1 SEMESTR

Metodyka pracy opiek-wych- zajmuje się analizowaniem procesu wych i jego organizacją formułujaca metody i techniki niezbędne do realizacji założonych celow i zadan. Dialalnosci praktyczne należy uwzględnić ogólne reguly teorii wychowania.

Teoria wychowania- jest odniesieniem dla metodyki, ustalając i formułując cele wych wykrywa sposoby i warunki ich realizacji i stanowi podst dla działalności praktycznej. Metodyka okresla sposoby prawidłowego wychowania czynności wychowawczych, które musza być dostosowane do warunków w jakich przebiega proces wychowania.

Rodzaje metodyki:

1)ze względu na rodzaj instytucji: np. metodyka wychowania w domu dziecka, internacie, swietlicy szkolnej.

2)ze względu na pełnione przez wychowawce funkcje: metodyka pracy wychowawcy klasy, opiekuna w domu dziecka, kierownika zajec pozalekcyjnych.

3)ze4 względu na cele, które chce się osiągnąć przez określone metody wychowawcze: metodyka do czasu wolnego, do pracy samorządowej.

PRACA OPIEK-WYCH- polega na organizowaniu warunkow dla prawidłowego rozwoju osobowsci wychowankow, zaspokajaniu potrzeb indywidualnych wyrównywanie opóźnien i brakow.

Celem pracy opiek-wych- jest osiagniecie przez wychow3anka możliwości i umiejętności kierowania własnym rozwojem samodoskonalenia i samoakceptacji, umiejętności podejmowania własnych wyborow i decyzji, wyrabianie poczucia odpowiedzialności oraz oceny własnych osiągnięć i błędów.

Zadania met ped opiek-wych-

1)poznawanie wychowankow ich możliwości psycho-fizycznych, umiejętności zainteresowan i możliwości ich aktywizowana.

2)poznawanie środowiska rodzinnego wychowankow i jego kontaktow z tym środowiskiem.

3)wskazywanie zasad, form, metod i technik wychowania tak aby uzyskac najlepsze efekty.

4)modernizowanie działalności opiek-wych z uwzględnieniem specyfiki zadan konkretnej formy opieki.

5)opisywanie doświadczeń i osiągnięć konkretnych placowek opiek-wych w celu wymiany i wzbogacenia doświadczeń.

Opieka wg Radlińskiej- potrzeba opieki ma miejsce wówczas, gdy występują zjawiska nie korzystne dla rozwoju człowieka, opieka dostarcza brakujących srodkow a jej istotą jest odpowiedzialonsc za podopiecznego.

Opieka wg Dąbrowskiego- opieka miedzyludzka jest zaspokojeniem ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego wynikających z przejecia przez opiekuna, zaspokajaniu w sposób ciągły i bezinteresowny, w nawiązaniu stosunku opiekuńczego. Opieka jest działalnością pierwotna w stosunku do wychowania. Dla ped opiekuńczej wazne są relacje i wzajemne związki opieki i wych: zaspokojenie potrzeb fizycznych i psych.

Opieka wg Maciaszkowej- ogół działań podejmowanych przez osoby i instytucje w celu stworzenia warunkow do zaspokajania potrzeb dz i młodzieży. Cechą tych działań jest ich intencjonalny charakter. Są one podejmowane świadomie, wyrażają zadania i czynności wychowawcy.

Działania opiekuńcze mogą przybierać postać:

1)świadczenia materialne, rzeczowe stwarzające warunki prawidłowego rozwoju;

2)pomoc mająca charakter psychologiczno- emocjonalny nastawiony na rozwijanie potrzeb drugiego człowieka;

3)w ujeciu A.Kelma- dzialania podejmowane przez osoby lub instytucje wobec dzieci w związku z faktyczną lub potencjalną sytuacją zagrożenia przy braku możliwości przezwyciężania tej sytuacji w celu zapewnienia prawidłowych warunkow rozwoju i wychowania.

W sytuacjach zagrożenia wiążą się z: opieką nad sierotami, dz samotnymi, opuszczonymi, zaniedbanymi, niedostosowanymi, biednymi, upośledzonymi, chorymi.

Ze względu na cel: a) opieka profilaktyczna- ukierunkowana na zapobieganie sytuacjom zagrożenia, aby nie dopuścic do ich zadziałania; b) opieka interwencyjna- majaca postac ratownictwa ukierunkowana na usuniecie dziecka spod wpływu działających już czynnikow zagrozenia; c) opieka kompensacyjna- ukierunkowana na usuwanie lub neutralizowanie następstw.

Główne elementy zróżnicowanych treści opieki nad dz są:

1)rodzaj zastosowania słów i czynności: opieka moralna, zdrowotna, prawna, wychowawcz, pedagogiczna, psychologiczna.

2)ze względu na rodzaj środowiska: opieka rodzinie, szkole, placowce opiek- wych, miejscu zamieszkania, środowisku.

3)ze względu na zakres i formę działania: opieka całkowita (wystepuje pełny zakres zadan opiekuńczo- wych i odpowiedzialność za organizacje życia dz w ciagu calej doby), częściowa (występują niektóre zadania opiek-wych i odpowiedzialność w organizowaniu zycia dz w określonych godzinach dnia).

4)ze względu na czas trwania: doraźna (polega na jednorazowym lub krótkotrwałym działaniu w sytuacji zagrozenia wymagającej szybkiej interwencji), okresowa (wspomaganie rodziny przez pewien czas), stała (podejmowana jest w sytuacji gdy dziecko całkowicie pozbawione jest opieki ze strony rodzicow lub z powodu sieroctwa naturalnego lub społ).

SIEROCTWO SPOŁECZNE- przez długi czas pojecie to było jednoznaczne i odnosilo się do sieroctwa naturalnego (utracenie przez dz jednego lub obojga rodzicow z powodu śmieci). W literaturze PL pojecie sieroctwo spol użył W.Żelazko (1958). Trudno jest jednoznacznie zdefiniowac sieroctwo spol ponieważ obejmuje ono bardzo różne sytuacje. Zjawisko to jest bardzo złożone a określenie tym terminem sytuacje są często nieporównywalne.

Problematyka sieroctwa zajmowali się: Szymborska, Tynelski, Kelm, Raczkowska.

Sierotami społecznymi są dzieci posiadające 1 lub dwoje rodzicow, ale cierpiacych na faktyczny brak opieki rodzicielskiej, zaniedbane wychowawczo.

Sieroctwo w ujeciu szerokim- wyodrębnia się 2 stanowiska:

a)za sieroty spol uwaza się wszystkie dzieci które mają subiektywne poczucie, a wiec także mieszkające z rodzicami i przebywające pod ich opieka;

b)za sieroty spol uwaza się wszystkich nieletnich pozostających pod stala lub okresową opieką placówki opiekuńczej.

Sieroctwo w ujeciu wąskim- gdy rodzice opuszcza dziecko, zerwa wzajemne kontakty lub doprowadza do takiego ich osłabienia, ze przestaja o nich mieć jakiekolwiek znaczenie w zyciu nieletnich.

Rodzaje sieroctwa społecznego- dla uściślenia terminu sieroctwa społecznego wyodrębnia się stopnie pozbawienia opieki rodzicow na podstawie kryterium intensywności kontaktów dzieci z rodzicami. Im kontakty z rodzicami są mniej systematyczne i zainteresowanie dzieckiem jest mniejsze tym wyższy jest stopień sieroctwa.

A.Szymborska wyróżniła 3 stopnie:

a)najwyższy stopień sieroctwa społecznego-……….

b)średni…

c)najniższy…

Przyczyny sieroctwa społecznego-

a)makrospołeczne- pośrednie; zalicza się bezrobocie, konflikty, niepokoje społeczne, wzrastające tempo życia. Zmiany te przynoszą niekiedy powazne skutki w życiu rodziny w relacjach rodziny w uznawanych autorytetach i systemach wartości.

b)mikrospołeczne- maja bezpośredni wpływ na powstanie sieroctwa społ, zalicza się te czynniki, które tkwią w rodzinie: zawężenie opiekuńczej funkcji rodziny (zaniedbane dzieci, rozbicie więzi uczuciowo-rodzinnej, dz odrzucone przez rodzine); demoralizacja środowiska rodzinnego (rodzice ograniczeni w prawach rodzicielskich lub ich pozbawieni, dz umieszczone w placówkach opiek-wych); dezorganizacja strukturalna rodziny (małżeństwa rozbite, dzieci opuszczone); śmierć jednego lub obojga z rodziców (pół sierota lub sierota).

Przyczyny sieroctwa społecznego (wg A.Kelm): alkoholizm; trudne warunki materialne; rozbicie rodziny i demoralizacja w rodzinie; trudności wychowawcze dz; rodzice wykonuja kare pozbawienia wolności; porzucenie dz lub znęcanie się nad nim; matki niepełnoletnie; brak opieki ze strony rodziców.

Inni autorzy uważają, ze przyczyna sieroctwa jest kompleksowy zespół niekorzystnych powiązanych stanów: 1) niewydolność wychowawcza rodziny, trudności sprawiane przez dzieci, trudne warunki materialne; 2) patologia społeczna rodziny, alkoholizm, prostytucja, naruszanie porządku, zaniedbywanie dzieci, trudne warunki materialne; 3) inwalidztwo rodzica, niedostateczne przygotowanie do pełnienia ról rodzicielskich, stosowanie nieodpowiednich metod wych, zaniedbywanie dz, trudne warunki materialne.

Trudna sytuacja materialna jest przyczyna wielu konfliktow jakie powstaja w rodzinie. Zuborzenie rodziny oraz czeste napiecia nie stwarzaja odpowiedniego klimatu do rozwijania dziecka, ksztaltowania wzorow i norm postepowania. Wśród przyczyn sieroctwa spolecznego wystepuje również zespół zjawisk patologicznych wynikajacych z funkcjonowania rodziny zwany zespolem dziecka maltretowanego. Obejmuje on 4 kategorie zlego traktowania dziecka: przemoc fizyczna, emocjonalna, seksualna, zaniedbywanie dziecka.

Skutki sieroctwa spolecznego: dziecko pozbawione opieki rodzicow jest prawie zawsze opóźnione w rozwoju fizycznym, umyslowym i spolecznym a skutki te są z reguly trwale i nieodwracalne.

Odrzucenie przez rodzicow sprzyja ksztaltowaniu się u dzieci takich cech jak: agresywnosc, nieposlusznosc, klutliwosc, klamliwość, dziecko niekochane czuej się osamotnione i niekochane, może u niego wystepowac zalamanie psychiczne, , nerwice, pozory niedorozwoju, trudnosci wychowawcze, zaburzenia fizjologiczne, morfologiczne, niedojrzalosc uczuciowa, obnizenie zdolnosci abstarkcyjnego myslenia, opóźnienia w rozwoju motorycznym, obnizenie poziomu aktywnosci psychicznej, zaburzenia nerwicowe, trudnosci wychowawcze i skzolne, obnizona samoocena, wrak wiary we wlasne sily, niechec do podejmowania wysilku, wchodza w konflikty z rowiesnikami i doroslymi. Sieroty spoleczne często nie znaja swojego zycia, rodzicow, blizszej rodziny.

Konsekwencje sieroctwa spol zaleza od: wieku dziecka, w którym staje się ono sierota, przezytych przez dz traum psychicznych, przebiegu procesu odlaczenia z od rodziny, jakosci utrzymywanych kontaktow z rodzina dziecka, wartosci wychowawczych nowego srodowiska w jakim dz znajdzie się po odlaczeniu od rodzicow, choroba sieroca.

Choroba sieroca- to wystepujacy u dziecka wychowywanego w placowce opiek-wych zespol zaburzen oraz oraz opóźnień w rozwoju fizycznym, psychicznym spowodowany dlugotrwałą rozłąką z rodzicami.

Czynniki tkwiące w środowisku zakladowym: brak indywidualnej opieki nad dzieckiem, przewaga kontaktow bezosobowych, uboga i malo zróżnicowana liczba bodźców stymulujacych rozwój.

Objawy choroby sierocej: kiwanie się, uderzanie glowa we wszystko, wyrywanie wlosow. Do 3 roku zycia niepokój, płaczliwosc, krzykliwosc, nadpobudliwosc lub biernosc, zaburzenia mimiki, ssanie poduszki, palca, anormalne ruchy rąk i nóg, przywieranie do podlogi, ściany, wpatrywanie się pustym wzrokiem w sufit, scianę, wyrywanie włosow. Zaburzona jest u tych dzieci cala motoryka, dz późno zaczynaja siadac, raczkowac i chodzic, maja trudnosci z zasypianiem, utrzymuja słabe kontakty spol z innymi osobami.

Dzieci w wieku przedszkolnym charakteryzuje: niedojrzalosc emocjonalna, dz nie potrafi samodzielnie jesc, często mówić, a swoje niezadowolenia wyrazaja krzykiem, maja bardzo ubogi zakres pojęć i wiadomosci. Trudno skupiaja uwage. U niektórych dzieci wystepuje lepkość uczuciowa. Dziecko lgnie do kazdego bez wyboru, inne z nikim nie nawiązuja kontaktu, sa zamkniete w sobie i obojetne w stosunku to do ludzi. Nie potrafia wspolnie się bawic.

Fazy choroby sierocej:

1. Faza protestu- dziecko placze, nie je, nie śpi.

2. Faza rozpaczy- dz zachowuje się szalenczo, krzyczy, odmawia przyjmowania pokarmow, ma negatywny stosunek do wszystkiego.

3. Faza zobojetnienia (wyobcowania)najcięższa faza choroby sierocej, najbardziej wprowadza opiekunów w błąd- dz po ostrym proteście i buncie pozornie uspokaja się, często staje się bierne, podporzadkowane apatycznie, zamkniete w sobie, a w sferze uczuc jest pustka.

Skutki choroby sierocej niekiedy pozostaja na cale zycie. Osierocone dzieci wyrastaja na ludzi nie zdolnych do kochania, ich zycie uczuciowe może być puste, a obojętność w stosunku do innych ludzi może się przerodzic w okrucienstwo.

Organizacja opieki nad dzieckiem i rodzina.

Jest czescia systemu pomocy spolecznej. Organizatorem tych dzialan sa samorzady gminne i powiatowe. Podstawowe znaczenie w organizowaniu i swiadczeniu pomocy w gminie mają ośrodki pomocy spol wchodzace w sklad lokalnej administracji samorzadowej. Zajmuja się glownie ustalaniem praw do swiadczen i ich prznawania. Do gminy należy zabezpieczenie podstawowych potrzeb rodziny i dzieci mieszkajacych na terenie. Pomocy spol udzielana jest ze względu na trudne warunki, sytuacje zyciowe.

Pomocy udziela się z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomnosci, bezrobocia, niepelnosprawnosci, choroby, przemocy, ochrony maciezynstwa i wielodzietnosci, bezradnosci w sprawach opiek-wych zwlaszcza w rodzinach niepelnych, brak umiejetnosci w przystosowaniu do zycia mlodziezy opuszczajacej placowke opiek-wych, trudnosci w przystosowaniu uchodzców, alkoholizm lub narkomania, zdarzenia losowe.

Gminy przyznaja i wyplacaja zasilki stale, okresowe, celowe. Prowadza także prace socjalna na rzecz poprawy funkcjonowania osob i rodzin w ich srodowisku spol. Srodki na realizacje zadan zapewnia budzet panstwa. Zadania z zakresu pomocy spol które przekraczaja mozliwosci finansowe i organizacyjne gminy zostaja powierzone powiatom.

Powiat organizuje rózne formy wsparcia zwiazane z opieka nad dz i rodzina.

Do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie należy: 1)opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiazywania problemow spol, 2) prowadzenie specjalistycznego poradnictwa, 3) organizowanie opieki w rodzinie zastepczej, 4) zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub czesciowo pozbawionych opieki rodzicow w szczegolnosci przez organizowanie i prowadzenie osrodkow adopcyjnych, placowek opiek-wych, a także tworzenie i wdrażanie programow pomocy dziecku i rodzinie, 5) pokrywanie kosztow utrzymania dz z terenu powiatu umieszczonych w placowkach opiek- wych, 6) przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie i kontunuowanie nauki osobom opuszczajacym placowki, domy pomocy spol, zaklady poprawcze, 7) pomoc w integracji ze srodowiskiem osob majacych trudnosci w przystosowaniu się do zycia, 8) prowadzenie mieszkan chronionych i osrodkow interwencji kryzysowej.

Kierownik PCPRu może zawierac i rozwiazywac umowy cywilno-prawne z rodzinami zastepczymi w sprawach powierzenia dziecka. Współpracuje on z sądem odnosnie wychowania dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej oraz przedklada sądowi co najmniej raz w roku wykaz rodzin zastepczych. Do zadan PCPR należy również wspieranie starosty w nadzorowaniu rodzin zastepczych, osrodkow adopcyjno- opiekunczych, domow pomocy spol, placowek opiek- wych.

Role samorzadu wojewódzkiego- dzialalnosc promocyjna, programowa, inspiratorska, w dziedzinie pomocy spol a także organizowanie i prowadzenie pomocy spol i prowadzenie banku danych o wolnych miejscach w placowkach opiek-wych na terenie wojewodztwa. Organy administracji panstwowej, organizujac pomoc spol wspolpracuje z organizacjami spol i pozarzadowymi, kosciolem katolickim. Do placowek pomocy spol zalicza się osrodki wsparcia, interwencji kryzysowej, placowki specjalistyczne poradnictwa.

TYPY I RODZAJE PLACÓWEK OPIEK- WYCH:

1) INTERWENCYJNA- zapewnia dz doraźną opieke na czas trwania sytuacji kryzysowej; dostep do kształcenia dostosowanego do jego wieku i możliwości rozwojowych; opieke i wych do czasu powrotu do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie adopcyjnej, zastępczej lub placowce opiek-wych; dostep do pomocy psychologiczno- ped.

Do placówki interwencyjnej przyjmowani są wychowankowie od 11 r ż. Dz przyjmowane są na podstawie opinii sądu niezależnie od miejsca zamieszkania. Placowka sporządza diagnozę psychologiczną dziecka i jego sytuację rodzinną oraz ustala wskazania do dalszej pracy z dzieckiem. Pobyt dz w placowce nie może trwać dłużej niż 3 miesiące, w przypadku gdy postepowanie sądowe uregulowania sytuacji prawnej dziecka jest w toku, pobyt może być przedłużony o nastepne 3 mies.

Placówki interwencyjne to:

a)Pogotowie opiekuńcze- to placówka całodobowej doraźnej opieki nad dziećmi. Przebywają w niej wychowankowie skierowani na podstawie decyzji sądu i ci, którzy czekaja na decyzje sądu. Są to dzieci i młodziez, które mogą być przyprowadzone przez rodziców, opiekunów, sąsiadów, pracowników pomocy społ, policję, pedagogów. Wobec tych dzieci w późniejszym czasie podjeta zostanie decyzja sądu o możliwości dalszego pobytu w placówce. Dz otrzymują całodobową opieke, ubranie, jedzenie, miejsce do spania, uczęszczają do szkoly.

b)Policyjna izba dziecka- wychowankami są nieletni, którzy weszli w konflikt z prawem, są zagrożeni demoralizacją albo objęci środkami wychowawczymi lub poprawczymi. Są to osoby, które nie ukończyły 18 lat, a w przypadku wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych w stosunku do nich nie przekroczyły 21 r ż. W policyjnej izbie dz można zatrzymać i umieścić dz od 13 r ż. Placówka stanowi szczególny rodzaj komórki organizacyjne policji przeznaczonej dla nieletnich. Nieletni może być zatrzymany w izbie wyłącznie w przypadku popełnienia przez niego czynu przestępczego gdy zachodzi uzasadniona obawa, że będzie chciał ukryć się przed organami sprawiedliwości lub będzie próbował zacierać ślady czynu, którego się dopuścił, albo gdy nie można ustalić tożsamości. Wychowanek musi zostać zatrzymany dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania przez policję.

2) PLACÓWKA RODZINNA- tworzy jedną, wielodzietną rodzine dla dzieci, którym nie znaleziono rodziny zastępczej lub adopcyjnej; wychowuje dz w różnym wieku, umożliwia wspolne wychowanie i opieke licznemu rodzeństwu; zapewnia dz ksztalcenie , wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych; ustala zasady kontaktów dziecka z rodzicami w porozumieniu w sądem PCPR i ośrodkiem adopcyjno- opiek.

Placówki rodzinne to:

a)rodzinne domy dziecka- mogą w nich przebywac dz w roznym wieku i liczne rodzeństwa wg zasady nie rozdzielania rodzeństwa. Rodzinny dom dz powstaje, gdy wychowuje się w nim od 4 do 8 dzieci. Rodzice mogą mieć wlasne dz, są to osoby odpowiednio przygotowane przez osrodki adopcyjno- opiekuncze i zakwalifikowana (gdy dz jest malo i jeden rodzic ma szkolenie), lub gdy dz jest duzo i oboje rodz są przeszkoleni, dostaja wynagrodzenie za prace i prawo do świadczeń. Rodzice musza mieć odpowiednio przygotowany dom, wyposażeniem zajmuje się gmina. Jest to pobyt staly, ale jeśli w ordz biologicznej sytuacja poprawi się, dziecko może wrócić do biologicznych rodzicow.

b)wioski dziecięce- wioske tworzy kilkanaście domow, które mieszcza się zazwyczaj na obrzezach miast. Poza domkami znajduje się swietlica, mieszkanie dyrektora, pomieszczenie dla księgowości i pawilon, w którym mieszkaja ciocie. Rodzine wioskową tworzy matka i kilkoro dz. 2-3 osobowe pokoje, pokoj matki, kuchnia, łazienka, salon, ogródek. Matką może zostac kobieta samotna w wieku 25-45 lat (ciocie podobnie). Mama mieszka na stale w domku z dziećmi, ciocia w pawilonie, pracuje w 2 domkach na zmianę. Dyrektor mieszka na terenie wioski ze swoją rodziną. W wiosce pracują pedagodzy, psychologowie, pracownik socjalny. Przyjmowane są dz w wieku do 8 lat, jeśli maja młodsze rodzeństwo opuszczaja wioske w wieku 16 lat. Matki maja prawo do 1 dnia wolnego w tygodniu, może odwiedzac swoja rodzine i rodzina ją, ma prawo do urlopu, pracuje do wieku emerytalnego. Pracownik socjalny nawiazuje i utrzymuje kontakty z rodziną biologiczną. Dzieci po ukończeniu gimnazjum mieszkają we wspólnocie mieszkaniowej. Wymogiem jest to, że muszą się uczyć. Mieszkaja w pokojach obok siebie, wspolnie planuja budżet, piora, gotują, sprzątają. Rozwijają zainteresowania. Mamy wioskowe zblizajaze się do wieku emerytalnego tworza rodziny wygasające, mama i np. 2 dzieci wynajmuje się im mieszkania w mieście. Gdy dz ukończy 16 lat, mama odchodzi na emeryture.

3)PLACÓWKI SOCJALIZACYJNE- zapewniaja dz calodobową opiekę i wychowanie, zaspokajają jego niezbędne potrzeby. Zapewnia dzieciom zajęcia wychowawcze, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne, rekompensacyjne braki wychowania w rodzinie i przygotowujące do zycia społecznego. Dzieciom niepełnosprawnym odpowiednią rehabilitację. Zapewnia się dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych. Podejmuje działania w celu powrotu dz do rodziny naturalnej, znalezienie rodziny przysposabiającej. Plac.socjalizacyjna pracuje z rodziną dziecka, organizuje dla wychowanków odpowiednie formy opieki w środowisku. Placówki spocjalizacyjne to np. dom dziecka.

Dom dziecka- wychowankowie podzieleni na grupy wychowawcze, pracuja w nich zatrudnieni wychowawcy, 26 godzin tygodniowo jako pedagodzy, lub jako wychowawcy socjalni 40 godz tygodniowo. Mają opracowany statut, regulamin, stały program dnia. W dd pracuje dyrektor, sekretarka, księgowa, kucharz. D dz to placowka całodobowa kilkunastoletniego pobytu. Dz przebywaja do pełnoletniości, a jeśli się uczą to do czasu ukońzcena szkoły.

4)PLACÓWKI WIELOFUNKCYJNE- zapewniają dziecku całodobową opiekę, realizując zadania przewidziane dla placówki opiek-wych typu: interwencyjnego, socjalizacyjnego, wsparcia dziennego. Łączy dzienne i całodobowe działania terapeutyczne, interwencjne i socjalizacyjne skierowane na dz i rodzinę. Pracuje z rodziną dziecka w celu usprawnienia jej umiejętności opiek- wych. Placówki interwencyjne, socjalizacyjne, wielofunkcyjne mogą prowadzić hotel, to część organizacyjna placówki opiek-wych, z bazą noclegową i zapewniająca opieke i wychowanie całą dobę. Wykorzystywana jest w sytuacjach kryzysowych gdy dz ze względów rodzinnych musi czasowo zamieszkać poza rodziną za zgodą rodziców lub opiekunów prawnych lub kiedy rodzina musi czasowo uzyskać schronienie.

5)PLACÓWKI WSPARCIA DZIENNEGO zadania: pomoc w nauce, organizacja czasu wolnego, rozwój zainteresowań; stała praca z rodziną dziecka; prowadzi zajęcia socjoterapeutyczne, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, indywidualne programy korekcyjne, udzielają pomocy w sytuacjach kryzysowych w oparciu o diagnozę sytuacji dziecka i rodziny.

Placówka wsparcia dziennego zapewnia: przynajmniej 1 posiłek, wyposażenie w przedmioty potrzebne do zajęć, odzież, obuwie i inne przedmioty osobistego użytku. Przyjmowanie dz do placowek odbywa się bez skierowania. Placowka funkcjonuje przez caly rok w dni robocze co najmniej 4 h dziennie. Do placowek wsparcia dziennego należą: świetlice opiek-wych, środowiskowe, terapeutyczne, socjoter, resocjalizacyjne, profilaktyczne. Placowki są zakładane przez PCPR, fundacje, kościoły.

Kierowanie dzieci do placówek opiek-wych: podstawą skierowania jest orzeczenie sądu o umieszczeniu dz w placówce opiek-wych, albo wniosek rodzicow lub opiekunow. O pobycie dz w placowce sąd powiadamia PCPR. Placowki przyjmuja dzieci bez orzeczenia sądu, każde dz poniżej 13 r ż, zapenia się mu opieke do czasu wyjaśnienia sytuacji dz. W przypadkach wymagających natychmiastowego zapenienia dziecku opieki na polecenie sędziego doprowadzane przez policję lub osoby stwierdzające porzucenie dz, zagrożenie jego życia , przyjmowanie odbywa się przez całą dobę. Dyrektor placówki do którego zostalo przyjęte dziecko powiadamia o tym w ciągu 24 godz właściwy sąd. Przy kierowaniu do placowki nie powinno się rozdzielać rodzeństwa.

Standardy opieki i wych w placówkach opiek-wych: w placowce nie powinno jednoczesnie przebywac wiecej niż 30 dzieci. W plaćówce rodzinnej może przebywać 4-8 dzieci. Liczba dz pozostających p[od opieką 1 wychowawcy musi być odpowiednia do potrzeb dzieci oraz rodzaju prowadzonych zajęc w czasie prowadzenia ich na terenie placówki. Pod opieka 1 wychowawcy może przebywac 10-14 dz, w czasie zajęć specjalistycznych1-6 dz. W czasie zajęć odbywających się poza terenem placowki na 1 wychowawce może przypadać nie wiecej niż 14 dz, a w przypadku dz do lat 3 lub niepełnosprawnych nie wiecej niż 3. W nocy na 14 dz przypada co najmniej 2 poracowników w tym 1 wychowawca.

Dzieciom w placowce opiek-wych zapewnia się: wyżywienie dostosowane do ich potrzeb, opieke zdrowotną, dostęp do zajęć wychowawczych, kompensacyjnych, rewalidacyjnych, terapeutycznych; wyposażenie w odzież, bieliznę i inne, zabawki odpowiednie do wieku rozwoju dz; środki higienyosobistej; zaopatrzenie w leki, podręczniki i przybory szkolne; od 5 rż pieniądze do własnego dysponowania (10-50 zl); dostęp całodobowy do produktów żywnościowych i napojów; dostęp do nauki poza placówką; pomoc w nauce; uczestnictwo w zajeciach pozalekcyjnych; opłatę za pobyt w internacie szkolnym; pokrycie kosztów przejazdu do szkoły.

Placówka opiek-wych stwarza warunki do: fiz, psych i poznawczego rozwoju człowieka; poszanowania podmiotowości dz, wysłuchania jego zdania; zapewnienie poczucia bezpieczeństwa; podtrzymywanie związków emocjonalnych dziecka z rodziną; uczenie nawiązywania więzi uczuciowych oraz związków interpersonalnych, poszanowanie potrzeb religijnych dz; organizowanie czasu wolnego; kształtowanie nawyków; uczenie planowania i organizowania codziennych zajęć stosownie do wieku; przygotowanie do ponoszenia odpowiedzialności; wyrównywanie deficytów rozwojowych; uzasadnienie istotnych decyzji dotyczących dziecka z jego rodziną.

W placówce interwencyjnej, socjalizacyjnej i wielofunkcyjnej dla każdego dz prowadzi się: 1)indywidualne plany pracy; 2)kartę pobytu, która zawiera ocene relacji dz w rodzinie, funkcjonowanie spol dz, nakuki, samodzielności, stanu zdrowia, stopien emocjonalny, informacje o szczególnych potrzebach dz; 3)karte udziału w zajeciach specjalistycznych; 4)arkusze badań i obserwacji psychologa i pedagoga w placowce rodzinnej dla każdego dz prowadzi się indywidualny plan pracy, kartę pobytu.

W placowce opiek-wych mogą znajdować się 1-5 osobowe pokoje mieszkalne z właściwym wyposażeniem dla wychowanka. Składa się z : łóżka, szafek; lampki nocnej, zabawki.

W budynku powinny znajdowac się: łazienki z miejscem do prania, suszenia; pomieszczenie do odpoczynku; miejsce do cichej nauki; kuchnia, jadalnia; pomieszczenie do zajęć terapeutycznych; gabinet pielęgniarki, pokój gościnny, pokój dla dzieci chorych.

Za pobyt dz w placówce opłatę ponoszą do wysokości średniego mies. kosztu utrzymania rodzice lub opiekunowie prawni, także rodzice pozbawieni władzy rodzicielskiej, zawieszeni lub z ograniczoną władzą mogą zostać przez starostę częściowo zwolnieni ze względu na trudną sytuację materialną rodziny.

POZNAWANIE WYCHOWANKÓW

Cele poznawania wychowankow: a) zdobycie info o warunkach, w których będzie przebiegala dzialalnosc wych; b) zorientowanie się jaki jest stan poczatkowy cechy, która należy zmienic; c) sprawdzenie skutkow oddzialywan ped; d) prognoza dalszego postepowania; e) okreslenie przecietnej wartosci zjawiska np. jakiego typu zachowania charakteryzuja uczniow niesmialych.

Diagnoza (wg Woj.-Charlak)- dzialanie rozpoznawcze majace na celu przygotowanie, uzupelnianie, korygowanie, podsumowanie oddzialywania wychowawczego; rozpoznanie wyjsciowego stanu osobowosci oraz jego uwarunkowan psychospol.

Diagnoza (wg Ziemski)- rozpoznanie badanego stanu rzeczy przez zaliczenie go do danego typu albo gatunku, przez przyczynowe i celowosciowe wyjasnienia stanu rzeczy, okreslenie jego fazy obecnej oraz przewidywanie dalszego rozwoju.

Aby poznac wychowankow n-l powinien: umiec dostrzegac i rozpoznawac emocje, rozumiec w sposób empatyczny, spostrzegac i zaspokajac potrzeby drugiej osoby, rozpoznac jej mocne strony, tolerowac odmiennosc, spojrzec ze strony drugiej osoby, porozumiec się z innymi, szanowac i akceptowac drugiegi czlowieka, rozwiazywac konflikty, efektywnie pomagac i wspolpracowac, stwarzac wlasciwa atmosfere, umiec się otworzyc na innych (słuchac, umiec mowic o swoich uczuciach).

Zainteresowania wychowankow (wg Nowackiego)- sa aprobujaca postawa wobec zjawiska, powodujac zaciekawienie i chęć blizszego zaznajomienia się ze zjawiskiem. Wplywają na motywacje działań i dążeń. Z nich wyrastaja zainteresowania i pasje. Znajomosc zainteresowan dz i młodz wychowawca może właściwie organizowac im czas wolny, motywowac do podejmowania dzialań i rozumieć niektóre ich zachwowanie.

Umiejetnosci wychowankow- wychowawca powinien nauczyc wychowanka wyrazania własnych przezyc; tłumaczyc, ze nie należy rezygnowac z wyrazania uczuc. Waznym zadaniem jest ksztaltowanie postaw i wprowadzenie wychowankow w świat wartości. Wychowawca może oddziaływać na poglądy, wartości wychowanka.

Postawa- stały sposób odnoszenia się do danego obiektu. Składa się z elementu: a) myslowego- można wyrazic slownie w formie poglądu na przedmiot postawy „jaki to miły czlowiek”; b) dzialania- pewne zachowania wobec przedmiotu postawy (obdarowanie miłym slowem); c) uczuciowego-ma wyraz w wypowiedzi i zachowaniu.

Współpraca i współdziałanie w grupie.

Przy ocenie wspolpracy i wspoldzialania w grupie należy zwrócić uwage na: umiejetnoscc i zdyscyplinowanie wychowankow; ich stosunek do pracy; poczucie odpowiedzialnosci za calosc zadania; stosunek do dobra wspolnego; inicjatywe i sile woli; prawdomownosc, samokrytycyzm i skromnosc.

Zachowania konstruktywne umiejętności wspóżycia:

1. realizacja celu stojacego przed grupa- organizowanie pracy innych, podsumowanie nowych pomyslow, dostarczanie info, wyrazanie opinii, koordynowanie pracy zespolu, poszukiwanie nowych info, obrona wlasnego stanowiska, akceptacja zadan realizowanych wspolnie.

2. atmosfera w grupie- zyczliwosc, rozładowanie napięcia, podsuwanie grupie norm i standardow zachowan, analizowanie sytuacji emocjonalnej grupy.

Wspolpracy i wspułdziałaniu nie sprzyjają: agresja, tendencje do bezwzględnej dominacji, podlizywanie się, blokowanie dzialan grupy, wycofywanie się.

Sposoby poznawania wychowanków:

1. eksperyment ped- metoda badania zjawisk ped wywolanych specjalnie przez osobe badajaca w kontrolowanych przez nia warunkach, celem ich poznania. Polega na poznawaniu zaleznosci miedzy jednym lub kilkoma celowo dobranymi oddzialywaniami natury dydaktyczno- wych, a ściśle określonymi skutkami, jakie powstaja w wyniku wspomnianych oddziaływan.

2. met indywidualnych przypadkow- polega na analizie jednostkowych losow ludzkich uwiklanych w okreslone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowy biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjecia działan terapeutycznych. Można skorzystać z: wywiadu, technik projekcyjnych, testow psychologicznych.

3. monografia ped- przedmiotem są instytucje wych w rowumieniu placowki lub instytucjonalne formy dzialalnosci wych, prowadzaca do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywnosc dzialan wych oraz opracowanie koncepcji ulepszen i prognoz rozwojowych. Jej przedmiotem jest jedne, okreslony przedmiot, fakt, zagadnienie. Przydatne mogą być tutaj: ankieta, wywiad, badanie dokumentow, eksperyment ped, obserwacja uczestniczaca.

4. sondaż diagnostyczny- sposób gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk spol, opiniach i poglądach wybranych zbiorowosci, nasilaniu się i kierunkach rozwoju okreslonych zjawisk i innych zjawisk instytucjonalnie nie zlokalizowanych, posiadajacych znaczenie wychowawcze w oparciu o specjalnie dobrana grupe reprezentujaca populacje generalna, w ktorej badane zjawisko wystepuje. Przy pomocy sondazu poznaje zjawiska rozpraszane w społ oraz stany swiadomosci spol, opinie i poglądy okreslonych zbiorowosci, narastanie badanych zjawisk, ich tendencje i nasilenie. Sposoby poznawania: wywiad, ankieta, kwestionariusz, analiza dokumentow, techniki socjometryczne, obserwacje.

Obserwacja- sposób postrzegania, prowadzenia i interpretowania poznawanych danych w naturalnym ich przebiegu i pozostajacych w bezposrednim lub posrednim zasięgu widzenia i słyszenia obserwatora.

Metoda socjometrii- podawanie przez osoby badane zjawisk członkow grupy, do ktorej one należą, zgodnie z określonymi kryteriami wyboru. Dzieki niej możemy poznać: panujace w grupie stosunki spol, dostrzec postawy i nastawienie członkow grupy, zidentyfikować „gwiazdy”, wyselekcjonowac osoby odrzucone.

Rozmowa- dostarcza info o faktach, które pozwola sformulowac pewne zaleznosci, tendencje i prawidlowosci.

Wywiad- odpowiednio przygotowane spotkanie pedagoga i osoby z otoczenia poznawanego wychowanka. Wywiad dostarcza wiecej info.

Ankieta- technika gromadzenia info polegajaca na wypelnianiu kwestionariuszy. Pytania są zamknięte, konkretne, dotycza wąskiego zagadnienia.

Analiza dokumentów- technika poznawania biografii jednostek i opinii wyrazonych w dokumentach.

ROLA KOMUNIKACJI W PRACY OPIEK-WYCH

1.Istota i rodzaje komunikacji

Komunikacja ped- proces wielokierunkowy, odnosi się do 3 obszarów wzajemnie warunkujących się: języka, kodów niewerbalnych i empatycznej gotowości słuchania.

Proces komunikowania- obejmuje kodowanie i dekodowanie info. Kodowanie to przekazywanie info za pomoca kodu werbalnego i niewerbalnego. Dekodowanie- odczytywanie znaczenia odebranego komunikatu.

Rozmowa- to zachowanie przebiegające w obecności innego człowieka. polega na przesylaniu i odbieraniu komunikatów. Przebieg rozmowy zalezy od nawykow, potrzeb i umiejętności rozmówców. Rozmawiający tworzy dialog a dialog ksztaltuje przebieg myśli. Warunkiem posługiwania się metodą dialogową jest odpowiednie nastawienie wychowawcy, odejście od dominującej pozycji w procesie ped na rzecz pozycji partnerskiej.

2.Znaczenie komunikacji niewerbalnej.

Podczas rozmowy 65% to komunikaty niewerbalne. Może zastępować komunikat werbalny, regulowac przebieg komunikacji. Mogą maskować myśli lub emocje. Do komunikatów niewerbalnych zalicza się: wyraz twarzy, mimike, kontakt wzrokowy, wielkość źrenic, ruch rąk, postawa ciała, dotyk, wygląd zewnętrzny, zapach, natężenie i barwa głosu. Sygnały niewerbalne pełnią funkcję kar i nagród. Odczytując niewerbalne komunikaty odbiorca musi interpretować działania nadawcy (im bardziej te działania są niejasne tym większa jest możliwość nieporozumienia). „Podwójne wiązanie”- przekaz werbalny pozostaje w sprzeczności z niewerbalnym. Przekaz niewerbalny jest bardziej niejasny i trudny do odczytania. Warunkiem adekwatnego wyrazania uczuc i postaw w sposób niewerbalny jest świadomość istnienia mowy ciała oraz opanowanie jej podstawy.

3.Style porozumiewania się.

a)styl nie partnerski- człowiek inaczej traktuje wlasne potrzeby, preferencje i zamierzenia niż oczekiwania i dążenia rozmówcy. W rozmowie koncentruje się na sobie. Może występować w 2 postaciach: 1) jednostka może nie liczyc się w rozmowie z druga osoba. Jej zachowanie charakteryzuje się tym, ze: rozpoczyna i konczy rozmowe, gdy sama tego chce, bez względu na preferencje rozmówcy. Usiłuje kierowac postepowaniem drugiej osoby. 2) nieliczenie się z własnymi potrzebami. Człowiek godzi się na lekceważące traktowanie ze strony innych. Może to być: przyzwolenie na nieuważne słuchanie, przerywanie, zgoda aby inni kierowali przebiegiem rozmowy i narzucali jej temat, uleganie żądaniom. Konsekwencją niepartnerskiego komunikowania się jest to, że nie daje on możliwości udzielenia info zwrotnych, ujawnienia własnych przeżyć. Takie komunikowanie stwarza niebezpieczeństwo braku porozumienia.

b)Styl partnerski- dbałość o realizację potrzeb, oczekiwań i preferencji własnych i rozmówcy. Komunikowanie partnerskie przyczynia się do uzyskania porozumienia. Charakterystyczne jest: uważne słuchanie rozmówcy, troska o jasność wypowiedzi własnych. Przyjazne warunki rozmowy skłaniają osoby do dzielenia się osobistymi przeżyciami. Może wyzwalać przekazywanie wprost własnych myśli i przezyć, udzielaniu info zwrotnych.

4.Kompetencje komunikacyjne wychowawcy.

Kompetencje komunikacyjne- zdolność do wchodzenia w interakcje, wybieranie zachowań komunik w taki sposób, aby w spotkaniach z innymi gwarantowały one sukces w realizacji celów i były dostosowane do wymagań sytuacji.

Kompetencje komunikacyjne: empatia, plastyczność, interakcyjne opanowanie.

Warunki osiągnięcia kompet komunikacyjnych:

a)posiadanie kompetencji lingwistycznych: poznawcze używanie języka- rozpoznajemy sytuacje i wydajemy sądy; interakcyjne używanie języka- regulowane akty mowy, treści tylko wzmiankowane, akty odwołują się do norm i wartości; ekspresywne używanie języka- prezentujemy przekonania i intencje.

b)umiejętność posługiwania się komunikatami niewerbalnymi oraz regulowanie relacji między komunikatami werbalnymi a niewerbalnymi;

c)akceptacja- okazywanie akceptacji powinien udzielac dzieciom wychowawca. Polega ona na wysylaniu przez ped specyficznych komunikatów. Dobrze udzielona pomoc daje odbiorcy poczucie wzmocnienia, oparcia, rozjaśnienia wątpliwości i uporządkowania myśli, uspokojenia;

d)rozumienie empatyczne- polega na umiejętności wczuwania się w ich stany i procesy psychiczne, a zwłaszcza w sposób postrzegania przez nich otaczającego świat. Stanowi zdolność widzenia rzeczy, zjawisk, ludzi oczami samych dzieci.

e)autentyczność-szczere, spontaniczne zachowanie, bycie sobą, inteligencja uczuć i wypowiedzi z zachowaniem.

f)wiarygodność- decyduja o niej 4 czynniki: jawność intencji, przejawy ciepła i życzliwości, solidność jako źródło info, dynamika nadawcy.

g)aktywne słuchanie- może wyzwalać aktywność dz, jego dobre samopoczucie, czynnik podnoszący samoakceptację, dający dziecku wsparcie i poczucie szacunku i poszanowania jego godności.

h)udzielanie info zwrotnych- celem przekazywania i odbierania info zwrotnych jest zwiększanie stopnia wzajemnego poznania i zrozumienia, stworzenie warunków do rozwojowego funkcjonowania w relacjach interpersonalnych poprzez możliwość otwartego, szczerego wyrazania swoich myśli i odczuć wynikających z kontaktów z innymi.

6.Rozwiajnie kompetencji komunikacyjnych.

Wychowawca powinien zadbać o to, aby atmosferze akceptacji, zrozumienia i zaufania wychowankowie mogli ćwiczyć i rozwijać pewne umiejętności komunikacyjne. Należy ukazać dz młodz specyfike komunikacji niewerbalnej, zapoznać ich z zasadami konstruktywnego komunikowania się, pokazac różnicę i dać odczuć przez dobór odpowiednich ćwiczeń skutki biernego i aktywnego słuchania dla procesu porozumienia oraz zaznajomić z zasadami udzielania info zwrotnych.

TWÓRCZOŚĆ W PRACY OPIEK-WYCH.

Twórczości na gruncie psychologii humanistycznej. Przedstawiciele- Rogers, Maslow, Fromm. Twórczość to wartość nadajaca zyciu ludzkiemu sens i drogę prowadzącą do zdrowia psychicznego. Jest głęboko zakorzeniona w naturze człowieka i przysługuje wszystkim ludziom.

Rodzaje twórczości:

a)pierwotna- (samorealizująca), polega na spontanicznej aktywności człowieka, przejawia się w zyciu codziennym, w chwili natchnienia, inspiracji i zaciekawienia, nie znajduje odzwierciedlenia w odkryciach i wynalazkach.

b)twórczość wtórna- oparta na talentach i uzdolnieniach. Wymaga pracowitości, dyscypliny i znajomości odpowiednich technik. Znajduje wyraz w wytworach o dużej wartości artystycznej.

Twórczość a psychologia poznawcza.

Twórczość- to aktywność przynosząca wytwory dotąd nieznane, ale społecznie wartościowe; proces przynoszący wytwory nowe i użyteczne.

Kryterium weryfikacji twórczości: nowość; użyteczność; wartość społeczna; oryginalność; trafność.

Twórczość (J.Guilford)- procesem wspierającym twórczość jet myślenie. Aby kształcić osoby twórcze należy rozwijać myślenie dywergencyjne, ponieważ charakteryzuje ono problemy, gdzie wystepuje możliwość wielu rozwiązań, jest to najważniejszy czynnik myślenia twórczego.

Czynniki sprzyjające aktywnej twórczości (wg Guilforda i Lowenfelda): a) wrażliwość na problemy (pozwalaja dostrzegac subtelność, postrzeganie tego co niezwykłe, odkrywanie potrzeb); b) zdolność do pozostawania w stanie gotowości (otwartość i płynność myśli; c) mobilność (możliwość szybkiego przystosowania się do nowych sytuacji); d) oryginalność; e) zdolność do przeobrażania i do nowych oznaczeń (zdolność poprawnego posługiwania się myślą, aby nadać nowe znaczenie materiałom); f) analiza i zdolność do abstrakcji (przechodzenie od syntetycznej percepcji rzeczywistości do określenia ich szczegółów); g) synteza (gromadzenie wielu przedmiotów by nadać im nowe znaczenie); h)organizacja koherentna (zdolność do harmonizowania myśli, wrażliwości i zdolności postrzegania).

1.Twórczość jako myślenie asocjacyjne- tworzenie nowych wytworów można wyjaśnić działaniem kojarzenia idei.

2.Twórczość jako proces rozwiązywania problemów- trening w rozwiązywaniu problemów kształtuje określoną postawe wobec rzeczywistości, wyrażającą się w nastawieniu na wyszukanie problemów, chęć ich rozwiązania, podatność na ładunek motywacyjny.

Twórczość wg Kocowskiego- jest szczególnym przypadkiem procesu rozwiązywania problemów. Polega na wytworzeniu w umyśle, przekształceniu i wzbogaceniu obrazu sytuacji problemowej i celu tak długo, aż człowiek odnajdzie zadawalający go sposób osiągnięcia celu w danej sytuacji.

Koncepcja twórczych operacji umysłowych (E.Nęcka)- proces tworzenia utożsamia on z operacjami intelektualnymi, biorąc udział w myśleniu twórczym. W twórczości obserwuje się specjalny ich przebieg, przez co dzieło wykazuje właściwości nietypowe i niespotykane.

Wyróżnia się 6 grup operacji intelektualnych: 1) rozumowanie dedukcyjne (dedukcja musi być konsekwentna; kompletna; hipotetyczna) 2) Rozumowanie indukcyjne (wyciągnięcie wniosków z niepełnego zbioru przesłanek) 3) Metaforyzowanie 4) Dokonywanie skojarzeń 5) Abstrahowanie 6) Dokonywanie transformacji (zmienianie wszystkich lub niektórych cech obiektu, aby końcowa postać różniła się od postaci wyjściowej).

Postawa twórcza- zespół dyspozycji poznawczych, emocjonalno- motywacyjnych i behawioralnych, który umożliwia jednostce reorganizowanie dotychczasowych doświadczeń, odkrywanie i konstruowanie czegoś dla niego nowego i wartościowego. Jest to ukształtowana właściwość poznawcza i charakterologiczna, wykazująca tendencję, nastawienie do przekształcania świata.

Cechy rozwoju postawy twórczej: 1)szczególny sposób postrzegania świata; 2) otwartość umysłu i tolerancja dla dwuznaczności; 3) niezależność i odwaga; 4) spontaniczność i ekspresyjność w wyrażaniu myśli i uczuć; 5) brak obawy przed nieznanym; 6) zdolność koncentracji i fascynacja zadaniem; 7) życzliwe poczucie humoru; 8) zdolność do integrowania przeciwieństw.

Ekspresja twórcza- odsłanianie siebie, stawanie się przejrzystym dla innych. Zalezy od 3 warunków: motywacji wewnętrznej, klimatu porozumienia i potrzeby wolności.

Wychowanie twórcze- powinno polegać na stwarzaniu warunków sprzyjających rozwojowi tych cech i uczeniu się w wolności. Proces ten musi angażować całą osobę- wychowanka-, również i uczucia. Dużą rolę odgrywa cel wychowania i metody jego osiągnięcia. Jednym z celów wychowania jest ukształtowanie postawy twórczej wychowanków (kreatywne nastawienie do rzeczywistości, otwartość na nowe doświadczenia, akceptowanie tego co nowe).

Techniki stymulacji myslenia twórczego:

1)twórcze rozwiązywanie zadań- techniki, których a)celem jest rozwiązanie konkretnego zadania za pomocą odpowiednich zabiegów; b)narzędzie służące wymyślaniu rozwiązania (burza mózgów, analiza morfologiczna).

2)trening twórczości- techniki, których celem jest rozwijanie twórczych zdolności jednostek i zespołów ludzkich. Człowiek w tym przypadku jest celem oddziaływań, a techniki mają to działanie ułatwiać.

Zasady psychodydaktyczne zajęć twórczych:

1)zasada facylitacji- usprawnianie i ułatwianie procesu zdobywania wiedzy i opanowania umiejętności oraz na pomocy uczącym się w tworzeniu.

Właściwości i umiejętności nauczyciela facylitatora twórczości:

a)uczuciowe współbrzmienie z uczniami- empatia; b) autentyczność i otwartość; c) asertywność; d) akceptacja.

2)zasada ludyczności- nastrój ludyczny powinien pojawiać się w wyniku stosowania ćwiczeń pobudzających procesy twórczego myślenia i technik rozwijania twórczej ekspresji.

3)zasada różnorodności- należy równomiernie korzystać z metod analitycznych (realizowanie określonych operacji intelektualnych i przestrzeganie właściwej kolejności czynności w rozwiązywaniu problemów, odwołują się do myślenia krytycznego) i intuicyjnych (odwołują się do myslenia spontanicznego, biorą pod uwagę przeczucia, natchnienia. Ich celem jest wykorzystanie racjonalnych, twórczych pomysłów).

4)zasada niedoceniania- wprowadzenie oceny otwartej z wykorzystaniem info zwrotnych.

5)Zasada wzmacniania procesu twórczego- organizowanie przez n-la ćwiczeń, stawianie otwartych pytań, pomaganie uczniom mniej zdolnym.

6)Zasada przeciwdziałania przeszkodom utrudniającym twórczy rozwój dz i młodzieży- pomoc uczniom mającym trudności w pokonywaniu konkretnych barier (intelektualnych, emocjonalnych, społecznych) w procesie twórczym.

7)Z.osobistej twórczości n-la- wychowawcy.

WSPOMAGANIE WYCHOWANKÓW W PROCESIE UCZENIA SIĘ.

Rodzaje i uwarunkowania pamięci.

Pamięć- właściwość człowieka, umiejętność pozwalajaca gromadzic i wykorzystywać info docierające ze swiata zewn i organizmu.

Rodzaje pamięci:

a)to, co zapamiętujemy- obrazowa, słowna, uczucia.

b)udział woli w zapamiętywaniu- dowolna, mimowolna.

c)zmysł który berze udzial w zapamiętywaniu- wzrokowa, słuchowa.

d)czas przechowywania info- ultrakrótkotrwała, bezpośrednia, krótkotrwała, długotrwała.

Proces zapamiętywania:

1)zarejestrowanie info- czynniki: nastawienie (w jakim stopniu chcemy cos zapamiętać); zainteresowanie.

2)Przechowywanie info- do tego służy pamiec zmysłowa, krótkoterminowa, długoterminowa.

Strategie zwiększające efektywność pam.długoterm: a) porcjowanie; b) adekwatność i zainteresowanie; c) praktyczne wykorzystanie; d) kojarzenie; e) przedstawianie obrazowe.

Koncentracja uwagi- wchodzi w zakres porównywania, analizowania, syntetyzowania i klasyfikacji pojęć. Świadomie ukierunkowana zdolność w procesie uczenia się.

Aktywne uczenie się- podkreślanie istotnych zdań, zaznaczanie fragm. Tekstów, notowanie na marginesie, komentowanie ustne, formułowanie pytań do zagadnień, recytowanie tego co czytamy.

Pamięć wzrokowa- uwarunkowana przez skupienie uwagi.

Kompletna obserwacja składa się z: a) wyboru obiektu do obserwacji; b) skupienie na nim uwagi; c) analiza obiektu i porównanie go z podobnymi obiektami.

Czynniki ułatwiające zapamiętywanie:

1)Powtarzanie (zrozumienie, rozłożenie nauki w czasie, uczenie się na głos, utrwalanie, zasada całości, zaufanie do własnych możliwości, reintegracja.

2)Angażowanie wyobraźni- stosowanie wyobrażenia: ruchu, koloru, wielkości, ilości, wprowadzanie atmosfery zabawy, stosowanie symboli, porządkowanie, numerowanie, stosowanie pozytywnych, przesadnych wyobrażeń.

3)Stosowanie technik pamięciowych- akronimy (pierwsze litery PKO), akrostychy, rymonimy, system łączenia parami, metoda mnemotechnicznych historyjek.

Sposoby usprawniania uczenia się-

1)Umiejętność szybkiego czytania- ogarnianie wzrokiem coraz większej ilości wyrazów, nie należy wracać do przeczytanych słów, nie wymawiac szeptem czytanych słów, po przeczytaniu zrobić w pamięci przegląd zawartych w tekście myśli. Należy mieć również świadomość celu czytania.

2)Umiejętność sporządzania notatek- notatki pozwalają utrwalić wiadomości, myśli. Dobrze sporządzona notatka przyspiesza proces zapamiętywania, zwiększa koncentrację i motywację. Aby notatka spełniała swoje warto stosować skróty językowe, oznaczenia graficzne i kolory.

Usamodzielnianie wychowankow w swietle rozporzadzenia.

Roporzadzenie Ministra Polityki Spol z dn 23.12.2004 w sprawie udzielania pomocy na usamodielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie. Warunkiem przyznania pomocy pieniężnej na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki przez staroste jest:

1. wskazanie przez osobe usamodzielniania co najmniej 2 mies przed osiagnieciem pelnoletnosci tej osoby, która podejmuje się pelnienia funkcji opiekuna usamodzielnienia oraz przedstawienie pisemnej zgody tej osoby.

2. zlozenie indywidualnego plau usamodzielnienia;

3. zlozenie wniosku o przyznanie pomocy.

Warunkiem przyznania pomocy pienieznej na kontynuowanie nauki jest okreslenie planu kontynuownaia nauki i przedlozenie na poczatek kazdego semestru zaswiadczenia stwierdzajacego kontynuowanie nauki. Pomoc taka jest przyznawana na czas trwania rokuszkolnego. Wysokosc pomocy pienieznej na usamodzielnienie dla osoby opuszczajacej placowke typu socjalizacyjnego,, rodzinnego, lub domu pomocy spol dla dz niepelnosprawnych intelektualnie, dom dla matek z maloletnimi dz i kobiet w ciązy ustala się w kwocie:

a)400% podstawy gdy osoba przebywala w placowce przez okres powyżej 3 lat;

b)200% podstawy gdy osoba przebywala w placowce przez okres od 2 do 3 lat;

c)100% podstawy gdy osoba przebywala w placowce przez okres o roku do 2 lat.

Wysokosc pomocy pienieznej na usamodzielnienie dla osoby z rodziny zastepczej lub opuszczonej mlodziezy, zaklad poprawczy, schronisko dla nieletnich w kwocie:

a)300% podstawy dla osoby, która przebywala powyzej 3 lat;

b)200% dla osoby, która przebywala od 2 do 3 lat;

c)100% od roku do 2 lat.

Oprocz tych kwot- otrzymuja pomoc na zagospodarowanie, kwota nie może przewyzszac 300% podstawy. W skald tej pomocy wchodzi: materiały niezbedne do przeprowadzenia remontu i wyposazenia mieszkania; niezbedne narzedzia domowe, pomoc naukowa, sprzet rehabilitacyjny, sprzet, który może sluzyc do podjecia zatrudnienia.

Indywidualny program usamodzielnienia staje się podstawa przyznania swiadczen. Przygotowuje go osoba usamodzielniania z opiekunem przy wspolpracy z PCPR.

Zadania opiekuna osoby usamodzielnianej:

1. zapoznanie się z dokumentacja i drogą zyciową osoby usamodzielnianej;

2. opracowanie wspolnie z osoba usamodzielniana indywidualnego programu usamodzielnienia;

3. ocena realizacji indywidualnego programu usamodziel oraz jego modygikowania;

4. wspolpraca z rodzina osoby usamodzieln, oraz ze srodowiskiem lokalnym, szkołą,

5. opiniowanie wniosku o pomoc pieniezna na usamodzielnienie i pomoc pieniezna na kontynuownaie nauki.

Praca ośrodków adopcyjno- opiekunczych:

Zadania ośrodkow:

1. gromadzenie informacji o dzieciach, które mogą być przysposobione lub umieszczone w rodz zastepczej;

2. przeprowadzenie badan ped i psych oraz wywiadow srodowiskowych dotyczacych osób, które wyrażają gotowość przysposobienia dziecka lub pelnienia funkcji rodz zastepczej czy prowadzenie placówki rodzinnej;

3. wydawanie zaswiadczen kwalifikacyjnych ukonczenia szkolenia dla rodzin zastepczych oraz wydawanie kandydatom do prowadzenia placowek rodzinnych opinii o posiadaniu odpowiedniego przygotowania;

4. dobór rodziny przysposabiajacej ze względu na potrzeby dziecka;

5. prowadzenie pomocy psychologicznej, poradnictwa ped i prawnego dla rodzicow dzieci umieszczonych w placowkach rodzinnych;

6. wspópraca z sądem opiekunczym;

7. udzielanie pomocy w przygotowaniu wniosków o przysposobienie lub usamodzienienie rodzin zastepczych i zgromadzeniu niezbednych dokumentow;

8. dzialalnosc edukacyjna i upowszechniajaca tworzenie rodzin przysposabiajacych, zastepczych i placowek rodzinnych.

Ośrodek adopcyjno-opiek wspolpracuje z rodzina naturalna, zastepcza i przysposabiajaca w zakresie opieki i wych dziecka w szczegolnosci w dziedzinach: a) diagnozy ped i psychologicznej dz i rodz; b) problemy wych w rodzinie; c) problemy zwiazane z rozwojem rodziny; d) terapia rodzinna.

Kwalifikowanie dzieci do przysposobienia- osrodek adopcyjno- opiek kwalifikuje do przysposobienia dzieci zgloszone przez matki biologiczne, szpitale, zaklday opieki zdrowotnej, placowki opiek wych, które podaja info o takim dziecku. Klasyfikacja obejmuje:

1. ustalenie sytuacji prawnej dz ;

2. ocene stopnia mozliwosci nawiazania przez dz więzi emocjonalnej w nowej rodz;

3. okreslenie dpecyfiki potrzeb dziecka.

Osrodek adopcyjno- opiek sporzadza dla dz zakwalifikowanego do przsposobienia diagnoze psych-ped oraz gromadzi info o stanie zdrowia dz. Po zakwalifikowaniu do przysposobienia dane dz umieszcza się w prowadzonym przez osrodek adopc-opiek banku danych o dz oczekujacych na przsposobienie i kandydata zakwalifikowanych do pelnienia funkcji rodz zastepczej lub adopcyjnej.

Dla dz zakwalifikowanego osrodek adopc-opiek poszukuje rodzin zglaszajacych się gotowosc adopcji w ciagu 1 miesiaca od dnia zakwalifikowania dz do grupy. W przypadku gdy w tym terminie nie pozyska się rodz adopcyjnej osrodek prowadzacy wojewodzki bank danych przekazuje w ciagu 7 dni info o dziecku do wojewódzkich bankow danychprowadzonych przez osrodki w innych woj. Gdy w terminie 2 miesiecy nie pozyska się dla dz adopc osrodki prowadzace woj. Banki danych przekazują w ciągu 7 dni info o dz do centralnego banku danych o dz oczekujacych na przysposob. Dz może być zakwalifik do grupy za granicą po wyczerpaniu wszystkich możliwości znalezienia rodz przysposab na terenie kraju.

Funkcjonowanie rodzin zastępczych.

Dziecku pozbawionemu calkowicie lub czesciowo opieki rodz zapewnia się opieke i wych w rodz zastepczej. Rodz zastepcza zapewnia dz warunki rozwoju i wych odpowiednie do jego stanu zdrowia i poziomu rozwoju w tym: odpowiendie warunki bytowe; możliwosci rozwoju fiz i psych, spol; mozliwosc zaspokojenia indywidualnych potrzeb dz; możliwość właściwej edukacji i rozwoju zainteresowan; odpowiednie warunki do organiz czasu wolnego.

Umieszczenie dz w rodz zastepczej nastepuje na podstawie orzeczenia sądu. W przypadku pilnej sprawy zapewnia dz opieki zast umieszczenie dziecka w rodz zast jest możliwe na podstawie umowy cywilno- prawnej zawartej miedzy rodzina zast a starosta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej rodziny. O zawartej umowie starosta zawiadamia sąd. Pelnienei funkcji rodz zastepczej może być powierzone związkom małżenskim.

Warunki małżenstwa do rodz zast:

1. daja rękojmie należytego wykonywania zadań rodz zast.

2. Maja stale miejsce zamieszkania;

3. Korzystaja z pelni praw cywilnych i obywatelskich;

4. Nie są i nie były pozbawione praw rodz;

5. Wywiązuja się z obowiazkow alimentacyjnych;

6. Nie sa chore na choroby nieuleczalne;

7. Maja odpowiendie warunki mieszkalne i stale żródlo dochodu;

8. Uzyskaly pozytywna opinie osrodka pomocy spol właściwego ze względu na miejsce zamieszkania.

Przy doborze rodz zastepczej uwzględnia się:

1. osoby spokrewnione z dz jeśli daja gwarancje poprawy sytuacji dz;

2. przygotowanie kandydatow do pelnienia funkcji rodz zast.

3. Odpowiednia różnica wieku;

4. Poziom rozwoju i sprawnosc dz;

5. Zasada nierozłączania rodzeństw;

6. W miare mozliwosci opinia wyrazona przez dz.

Podzial rodzin zastępczych:

a)spokrewnione z dzieckiem;

b) niespokrewnione z dz- pelnienei funkcji tej rodziny wymaga: uzyskania pozytywnej opinii dla pomocy spol, odbycie szkolenia i uzyskanie zaswiadczenia kwalifikacyjnego. Z rodzina zawiera się umowę i rodzina otrzymuje wynagrodzenie z tytułu świadczen opieki i wychowania;

c) zawodowe nie spokrewnione z dz: wielodzietne (umieszcza się w tym samym czasie nie mniej niż 3 i nie wiecej niż 6 dz),specjalistyczne (umieszcza się dz niedostosow spol, z dysfunkcjami, problemami zdrowot), o charakterze pogotowia rodzinnego (nie wiecej niż 3 dz na pobyt okresowy do czasu unormowania się sytuacji życiowej dz nie dłużej niż na rok; nie może odmówić przyjecia dz w wieku do 10 lat jeśli zostalo doprowadzione przez policje i znajduje się w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia, zostało porzucone i gdy nie jest możliwe ustalenie tożsamości miejsca pobytu i rodz dziecka).

Rodziny zatsepcze uczestnicza w szkoleniu organizowanym przez PCPR lub na jego zlecenie przez ośrodek adopcyjno- opiekunczy. Prowadzi się wg indywidualnego planu szkolenia w zalezności od potrzeb rodziny. Rodzinie zastepczej udziela się pomocy pienieznej na pokrycie kosztow utrzymania umieszczonego w niej dziecka. Podstawa wynosi 647,42. Za pobyt dz w rodz zastepczej oplatę na częściowe pokrycie kosztow utrzymania dz umieszczonego w tej rodzinie wnosza rodzice.

Samoocena w procesie wychowania.

A.Adler- tendencje do ponizania innych ma swoje żródło w poczuciu niższości jednostki.

E.Fromm- prawdziwy szacunek dla wlasnej osoby jest podstawa autentycznej miłości i szacunku dla innych ludzi.

Istnienei zalezności między samoocena a stosunkiem innych ludzi jest istotne w wychowaniu. Powiązanie to wyjasnia mechanizm powstawania konfliktów i wrogich nastawien (nieprzychylny stosunek ucznia do n-la, nieufny stosunek do rodzicow, czeste krytykowanie innych). Postawy mogą mieć źródlo w niewlaściwej samoocenie ucznia. Wplywajac na zmiane samooceny można zmienic układ stosunkow interpersonalnych w grupie isamych uczniow. Samoocena wywiera wplyw na równowage emocjonalną jednostki, jej aktywność.

Samoocena- to zespół sądów i opinii, które jednostka odnosi do własnej osoby. Dotycza one cehc fizycznych, psychicznych, umiejetnosci, uzdolnien, rezultatów dzialan podejmowanych przez jednostke i jej pozycji spol.

Sądy o sobie:

a)publiczne- czlowiek gotów jest powiedziec innym; b) prywatne- czlowiek ma dla siebie i jedynie w chwili zwierzen może je powiedziec innym; c) idealne- charakteryzuja czlowieka z punktu widzenia tego jakim być powinien.

Jest to projekcja siebie w sfere wyobrażen idealnych. Ten sam czlowike może roznie oceniac swoje cehcy i właściwości w zależności od sytuacji. Miarą samooceny globalnej jest poziom oceny tej cechy, którą jednostka uważa za dominującą wśród innych, która przedstawia dla niej wysoką wartość. Cecha ta zmienia się w zalezności od wartości uznawanych przez jednostke, jej wieku i aktualnej sytuacji zyciowej.

Rodzaje samooceny:

1. stabilna i niestabilna;

2. adekwatna i nieadekwatna;

3. zawyżona i zanizona.

Samoocena niestabilna- zaczyna się ksztaltowac w okresie wczesnego dziecinstwa ok. 12 rż. Jest niestabilna, nieukształtowana. U mlodzieży- gdy jednostka zmienia sądy o sobie pod wplywem aktualnych doswiadczen i zmieniających się o niej opinii innych ludzi. Z wych punktu widzenia jest to samoocena niekorzystna okreslana jako zaburzona. U dorosłych- ta samoocena jest przykladem niedojrzałej swiadomości siebie w zwiazku z dezintegracja swiadomości siebie.

Samoocena stabilna- względnie staly system opinii i sądów o własnej osobie, który nie ulega gwałtownym i nieprzewidzianym zmianom, może wystepowac jako samoocena adekwatna i nieadekwatna.

Samoocena adekwatna-czlowiek ocenia się zgodnie z rzeczywistymi właściwościami i możliwościami. Czlowiek z ta samoocena trafnie ocenia swoje zalety i wady, zna swoje możliwości, jest w stanie przewidziec wyniki podejmowanych działan. Podejmowane prace koncza się sukcesem. Ludzie ci zadowoleni sa ze stosunkow interperson, a ich potrzeby sa zaspokajanie uczciwie. Uczniowie o tej samoocenie sa popularni w grupie, zajmuja wysoka pozycje spol. Sa to ludzie szczesliwi.

Samoocena nieadekwatna- uczniowie oceniaja siebie niezgodnie z rzeczywistoscia. Może wystepowac jako samoocena zawyżona lub zanizona.

Samoocena zawyżona- czlowiek przecenia swoje możliwości, wybiera do realizacji zadania zbyt trudne, naraza się sam na porażki, unika podejmowania działan, którum moglby sprostac, i pozbawia się możliwosci osiagniecia sukcesu, ignoruja niepowodzenia lub obnizają poziom aspiracji, ryzykanci.

Samoocena zanizona- gdy siebie nie docenia, może doprowadzic jednostke do stanu chorobliwego, przejawiaja tendencje do izolacji spol, pozostaja w stanie ciaglego wewnetrznego napięcia i obawy, silniej reaguja na krytyke, zart a nawet nagrody. Przeceniaja własne porażki, przejawiaja silna reakcje emocjonalna na niepowodzeenia.

Kształtowanie samooceny w procesie wychowania:

Ksztaltowanie adekwatnej saooceny wtmaga od wychowawcy dobrego poznania ucznia oraz zjawisk i procesow grupowych. To poznanie jest punktem wyjscia do pracy indywidualnej i grupowej. Podstawowa metodą oddzial indywidualnego są rozmowy z uczniem, majace na celu pomoc mu w samopoznaniu i zobiektywizowaniu jego sytuacji.

Zasada dodawania odwagi- polega na zachecaniu do wysiłku, pokonywania trudnosci oraz na ukazywaniu wychowankowi jego mocnych stron.

Czynnikiem ksztaltowania samooceny sa sukcesy wychowanka. Należy umozliwic wychowankom osiaganie sukcesow poprzez stawianie zadan na miare ich mozliwosci.

Uczniom o zaburzonej samoocenie trzeba powierzyc zadania wymagajce wspoldzialania oraz tworzyc sytuacje, w których trzeba nawiazac kontakty społeczne.

Samoocena wychowankow jest w scislym zwiazku z ich pozycja i rola w grupie. Wychowawca powinien kontrolowac i regulowac uklad stosunko interpersonalnych w grupie tak, by było najmniej osob odrzuconych i izolowanych. Służą do tego techniki socjometryczne. Wspolpraca i wspoldzialanie korzytsnie wplywaja na uklad stosunkow interpersonalnych, przyczyniaja się do zmian w zakresie stosunku uczniow do samych siebie. Ksztaltowanie stosunkow interpersonalnych poprzez aktywizacje spoleczna, włączanie uczniow do prac samorzadowych, organizowanie wspolpracy korzystnie wplywaja na jakosc samooceny. Porzadane efekty osiagaja wychowawcy o demokratycznym stylu kierowania, którzy ulatwiaja wzajemne kontakty.

Wartości w pracy opiekuńczo- wychowawczej.

Wartości- problematyka zajmuje się aksjologia. Prezentuje ona poglady dotyczace różnych ujęć wartości, jest wyznacznikiem celow wychowania. Miedzy wartosciami i celami wychowania istnieje scisly zwiazek. Przy celach wychowawczych zwraca się uwage na eksponownaie systemu wartosci, ksztaltowanie i uznawnaie norm życia społecznego, ksztaltowanie postaw i stosunkow miedzyludzkich. Realizacja celow i kierunkow dąrzen zależy od akceptowanych przez jednostke wartosci. Uznawane wartosci zaleza od czynnikow kulturowych, spol, osobowosciowych i sytuacyjnych.

Wartosci (psychologia)- wiaza się ze zjawiskiem wyboru. Stanowi to, co jest wazne dla isnienia aktywnosci i rozwoju czlowieka w roznych okresach jego zycia, wyobrazenia i przekonania jednostki o tym co jest wazne i godne do osiagniecia.

Wartosci (pedagogika)- wszystko to co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki i spoleczenstwa co jest godne porzadaniam co łączy się z pozytywnymi odczuciami i stanowi cel dążen ludzkich. Jest tez podstawa do uznania czegos za dobre lub złe.

Rodzaje wartosci (wg Sprangera)-

1. teoretyczne- ważne dla ludzi, którzy cenia odkrywanie prawdy jaką daje nauka;

2. ekonomiczne- charakterystyczne dla ludzi ceniących dobra materialne;

3. estetyczno- artystyczne- dla ludzi ceniacych przezycia piękna i harmonii.

4. Spoleczne- charakterystyczne dla ludzi ceniacych dzialania na rzecz innych;

5. Polityczne- reprezentowane przez ludzi, którzy cenia władze i wplywy;

6. Religijne- charakterystyczne dla ludzi ceniących prawdy, których źródlem sa religie.

Wartości (wg Rokeacha)-

1. ostateczne- odnosza się do najwazniejszych celow. Zalicza się do nich bezpieczenstwo zawodowe, rodziny, dojrzała miłość, dostatnie zycie, mądrość, poczucie dokonania, godnosci, prawdziwa przyjazn, rownowaga wewnetrzna, szczescie, uznanie spol, wolnosc, zbawienie, życie pelne wrażen.

2. Instrumentalne- dotycza sposobu postępowania. Ambocje, zdolnosci, czystosc, umiejetnosc przebaczenia, uczciwosc, twórczosc, niezaleznosc, logicznosc, posłuszenstwo, odpowiedzialnosc.

Wartosci (wg Jedlinskiego)-

1. wartosc transcendentna- bóg, swietosc, wiara, zbawienie.

2. Wartosc uniwersalna- dobro, prawda.

3. W.estetyczne- piekno.

4. W.poznawcze- wiedza, mądrosc, refleksyjnosc;

5. W.moralne- bohaterstwo, godnosc, honor, miłość, sprawiedliwosc, skromnosc, uczciwosc.

6. W.spoleczne- demokracja, patriotyzm, solidarnosc, tolerancja.

7. W.witalne- siła, zdrowie, zycie;

8. W.pragmatyczne- praca, spryt, talent, zaradnosc.

9. W.prestiżowe- kariera, sława, władza, majatek, pieniadze.

10. W.hedonistyczne- radosc, seks, zabawa.

Teorie wartosci:

1. Psychologiczne- koncentruje się wokół procesu internalizacji wartosci i funkcji wartosci moralnych w rozwoju osobowosci. Wiąże się z superego i ego idealnym. Wartosci moralne jednostki wywodza się z dziecinstwa i konfliktow przezywanych przez dz, pochodza z okresu zaleznosci dz od doroslych. Proces formowania się superego rozpoczyna się w fazie analnej. To proces wazny u chlopców i polega na przejmowaniu od ojca systemu wartosci i przekonan moralnych na skutek identyfikacji z nim.

Introjekcja- nieuswiadomione przejmowanie wartosci, postaw i zachowan zgodne z oczekiwaniami rodzicow. Superego ksztaltuje się przez 6 r ż. Zawiera zbior zakazow i nakazów nabytych nieswiadomie, silnych, stałych i nie podatnych na zmiany.

Drugi rodzaj procesu internalizacji wartosci wiąże się z ego idealnym, które jest systemem aspiracji, ideałów, celów nabytych przez swiadome i selektywne naśladownictwo i identyfikacje. Ego idealne ksztaltuje się w dziecinstwie i okresie adolescencji, jego tresci sa bardziej racjonalne , podatne na zmiany. System wartosci nie jest calkiem statyczny, podlega wpływom zewn i wewn. Super ego spelnia funkcje zbiorow nakazow i zakazów.

2. Behawiorystyczne- Skinner sprowadza wartosci do wzmocnien pozyt i negatywnych. Nauke o wartosciowaniu utozsamia z nauka o zachowaniu. Wydawanie sądow wartosciujacych, w których cos jest okreslane jako dobre lub zle do kwalifikowania w kategoriach wzmocnien. Wzmocnienia mogą dotyczyc jednostki w okreslonej sytuacji grupy, kultury, gatunku. Dzieki ogólnych wartosci nauka może dostarczyc standardow moralnych, do których można odwolac się w sytuacji konfliktu. Zredukowanie wartosci wzmocnien oraz kreowanie modelu czlowieka jako istoty sterowanej z zewnatrz odbiera zasadniczy sens pojecia wartosci, które łączą się z wolnością wyboru, anatomią i celowym zachowaniem.

3.Humanistyczne- czlowiek traktowany jako osoba wolna, odpowiedzialny podmiot zdolny do indywidualnego rozwoju. W znaczeniu pozytywnym wartosci mogą oznaczac to co czlowiek uwaza za dobre i oenia pozytywnie, co odczuwa jako przyjemne, czego pragnie lub co wybiera. Rogus i Maslow zwrócili uwage na wartosci tkwiące w naturze czlowieka zwiazane z jego indywidualnymi mozliwosciami oraz na rozwój osobowosci. Maslow określa wartosci ze względu na ich geneze jako wewnetrzną i wynikajace z ludzkiej natury. Przejawami tego naturalnego systemu wartosci sa wybory, których dokonuje czlowike, wybory sa uzaleznione od aktualnych potrzeb jednostki, poprzednich doswiadzcen oraz postrzeganej wartosci obiektu. Wartosci wyznaczone przez potrzeby podstawowe pełnią funkcje wartosci braku, a u osob osob o zaspokojonych podstawowych potrzebach pojawiaja się potrzeby samoaktualizacji, poznawcza, estetyczne, które sa wyrazem indywidualnych mozliwosci osoby. Czasami mogą być traktowane jako potrzeby rozwoju czyli metapotrzeby np. bycie idealna matka.

Wartosci istnienia mogą pełnic role celow rozwoju jednostki zwłaszcza gdy łączą się z wartosciami sprawiedliwosci, pokoju, wolnosci. Wartosci istnienia sa czesciej preferowane przez ludzi , którzy sa zdrowi, dojrzali, celowi i twórczy. Maslow twierzi, ze zycie bez systemu wartosci jest patogenne. Chodzi o wartosci istnienia, których realizacje umozliwia frustracja potrzeb podstawowych, traumatyczne doswiadczenia i niewłaściwe oddzialywania srodowiskowe. Zdaniem Rogersa głównym źródlem procesu wartosciowania jest doswiadczenie wewnetrzne.

Proces wartosciujacy okresla co jest dla osoby wartoscia w zaleznosci od tego jak jest odczuwana i czy sprzyja rozwojowi czy go utrudnia. Wartosci zmieniaja się stosownie do uczuc i doznan. Są w sposób realny wybierane a ich realizacja powoduje doskonalenie i rozwój osobowosci, realizacja wartosciowania, ze jednostka jest otwarta na wartosci uznawane przez innych ludzi i wartosci kulturowych, nie bierze za własne tego co jest zewnetrzne. Funkcjonowanie osoby aktualizujacej siebie opiera się na zaufaniu do własnych wyborów co wiąże się z pozytywnym wartosciowaniem samego siebie. Wartosciowanie łączy się scisle z obrazem siebie.

4.Poznawcze- duze znaczenie ma teoria oczekiwanej uzytecznosci lub teoria mozliwosci wartosci. Motywacja wyznaczana jest iloczynem wartosci celu i prawdopodobienstwa jego osiagniecia. W motywacji jednostki istotne znaczenie odgrywa subiektywna ocena prawdopodobienstwa wynikow dzialania czyli oczekiwanie i subiektywne wartosci tych wynikow- uzytecznosc. Z zalozen teorii poznawczo-rozwojowej wynika, ze istnieje scisły związek miedzy postepowaniem moralnym a strukturami poznawczymi czlowieka. Postepowanie jest rezultatem wystep[owania procesow poznawczych a mechnizm rozwoju moralnego polega na aktywnym organizowaniu i reorganizowaniu wiedzy moralnej jaka dziecko gromadzi w interakcjach z rówiesnikami i dorosłymi.

Etapy rozwoju moralnego- wg Piageta opisuje stopniowe przechodzenie od stadium heteronomii do autonomii. Wyróżnia 2 fazy rozwoju moralnosci: heteronomiczną-faza przymusu i zewnętrzności, autonomiczną- samookreslająca się.

Dzieci mlodsze od 3 do 8 lat reprezentuja moralnosc heteronomiczna podporzadkowana prawom ludzi doroslych, ich wladzy i autorytetowi. Osoby dorosle stanowia dla nich wzor w procesie nasladownictwa od rodzicow wartosci i normy kierujac się obawą przed naganą, karą, utrata milości rodzicow i wymuszonym posluszenstwem. Dzieci te nie pojmuja jeszcze sesnu i znaczenia regół postepowania i traktuja je jako rzeczy zewnetrzne i ustalone raz na zawsze.

Stadium osłabionego heteronomizmu zmniejsza przymus w zachowaniu i wpływy na zachowanie dziecka zaczynaja wynikac z grupy rówiesniczej. W tych grupach dz zdolne sa wynajdowac nowe reguly i normy zachowania. Ustalone spontaniczne reguły wymagaja zgody uczestnikow, a osoby niestosujace się do nich podlegaja okreslonym sannkcjom. Moralnosc oparta na porozumieniu i współdziałaniu czyli moralność umowy partnerskiej trwa od 11 do 17 r ż. Dominuje rola grupy rówiesniczej. W okresie dorastania heteronomiczna moralnosc przekształca się w autonomie moralną. W stadium autonomii jednostka kieruje się własnymi wartościami i zasadami moralnymi, wewn poczuciem obowiązku moralnego. W rezultacie współdziałania z innymi przestaje traktować reguły jako niezmierne. Zanika egocentryzm. Jednostka zaczyna rozumieć, że ludzie mogą się różnić poglądami. W tym okresie jednostka ocenia czyny w kontekscie aspektów sytuacji moralnej.

Stadia rozwoju moralnego wg J.Bulla:

1. anomii- dziecko nie ma jeszcze swiadomości. W postepowaniu kieruje się impulsami i instynktami.

2. stadium heteronomii- dz podporządkowuje się regółom narzuconym przez innych, ze względu na dzialający system nagród i kar. Jest to stadium moralności zewnętrznej, gry reguły sa narzucone z zewnątrz i interpretowane w granicach niedojrzałej egocentryczności.

3. stadium socjonomii- jednostka podporzadkowuje się grupie społ i przyjmuje normy grupy, z która się identyfikuje. W miejsce zewn sankcji pojawiają się elementy opinii społecznej. Wzrasta swiadomość obecności innych i odpowiedzialność za nich.

4. stadium autonomii- moralności wewnetrznej, w którym regóły moralności są uznawane za własne na podstawie kryteriów wewnętrznych i osobistych.

Poziomy moralności wg Kohlberga:

1. Poziom przedkonwencjonalny- jednostka ocenia dobro i zlo w kategoriach moralnych konsekwencji działań, poziom dzieci ponizej 9 rż, częściej młodzieży i wielu dorolych przestępców. Stadia: a) kary i posłuszeństwa- wystepujaca tendencja do przestrzegania regół w celu uniknięcia kary i przekonanie o konieczności okazywania posluszenstwa wobec prestiżu i władzy dorosłych. Działanie jest dobre lub zle na tle odczuwanych konsekwencji i skutków fizycznych. b) stadium relatywizmu instrumentalnego- dobre postępowanie to takie, które służy bezposrednio osobistemu interesowi jego sprawcy, utozsamia się to co dobre z tym co przyjemne, dzialania na rzecz innych osób sa motwowane instrumentalnie jako sposób realizacji wlasnych potrzeb, a stosunki miedzyludzkie nabierają cech wymiany handlowej lub przysługi za przysługe.

2. Poziom konwencjonalny- charakteryzuje się heteronomia moralną, dominuje postawa konformizmu i lojalności wobec autorytetów, poziom konwencjonalny osiaga większość dorastającej mlodziezy i osób dorosłych. Stadia: a) dobrego chłopca, dziewczyny; zwiazek stadium konformizmu interpersonalnego. Przekonanie, ze zachowanie moralnie dobre to takie, które cieszy się uznaniem większości ludzi, zachowanie sluszne i wartosciowe maja charakter zachowan konformistycznych. Jest to moralność grzecznego dziecka- zachowania które podobają się innym, są przez nich oczekiwane i aprobowane, to jest dobre co jest zgodne z opinia lub wzorami zachowan dostarczonymi przez otoczenie. b) stadium prawa i porządku- uznawane powszechnie prawa i obowiązki stoją na strazy ładu i porządku społ- wlaściwego funkcjonowania społeczności, instytucji i grup społ, uznanie autorytetów i struktur spol utrzymujących porządek społ zapewnia zgodnne współżycie i szeroko rozumiane dobro społ.

3. Poziom pokonwencjonalny- dążenie do autonomii zasad i wartości moralnych uznawanych za słuszne niezależnie od autorytetu osób znaczących i ich oczekiwan. Jednostka akceptuje ogólne wartości i zasady moralne. Poziom ten osiaga tylko niewielka część doroslych i pojawia się nie wczesniej niż ok. 25 rż. Stadia: a) stadium umowy społecznej- dzialanie moralnie dobre określane w kategoriach ogólnych uprawnien czlowieka do przepisów i norm będących wynikiem dobrowolnej umowy społecznej. b) stadium uniwersalnych zasad etycznych- jest wyrazem samodzielnego poszukiwania regół moralnych, uznania i przestrzegania uniwersalnych zasad sprawiedliwości, wolnosci równości. Opierajac się na tych zasadach jednostka podejmuje indywidualne decyzje moralne.

Ksztaltowanie wartości- wartości sa częścią składową sytuacji wychowawczej oraz procesu wychowania. Znaczenie wartości w procesie wychowania zależy od tego jakie wartości sa w nim uwzlędniane. W wychowaniu istotne jest przygotowanie wychowankow do pracy nad sobą i kształtowanie wlasnej osobowości. Wazna jest umiejętność podejmowania wyborow i decyzji. Wartości ksztaltują motywy dzialania inspirują i pobudzają do aktywności.

Etapy kształtowania wartości:

1. wprowadzenie w świat wartości- przekazywanie wartości jest istotne. Niezbędne jest wprowadzenie wychowanków w świat wartości i ukazywanie, że są one niezbędne w życiu. Przekazywanie wartości wiąże się z rozsądnym wyczekiwaniem, odpowiednim słowem do odpowiedniej sytuacji. Wychowawcze i etyczne wartości ujawniają swoje prawdziwe treści o nadarzających się sytuacjach, zdarzeniach. Postawy i czyny zwłaszcza samego wychowawcy są wyznaniem, opowiedzeniem się za pewnymi wartościami.

2. Zrozumienie wartości- wprowadzenie w świat wartości będzie skuteczne gdy: cały kontekst czynności wych dostosowany będzie do stopnia rozwoju moralnego wychowanka; warunkiem wychowujacego przekazu i zrozumienia wartości jest jedność postaw, zachowan i czynów wychowawcy. Wychowawca powinien prowadzic wychowanka do nabywania zdolności rozróżnienia wartości.

3. Akceptacja wartości- jednostka musi w sposób dobrowolny uznac określone wartości, przyjąć je, przeżyć tak, by staly się czescia jej świata. Wychowanek nie może być tylko obiektem przekazywania wartosci, a kontakty wychowawcze powinny opierac się na poszanowaniu godnosci i autonomii kazdego wychowanego czlowieka przy zachowaniu szacunku do niego i jego wolności.

Podmiotowość- aktywna relacja czlowieka do otaczajacej rzeczywistosci i mozliwosci wplywu na owa rzeczywistosc. Orientacja zakladajaca, ze czlowiek jest przyczyna zdarzen, staje się sprawca, a nie tylko odbiorcą info. Podmiotowosc okreslana jest przez aktywnosc czlowieka, uczestnictwo w zdarzeniach. Okreslnoą podmiotowość można ująć w 3 poziomach ludzkiej aktywności: autorstwa i współautorstwa; realizacji i współrealizacji; kontroli i współkontroli dzialania. Podmiotowosc jest ujmowana jako aktywnosc: podmiotowa, własna, samorzutna, spontaniczna.

Aktywnosc podmiotowa (wg Reykowski)- aktywnosc kierowana na cele wybrane lu wytworzone przez sam podmiot. Dzieki aktywnosci los czlowieka przestaje być okreslony przez okolicznosci zewnetrzne. Osiągniecie warunkow okresla się jako dążenie do podmiotowosci i dotyczy aspiracji do uzyskania mozliwosci kontrolowania wlasnego losu i wplywanie na otoczenie. dążenie do podmiotowosci ma przejawy już we wczesnym dziecinstwie. Zalążkowe formy tej aktywnosci można zaobserwowac u malego dziecka (ok. 3 rż). Wtedy wraz z formułującą się strukturą „ja” pojawiaja się pierwsze dążenia do zaznaczania swojej odrębności i do podejmowania czynności wyznaczonych przez wlasne pragnienie. Wiąże się z tym opór przed wykonywaniem działań dyktowanych przez otoczenie.

Aktywność sprawcza (wg Kofta)- potencjał rozwojowy czlowieka, a podmiotowosc oznacza popęd do spontanicznej aktywnosci i rozwoju. Zachowania czlowieka nie wynikaja bezposrednio z oddziaływania srodowiska. Dążenie do bycia przyczyną zdarzeń jest fundamentalną, ludzką sytuacją porównywalną do popędów biologicznych.

Podmiotowosc jako forma ustosunkowania się od siebie- akcentowane są warunki sprzyjajace przyjmowaniu orientacji podmiotowej i jej rozwoju, relacji ze środowiskiem, jej doswiadczen, mechanizmow regulacji psychicznej i zmian w zachowaniu. Aktywnosc podmiotowa uznawana jest jako glowny czynnik rozwoju osobowosci. Czlowiek może spostrzegac siebie jako źródło w sytuacjach wyboru, spostrzegania własnego działania jako intencjonalnego i dostrzeganie siebie jako osoby majacej wpływ na zmiane w środowisku.

Kategorie podmiotowosci

1 kategoria- zwiazana jest ze świadomym postępowaniem ludzi podejmujących decyzje o własnym działaniu i przyjmujących za nie odpowiedzialnosc.

Sprawstwo- zwiazek przyczynowy zachodzacy miedzy czyjas aktywnoscia a zdarzeniami, które ta aktywnosc wywolala. Rozpatrywane jest ze względu na podmiot działający, czyli ze względu na czlowieka, który jest sprawca okreslonych zdarzen. Z poczuciem sprawstwa zwiazana jest odpowiedzialność.

2 kategoria- Odpowiedzialnosc- jest przyczynowo uwarunkowana w czlowieku, chociaz jednostka podlega wpływom otoczenia to tylko do pewnego stopnia jest nimi zdeterminowana. Czlowike bedacy podmiotem odpowiedzialnosci jest żródłem oceny czynów oraz uczestnikiem odpowiedzialnosci innych osób.

3 kategoria- przyczynowośc osobista- czlowiek pragnie dążyć do tego, by mieć wplyw na zdarzenia, rozumiec i przewidywac to, co się wokół dzieje oraz zgodnie z posiadana wiedza, doswiadczeniami i umiejetnosciami móc ksztaltowac rzeczywistosc. Jednostka przyjmuje odpowiedzialnosc za wlasne dzialanie gdy ma swobode wyboru i poczucie wplywu. Poczucie przyczynowosci osobistej jest struktura bardziej złożoną i wyraza się w formulowaniu celow osobistych i planow dzialan w procesach samokontroli.

4 kategoria- poczucie kontroli- a) poczucie kontroli wewnetrzne- osoby są przekonane, ze to co się dzieje lub może się zdarzyc jest bezposrednio zwiazane z ich postepowaniem i zachowaniem, wydarzenia pomyslne i szczesliwe przypisuja własnym wysilkom, za niepowodzenia biora odpowiedzialnosc, osoby sa bardziej twórcze i dynamiczne; b) poczucie kontroli zewnetrznej- ludzie nie wierza w mozliwosc sterowania wlasnym zyciem, sądzą, ze zdarzenia i skutki ich dzialan bardziej zależą od warunkow zewn, innych osob niż od nich samych.

Doswiadczenia wychowankow- zwiazane sa z wykonywaniem czynosci, ze sprawnoscia, emocjami. Jest to wynik kontaktu z otoczeniem. Doświadczenie- to co czlowiek odbiera, doświadcza, przezywa. Powstaje jako efekt aktywnosci podmiotu i obejmuje slady wszystkich rodzajów i obszarów aktywnosci jednostki. Wiąże się z jej dzialaniem i pelnieniem ról społ z przezyciami odnoszacymi się do położenia jednostki wśród innych ludzi. Treścią doświadczenia jest tresc informacji, ktorą człowiek wyniósł z okreslonej sytuacji i którą może wykorzystac w dalszych działaniach. Doświadczenie zdobyte przez człowieka jest podstawą zmiany zachowania.

Sytuacje sprzyjajace podmiotowosci wychowankow-

Rolę źródla doświadczen w procesie wychowania pełnią sytuacje wychowawcze celowo organizowane przez wychowawce. Sytuacje wychowawcze są źródłem doswiadczeń dla wychowanka, gdyz aktywnie w nich uczestniczac aktywnie je przezywajac zdobywa on nowa wiedze o swiecie, uczy się nowych zachowan lub modyfikuje stare, weryfikuje lub zmienia sądy, przekonania, kształtuje jego podmiotowość. W sytuacjach wychwawczych podmiotowość może wyrażać się możliwością dokonywania wyboó, formulowania i rozwiązywania problemów. Uczestnictwem w doborze metod i tresci pracy, ocenianiem efektów pracy własnej i innych, ale i zwiekszona odpowiedzialnością za podjete wybory i działania.

Doświadczenia podmiotowosci wychowankowie mogą zdobywac w takich sytuacjach jak: wybór zadania i podejmowanie decyji, realizacja zadania, kontrola i ocena zadania.

ETAPY KSZTAŁTOWANIA ORIENTACJI PODMIOTOWEJ

I koniecznosc zaplanowania wykonania zadania może wyrazac się w zglaszaniu przez wychowankow propozycji pomyslow i sposobow dzialania. Planowanie zadan to uzgodnienie przedstawionych przez wychowawcow i wychowankow projektów działania oraz wybór zadań do wykonania. Za podstawe wyłonienia się w pelni zadania uznac mozna moment, w którym wychowankowie wiedza co chcą robic, co osiagnac, do czego zmierzaja. Jest to możliwe dzieki sytuacji, w której wychowankowie wyrozniaja, wybieraja, realizuja i oceniaja zadania. Tworzenie sytuacji pozwalajacych na podejmowanie decyzji, dyskusji, własne wybory, niezaleznosc wlasnego zdania, poczucie wolnosci. Stopien wolnosci zalezy od mozliwosci wyboru. Wazne, aby wyborom zadan towarzyszyla pozytywna motywacja do wykonywania zadan. Umożliwienie wychowankom wyboru celu i form dzialania stawia ich w roli współorganizatorów, pobudza ich motywacje, rozwija samodzielnosci oraz poczucie odpowiedzialnosci za efekty świadomie podjetej pracy. Udział uczniow w wyborze zadania sprawia, ze maja się oni poczuc sprawcami zdarzen. Sytuacje te stanowia źródło pozytywnych emocji pozwalajac zdobywac doświadzcenie. Wazne jest by wychowankowie mogli podejmowac decyzje, stawia ich to w sytuacji współodpwoeidzialnej za to, co dzieje się w grupie i umozliwia zdobywanie doświadzcen podmiotowosci.

II Realizacja zadania oraz poszukiwanie możliwych sposobów rozwiazania. Zdobywanie takich doswiadczen jak poczucie wpływu, zobowiazania, odpowiedzialnosci, podejmowania decyzji i poczucia sprawstwa. Poczucie sprawstwa można ksztaltowac podczas rozwiazywania zadan i problemow. Dostrzeganiu problemów sprzyjaja odpowiedno zorganizowane sytuacje problemowe, które mogą być tworzone przez uczniow np. przez inscenizacje. Umozliwnie wychowankom aktywnosci i samodzielnosci w sytuacjach spolecznego dzialania pozwala podejmowac decyzje, wybierac zadania i czuc się odpwoiedzialnym za ich wykonywanie.

III Kontrola i ocena wykonania zadania i osiagniętego wyniku. Sytuacje w których uczniowie maja mozliwosc oceniania wlasnego działania są źródłem takich doświadczeń jak: podleganie ocenom pozytywnym i negatywnym; ocenianie własnych dzialań, ocenianie innych, odpowiedzialnosc za wyrazane uwagi i opinie. Poczucie kontroli oznacza prawo do własnej oceny, zarówno sposobu wykonania działania jak i osiagnietego wyniku. Jest niezbędnym warunkiem do powstania poczucia odpowiedzialnosci. Sytuacje edukacyjne podczas których wychowankowie mogą wybierać zadania, podejmowac decyzje umozliwiaja zdobywanie podmiotowosci.

Współpraca z rodzicami

Praca wychowawcy klasy to trudne i odpowiedzialne zadanie. Nie ogranicza sie ono jedynie do współpracy z uczniami przy rozwiązywaniu ich problemów. Istotna kwestia tej pracy jest również zapewnienie właściwego kontaktu szkoły z domem rodzinnym ucznia. Wśród wychowawców panuje przekonanie, ze jest to najtrudniejsze z zadań. Konfrontacja z rodzicami jest dla wielu z nich egzaminem, którego komisje stanowią rodzice. Nauczyciele odnoszą wrażenie, ze poddawani są nieustającej ocenie. Również rodzice podejmują taka współpracę niezbyt chętnie, czując się nieswojo. Są przekonani, ze nie mogą mieć większego wpływu na to, co sie dzieje w placówce, choć, jak wiadomo, zreformowana szkoła kładzie ogromny nacisk na angażowanie domu rodzinnego w jej prace. Dobry kontakt szkoły i domu warunkuje lepsza jej prace, wspomaga rozwój ucznia, pozwala go kontrolować, przez co ma duży wpływ na osiąganie przez uczniów sukcesów i unikanie porażek.

Należy podkreślić korzyści, jakie płyną z takiej współpracy do wszystkich zainteresowanych podmiotów:

• Korzyści dla ucznia:

• świadomość obustronnego zainteresowania dzieckiem, jego nauka, rozwojem, wychowaniem, problemami;

• poczucie dopilnowania i kontroli;

• możliwość bieżącego rozwiązywania trudności;

• gotowość i łatwość dzielenia sie swoimi problemami;

• przekonanie o mądrości dorosłych;

• przekonanie o trosce i odpowiedzialności dorosłych za jego los.

• Korzyści dla rodziców:

• poznanie własnego dziecka w sytuacjach szkolnych;

• poznanie szkoły jako instytucji kształcącej dziecko;

• poznanie nauczycieli jako osób bezpośrednio wpływających na rozwój dziecka;

• pokonanie leków, uprzedzeń (jako efektu pejoratywnych doświadczeń z okresu szkolnego);

• odrzucanie negatywnych i stereotypowych nastawień i przekonań;

• poznanie zespołu klasowego;

• bezpośrednie uczestnictwo w funkcjonowaniu klasy, szkoły;

• możliwość wpływania na prace szkoły, klasy, nauczyciela;

• możliwość odpowiedniego wychowywania i kształcenia własnego dziecka.

• Korzyści dla nauczyciela:

• poznanie rodziców ucznia, domu, zwyczajów, kultury;

• pełniejsze poznanie ucznia;

• zwiększenie przestrzeni oddziaływań wychowawczych;

• przekazanie niektórych zadań wychowawczych rodzicom;

• integracja zespołu klasowego;

• łatwość organizowania i realizowania zadań dydaktycznych i wychowawczych;

• łatwość egzekwowania przyjętych reguł;

• poczucie komfortu psychicznego (większa pewność i gwarancja bezpieczeństwa wszystkich);

• akceptacja, zrozumienie, aktywność uczniów i rodziców.

Jak widać na podstawie powyższych rozważań, z właściwych kontaktów płynie mnóstwo korzyści dla wszystkich stron. Należy zatem poświęcić dużo czasu na wypracowanie jak najlepszych form spotkań, trzeba uświadamiać rodzicom i przekonać samego siebie, ze nie wystarczy ograniczyć kontaktów do informowania o postępach w nauce i zachowaniu, ale sprawić, aby rodzice poczuli się Współodpowiedzialni za wychowanie swojego dziecka w szkole i byli na bieżąco informowani o planach wobec dzieci.

Rodzice sa nieocenionym źródłem informacji o swoich dzieciach, o ich mocnych i słabych stronach, potrzebach i zainteresowaniach, stresach, jakim dziecko podlega, jego strategiach radzenia sobie z trudnościami itp. Dzięki informacji od rodziców nauczyciel ma szanse spojrzeć na dziecko z szerszej perspektywy, lepiej zrozumieć jego szkolne funkcjonowanie. Jest to istotne w sytuacjach, gdy dziecko ma jakieś problemy. Natomiast wiedza o tym, jak dziecko funkcjonuje w szkole pozwala rodzicom lepiej poznać jego rzeczywiste możliwości, skuteczniej mu pomagać, kiedy ma trudności.

Nie należy zapominać, ze w kontaktach wychowawcy z rodzicami musi panować dobry klimat. Musza być oni sojusznikami, realizować wspólne cele. Nie może mieć miejsca sytuacja, w której szkoła obwinia wyłącznie dom za niepowodzenia dziecka, a rodzice zrzucają winę na nauczycieli. Przerzucanie odpowiedzialności na drugich nie wpływa dobrze na postrzeganie przez uczniów szkoły i domu. Obserwując takie zachowanie dorosłych, wyrabiają oni w sobie nieufność, źle postawy, uprzedzenia.

Współdziałanie wychowawców, nauczycieli z rodzicami i opiekunami dzieci jest jednym z istotnych czynników prawidłowego funkcjonowania szkoły, przedszkola i rodziny. Warunkuje harmonijny rozwój dzieci. Wpływa zarówno na ich postępy w nauce, jak i w zachowaniu. Daje również szansę ciągłego doskonalenia się nauczycieli i rodziców jako wychowawców odpowiedzialnych za wielostronny rozwój dzieci

     Spotkania indywidualne z rodzicami są bardzo częstą formą kontaktowania się w szkole, gdzie pracuję. Są one uzupełniane porozumiewaniem się telefonicznym i listownym. Osobiste spotkania wychowawcy z rodzicami są naturalnym i stałym elementem współpracy między szkolą a rodziną. Ułatwiają zrozumienie dziecka, przyczyn jego ewentualnych trudności w nauce, kłopotów w relacjach z rówieśnikami oraz zachowań problemowych w szkole. Kontakty indywidualne dotyczą także pomocy ze strony rodziców w organizowaniu życia klasy i szkoły.
     Spotkania zbiorowe to tzw. wywiadówki i spotkania okolicznościowe. Bardzo ważny jest sposób przekazywania informacji bieżących. Nie należy ograniczać się do zawiadamiania rodziców jedynie o nowych zarządzeniach administracji szkolnej, terminach wnoszenia składek. Należy opowiedzieć rodzicom o tym, co obecnie dzieje się w szkole i w klasie, jakie uroczystości odbędą się w najbliższym czasie, jakie zaplanowano wycieczki i inne imprezy dla dzieci oraz rodziców, jakie przedstawienia można obejrzeć, jak działają koła zainteresowań, jakie zajęcia pozalekcyjne są dostępne. Takie szersze informowanie ma na celu przybliżenie rodzicom życia szkoły i zachęcenie ich do uczestnictwa. Na takich spotkaniach wspólnie też trzeba rozwiązać problemy, jeżeli zaistnieją oraz podjąć wiele decyzji. bardzo ważne jest poinformowanie wcześniej rodziców o programie oraz orientacyjnym czasie trwania zebrania. Po każdym zebraniu należy zarezerwować trochę czasu na krótkie rozmowy indywidualne. Przed wywiadówką często przygotowuję z uczniami jakąś formę prezentacji osiągnięć wszystkich uczniów, na przykład prace plastyczno - techniczne. Na zebraniu poruszam tylko problemy dotyczące całej grupy uczniów. Zachęcam rodziców do zadawania pytań, wypowiadania swoich opinii, zgłaszania pomysłów.
     Popularną formą włączania rodziców w życie szkoły i klasy jest zapraszanie ich na różnego rodzaju uroczystości klasowe i szkolne z okazji świąt, ważnych rocznic itp. W zależności od charakteru uroczystości spotkania te spełniają odmienne funkcje. Udział rodziców w akademiach i apelach jest okazją do poznania osiągnięć uczniów i tradycji szkoły. Obecność matek i ojców na uroczystych rozpoczęciach i zakończeniach roku szkolnego, ślubowaniu klas pierwszych stwarza okazję do przeżywania razem z dziećmi ważnych dla nich wydarzeń.
     Spotkania nieformalne, na przykład pikniki, w których uczestniczą dzieci wraz ze swoimi rodzicami i nauczyciel odgrywają bardzo ważną rolę w integracji grupy uczniów, rodziców i nauczyciela. Imprezy takie mają atrakcyjny program: konkurencje sportowe i zabawy, konkursy, quizy, w których mogą brać udział nie tylko dzieci, lecz i dorośli. Swobodna atmosfera zabawy sprzyja nawiązywaniu bliższych i mniej formalnych relacji między rodzicami i nauczycielami.
     Podobną funkcję mogą spełniać kameralne spotkania klasowe, na przykład z okazji świąt Bożego Narodzenia, Dnia Matki. Przygotowując takie spotkania kieruję się zawsze zasadą, że występują w nich wszystkie dzieci z klasy, a nie tzw. "etatowi artyści".

 W kontaktach indywidualnych uzyskuje się informacje o dziecku, o jego dotychczasowym rozwoju i aktualnych problemach wychowawczych i zdrowotnych. Informuje się rodziców o stanie emocjonalnym dziecka, jego zainteresowaniach, zdolnościach i problemach.

Poprawnie przebiegająca rozmowa może oddać obu stronom niejedną przysługę np.: pogłębić zaufanie rodziców czy opiekunów do wychowawców i odwrotnie, łagodzić u rodziców napięcia spowodowane trudnościami w wychowaniu dziecka, przełamywać poczucie niepewności i osamotnienia u rodziców pracy wychowawczej z dzieckiem, ograniczać błędy wychowawcze rodziców i nauczycieli, pomóc w bardziej jednolitym i zwartym oddziaływaniu wychowawczym przedszkola i domu.

Rodzic prezentujący zachowanie wrogie jest nieprzyjaźnie nastawiony wobec wszystkich, niezadowolony z wyników pracy i funkcjonowania klasy, czuje się urażony. Praca z takim rodzicem jest trudna, zamiast owocnej dyskusji o postępach dziecka, przeradza się w odpierającą atak kłótnię. Wychowawca musi jednak okazywać przyjazne nastawienie, choć czasami może być to bardzo trudne Zawsze jednak należy pamiętać o podstawowych zasadach komunikacji, jakie obowiązują nie tylko w takich sytuacjach. Winno się więc skoncentrować w rozmowie na problemie i unikać personalnych ataków pod adresem rozmówcy.

Innym typem rodzica z którym możemy się spotkać w naszej pracy wychowawczej jest rodzic - wiedzący wszystko. Osoba taka wie dokładnie, jaką metodą powinno być nauczane jego dziecko i nie ma oporów, żeby narzucać nauczycielowi swój sposób myślenia i działania. Często sugeruje, że jego dziecko umie wszystko, a pojawiające się kłopoty, są personalnymi błędami nauczyciela, bądź szkoły. Tacy rodzice mają tendencję do wywierania presji, ważne jest jednak, że mają oni często do przekazania także wiele ważnych informacji i cennych spostrzeżeń. Właściwą strategią postępowania w takich przypadkach nie powinno być odpieranie ataków, licytowanie się, ale próba włączenia rodzica w proces edukacji dziecka. Sytuacja taka może stworzyć szansę, że rodzic, poczuje się współodpowiedzialny za rozwój umiejętności dziecka i jego wiedzy. Ważne jest przy tym, by także nauczyciel umiał przyznać się do tego, że nie jest nieomylny i zaakceptował fakt, że może się czegoś nauczyć od rodzica. Przy odpowiednim podejściu taki typ rodzica może się stać cennym partnerem dla nauczyciela.

Kolejnym typem rodzica są osoby, które oczekują od innych respektowania zasad uznawanych przez niego za słuszne, brak zrozumienia ze strony nauczyciela może powodować uogólnione narzekania. Bywa często, że uskarżający się rodzice mogą wskazywać na rzeczywiście ważne problemy, dlatego należy spróbować włączyć rodzica w realizację określonego zadania, aktywność własna pozwoli mu z jednej strony na zmienienie tego, co mu się nie podoba, z drugiej zaś na przekonanie się o trudnościach, jakie na to nie pozwalają.

Liczną grupę rodziców, z którymi przychodzi się spotykać w szkole, są rodzice nieśmiali. Najczęściej są osobami cichymi, nie podejmują zazwyczaj inicjowanej przez nauczyciela rozmowy, nie wyrażają swoich oczekiwań. Niektórzy z nich są po prostu rzeczywiście nieśmiali. Jednak inni nie współpracują z innych przyczyn. Które należałoby poznać. Wycofującemu się z kontaktu rodzicowi należy stworzyć warunki zapewniające poczucie bezpieczeństwa, ośmielenie i zachęcenie.

Trudności we współpracy z rodzicami wynikają często z prezentowanych postaw rodzicielskich(niektóre przykłady)

Rodzic wszystko wiedzący

Rodzic nadopiekuńczy

Rodzic jako kłopot

Rodzic jako policjant

Rodzic jako osoba „wspierająca” dziecko

Rodzic obojętny

Rodzic agresywny

Doświadczenie wykazuje, że najtrudniej współpracuje się z rodzicami dzieci mających trudności w nauce.

Spowodowane jest to m.in. tym, że rodzice tych dzieci często:

- boją się, że nie będą wysłuchani,

- nie mają już siły na wysłuchiwanie skarg na brak postępu w nauce lub w zachowaniu,

- czują, że nie są potrzebni w szkole

- sami mieli podobne jak ich dziecko doświadczenia,

- doświadczyli negatywnych kontaktów z nauczycielem nieprofesjonalistą,

- przeświadczenie, że szkoła znowu od niego coś chce a on taki zapracowany,

- woli się nie wychylać bo dla jego dziecka może być przez to gorzej,

- jego dewiza to,, jakoś przetrwać

Tworzenie warunków do rozwoju jest najbardziej skuteczne wówczas, gdy osoby wspomagające rozwój posiadają takie cechy jak:

-świadomość siebie, swojego systemu wartości,

-skuteczne funkcjonowanie w życiu osobistym-buduje to zaufanie do osoby wspomagającej rozwój jako kompetentnego wzorca do naśladowania,

-zainteresowanie ludźmi i zmianami w skali społecznej

-stosowanie się do norm etycznych istotnych w sytuacji wspomagania i akceptowanych społecznie

-gotowość podejmowania odpowiedzialności za zachowanie własne i wspomagającego.

Zasady jakie należy przestrzegać w kontaktach z rodzicami

Podstawowe zasady współpracy

Zasada pozytywnej współpracy

Zasada partnerstwa

Zasada jedności oddziaływań

Zasada systematycznej współpracy

Warunki dobrej współpracy

1.Do nauczyciela należy pierwszy ruch w kierunku dobrej współpracy.

2.Nauczyciel musi odrzucić uprzedzenia i być gotowym na kontakt z każdym rodzicom.

3.Przekonanie,że efektywność współpracy zależy od obu stron.

4.Przyznanie rodzicowi takich samych praw jakie sami chcemy mieć

5.Tworzenie przyjaznej atmosfery np. rozmowa w

odpowiednim pomieszczeniu

6.Angażowanie do współpracy wszystkich rodziców.

7.Krytykę ze strony rodziców przyjmować i spokojnie analizować

8.Zmieniać co się da zmienić, pomagać,być otwartym na nowe propozycje.

9.Zasady dobrej komunikacji.

Świetlica-placówka opiek-wych prowadząca zorganizowaną działalność w celu" racjonalnego wykorzystania „czasu wolnego dzieci i młodzieży. Praca świetlicowa należy więc do kategorii zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych. świetlice organizowane są przez szkoły, organizacje pozarządowe, fundacje, stowarzyszenia, które ukierunkowują działalność głównie na dzieci z rodzin patologicznych, zaniedbanych i niewydolnych wychowawczo.

Rodzaje świetlic:

- szkolne

-kluby

-specjalne

-socjoterapeutyczne

-obserwacyjno- diagnostyczno- terapeutyczne

-środowiskowe

Świetlica szkolna (Okoń)- placówka opiek-wych prowadzona przez szkołę, umożliwiająca uczniom uczestniczenie w interesujących je zajęciach oraz odrabianie lekcji

Zadania świetlicy szkolnej;

- „zapewnienie wychowankom racjonalnego żywienia odpowied­nio do czasu ich pobytu w szkole lub placówce oświatowej;

- organizowanie zespołowej nauki, wdrażanie wychowanków do sa­modzielnej pracy umysłowej i udzielanie indywidualnej pomocy uczniom mającym trudności z nauką;

- prowadzenie pracy wychowawczej, zmierzającej do kształtowa­nia u dzieci właściwej postawy etyczno-moralnej, wyrabianie osobo­wościowych cech charakteru, takich jak: pracowitość, zdyscyplinowa­nie, posłuszeństwo, cywilna odwaga itp.;

-rozwijanie zainteresowań intelektualnych, artystycznych i tech­nicznych dzieci, przygotowujących jednocześnie do wyboru przyszłego zawodu;

- przygotowanie do właściwego spędzania wolnego czasu; wyra­bianie nawyków kulturalnej rozrywki, sportu i zabawy;

-organizowanie racjonalnego wypoczynku i pobytu na wolnym powietrzu oraz troska o wychowanie fizyczne;

Funkcje świetlic:

-opiekuńcza,

-wychowawcza,

- społeczna i dydaktyczna,

-profilaktyczna,

-stymulująca,

-reedukacyjna

-kompensacyjna

Kluby w szkołach ponadpodstawowych lub internatach, oprócz realizowania typowych dla wszystkich świetlic zadań prowadzą także wychowanie przez tworzenie i współudział w kulturze. W placówkach tych działają zwykle liczne koła zainteresowań (np. fotograficzne, malarskie, deko­racyjne, szachowe, taneczne, filmowe, czytelnicze) oraz odbywają się ciekawe imprezy kulturalne (np. spotkania z pisarzami i aktorami, wystawy malarstwa, grafiki czy fotografii, dyskusje, konkursy, wie­czornice, imprezy okolicznościowe, dyskoteki).

Zadania klubów:

- kształtowanie określonych postaw wychowanków, pobudzanie ich wyobraźni i rozwijanie osobowości przez sztukę;

- wyrabianie wrażliwości estetycznej przez kontakt z twórczością artystyczną i kulturalną;

- kształtowanie właściwych postaw patriotycznych i społecznych;

- krzewienie wśród młodzieży historii i kultury regionu;

- kształtowanie nawyków współdziałania w zespole;

- rozwijanie szacunku do sztuki i artystów;

- zachęcanie do samodzielnego rozwijania zainteresowań i zdolności artystycznych

Świetlice specjalne spełniają wszystkie w/w cele, oraz ze względu na pewną specyfikę swoich wychowanków, świetlice tego typu dodatkowo zajmują się także (zgodnie z indywidu­alnymi potrzebami uczestników) organizowaniem zajęć specjalistycznych (tj. korekcyjne, terapeutyczne i logopedyczne) oraz prowadzeniem działań rewalidacyjnych oraz resocjalizacyjnych

Świetlica socjoterapeutyczna jest nastawiona na pracę z młodzieżą bądź na oddziaływanie na jej środowisko, tj. rodziców nauczycieli.

Zadania świetlicy socjoterapeutycznej:

- Zapewnienie młodzieży różnorodnych form poradnictwa, konsul­tacji i wsparcia psychologicznego w przeżywanych kryzysach emocjo­nalnych oraz w próbach radzenia sobie z trudnościami w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym.

- Podejmowanie długofalowych działań terapeutycznych wobec młodzieży z różnorodnymi zaburzeniami w zachowaniu oraz sięgają­cych po alkohol i narkotyki.

^- Prowadzenie poradnictwa dla rodziców i nauczycieli w przypad­ku trudności wychowawczych oraz współpraca z rodzinami przejawia­jącymi różnorodne dysfunkcje.

- Organizowanie warsztatów i treningów dla nauczycieli, wycho­wawców i rodziców, zajęć edukacyjnych pogłębiających ich wiedzę i doskonalących umiejętności kontaktów z młodzieżą.

-Opracowanie oraz upowszechnianie wśród nauczycieli progra­mów psychoedukacyjnych i profilaktycznych, zmierzające do wzmoc­nienia prawidłowego rozwoju osobowości młodzieży"

Zadania świetlicy obserwacyjno diagnostyczno-terapeutycznej:

1. W zakresie pracy diagnostyczno-terapeutycznej prowadzonej z dzieckiem:

-obserwacja zachowania się i postępów ucznia; prowadzenie badań uzupełniających (wstępnych, kontrol­nych, dodatkowych);

-planowanie rodzaju zajęć dla poszczególnych dzieci;

-organizowanie odrabiania lekcji i zabawy dzieci;

-praca korekcyjno-wyrównawcza.

2. W zakresie współpracy ze szkołą:

-utrzymywanie kontaktów z pedagogiem szkolnym i wycho­wawcami klas;

-śledzenie postępów dziecka w szkole; informowanie o postępach dziecka w świetlicy.

3. w zakresie współdziałania z rodziną dziecka:

-odbywanie ogólnych zebrań z rodzicami wychowanków;

-indywidualne kontaktowanie się z rodzicami oraz udzielanie wskazówek do pracy z dzieckiem w domu

Zadania Świetlicy profilaktyczno- terapeutycznej:

-zapewnienie dz. i mł. wszechstronnego rozwoju osobowości i realizacji zadań (głów­nie szkolnych);

-pomoc w przezwyciężaniu trudności w kontaktach z dorosłymi i rówie­śnikami;

-wdrażanie do przestrzegania zasad kultury współżycia i współ­działania w grupie

-poradnictwo i wsparcie w przeżywanych kryzysach emocjonalnych i próbach radzenia sobie w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym

Świetlice środowiskowe przeznaczone są dla uczniów pochodzących z rodzin ubogich, niepełnych lub rozbitych, zaniedbanych moralnie i wychowawczo albo patologicznych.

Zadania świetlic środowiskowych:

-zapewnienie dzieciom właściwej opieki, łagodzenie niedostatków wychowawczych i niwe­lowanie zaburzeń zachowania,

-pomoc w nauce, wspieranie rozwoju moralnego, umysłowego, emocjonalnego i fizycznego,

-wspomaganie rozwoju zainteresowań oraz zapobieganie zjawiskom nie­korzystnym (głównie uzależnieniom i przestępczości)

-pomoc psychologiczna, której celem jest m.in.: pogłębianie wiedzy na temat własnej osoby i kształtowanie pozytywnej samooceny, harmonijna rozbudowa życia emocjonalnego, połączona z akceptacją własnych ograniczeń, kształ­towanie woli i charakteru, wyzwalanie inwencji twórczej i pozytywnej inicjatywy oraz rozbudzanie wrażliwości społecznej

- poradnictwo, konsultacje z nauczycie­lami, pracownikami poradni psychologiczno-pedagogicznych i służbą zdrowia,

Planowanie i organizacja pracy w świetlicy W praktyce świetlicowej stosuje się najczęściej plany pracy roczne, okresowe i tygodniowe oraz korzysta się z ramowego planu dnia.

Roczny plan pracy świetlicy opraco­wywany na początku roku szkolnego przez kierownika świetlicy, a następnie zatwierdzany przez radę pedagogiczną szkoły. Podstawą do opracowania planu pracy świetlicy jest roczny plan dydaktyczno-wych szkoły, wymagane jest więc wypracowanie wzajemnych kontaktów wych. świetlicy z nauczycielami poszczególnych klas

Cel planu świetlicowego: zapewnienie ciągłości i systema­tyczności zabiegów wychowawczych, prowokowanie do należytego wypełniania podstawowych funkcji świetlicy oraz zapobieganie całkowitej dowolności zajęć i znużeniu wynikającemu z ciągłej przypad­kowości. W planie tym uwzględnia się m.in. wnioski z analizy pracy w roku poprzednim, wytyczne władz oświatowych oraz tematykę programową nauczania w klasach I-III. zadania i czynności wychowawcze powinny two­rzyć jednostki tematyczne lub lekcyjne, przy jednoczesnym uwzględ­nieniu celów, form pracy i środków realizacji oraz terminów i osób odpowiedzialnych za ich wykonanie.

Okresowy plan pracy jest dokładniejszy w stosunku do planu roczne­go, uwzględnia zadania kierunkowe na krótszy odcinek czasu, opracowany przez wych, w oparciu o plan roczny oraz w odniesieniu do określonej grupy dzieci, a więc brać pod uwagę takie elementy, jak:

-wiek i właściwości psychiczne dzieci, ich potrzeby i zaintereso­wania;

- możliwości i umiejętności wychowawcy, jego przygotowanie metodyczne i zawodowe;

- warunki pracy grupy (terenowe, lokalowe, materialne, klima­tyczne)

tygodniowy rozkładu zajęć układa kie­rownik świetlicy, obejmuje te formy zajęć świetlicowych, które odbywają się systematycznie, w określone uprzednio dni tygo­dnia - dotyczy to zwłaszcza zajęć specjalistycznych, prowadzonych przez dochodzących instruktorów.

Ramowy plan dnia wyznacza godziny przychodzenia dzieci do świe­tlicy, porę posiłków, czas przeznaczony na realizację poszczególnych zadań i zajęć oraz, koniec dnia pracy świetlicy.

dziennik zajęć zawiera podstawowe dane o wychowankach i jest wiernym od­biciem życia i pracy w grupie, zapisów dokonuje osoba prowadząca zajęcia,

regulamin wewnętrzny świetlicy zawiera zasady organizacji pracy, ramowy rozkład dnia, obowiązki pracowników oraz prawa i obowiązki wychowanków.

Zasady organizowania zajęć świetlicowych: dobrowolności (tj. atrakcyjności zajęć), bezpieczeństwa i higieny - w sensie fizycznym, jak i psychicznym, różnorodności i przemienności zajęć, odmienności (od zajęć lekcyjnych) oraz przystępności treści, form i metod pracy (tj. odpowiedni dobór do psychofizycznych możliwości dzieci).

Zasady prowadzenia zajęć świetlicowych:(wg Rosiński)

- motywacji

-aktywności

- indywidualizacji

- systematyczności

- swobody

- atrakcyjności

- higieny i bezpieczeństwa.

Formy i metody pracy w świetlicy: zabawy i prace dowolne dzieci, czynności samoobsługowe i prace użyteczne, zajęcia zaplanowane przez nauczyciela oraz oko­licznościowe kontakty nawiązywane przez dzieci z przedstawicielami szerszego środowiska społecznego, wypoczynek i czynny, rozumiany jako: zabawy i gry ruchowe różnego typu, zabawy muzyczne, zabawy dramatyczne, plastyczne oraz zajęcia związane z czytelnictwem, radiem i telewizją.

formy pracy w świetlicy wg M. Rosińskiego:

1. zajęcia dydaktyczne:

- odrabianie lekcji, ciche lub głośne czytanie, opowiadania, pogadanki, dyskusje;

- gry i zabawy umysłowe, obejmujące zagadki, łamigłówki, rebusy, szarady, wierszyki, kalambury, krzyżówki;

- audycje radiowe i telewizyjne, do których należą m.in. słu­chowiska radiowe (tzw. teatr wyobraźni);

- film i przeźrocza;

- olimpiady;

- gry i zabawy dydaktyczne, dotyczące głównie syntezy i ana­lizy słuchowej i graficznej, doskonalenia mowy i myślenia oraz umiejętności czytania i pisania, a także utrwalania pojęć i działań matematycznych;

2. spacery i wycieczki,

3. gry i zabawy ruchowe,

4. gry i zabawy świetlicowe (tematyczne, twórcze, konstrukcyjne, towarzyskie, stolikowe, umysłowe),

5. zajęcia praktyczno-techniezne,

6. majsterkowanie (prace z papierem, metalem, drewnem i innymi materiałami oraz zabawkarstwo i zdobnictwo),

7. zajęcia plastyczne (rysowanie ołówkiem, kredkami, patykiem, świecą, pędzelkiem, malowanie akwarelą, robienie wydzieranek i wy-klejanek, lepienie z plasteliny i gliny, stemplowanie),

8. zajęcia artystyczne (inscenizowanie wyrazów, zagadek, wierszy, powieści, baśni i innych utworów/ literackich, teatrzyk cieni, teatr la­lek, zabawy tematyczne, spotkania z pisarzami, naukowcami itp., kon­kursy, gry dramatyczne),

9. zajęcia umuzykalniające (słuchanie muzyki, śpiewanie piose­nek, zabawy ze śpiewem, muzykowanie),

10. zajęcia czytelnicze, obejmujące:

- zajęcia słowne (nauka czytania, opowiadanie, wieczory dys­kusyjne, autorskie i literackie, recytacje, konkursy);

- zajęcia wizualne z wykorzystaniem katalogów, albumów, plakatów, ilustracji, gazetek itp.;

formy działań specyficzne dla instytucji profilaktycznych i terapeutycznych zajęcia warsztatowe i adaptacyjne, treningi interpersonalne, treningi asertywności, gry i zabawy oraz realizowane są różnorodne programy profilaktyczne, porad­nictwo i konsultacje, różne rodzaje terapii (np. arteteiapia, muzykoterapia, relaksacja, psychodrama)

Metody= sposoby pracy świetlicy:

• metody czynne, oparte na działalności dziecka,

• słowne, np.: objaśnienia i instrukcje, polecenia, pochwały,

• oglądowe, np.: pokazy, prezentacja wzorów zachowań, widowi­ska teatralne, projekcje filmowe.

Praca opiekuńczo-wychowawcza pedagogów środowiskowych (animatorów społecznych)

Działają oni z ramienia fundacji, stowarzyszenia, grupy wyznaniowej czy placówek o profilu wychowawczym, edukacyjnym i terapeutycznym. Miejscem ich pracy są ulice i podwórka.

Rodzina dziecka jest odwiedzana przez pedagoga przeważnie raz w tygodniu, przy czym w ciągu pierwszego roku, bardziej niż na sprawach dziecka, wychowawca koncentruje się na codziennych pro­blemach domu (np. pomaga w „załatwianiu" spraw urzędowych w ośrodku pomocy społecznej, administracji mieszkaniowej, szkole dziecka, w rozwikłaniu konfliktów z sąsiadami lub wewnątrz rodziny). Dopiero w dalszych etapach udzielane są konsultacje wychowawcze, a praca terapeutyczna skupia się na dziecku.

Animacja- metoda polegająca na wyzwalaniu potencjalnych sił tkwiących w jednostkach i grupach - to: pobudzanie, ożywianie, mo­tywowanie, stymulowanie, dodawanie bodźca, zapału i wiary we wła­sne siły. Animatorzy chcą pokazać dzieciom inny świat, którego wcze­śniej nie znały, inny sposób na życie - bez alkoholu, kradzieży, prze­mocy

Cele pracy animatorów( pedag. ulicy):

- poprawa stanu zdrowia, higieny i żywienia dzieci;

- ułatwienie dostępu do istniejących instytucji wychowawczych i społecznych;

- zapobieganie marginalizacji życia dzieci;

- pomoc związaną z nauką i szkołą;

- poprawę wizerunku społecznego dzieci;

- nawiązanie partnerskich kontaktów ze środowiskiem rodzinnym:

Formy pracy animatorów: rozmowy, pogadanki, gry i zabawy, wyjścia do kina, teatru, muzeum, skansenu, na basen, zajęcia terapeutyczne, konkursy wiedzy i umiejętności.

Internat (W. Okoń ) -prowadzony przez szkołę zakład opiekuńczy dla uczniów pobierających naukę poza miejscem zamieszkania"

Bursa- placówką międzyszkolną, którą zarządza dyrektor, podległą bezpośrednio nadzorowi Kuratorium Oświaty, a internat grupuje młodzież z jednej szkoły i jest z nią organizacyjnie związany.

funkcje internatu i bursy:

-społeczną,

-kompensacyjno -wyrównawczą,

-opiekuńczo-wychowawczą

Zadania internatu:

- pomoc w trudnościach, jakie napotyka wychowanek w procesie kształcenia.

-uczenie korzystania z literatury, pomocy naukowych i tworzenie ze­społów wyrównawczych,

- kompensacja ubogiego w sferze kultury środowiska,

-działania profilaktyczne i resocjalizacyjne

- wspieranie dydaktycznej funkcji szkoły poprzez:

- stworzenie wychowankom warunków do nauki własnej;

- wyrobienie umiejętności samodzielnego uczenia się, systema­tyczności, dobrej organizacji pracy, korzystania z pomocy naukowych;

- motywowanie do pogłębiania zdobytej wiedzy;

- budzenie aspiracji do osiągania lepszych wyników;

- kształtowanie ambicji zawodowych;

- pomoc w trudnościach z nauką.

Szczegółowe zadania internatu:

- kształtowanie kultury osobistej wychowanków; uczenie współżycia i współdziałania;

- przygotowanie do samodzielnego życia, życia społecznego i ro­dzinnego;

- kształtowanie właściwych postaw wobec drugiego człowieka i rzeczywistości społecznej;

- kształtowanie systemu wartości.

Zadania wychowawcy:

- diagnozowanie - poznawanie wychowanków, dynamiki grup, środowisk, badanie efektów pracy własnej i placówki;

- projektowanie pracy opiekuńczo-wychowawczej - określanie zadań, tworzenie programu i planu pracy z grupą wychowam/,|, ogniwami samorządowymi i z indywidualnym wychowankiem;

- organizowanie procesu wychowawczego - realizacja zadań, programów i planów pracy;

- prace administracyjno-wychowawcze — uczestnictwo w zebraniach, naradach, prowadzenie dokumentacji, korespondencji, protokołów, dzienników zajęć, itp.;

- samokształcenie - uczestniczenie w szkoleniach, kursach, i ciągłe doskonalenie zawodowego warsztatu

Zadania samorządu:

-ustalanie zasad obowiązujących w placówce (współudział w tworzeniu i aktualizowaniu regulaminu, zwyczajów porządkowych, rozkładu dnia w zależności od zmieniających się potrzeb);

-organizowanie warunków życia (współudział w decydowaniu o podziale na grupy, przydziale pomieszczeń, ich zagospodarowywa­niu, w organizacji spraw bytowych, samoobsłudze, planowaniu wy­datków, ustalaniu jadłospisu, itp.);

-planowanie i organizację zajęć w czasie wolnym (tworzenie kół zainteresowań, zespołów amatorskich, organizowanie imprez, rozry­wek, wycieczek);

-troskę o dobre wyniki w nauce (organizowanie pomocy koleżeńskiej, przestrzeganie spokoju w czasie nauki, uczenie młodszych kolegów zasad pracy umysłowej, dopingowanie w celu osiągania lepszych rezultatów);

-udział w środowisku lokalnym (nawiązywanie kontaktów z in­stytucjami i ciekawymi ludźmi, uczestniczenie w lokalnych impre­zach, praca na rzecz środowiska);

-regulowanie stosunków między wychowankami a wychowaw­cami i pomiędzy samymi wychowankami (np. współudział w ocenie wykroczeń, w ustalaniu środków zapobiegawczych, kar i nagród, w rozwiązywaniu konfliktów i problemów);

-współprace z samorządami szkół i innych internatów

32

---