• pośrednio - kontroluje podaż pieniądza a poziom stopy procentowej jest pochodną tej kontroli

Teoria oczekiwań płynnościowych:

• wzrost podaży pieniądza wywołuje spadek stopy procentowej i odwrotnie

• zmiany stopy procentowej powodują zmiany struktury aktywów finansowych

• związki te maja charakter krótkotrwały

• słaba jest więc skuteczność kontroli stóp procentowych

Teoria oczekiwań dochodowych:

• wzrost podaży pieniądza powoduje spadek stopy procentowej → wywołuje wzrost popytu na pieniądza → powoduje wzrost dochodu nominalnego

• kontrola podaży pieniądza jest ważnym parametrem oddziaływania banku centralnego na stopę procentową

Teoria oczekiwań cenowych:

• zmiany stopy procentowej zależą od oczekiwań inflacyjnych

• stopy nominalne zależą od realnej stopy procentowej

• kontrola podaży pieniądza określa realną stopę procentową i jest ważnym instrumentem polityki monetarnej

Do podstawowych stóp procentowych zaliczamy:

• refinansowe stopy procentowe

• depozytową stopę procentową

• referencyjne stopy procentowe

Refinansowe stopy procentowe:

• wyznaczane są dla krótkoterminowych kredytów zaciąganych przez banki komercyjne w banku centralnym na warunkach z góry przez bank centralny określonych

• bank centralny może wyznaczać różne formy kredytu refinansowego. Zasadniczymi jednak instrumentami jego polityki pieniężnej są kredyty redyskontowe i lombardowe

Stopa redyskontowa - (redyskonto weksli) określa cenę, po której bank centralny skupuje od banków komercyjnych weksle, które wcześniej zostały przez nie nabyte od swoich klientów.

Stopa kredytu lombardowego:

• jest wielkością wyznaczaną przez bank centralny kredytujący banki komercyjne

• krótkoterminowy kredyt udzielany jest więc przez bank centralny pod zastaw wybranych rodzajów papierów wartościowych

• z uwagi na ryzyko kredytowe musi on być zabezpieczony

Depozytowa stopa procentowa:

• stopa przy której banki komercyjne mogą złożyć jednodniowy depozyt w BC dysponując wolnymi środkami

• wyznaczana jest przez bank centralny zwykle na możliwie niskim poziomie

• nie pełni roli stopy oprocentowania kredytu refinansowego w banku centralnym

• składany przez bank komercyjny depozyt jest formą jego rezerwy walutowej utrzymywanej w banku centralnym i wyraża zadłużenie banku centralnego wobec banków komercyjnych

• jeżeli więc bank centralny obniża poziom stopy depozytowej zmniejsza swe zainteresowanie wzrostem rezerw walutowych w sektorze bankowym i odwrotnie

Stopa referencyjna banku centralnego

• związana jest z prowadzonymi przez bank centralny operacjami otwartego rynku

• bank centralny kształtuje ją wyznaczając poziom stawki rynkowej o terminie porównywalnym z zapadłością podstawowych operacji otwartego rynku

• celem jej wyznaczenia są podejmowane przez BC interwencje na rynku międzybankowym, służące utrzymaniu zakładanego poziomu stopy procentowej depozytów bakowych

• określa ona minimalną rentowność operacji otwartego rynku

Stopa interwencyjna

• stopa za pomocą której BC przywraca poziom równowagi rynku międzybankowego

• przywracanie równowagi na rynku międzybankowym za pomocą stopy interwencyjnej (repo) wiążę się z wykorzystaniem krótkoterminowych papierów wartościowych emitowanych przez bank centralny głównie dla realizacji przyjętej strategii polityki monetarnej

• poprzez interwencje na rynku międzybankowym bank centralny wpływają na poziom oprocentowania depozytów o porównywalnym terminie zapadalności

Stawki rynku międzybankowego

Stopa procentowa depozytów międzybankowych

• bid - cena przyjęcia depozytu (lokata)

• offer - cena oddania depozytu (pożyczka - kredyt)

Rezerwy walutowe banku centralnego

• powstają na bazie znajdującego się w obiegu pieniądza krajowego, którego wskutek przeprowadzanych z nierezydentami transakcji finansowych został zamieniony na pieniądz zagraniczny

• rezerwy walutowe gromadzą państwa dysponujące walutą wymienną

• są one tym większe im bardziej liberalna oraz otwarta na świat jest gospodarka krajowa

Pojęcie rezerw walutowych

• akceptowane aktywa o charakterze pieniężnym, którymi dysponuje władza monetarna kraju w celu przeprowadzenia interwencji walutowych lub regulacji długu w kraju i za granicą

• wykorzystywane w sytuacjach niestabilności walutowej -kryzysu walutowego

Oficjalna rezerwa walutowa (dewizowa)

• to zagraniczne aktywa finansowe banków centralnych

• ich prawnym właścicielem jest jednak państwo

• stanowią bufor bezpieczeństwa i wiarygodności spłat przez rezydentów zobowiązań zagranicznych

• jak wszystkie rezerwy - generują koszty ich utrzymania

• stąd banki centralne optymalizują poziom oficjalnych rezerw walutowych

Poziom rezerw walutowych banki centralne uzależniają od:

• obowiązującego w kraju systemu kursowego

• stopnia powiązań gospodarki z zagranicą

• ograniczeń prawa dewizowego dot. handlu zagranicznego, obrotów pieniężnych i kapitałowych

• kosztów utrzymania rezerw

• ryzyka trudności płatniczych w kraju

• niebezpieczeństwo utraty wiarygodności

• poziomu dochodu narodowego w kraju

Ogólne zasady zarządzania rezerwami dewizowymi

• Osiągnięcie najwyższego stopnia bezpieczeństwa inwestowanych środków

• zapewnienie odpowiedniego stopnia płynności

• maksymalizacja dochodu z inwestycji, która zależy od przyjętego poziomu ryzyka inwestycyjnego i może być osiągnięta przy spełnieniu warunków dotyczących bezpieczeństwa i płynności rezerw.

Aktywne zarządzanie rezerwami walutowymi

Ukierunkowanie na zwiększenie dochodowości poprzez:

• dywersyfikację rezerw walutowych

• wydzielanie z nich specjalnych transz

• analizę kosztów utrzymania rezerw

• kontrolę poziomu rezerw oficjalnych niezbędnych do zachowania stabilności finansowej

Wskaźnik Greenspana - złota reguła zarządzania rezerw walutowych

Polega na wyznaczaniu poziomu rezerw, których umożliwi krajowi pozbawianemu dostępu do zagranicznych źródeł finansowania, obsługę zadłużenia zagranicznego i pokrycia deficytu obrotów bieżących przez 1 rok przy uwzględnieniu jego sytuacji pieniężnej

Sformułowane zostały dwie strategie nadmiernych orw:

• gdy kraj ma zbyt małe rezerwy - określone wskaźnikiem- krańcowe korzyści z ich posiadania rośnie bardzo szybko, ale równie szybko spada gdy ten poziom osiągnie

• rosnące koszty utrzymania orw należy pokryć zwiększoną dywersyfikacją ich portfela

Rezerwy walutowe w strefie euro:

• w strefie euro utrzymaniem i zarządzaniem rezerwami walutowymi zajmuje się ESBC

• do zadań ESBC należy też przeprowadzenie operacji walutowych

• NNC - strefy euro i pozostałe UE - też zarządzają rezerwami walutowymi

• poza strefą euro - są również utrzymywane przez NBC

Rezerwy walutowe Eurosystemu

• najważniejsze kryteria zarządzania - płynność i bezpieczeństwo

• zajmują się nimi również NBC - zarówno własnymi jak też EBC ale wtedy występują tylko w jego imieniu

• w strukturze strukturze koszyka walutowego dominuje dolar i jen .

Interwencje walutowe:

• z wykorzystaniem rezerw walutowych przeprowadza EBC

• NBC zarządzając mogą też dokonać operacji własnymi rezerwami walutowymi i to niezależnie od wymogów polityki kursowej Eurosystemu

• Jeżeli jednak te operacje mogłyby istotnie wpływać na płynność w strefie euro i kurs euro wymagają wcześniejszego zatwierdzenia przez EBC.

• Nie są objęte tym wymogiem inwestycje dokonywane przez NBC na zagranicznych rynkach finansowych obojętne dla polityki monetarnej EBC

Zarządzanie rezerwami walutowymi w NBP

• NBP deklaruje że rezerwami walutowe „służą zapewnieniu wiarygodności i stabilności finansowej kraju, w tym jego płynności płatniczej i bezpieczeństwa obrotu obrotu dewizowego. Wielkość i struktura rezerw dewizowych powinny również zapewnić możliwość skutecznej realizacji polityki pieniężnej i kursowej.”

• Działania mające na celu osiągnięcie pozostałych celów, do których należy przede wszystkim maksymalizacja dochodowości rezerw w długim okresie, nie mogą stać w sprzeczności z realizacją podstawowych funkcji.

---