PRAWO ADMINISTRACYJNE

Przez pojęcie prawa administracyjnego rozumie się normy prawne regulujące organizację i zachowanie się administracji jako części aparatu w zakresie nie unormowanym przez przepisy należące do innych gałęzi prawa.

Prawo administracyjne składa się z trzech części:

1. prawo o ustroju administracji publicznej tzw. prawo ustrojowe,

2. prawo administracji materialne,

3. prawo administracyjne proceduralne.

Ad. 1.

Reguluje organizację i funkcjonowanie aparatu powołanego do wykonywania zadań publicznych w formach uznanych za właściwe dla administracji publicznych.

Prawo ustrojowe zawiera następujące przepisy prawne:

• przepisy tworzące,

• przepisy określające ich strukturę organizacyjną

• przepisy określające zakres działania,

• przepisy określające strukturę systemu podmiotów administracji publicznej oraz zachodzące w nim procesy takie jak: kierowanie, nadzór, kontrola, koordynacja, planowanie, programowanie, informacje itd. Są to także przepisy stanowiące podstawę do określania zadań poszczególnych organów administracji publicznej i ich systemu a także metod i form ich wykonywania,

• przepisy tworzące podział administracyjny kraju (podział terytorialny, podział podstawowy).

Ad.2.

Prawo administracji materialne zawiera normy ustalające wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji publicznej i podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji (czyli nie podporządkowani administracji - np. obywatele, przedsiębiorcy). Np. podatki od psów, podatki rolne, zezwolenia na budowę.

Ad.3.

Tak zwana procedura zawiera normy, które wyznaczają postępowanie mające na celu urzeczywistnienie (wykonywanie norm prawa materialnego i ustrojowego pkt 1, 2). Dokonuje się to poprzez konkretyzację i powiązanie z innymi podmiotami bądź też do wykonywania obowiązków wynikających z przepisów prawa.

Prawo postępowaniu:

• legalizacyjnym,

• porządkowym i dyscyplinarnym,

• skarg i wniosków,

• egzekucyjnym.

ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

1. konstytucja,

2. ratyfikowane umowy międzynarodowe,

3. ustawy,

4. rozporządzenia z mocą ustawy,

5. rozporządzenia,

6. akty prawa miejscowego.

Ad. 3.

Ustawy - ograniczenia występują tylko z inicjatywą ustawodawczą (grupa posłów, prezydent). Ustawa przechodzi przez sejm następnie jest przekazywana do Marszałka Senatu a następnie do Prezydenta, który ma 21 na zatwierdzenie ustawy.

Ad. 4.

Rozporządzenia z mocą ustawy wydaje Prezydent RP, w stanie wojennym. Z mocą tej ustawy mogą zostać ograniczone nasze obowiązki i obciążenia. Musi być zatwierdzona na następnym posiedzeniu Sejmu.

Ad. 5.

Uprawnieni do wydawania rozporządzeń:

• Prezydent,

• Rada Ministrów,

• Przewodniczący określony w ustawach (przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej i przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji).

Ad. 5.

Akty prawa miejscowego są wydawane przez organy samorządu terytorialnego: gminy, powiaty, województwa.

DZIENNIK URZĘDOWY

W III Rzeczpospolitej Polskiej zaliczamy:

• Dziennik Ustaw RP,

• Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”,

• Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski B”,

• Dzienniki Urzędowe Ministrów kierujących działami administracji rządowej. Dzienniki Ustaw urzędów centralnych, Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe.

W Dziennikach Ustaw ogłasza się:

• konstytucję,

• ratyfikowane umowy międzynarodowe,

• rozporządzenia z mocą ustawy,

• rozporządzenia wydawane przez wymienione wcześniej organy,

• teksty jednolite w/w aktów,

• orzeczenia trybunału dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw,

• uchwały Rady Ministrów uchylające Rozporządzenia Ministrów.

W Dziennikach Ustaw ogłasza się także akty prawne dotyczące np. stanu wojny i zawarcia pokoju, skrócenia kadencji Sejmu, referendum zatwierdzającego zmianę konstytucji, referendum ogólnokrajowego, akty prawne dotyczące wyborów do Sejmu i Senatu, wyborów Prezydenta, również akty prawne dotyczące stanu klęski żywiołowej. Akty prawne dotyczące powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia sił zbrojnych do obrony RP. Znajdziemy tam akty dotyczące stwierdzenia ważności wyborów Prezydenta RP, wyborów do Sejmu i Senatu.

MONITOR POLSKI

Ogłasza się:

• zarządzenia Prezydenta RP wydane na podstawie ustawy,

• uchwały Rady Ministrów,

• zarządzenia.

Znajdziemy w nim teksty jednolite w/w aktów, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów ogłaszanych w Monitorze lub nie ogłoszone. Uchwały Zgromadzenia Narodowego (wtedy kiedy dwie Izby pracują razem), uchwała dotycząca uznania trwałej niezdolności Prezydenta RP do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia lub postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

1. Uchwały Sejmu, dotyczące regulaminu sejmu. Ustalenia votum zaufania dla Rady Ministrów albo absolutorium lub ustalenia votum nieufności dla RM. Pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunał Stanu..

2. Rozwiązania organów. Uchwały powołania lub odwołania na stanowiska uchwalone w konstytucji lub ustawie.

3. Forum senatu, dotyczy powołania lub odwołania albo wyrażenia zgody na powołanie lub odwołanie na stanowiska urzędowe.

4. Akty urzędowe Prezydenta RP, dotyczące np. zwołania pierwszego posiedzenia Sejmu i Senatu,

• zrzeczenia się urzędu Prezydenta,

• dokonywania zmian w składzie Rady Ministrów na wniosek Prezesa Rady Ministrów,

• odwoływanie Ministra któremu Sejm wyraził votum nieufności,

• nadawanie tytułu naukowego.

MONITOR POLSKI B

Ogłasza Się sprawozdania finansowe określone w przepisach o rachunkowości, ogłoszenia i obwieszczenia przedsiębiorców jeżeli odrębne przepisy nie wymagają ich ogłoszenia w monitorze sądowym i gospodarczym.

Monitor sądowy i gospodarczy powstał w 1995 r.

Ogłasza się inne akty prawne, komunikaty, ogłoszenia instytucji i osób jeżeli odrębne przepisy tak stanowią.

Dzienniki Urzędowe Ministrów kierujących działami administracji rządowej.

Dzienniki Urzędowe - akty normatywne organów wydających.

Uchwały Rady Ministrów uchylające zarządzenia Ministra wydającego dziennik urzędowy.

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach w/w aktów i także informacje, komunikaty, ogłoszenia i obwieszczenia.

Każdy akt prawny ma swój dziennik urzędowy.

W w/w dziennikach urzędowych nie zamieszcza się aktów prawnych, które podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, Monitorze Polskim i Monitorze Polskim B.

WOJEWÓDZKIE DZIENNIKI URZĘDOWE

Ogłasza się:

• akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę i organy administracji zespolonej i niezespolonej,

• akty prawa miejscowego stanowione przez sejmik województwa, przez organ powiatu, organ gminy w tym także statuty,

• Statuty związków między gminnych i powiatu,

• Wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego w/w,

• Porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych,

• Statut urzędu wojewódzkiego,

• Inne akty prawne, komunikacje, ogłoszenia, komunikaty, jeżeli tak stanowią przepisy szczególne.

Prawo Unii Europejskiej góruje nad naszą konstytucją.

Na porządek prawny UE składa się:

• prawo pierwotne,

• prawo wtórne, które jest uzupełniane orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS), który został powołany w celu kontrolowania przestrzegania prawa wspólnotowego oraz dokonywania jego wykładni. Podstawową zasadą prawa wspólnotowego jest zasada nadrzędności, która przewiduje, że prawo pierwotne oraz akty wydane na jego podstawie muszą być stosowane przed prawem krajowym.

Do aktów prawa pierwotnego:

Traktaty i towarzyszące im załączniki i protokoły.

Obecnie do obowiązujących traktatów należą:

1. traktat o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej,

2. traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej,

3. traktat o Unii Europejskiej.

Ad. 1.

Zalicza się także traktaty nowelizujące oraz traktaty o przystąpieniu nowych państw.

Prawo wtórne, zalicza się:

• rozporządzenia (akty wiążące)

• dyrektywy (możemy wdrażać powoli),

• decyzje,

• zalecenia,

• opinie.

Rozporządzenie jest aktem wiążącym w całości i jest bezpośrednio stosowane w każdym państwie członkowskim, oznacza to, że stają się częścią krajowych systemów prawnych bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek czynności transcyzycyjnych. Wywierają skutki bezpośrednie na jednostkę.

Dyrektywy skierowane są do państw członkowskich i określają cel, który powinien być osiągnięty w wyznaczonym terminie. Wybór metody i sposób organizacji celu leży w gestii państw członkowskich. Dyrektywom często towarzyszą załączniki w których zawarte są szczegóły techniczne, tabele i zestawienia.

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej wydawany przez Biuro Publikacji Wspólnot Europejskich z siedzibą w Luksemburgu.

Ogłasza się w nim wszystkie akty prawne UE.

Dziennik Urzędowy UE zawiera w serii L - legislacja: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie. W serii C to: komunikacje, komunikaty, i zawiadomienia; znajdziemy tam też streszczenia wyroków ETS i protokoły z posiedzeń parlamentu europejskiego, raporty trybunału obrachunkowego, pisemne zapytania poselskie i odpowiedzi udzielone przez.....

Ogłoszenia o naborze do pracy w instytucjach UE.

W serii S - znajdziemy tam umowy publiczne dotyczące pracy, dostaw i usług ze wszystkich państw UE, umowy użyteczności publicznej, umowy publiczne dotyczące instytucji UE, umowy Taxis, umowy dotyczące Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Norwegia, Islandia, Lichtenstein).

PODSTAWOWE POJĘCIA TEORETYCZNE W NAUCE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

ADMINISTRACJA

Definicja prof. Wacława Dawidowicza

Administracja to system podmiotów utworzonych i wyposażonych przez ustawę w kompetencje do prowadzenia organizatorskiej i kierowniczej działalności na podstawie ustaw w kierunku zewnętrznym i wewnętrznym w stosunku do podmiotów podporządkowanych oraz w stosunku do społeczeństwa przy czym przebieg i skutki tej działalności zawsze są przypisywane państwu jako takiemu.

Definicja prof. Janusza Łętorskiego

Administracja działa w imieniu państwa i na rachunek państwa (dotyczy to administracji rządowej państwowej), działa również we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność (administracja samorządowa), działa na podstawie prawa i w tych granicach jakie prawo dla niej przewiduje. Administracja przewiduje działania nie dla osiągnięcia zysków. Administracja jest organizacją o charakterze jednolitym i ogólnym, ma charakter bezosobowy i władczy, jest zorganizowana i działa na zasadzie kierownictwa i podporządkowania. Opiera się w swoim działaniu na pracy zawodowego fachowego personelu urzędniczego, działa w sposób ciągły i stabilny, może działać nie tylko na wniosek zainteresowanych w uzyskaniu jej rozstrzygnięć obywateli lub innych podmiotów ale również z własnej inicjatywy.

Definicja prof. Zbigniewa Leońskiego „Zarys prawa administracyjnego”

Administracja sprowadza się do celowego oddziaływania na ludzi, na stosunki społeczne; każda administracja organizuje czynności, wytwarza struktury organizacyjne. Konieczną cechą i warunkiem administracji jest jej autorytet, który powoduje podporządkowanie się tych, którzy uczestniczą w realizacji działań administracji.

Literatura niemiecka.

Niemcy uważają, że nie można zdefiniować administracji ale można ją opisać.

Administracja jest to działalność, która obejmuje następujące sfery:

1. sfera reglamentacyjno-porządkowa , jest to klasyczna tradycyjna sfera administracji: nakazy, zakazy, pozwoleń, zezwoleń.

2. administracja świadcząca - sfera zaspakajania podstawowych potrzeb ludności w skali masowej, czyli organizowanie usług a następnie świadczenie usług.

3. sfera aktywizowania ludności w celu nawiązania współdziałania z administracją przy wykonywaniu przed państwem zadań.

4. sfera wpływu administracji na gospodarkę

Definicja uniwersalna Wrocław J. Boć

Administracja publiczna jest to przyjęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy a także przez organizację samorządu terytorialnego zaspakajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli wynikających ze współżycia ludzi w społeczeństwie.

Administracja władcza (zwierzchnia), działająca przy użyciu nakazów, zakazów, przymusu bezpośredniego, wkracza w sferę prawną obywatela ( ogranicza jego wolność, własność, obciąża go).

Administracja nie władcza - zapewnia określone świadczenia.

Władztwo administracyjne oznacza, że jednostka lub grupa jednostek działająca jako organ państwa może przeprowadzić swoje zarządzenia w drodze przymusu bezpośredniego.

Administracja publiczna dysponuje środkiem, który nie przysługuje innym rodzajom administracji (np. samorząd terytorialny).

Państwo czasami może udzielać władztwa innym podmiotom ale w zakresie przez siebie ustalonym i wówczas takie podmioty korzystają z przywileju egzekwowania swoich rozstrzygnięć przy użyciu przymusu państwowego. Rozstrzygnięcia tych podmiotów mogą być realizowane w zakresie określonym przez państwo. Władztwo administracyjne jest to prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy administracji dla zrealizowania swoich jednostronnych rozstrzygnięć.

APARAT ADMINISTRACYJNY

to wszystkie jednostki wykonujące funkcje administracji.

Na budowę aparatu administracji składają się przyczyny funkcjonalne mówiące o tym że do wykonywania administracji w różnych dziedzinach wymagane są specjalne kwalifikacje.

Różne zadania dla różnego obszaru. W zależności od zadań organu różny jest stopień powiązania administracyjnego z innymi podmiotami.

1. kontrola

2. nadzór

3. kierownictwo

4. koordynacja

Ad. 1. Kontrola jest to porównywanie stanu faktycznego, rzeczywistego z pewnym założonym wzorcem, dokonywanie analizy i wyciągnięcie wniosków. Organ kontrolujący nie ingeruje w działalność podmiotów kontrolowanych. Nie ingeruje czyli nie ponosi odpowiedzialności za ich działalność.

Ad. 2. Nadzór jest to kontrola plus możliwość użycia środków nadzorczych np. wstrzymanie decyzji dyrektora, zawieszenie dyrektora itp.

Od 1990 r. Zmienił się organ nadzoru.

Przepisy określają zakres podmiotowy i przedmiotowy nadzoru.

Ad. 3. Kierownictwo czyli kontrola, nadzór, koordynacja - organ kierujący może używać wszelkich środków w celu oddziaływania na jednostki poza tymi, których prawo zakazuje.

Ad.4. Koordynacja - oddziaływanie w celu scharmonizowania działalności jednostek. Koordynację najczęściej wykonuje obiekt, któremu są niepodporządkowane jednostki koordynowane. Koordynacja występuje przeważnie tam, gdzie jest bałagan.

CENTRALIZACJA, DECENTRALIZACJA

Decentralizacja - przez decentralizację rozumie się sposób organizacji aparatu administracyjnego w którym organy niższego stopnia nie są podporządkowane hierarchicznie organom wyższego stopnia. Hierarchiczne podporządkowanie oznacza taką zależność organu niższego od wyższego w której organ wyższy ma prawo kierowania pracą organu niższego za pomocą poleceń oraz decyduje o obsadzie personalnej organu niższego stopnia. Zależność służbowa - czyli ta pierwsza którą organ wyższy może wydawać niższym jednostkom. Zależność osobowa charakterystyczna dla hierarchicznego podporządkowania. Hierarchiczne podporządkowanie oznacza brak samodzielności organów niższego stopnia i cechuje centralistyczne systemy administracji. Decentralizacja natomiast zakłada samodzielność organu niższego stopnia. Organ wyższy nie decyduje o obsadzie personalnej organu niższego a więc ten organ jest obsadzony albo w drodze wyborów albo przez inny zdecentralizowany organ działający na szczeblu lokalnym.

Aby można mówić o decentralizacji konieczne jest spełnienie warunków:

• wyposażenie organu niższego we własne kompetencje,

• i brak hierarchicznego podporządkowania,

• faktyczna samodzielność organu niższego stopnia (oznacza ona samodzielność finansową)

Przykładem administracji zdecentralizowanej jest administracja samorządowa.

Kontrola:

• Wojewoda,

• Prezes RM,

• Regionalna Izba Obrachunkowa

Autonomia polega na przyznaniu organizacjom zarządzającym określony częścią terytorium państwa kompetencji do stanowienia przepisów prawa rangi ustawowej.

Do stosowania przepisów rangi ustawowej w szerokim zakresie spraw bez interwencji jednostki centralnej.

Decentralizacja:

1. terytorialna - polega na wyposażeniu organów administracji zarządzających poszczególnymi podziału administracyjnego. Taki stopień samodzielności wobec organów nadrzędnych, który uzasadnia ich uznanie za organy zdecentralizowane np. samorząd terytorialny.

2. rzeczowa - polega na powierzeniu samodzielnym organom (z reguły samorządowym) zarządzania określonymi rodzajami spraw np. samorząd zawodowy (radcy, adwokaci, pielęgniarki), samorząd gospodarczy itp..

Przeciwieństwem decentralizacji jest centralizacja.

Centralizacja - taki sposób zorganizowania aparatu zarządzającego państwa w którym organy niższego rzędu są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego rzędu. Centralizacja nie musi jednak oznaczać skupienia kompetencji w organach centralnych. Większość kompetencji w systemie administracji zcentralizowanej może być rozproszona w organach terenowych jeżeli jednak organy te są ściśle podporządkowane organom centralnym to mamy do czynienia z centralizacją. W ramach administracji zcentralizowanej mogą zachodzić zjawiska skupiania i rozpraszania kompetencji. Zjawisko skupienia kompetencji w rękach nielicznej grupy nazywa się koncentracją. Rozproszenie na większą liczbę organów określa się mianem dekoncentracji.

Między pojęciem dekoncentracji a decentralizacji zachodzi istotna różnica, gdyż pojęcie dekoncentracji dotyczy tylko kwestii skupienia lub rozproszenia kompetencji nie zależnie od tego czy organy niższego stopnia mają jakikolwiek zakres nie zależności od organów nadrzędnych.

Natomiast decentralizacja nie dotyczy kwestii rozmieszczenia kompetencji ale dotyczy stosunków między organami niższego i wyższego stopnia.

Wśród różnych rodzaji dekoncentracji rozróżnia się:

• dekoncentrację rzeczową czyli rozkładanie kompetencji jednego organu na kilka organów tego samego szczebla,

• dekoncentrację terytorialną - polega na przenoszeniu kompetencji organu wyższego stopnia na podległe mu organy terenowe.

ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Organy administracji państwowej cechuje:

• wyodrębnienie organizacyjne wewnątrz aparatu państwowego,

• wykonywanie funkcji administracyjnych i posiadanie własnych kompetencji czyli przyznanych mu przez ustawę możliwości władczego działania.

Przez organy administracji publicznej rozumie się wewnętrzną jednostkę organizacyjną danego podmiotu prawa (gminę, powiat, województwo), która jest uprawniona do wyrażania woli jako podmiotu.

Cechy organów administracji publicznej:

• wyodrębniona część aparatu administracji publicznej tworzona na podstawie prawa,

• organ działa w imieniu państwa i na rachunek państwa lub działa w imieniu własnym i na własny rachunek,

• o ile prawo to dopuszcza organ jest upoważniony do posługiwania się środkami władczymi,

• wykonuje zadania publiczne z zakresu administracji,

• działa w ramach przyznanych mu przez państwo kompetencji.

Przyjmując w/w elementy konstrukcja organu administracji jest abstrakcyjną konstrukcją prawną.

Organ administracji to człowiek (lub grupa ludzi) w przypadku organu kolegialnego znajdującej się w strukturze administracyjnej państwa lub samorządu terytorialnego powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji.

Rodzaje organów administracji

Podział na organy administracji rządowej i samorządowej

Administrację rządową stanowią takie organy jak:

1. Prezydent

2. Prezes Rady Ministrów

3. Rada Ministrów

4. Ministrowie

5. Wojewodowie

Samorząd terytorialny

Rada gminy, wójt, burmistrz

Sejmik województwa i rada województwa.

Organy:

Naczelne - prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie kierujący działami.

Centralne - są nadzorowane przez organy naczelne, komendant policji, organem jest naczelnik a nie urząd. Mamy organy jednoosobowe i organy kolegialne. Mamy 57 organów centralnych.

Terenowe - organy administracji rządowej i samorządowej czyli zespolona i niezespolona.

Organy kolegialne

Organy decydujące (stanowiące), a więc takie, które mają prawo rozstrzygania spraw w sposób wiążący.

Organy pomocnicze - czyli opiniodawcze, doradcze. Są to komisje, zespoły, komisje wspólne..

Organy kontrolne - a więc zarówno organy wewnętrzne jak i zewnętrzne.

PODZIAŁ NA ORGANY ADMINISTRACJI

Administracja zespolona: wojewoda i kierownicy służb inspekcji i straży.

Administracja niezespolona: dyrektorzy morscy.

Organy pochodzące z wyboru i organy obsadzane w drodze nominacji.

Organy o kompetencji ogólnej i specjalnej

Ogólne - to te której zadania obejmują całość lub większość dziedzin administracji na terytorium państwa lub określonej jednostki podziału terytorialnego. Zaliczamy do niej Radę Ministrów, Wojewodę, radę gminy.

Specjalnej - tworzone są w wyniku rzeczowego podziału zadań administracji np. ministrowie kierujący działami administracji rządowej.

Centralne organy państwowe,

Centralne konstytucyjne organy państwa.

Organy I instancji i organy II instancji.

ZAKRES DZIAŁANIA I WŁAŚCIWOŚCI KOMPETENCJI ORGANU

Zakres działania i właściwości czyli kompetencje organu. Zakres działania jest to wyliczenie spraw, którymi organ się zajmuje; zakres działania znajdziemy w przepisach powołujących dany organ. Przepisy określające zakres działania nie wystarczą jednak do podejmowania działań władczych przez organy administracji publicznej ponieważ określają tylko sferę spraw w których organ powinien wykorzystywać swoje kompetencje, sferę nad którą powinien czuwać oraz zbierać odpowiednie informacje. Natomiast do podjęcia konkretnych działań władczych konieczny jest obok przepisu określającego zakres działania przepis uprawniający do takiego działania czyli przepis kompetencyjny. Przepisy kompetencyjne zawarte są zazwyczaj w ustawach prawa materialnego np. w prawie budowlanym, wodnym, górniczym. Wskazują one w jakiej formie prawnej organ może działać w powierzonej mu sprawie.

Właściwość (kompetencje):

1. miejscowa

2. rzeczowa

3. instancyjna (funkcjonalna)

Ad. 1.

Właściwość miejscowa nazywana jest terytorialną i określa ona jaki organ lokalny (terenowy) ma kompetencje do rozstrzygnięcia danej sprawy z punktu terytorialnego zasięgu działania. Organ administracji może działać tylko na obszarze podziału jednostki administracyjnej dla której jest ustanowiony.

Ad. 2.

To inaczej przyznanie organowi administracji prawa rozstrzygania tylko określonej kategorii spraw (np. wydanie prawa jazdy).

Ad. 3.

Określa instancję właściwą do rozstrzygnięcia danej sprawy.

PRZENIESIENIE WŁAŚCIWOŚCI ORAZ UPOWAŻNIENIE DO DZIAŁANIA

Wszystkie organy administracji przestrzegają swojej właściwości rzeczowej i miejscowej.

19 kpa - stanowi, że organy administracji publicznej przestrzegają z urzędu swojej właściwości miejscowej i rzeczowej. Jeśli organ administracji przekroczy zakres swojej właściwości to mówimy, że takie działanie jest dotknięte wadą nieważności. Również na podstawie kpa może się zdarzyć że w wyniku niedoskonałości przepisów kompetencyjnych dwa organy uznają się za kompetentne lub też stwierdzą, że nie są kompetentne pomimo tego, że jeden z nich powinien sprawę rozstrzygnąć. Mamy do czynienia wówczas ze sporem o właściwość.

Kpa podaje spór:

• pozytywny

• negatywny

Generalną zasadą prawa administracyjnego jest niedopuszczalność przenoszenia kompetencji między organami. Od tej zasady mamy wyjątki z tym że działanie organu w zakresie kompetencji innego organu zawsze musi mieć wyraźną podstawę ustawową i wtedy może przybierać jedną z dwóch postaci:

1. przeniesienia kompetencji

2. działania z upoważnienia organu

Ad. 1.

Przeniesienie kompetencji oznacza, że załatwienie pewnego rodzaju spraw zostało przeniesione na inny organ, wiąże się z tym utrata kompetencji przez organ który do tej pory był właściwy. Przeniesienie to może występować w dwóch postaciach: a) delegacja czyli przeniesienie części swoich kompetencji organom podległym, b) dewolucja czyli przejęcie kompetencji organu niższego przez organ wyższy.

Ad. 2.

Upoważnienie do działania - w tym przypadku organ lub jednostka której powierzono wykonywanie kompetencji innego organu nie przejmuje tych kompetencji ale tylko je wykonuje w imieniu i na rachunek organu.. Wówczas organ administracji nadal zachowuje swoje uprawnienia. Taka instytucja to pełnomocnictwo administracyjne i jest wzorowane na pełnomocnictwie cywilnym dotyczy tylko innej sfery tj. publicznej.

Podmiot upoważniony nie nabywa tych kompetencji na własność.

ZAKŁAD ADMINISTRACYJNY

1. wszystkie szkoły, przedszkola, żłobki

2. zakłady karne

Przez zakład administracyjny rozumiemy względnie samodzielną jednostkę administracyjną wyposażoną w trwale wyodrębnione środki rzeczowe i osobowe, której podstawowym celem jest ciągłe bezpośrednie świadczenie usług socjalno-kulturalnych o szczególnym znaczeniu społecznym.

Zakład administracyjny jest najczęściej jednostką budżetową tzn. że wydatki pokrywane są z budżetu państwa lub jednostki lokalnej i tam także odprowadzane są wpływy tych zakładów, przy czym wysokość nakładów nie jest zależna od uzyskiwanych nakładów.

Z reguły wydatki przekraczają nakłady.

Mogą również działać jako zakłady budżetowe i wtedy koszty funkcjonowania zakładu są pokrywane z jego dochodów własnych. Ta forma jest wykonywana w przypadkach, gdy usługi mają być świadczone odpłatnie przy braku lub ograniczonym wspieraniu dotacjami przez organ administracji, które organ powołały. Druga cecha to stosunek zakładu do użytkowników zakładu (destynatariusz).

Stosunki między nimi to stosunki o charakterze administracyjno-prawnym. Wiążą się one z podporządkowaniem użytkownika zakładu poleceniom kierownika zakładu. Większość zakładów administracyjnych nie są osobami prawnymi, wyjątkiem są szkoły wyższe.

TWORZENIE ZAKŁADÓW ADMINISTRACYJNYCH

Tworzone są na podstawie różnych aktów prawnych np. uchwały rady gminy lub ustawy.

Również w zależności z jakim aktem mamy do czynienia w każdym wskazane będą trzy rzeczy:

1. nazwa zakładu

2. cel zakładu (utworzenia)

3. data utworzenia

Zakłady administracyjne mogą być zarządzane centralnie albo lokalnie.

Kolejny podział to zakłady administracyjne :

• państwowe

• społeczne

Kolejny podział to ze względu na dostępność do nich np. ogólnodostępne (szkoły, muzea, biblioteki) o ograniczonym dostępie (np. szkoła wyższa).

Zakłady administracji przymusowe czyli korzystanie jest obowiązkiem. Np. obowiązek szkolny do ukończenia gimnazjum, zakłady karne.

WŁADZTWO ZAKŁADOWE

Oznacza nadrzędność organów zakładu nad użytkownikiem. Uprawnienia zakładu wobec użytkownika są z reguły określone ustawowo, szczegółowo zaś unormowane są w regulaminach wydawanych przez organy zakładu. Władztwo zakładowe jest niezbędne dla zrealizowania celów zakładów. Jednocześnie cele zakładów określają granice tego władztwa poza które organy nie mogą wykroczyć.

PUBLICZNE PRAWO PODMIOTOWE

To konstrukcja publicznych praw podmiotowych została utworzona w austriackiej i niemieckiej kulturze prawnej XIX w. Została stworzona dla relacji między obywatelem a administracją i wynika z założenia, że nie tylko jednostka ale również i państwo jest związane prawem i że jednostka może się przeciwstawić tak zwanej władczej administracji dzięki swoim uprawnieniom i w ten sposób uzyskać pewną sferę swobody.

W teorii polskiego prawa administracyjnego przyjmuje się obecnie, że publiczne prawo podmiotowe jest taką sytuacją obywatela (podmiotu administrowanego) ukształtowaną przez normę prawa administracyjnego (publicznego) w której obywatel ten może skutecznie domagać się czegoś od państwa lub może w sposób niekwestionowany przez państwo coś uczynić realizując swój indywidualny interes. Z kolei organ administracji mając do czynienia z publicznym prawem podmiotowym jest prawnie zobowiązany do postąpienia zgodnie z jego treścią. Obywatel może żądać od administracji uwzględnienia jego interesu prawnego i podjęcia określonego działania (powstrzymania się również od działania) a w razie odmowy może wnieść skargę do sądu administracyjnego. Sąd administracyjny stwierdzając naruszenie publicznego prawa podmiotowego musi uwzględnić skargę.

CIĘŻARY PUBLICZNE

Pojęcie to oznacza wszelkie obciążenia nakładane na jednostki dla osiągnięcia celów realizowanych przez administrację publiczną. Przykładem ciężarów publicznych mogą być ustawy o stanie klęski żywiołowej (udzielanie pierwszej pomocy, pełnienie wart, pilnowanie mienia).

Ustawa o zwalczaniu chorób zakaźnych - istnieje obowiązek powiadomienia władz o chorobie zakaźnej,

• ustawa o utrzymaniu czystości w gminach.

Pewną odmianą ciężaru publicznego o charakterze szczególnym są obowiązki adiacentów czyli korzystających z urządzeń komunikacyjnych, z dostaw energii, wody lub gazu. Świadczenia adiacentów nie ograniczają się do utrzymania takich urządzeń lecz odwołują się także wniesienie opłaty pokrywające koszty utrzymania i przyłączeń.

Prawo wodne - właściciel gruntu jest zobowiązany umożliwić dostęp do wody pozostawiając przejście wzdłuż wód a także powinien stworzyć warunki umożliwiające inne działania.

Ustawa o gospodarce nieruchomościami

Właściciel nieruchomości lub użytkownik wieczysty mają obowiązek udostępnić nieruchomość w celu wykonywania prac związanych z eksploatacją i konserwacją urządzeń zainstalowanych na nieruchomości.

ADMINISTRACJA PUBLICZNA I JEJ ORGANIZACJA

Pojawiła się w 1990 r.

Mamy organy:

• naczelne

• centralne

• lokalne (terenowe) czyli administracja wojewódzka zespolona i niezespolona

Do organów naczelnych zaliczamy:

• Prezydenta RP

• Radę Ministrów

• Prezesa RM

• Ministrowie kierujący działami administracji rządowej

Prezydent w konstytucji jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Prezydent czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

Kompetencje Prezydenta RP

• sfera zewnętrzna, czyli ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych, przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli państw obcych i organizacji międzynarodowych. W zakresie polityki zagranicznej prezydent ma obowiązek współdziałania z prezesem rady ministrów i właściwym ministrem,

• sfera wewnętrzna - jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych RP, w czasie pokoju to zwierzchnictwo sprawuje za pośrednictwem ministra obrony narodowej; mianuje szefa sztabu generalnego i dowódców rodzajów sił zbrojnych, w razie bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa naszego państwa zarządza powszechną lub częściową mobilizację. W sferze personalnej dokonuje zmian w składzie Rady Ministrów na wniosek Prezesa RM. Może przewodniczyć radzie ministrów i wtedy ta rada przyjmuje nową nazwę - rady gabinetowej, jednocześnie rada ministrów jest pozbawiona wszystkich swoich kompetencji,

• sfera normotwórcza (prawotwórcza), prezydent wydaje rozporządzenia i zarządzenia na podstawie ustawy w celu wykonania ustawy. Prezydent może wydawać akty urzędowe, których wymagają kontrasygnaty prezesa rady ministrów i jednocześnie premier ponosi odpowiedzialność za taki akt.

Prezydent wydaje samodzielne akty np.:

• prawo łaski

• zarządzenie do wyborów sejmu i senatu

• skrócenie kadencji Sejmu

• zwoływanie pierwszego posiedzenia nowo wybranego sejmu i senatu

• nadawanie orderu i odznaczeń

• zwoływanie rady gabinetowej

• powoływanie sędziów

• nadawanie tytułu profesora

• nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego

• powoływanie prezesa najwyższego sądu administracyjnego

• powoływanie prezesa NSA

• powoływanie prezesa Trybunału Konstytucyjnego

• wnioskowanie o powołanie Prezesa NBP

• powoływanie członków rady polityki pieniężnej.

RADA MINISTRÓW

Naczelny organ administracji w której w skład wchodzą:

• prezes RM

• wiceprezes RM (funkcje te można łączyć)

• przewodniczący określonych w ustawie komitetów czyli przewodniczący KBN, Integracji Europejskiej

Zadania Rady Ministrów:

• zapewnienie wykonania ustaw

• zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego naszego państwa

• ochrona interesów skarbu państwa

• uchwalanie projektu budżetu państwa

• wykonywanie budżetu i składanie sprawozdania z wykonania.

Do Rady Ministrów należy także sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków międzynarodowych. Ustala kontyngent osób powoływanych do czynnej służby wojskowej.

Organy wewnętrzne i pomocnicze RM

Organy wewnętrzne:

• rada legislacyjna

• rządowe centrum legislacji

• rządowe centrum Studiów Strategicznych

Rada legislacyjna działa przy Prezesie RM, powołuje on także członków rady legislacyjnej. Należy do niej ustalanie zasad techniki prawodawczej a także zasad rejestrowania aktów normatywnych wydawanych przez organy administracji rządowej.

Rządowe Centrum legislacji jest państwową jednostką organizacyjną podległą prezesowi RM. Zapewnia koordynację działalności legislacyjnej:

• Rady Ministrów

• Prezesa RM

• Innych organów administracji rządowej

Rządowe:

• zapewnia obsługę prawną RM

• opracowuje stanowisko rządowe do projektów aktów prawnych

• opracowuje także rządowe projekty aktów prawnych w zakresie ustalonym przez Prezesa RM

• redaguje Dz. U. I Monitor Polski.

Niezależnie od tego to centrum współdziała z komitetem integracji europejskiej i z radą legislacyjną. Prezesa i wiceprezesów powołuje premier z tym że przy wiceprezesach na wniosek prezesa.

Rządowe Centrum Studiów Strategicznych - jest to państwowa jednostka organizacyjna podległa premierowi.

Zadania:

• przygotowywanie prognoz oraz długookresowych strategicznych programów rozwoju społeczno-gospodarczego,

• przygotowanie programów i koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju wraz z prognozą oddziaływania na środowisko,

• opracowywanie ocen międzynarodowych uwarunkowań sytuacji kraju oraz długofalowych koncepcji polityki zagranicznej,

• badanie sprawności i funkcjonowanie struktur państwa,

• sporządzanie ocen skutków społeczno-gospodarczych projektowanych regulacji (ustaw, rozporządzeń).

PREZES RADY MINISTRÓW

Pełni on podwójną rolę:

1. przewodniczący organu kolegialnego RM

2. samodzielny naczelny organ administracji rządowej o własnych kompetencjach.

• reprezentuje RM

• zapewnia wykonanie polityki RM

• koordynuje i kontroluje pracę ministrów

• sprawuje nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego

• jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej

Wspomaga go kancelaria RM, zapewnia obsługę obligatoryjnie następujących podmiotów:

1. Prezesa RM i Radę

2. Wiceprezesów

3. Kolegium do spraw służb specjalnych

4. Radę legislacyjną

Może obsługiwać pełnomocników rządu (jeśli tacy będą powołani) oraz wskazane przez prezesa rady ministrów organy pomocnicze, komisje i komisje wspólne.

Kancelarią kieruje szef kancelarii powoływany i odwoływany przez prezesa RM. Prezes RM powołuje i odwołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu.

Zadania:

• kontrola realizacji zadań wskazanych przez RM i prezesa RM oraz przedstawienie wniosków z przeprowadzonych kontroli a także przedkładanie propozycji doskonalenia metod kontroli,

• wydawanie dziennika ustaw i monitora polskiego,

• obsługa spraw kadrowych osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe administracji rządowej,

• koordynacja realizacji polityki kadrowej administracji rządowej na zasadach określonych w odrębnych przepisach,

• jest to również obsługa informacyjna oraz prasowa RM, prezesa, organów wewnętrznych i opiniodawczo-doradczych rady ministrów,

• koordynacja współdziałania RM i prezesa RM z sejmem, senatem, prezydentem RP i innymi organami państwowymi,

• wykonywanie innych zadań, które mogą być zlecone przez prezesa RM.

ADMINISTRACJA RZĄDOWA

Zgodnie z art. 149 konstytucji ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez prezesa M.

Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy.

Zakres i zasady działania ministrów

Szczegółowy zakres działania ministra określa w drodze rozporządzenia prezes RM niezwłocznie po powołaniu ministrów, a jeżeli minister został powołany w innym czasie to niezwłocznie po jego powołaniu. Także prezes rady ministrów ustala ministerstwo lub inny organ administracji rządowej, który będzie obsługiwał ministra. A w przypadku ministra kierującego działem ustala również organy mu podległe lub które będą przez niego nadzorowane. Minister kieruje, nadzoruje, koordynuje i kontroluje działalność podporządkowanych mu organów, urzędów i jednostek.

W szczególności w tym zakresie tworzy i likwiduje jednostki organizacyjne, powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek organizacyjnych. Organizuje kwestie efektywności gospodarowania oraz przestrzegania prawa przez te jednostki. Minister w celu dostosowania do polityki ustalonej przez RM, dostosowania kierunków działania podległych i nadzorowanych centralnych organów administracji rządowej lub jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej może wydawać kierownikom wiążące wytyczne i polecenia. Te wytyczne polecenia wydane ustnie wymagają potwierdzenia na piśmie. Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu oraz gabinetu politycznego. Zakres czynności sekretarza i podsekretarza ustala minister i zawiadamia o tym prezesa RM.

Sekretarza i podsekretarzy powołuje i odwołuje premier na wniosek właściwego ministra.

BUDOWA MINISTERSTWA

Departamenty do realizacji merytorycznych zadań ministerstwa.

Biura - do realizacji zadań w zakresie obsługi ministerstwa.

Sekretariaty - do usługi ministra, komitetu, rad, zespołów, komisji.

Wydziały - jako komórki organizacyjne departamentów i biur.

W każdym ministerstwie tworzy się gabinet polityczny ministra, komórki organizacyjne, biura, wydziały lub wyodrębnione stanowiska do danych spraw: prawnych, budżetu i finansów, kadr, szkolenia, integracji europejskiej, współpracy międzynarodowej, do spraw zamówień publicznych, do spraw administracyjno-gospodarczych, do spraw informatycznych, informacji niejawnych, do spraw audytu wewnętrznego, do spraw kontroli skarg i wniosków.

Od 1997 r.

1. administracja publiczna

2. budownictwo gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej

3. budżet

4. finanse publiczne

5. gospodarka

6. gospodarka morska

7. gospodarka wodna

8. instytucje finansowe

9. informatyzacja

10. integracja europejska

11. kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

12. kultura fizyczna i sport

13. łączność

14. nauka

15. obrona narodowa

16. oświata i wychowanie

17. praca

18. rolnictwo

19. rozwój wsi

20. rozwój regionalny

21. rynki rolne

22. skarb państwa

23. sprawiedliwość

24. szkolnictwo wyższe

25. transport

26. turystyka

27. środowisko

28. sprawy wewnętrzne

29. wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne

30. zabezpieczenia społeczne

31. sprawy zagraniczne

32. zdrowie

Ad. 1.

Obejmuje sprawy administracji rządowej tj. sprawy urzędów administracyjnych i procedury administracyjne. Reformy i administracja struktur administracji publicznej.

Sprawy zespolonej administracji rządowej w województwie. Sprawy podziału administracyjnego państwa i podziały specjalne, nazw jednostek osadniczych, nazwy obiektów fizjograficznych (gór, jezior). Sprawy dotyczące ewidencji ludności, dowody osobiste, paszporty. Prawy zbiórki publicznej.

Stały Komitet RP

Zarządzenie prezesa RM z 2002 r. w sprawie stałego komitetu RM Monitor Polski Nr 27 poz. 447 z późn. zm. Jest organ opiniodawczo-.......................... w sprawach należących do zakresu działania prezesa RM.

W skład wchodzą:

1. przewodniczący (wiceprezes RM powołany i odwołany przez premiera)

2. wiceprzewodniczący (powołany i odwołany przez premiera spośród członków RM)

3. członkowie, którymi są sekretarze stanu w ministerstwach

4. sekretarz powołany i odwołany przez przewodniczącego komitetu. Zazwyczaj jest to członek korpusu służby cywilnej zatrudnionej w kontroli prezesa RM (kancelaria zapewnia także obsługę RM)

Zadaniem jest:

Przygotowanie, uzgadnianie i przedstawianie RM lub prezesowi RM projektów rozstrzygnięć albo stanowisk RM lub prezesa przez wyrażanie opinii albo udzielanie rekomendacji projektom dokumentów rządowych, które będą przedstawiane radzie ministrów lub prezesowi do rozpatrzenia.

Projekty dokumentów mogą wnosić do rozpatrzenia członkowie RM, szef kancelarii prezesa RM, centralne organy administracji rządowej (kierownicy urzędów centralnych, pełnomocnicy rządu, wojewodowie.

CENTRALNE ORGANY ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ

Są to organy podlegające Radzie Ministrów, prezesowi RM lub ministrom. Mamy dwa centralne organy administracji rządowej powołane przez Sejm:

1. Generalny Inspektor ochrony danych osobowych

2. Generalny Inspektor pracy

Te organy nie są wymienione w konstytucji ze względu na często zmieniającą się nazwę.

Podlegające ministrom:

1. wyższy urząd górniczy - prezes wyższego urzędu górniczego

2. Generalny Inspektor kontroli skarbowej podlega ministrowi do spraw finansów publicznych

3. prezes głównego urzędu miar

4. prezes regulacji urzędu energetyki

5. prezes urzędu patentowego RP

6. główny inspektor nadzoru budowlanego (minister budownictwa i gospodarki przestrzennej)

7. prezes urzędu do spraw łączności

8. prezes urzędu lotnictwa cywilnego (minister do spraw transportu)

9. generalny dyrektor dróg krajowych i autostrad (minister do spraw transportu)

10. prezes urzędu transportu kolejowego (minister do spraw transportu)

11. główny inspektor transportu drogowego (minister do spraw transportu)

12. prezes państwowej agencji atomistyki (minister do spraw środowiska)

13. prezes urzędu do spraw repatriacji i cudzoziemców (minister do spraw wewnętrznych)

14. komendant główny policji

15. komendant główny straży granicznej

16. komendant główny państwowej straży pożarnej

17. prezes urzędu do spraw kombatantów i osób represjonowanych (minister do spraw zabezpieczenia społecznego)

18. prezes GUS (podlega premierowi)

19. urząd ochrony konkurencji i konsumentów

20. urząd służby cywilnej z szefem na czele

21. urząd zamówień publicznych

ADMINISTRACJA TERENOWA

Wojewódzka administracja zespolona (wojewoda → kierownicy służb → inspekcji → straży)

Np.:

• inspekcja handlowa

• inspekcja ochrony środowiska

• inspekcja farmaceutyczna

• inspekcja ochrony roślin i nasiennictwa

• inspekcja weterynaryjna

• inspekcja nadzoru geodezyjnego i kartograficznego

• inspekcja nadzoru budowlanego

• straż pożarna

• policja

• kurator oświaty

• służba ochrony zabytków

Niezespolona - działa na obszarze województwa a nie podlega wojewodzie:

• dowódcy okrętów wojskowych

• wojskowi szefowie sztabu

• izby skarbowe

• urzędy skarbowe

• naczelnicy urzędów skarbowych

• inspektorzy kontroli skarbowej

• dyrektorzy urzędów górniczych

• dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar

• dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych

• dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej

• dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych

• dyrektorzy urzędów morskich

• dyrektorzy urzędów statystycznych

• dyrektorzy żeglugi śródlądowej

• komendanci oddziałów straży granicznej

• komendanci strażnic

• komendanci granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów

• straży granicznej

• okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego

• państwowi inspektorzy sanitarni

• powiatowi lekarze weterynarii

• wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego.

Wojewodę powołuje i odwołuje prezes RM na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Prezes RM sprawuje nadzór nad działalnością wojewody w oparciu o następujące kryteria:

1. kryterium legalności czyli na podstawie zgodności z prawem

2. kryterium działania zgodnie z polityką rządu

3. kryterium rzetelności (kryterium z zakresu etyki)

4. kryterium gospodarności

Prakseologia - nauka o skutecznym działaniu (T. Kotarbiński).

Kompetencje prezesa RM są szersze: kieruje on działalnością wojewody i wydaje w tym zakresie zarządzenia i polecenia a także sprawuje kontrolę nad ich wykonaniem.

Funkcja wojewody:

1. przedstawiciel rady w województwie

2. jest zwierzchnikiem zespolonej administracji publicznej

3. jest organem nadzoru nad organami samorządu terytorialnego

4. jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym.

Wojewoda jest reprezentantem skarbu państwa.

Wojewoda jako przedstawiciel wykonuje następujące swoje uprawnienia:

• odpowiada za wykonanie polityki na terenie województwa

• kontroluje

• zadań wynikających z ustaw, aktów podstawowych, ustaleń RM a także wynikających z zarządzeń i poleceń prezesa RM

• dokonuje kontroli wykonania zadań zleconych przez jednostki samorządu terytorialnego zawieranych na podstawie ustawy albo zadanego zlecenia

• dostosowuje do miejscowych warunków szczegółowe cele

• zapewnia współdziałanie innych jednostek organizacyjnych na terenie województwa i kieruje ich działalnością w przypadku zagrożenia życia, zdrowia, mienia a także zagrożenia środowiska, bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, w zakresie praw obywatelskich, zabezpieczenie w przypadku klęsk żywiołowych i innym skutkom oraz zwalczania ich skutków. Dokonuje oceny stanu zabezpieczenia przeciw powodziowego województwa

• reprezentuje RM na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt, współdziała z właściwymi organami innych państw i przedstawicielami rządowych i pozarządowych innych państw na zasadach określonych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych

• za pośrednictwem ministra do spraw edukacji przedstawia projekty dotyczące zadań województwa

• może wykonywać inne zadania zlecone przez RM i prezesa RM

• wojewoda jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, przy pomocy jednego wice wojewody i zwierzchników / kierowników zespolonych służb inspekcji i straży a także wykonuje te zadania przy pomocy dyrektora generalnego oraz dyrektorów wydziałów

• wice wojewodów powołuje także prezes RM na wiosek wojewody

• wojewoda określa zakres kompetencji i obowiązki wice wojewody, jeżeli wojewoda nie może pełnić obowiązków służbowych to wtedy zakres zastępstwa wice wojewody rozciąga się na zakres obowiązków wojewody.

Organizację całej administracji zespolonej rządowej określa statut urzędu wojewódzkiego. Statut nadaje wojewoda a jest on zatwierdzany przez prezesa RM, i dokonane w nim wszelkie zmiany także. Są dwa wyjątki kiedy nie ma potrzeby zatwierdzania:

1. polegająca na uzupełnieniu zakresów działania jednostek i komórek organizacyjnych urzędu o nowe zadania nałożone na wojewodę i kierowników służb inspekcji,

2. aktualizacja wykazu jednostek nadzorowanych lub podporządkowanych wojewodzie.

Statut zawiera w szczególności:

• nazwę i siedzibę jednostki

• nazwy stanowisk dyrektorów wydziałów

• nazwy wydziałów i komórek organizacyjnych urzędu

• ich zakresy działania

• nazwy komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych, musi być nazwa i siedziba delegatury

• jest mowa o kolegium i jego składzie

• inne sprawy istotne dla organizacji i funkcjonowania urzędu

• ujawnia się także pełnomocników wojewody

Szczegółową organizację zawiera Regulamin, który jest ustalony w drodze zarządzenia przez wojewodę. Częścią tego regulaminu są także regulaminy różnych służb inspekcji i straży.

Statut i Regulamin musi być udostępniony do powszechnego wglądu. Wojewoda stwarza warunki do działania administracji zespolonej, ponosi odpowiedzialność za działania wojewódzkiej straży, powołuje i odwołuje kierowników służb inspekcji i straży z wyjątkiem komendanta wojewódzkiego policji (który jest powoływany po zasięgnięciu opinii wojewody), komendanta stołecznego policji, który także jest powoływany po zasięgnięciu opinii wojewody lub prezydenta stołecznego Warszawy, komendanta wojewódzkiego straży pożarnej, który jest powoływany za zgodą wojewody.

Konstrukcja prawna jednostronna - UPOWAŻNIENIE

Wojewoda może upoważnić pracowników swojego urzędu na piśmie do załatwiania określonych spraw w jego imieniu i na jego odpowiedzialność w tym również do wydawania decyzji.

Konstrukcja prawna - POWIERZENIE

Wojewoda może powierzyć prowadzenie w jego imieniu niektórych spraw z zakresu swojej odpowiedzialności np.:

1. jednostkom samorządu terytorialnego

2. organom innych samorządów

3. kierownikom państwowych osób prawnych

4. kierownikom innych państwowych jednostek organizacyjnych działających na obszarze województwa

Powierzenie następuje na podstawie porozumienia zawartego między wojewodą a wyżej wymienionymi jednostkami. Te porozumienia muszą być obowiązkowo ogłaszane w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym.

Przy wojewodzie działa kolegium a w skład jego wchodzi:

1. wice wojewoda

2. dyrektor generalny urzędu wojewódzkiego

3. komendant wojewódzki policji

4. komendant wojewódzki państwowej straży pożarnej

5. inne osoby wymienione w statucie urzędu wojewódzkiego

Fakultatywnie w skład kolegium wchodzą osoby zaproszone przez wojewodę:

1. kierownicy zespolonych służb inspekcji i straży

2. dyrektorzy wydziałów i inne

ORGANY ADMINISTRACJI NIEZESPOLONEJ

powoływanie i odwoływanie organów administracji niezespolonej następuje na wniosek właściwego wojewody albo po uzyskaniu na wniosek właściwego wojewody albo po uzyskaniu uprzednio od wojewody zgody, chyba że ustawa stanowi inaczej. W przypadku nie uwzględnienia wniosku (nie uzyskana zgody) wówczas minister właściwy do spraw administracji publicznej występuje do premiera o rozstrzygnięcie sporu - jest to rozstrzygniecie ostateczne.

1. Organy administracji niezespolonej działające na obszarze województwa są zobowiązane do uzgadniania z wojewodą projektów swoich aktów normatywnych

2. te organy muszą zapewnić zgodność swoich działań z poleceniami wojewody (są to polecenia wiążące) wydawane w szczególnych sytuacjach

3. te organy administracji niezespolonej są zobowiązane do składania rocznych informacji o swojej działalności ale na żądanie wojewody muszą przedstawić bieżące wyjaśnienia dotyczące swojej działalności.

KOMITET INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

KOMITET BADAŃ NAUKOWYCH - jest naczelnym organem administracji rządowej do spraw polityki naukowej i naukowo-technicznej państwa.

Zadania:

1. opracowywanie założeń polityki naukowej i naukowo-technicznej,

2. określanie kierunków badań naukowych,

3. dokonuje podziału środków finansowych pomiędzy jednostki naukowe,

4. ocenia realizację badań naukowych i prac rozwojowych,

5. tworzy zespoły opiniodawczo-doradcze,

6. inicjuje i opracowuje akty normatywne.

Badania podstawowe - są to badania obejmujące działalność badawczą eksperymentalną lub teoretyczną podejmowaną w celu zdobycia nowej wiedzy o zjawiskach i faktach i nie ukierunkowaną na bezpośrednie zastosowanie w praktyce.

Badania stosowane - podejmowane w celu zdobycia nowej wiedzy i ukierunkowana jest na bezpośrednie zastosowanie w praktyce

KOMITET I JEGO ORGANY

1. przewodniczący

2. dwóch zastępców

3. sekretarz

4. członkowie (5 osób)

Sekretarza komitetu powołuje i odwołuje prezes RM na wniosek przewodniczącego tego komitetu. Członkami jest 5 osób, które powołuje prezes RM.

Organami są:

1. przewodniczący komitetów (uczeni w stopniu dr hab.),

2. 12 zespołów komitetów,

3. zespół badań na rzecz obronności i bezpieczeństwa,

4. zespoły interdyscyplinarne.

Ten komitet wydaje swój Dziennik Urzędowy Komitetu Badań Naukowych.

KOMITET INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

Jest naczelnym organem administracji rządowej do spraw programowania i koordynowania polityki w sprawach związanych z UE.

Do zadań należy:

1. współpraca z komisją europejską,

2. koordynowanie przedsięwzięć związanych z pozyskiwaniem i wykorzystywaniem środków z pomocy zagranicznej,

3. współdziałanie w ramach struktur instytucjonalnych UE,

4. wykonywanie innych zadań powierzonych przez prezesa RM lub wynikających z odrębnych przepisów.

Przedstawia radzie ministrów opinie co do zgodności projektów naszych aktów prawnych z prawem UE.

W skład komitetu wchodzą:

1. przewodniczący komitetu

2. sekretarz komitetu

3. członkowie

Przewodniczącym tego komitetu może być prezes RM lub członek RM.

Sekretarz jest powoływany i odwoływany przez premiera.

Członkami komitetu są ministrowie właściwi do spraw:

• finansów publicznych

• gospodarki

• pracy

• rolnictwa

• skarbu państwa

• środowiska

• spraw zagranicznych

• zdrowia

• minister sprawiedliwości

Przewodniczący kieruje pracą komitetu i reprezentuje go na zewnątrz; przewodniczący współdziała z organami państwowymi i organizacjami pozarządowymi w sprawach objętych zakresem działania komitetu.

Posiada Dziennik Urzędowy Komitetu Integracji Europejskiej. Ustawa z sierpnia 1996 r. Dz. U. Nr 106 poz.494 z późn. zm.

Ustawa ze stycznia 1991 r. (tekst jednolity Dz. U. Nr 91, styczeń 2001 r. poz.389 z późn. zm.

PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI

Musi być zgodna na gruncie prawa cywilnego.

Przez prawną formę działania administracji należy rozumieć określony typ konkretnej czynności organu administracji. Ten typ czynności nie zależy od zakresu spraw w jakim te czynności występują ani też od tego czy są powiązane z innymi czynnościami. Przykładowo ten sam typ czynności może być zastosowany zarówno w każdym z działów prawa administracyjnego.

Prawne formy działania administracyjnego:

1. wydawanie aktu normatywnego

2. wydawanie aktu administracyjnego

3. ugoda administracyjna

4. porozumienie administracyjne

5. tzw. czynności faktyczne:

1. czynności społeczno-organizatorskie

2. czynności materialno-techniczne

Ad. 1.

Akt normatywny charakteryzuje się następującymi cechami:

Jest to władcze rozstrzygnięcie organu władzy państwowej zawierające normy postępowania skierowane do ogólnie określonego adresata w abstrakcyjnej sytuacji. (Zarządzenie, rozporządzenie, uchwały).

Nie ulega on skonsumowaniu jednorazowo tzn. że ma zastosowanie zawsze jeżeli wystąpi w nim określona sytuacja.

Ad. 2.

Akt administracyjny przybiera różne nazwy

1. decyzja administracyjna

2. postanowienie

3. pozwolenie

4. zezwolenie

5. nakaz

6. zgoda

Przez akt administracyjny rozumie się oparte na przepisach prawa administracyjnego władcze jednostronne oświadczenie woli organu administracji określające sytuację prawną konkretnie wskazanego adresata, w indywidualnie oznaczonej sprawie.

Akt administracji charakteryzuje się konkretnym adresatem i konkretną sprawą.

Akt administracyjny jest władczym oświadczeniem woli organu czyli jest wyrazem woli państwa pomimo uwzględnienia wniosku adresata aktu, jednocześnie i tak ostateczne zdefiniowanie treści tego aktu będzie zdefiniowane przez organ administracji.

Akt administracyjny może przybierać różną formę, najczęściej jest to forma pisemna, ale może też być forma ustna, może mieć także formę prawnie uznanego znaku np. decyzja policjanta zatrzymującego samochód.

Akt administracyjny jest wydawany przez organ administracji wyrażeń określonych ustawowo w ramach kompetencji tego organu.

RODZAJE AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH

akty administracyjne wewnętrzne i zewnętrzne

akt administracyjny zewnętrzny to przede wszystkim decyzja administracyjna. Dla niej ustawodawca przewiduje szczególną formę i jednocześnie mówił nam w kpa, że organ musi podjąć działania w formie decyzji a nie w jakiejś innej formie zawsze gdy załatwia sprawę administracyjną co do istoty w całości albo w części lub w inny sposób kończy sprawę 104 kpa.

Decyzją administracyjną jest ten z aktów administracyjnych, który jest wyczerpująco uregulowany prawem.

Kryteria prawidłowości i wadliwości oraz skutki prawne tej wadliwości.

Akty administracyjne wewnętrzne są to akty wydawane w sferze wewnętrznej administracji a więc akty kierowane do podmiotów znajdujących się w odległości organizacyjnej lub służbowej w stosunku do organu wydającego dany akt.

Są to więc akty kierowane do odległych jednostek organizacyjnych jak również polecenia przełożonych kierowane do pracowników, których stosunek pracy ma charakter administracyjno prawny.

Nie wymagają one żadnej szczególnej podstawy prawnej, wystarczy tutaj ogólne upoważnienie do kierowania podmiotami będące adresatami aktów. Poza tym akta te mogą być także wydawane akty te mogą być także wydawane na podstawie nie opublikowanych wewnętrznych przepisów administracji. W związku z tym nie stosuje się do nich egzekucji administracyjnych, ewentualne sankcje za nie przestrzegani takich aktów mogą mieć charakter dyscyplinacyjny lub porządkowy.

AKTY KONSTYTUTYWNE I DEKLARATORYJNE

Akty konstytutywne tworzą, zmieniają, znoszą stosunki administracyjno prawne. Tworzą nową sytuację prawną. Wywołują skutki prawne dopiero od chwili wydania czyli exnunc, są to np. wszystkie akty wydawane w ramach uznania administracyjnego czyli tzw. akty swobodne.

Akty konstytutywne noszą różne nazwy:

1. zezwolenie

2. pozwolenie

3. nakaz

4. zakaz

natomiast akty administracyjne deklaratoryjne nie tworzą nowej sytuacji prawnej, one potwierdzają zaistniały stan faktyczny (extunc).

Dlatego wywołują skutki prawne wstecz a więc od momentu kiedy stan prawny zaistniał. Np. przyznanie renty, emerytury, wręczenie dyplomu ukończenia szkoły.

• akty zależne i niezależne od woli adresata

• akty administracyjne wywołujące skutki cywilnoprawne i nie wywołujące skutków cywilnoprawnych, np. decyzja wywłaszczeniowa mocą której własność nieruchomości zostanie przeniesiona z dotychczasowego właściciela na państwo lub gminę, decyzja o sprzedaży obywatelowi nieruchomości przez skarb państwa, którą to decyzję uprzedza akt sprzedaży. Najpierw mamy decyzję o sprzedaży pierwokupu a później składane jest oświadczenie woli aktem notarialnym. Oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste co dalej jest podstawą do zawarcia umowy.

• Akty administracyjne dotyczące osób i rzeczy; osób - wydanie paszportu, dowodu osobistego; rzeczy - np. pozwolenie wodno prawne, które udzielane jest na rzecz zakładu,

• Akty administracyjne związane które mają wyczerpującą regulację prawa i swobodne wydawane w ramach uznania administracyjnego.

UZNANIE ADMINISTRACYJNE

jest to takie uregulowanie kompetencji organu administracji, że organ może rozstrzygać sprawę w różny sposób przy tym samym stanie faktycznym i każde rozwiązanie będzie legalne. Przepisy ustanawiające uznanie administracyjne mogą być sformułowane w różny sposób:

1. mogą one dokładnie określać stan faktyczny ale nie wiązać z nim obowiązku podjęcia działania i w takich przypadkach przepis posługuje się sformułowaniem „ organ może ...”

2. uznanie polega na ustanowieniu takiego działania organu w którym następuje określenie działania administracji bez wskazania stanu faktycznego kiedy działanie to może być dokonane. Organ coś ustala albo organ coś określa bez wskazania jakie warunki muszą być spełnione żeby organ mógł coś ustalać lub określać. Z tego wynika, że organ może podejmować działanie w każdym momencie, kiedy uzna to za stosowne,

3. polega na tym, że mamy wówczas do czynienia z tzw. zwrotami nie dookreślonymi (nieostrymi) np. interes państwa, interes społeczny, względy bezpieczeństwa państwa, spokój publiczny, słuszny interes społeczny itd.,

Uznanie administracyjne jest stosowane z różnych względów, przede wszystkim są to względy techniki legislacyjnej (żeby nie wyliczać wszystkich stanów faktycznych). Uznanie administracyjne nie oznacza dowolności organów administracji w decydowaniu tzn., że organ jest związany wieloma czynnikami znacznie ograniczającymi jego swobodę. Stosując przepis uznaniowy organ administracji nie może naruszać praw podmiotowych wynikających z innych przepisów czy też rozstrzygnięć innych organów państwa. Obecnie w odróżnieniu od okresu międzywojennego akty administracyjne wydawane w ramach uznania administracji są poddane kontroli sądowej na równi z aktami związanymi.

Uznanie administracyjne

Moc obowiązująca aktu administracyjnego

Aby akt administracyjny był prawidłowy musi być pod każdym względem zgodny z przepisami prawa w szczególności prawa materialnego, musi być wydany przez właściwy organ przepisanym postępowaniu i w wymaganej formie.

Akt administracyjny, który nie spełnia w/w warunków jest aktem wadliwym, występuje wówczas np.:

• wadliwość nieistotna tzn., że nie pociąga ona za sobą nieważności aktu ani nie ma też potrzeby uchylenia takiego aktu np. nie podanie stanowiska służbowego przy podpisie osoby wydającej taki akt. Wystarczy sprostowanie lub uzupełnienie.

• Wadliwość istotna - może być podstawą do uchylenia lub do stwierdzenia jego nieważności i skutkuje to utratą mocy obowiązującej.

Prawomocność formalna i prawomocność nieformalna

Prawomocność formalna aktu administracyjnego to inaczej niezaskarżalność aktu administracyjnego polegająca na tym że strona nie może spowodować uchylenia lub zmiany aktu przez wniesienie zwyczajnego środka prawnego (np. odwołania, zażalenia). Akt nie może być zniesiony albo unieważniony na skutek wniosku strony tzn., że jest dla niej wiążący i tworzy dla niej prawo. Mówi się, że akt administracyjny nie jest formalnie prawomocny dopóki stronie przysługuje prawo wniesienia zwyczajnego środka prawnego (odwołania).

Prawomocność formalna powstaje z chwilą upływu terminu do wniesienia zwyczajnego środka prawnego albo z chwilą wydania aktu od którego nie przysługuje zwyczajny środek prawny.

Prawomocność formalna jest to instytucja ściśle procesowa polegająca na niemożności wniesienia zwyczajnych środków prawnych i w następstwie tego na ustalenie stosunku prawnego między organem który wydał akt a podmiotem który właściwie na podstawie tego aktu uzyskał uprawnienie..

Prawomocność materialna polega na tym, że akt administracyjny nie może być zniesiony ani zmieniony aktem równorzędnym ani na wniosek strony ani przez organ z urzędu.

Akt prawny materialnie wiąże zarówno strony jak i organy. Jest to tzw. niewzruszalność aktu administracyjnego. Prawomocność materialna jest pojęciem szerszym od prawomocności formalnej. Każdy akt prawny materialnie jest prawny formalnie, ale tego twierdzenia nie da się już odwrócić. Prawomocność dotyczy aktów adresowanych do strony. Z tej przyczyny prawomocność nie dotyczy aktów wewnętrznych i poświadczeń ale wyłącznie prawotwórczych aktów zewnętrznych kształtujących sytuację prawną adresatów.

Prawomocność nie oznacza

Na akty prawne wyższej rangi dlatego ustawy lub akty normatywne wydawane na podstawie upoważnienia ustawowego mogą powodować utratę mocy obowiązującej przez akty administracyjne.

Należy pamiętać, że ustawodawca powinien chronić prawa nabyte i dlatego nie powinien korzystać z możliwości pozbawienia w drodze ustawowej uprawnień indywidualnych nabytych na podstawie aktów administracyjnych.

Prawomocność nie chroni przed tzw. wywłaszczeniem prawa np. na podstawie art. K.p.a. naczelny organ administracyjny, czasami również wojewoda może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję ostateczną jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającemu życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo też zapobiec poważnym szkodom w gospodarce handlowej lub dla ważnych interesów państwa.

UGODA ADMINISTRACYJNA

Jest uregulowana w kpa i jest ona pisemnym porozumieniem zawartym między stronami postępowania administracyjnego przed organem I lub II instancji przed którym toczy się postępowanie i jest zatwierdzana przez organ po skontrolowaniu jej prawidłowości.

Przesłanką dopuszczalności zawarcia ugody jest przede wszystkim sporny charakter sprawy co oznacza, że strony mają sprzeczne interesy w toczącym się postępowaniu.

Aby ugoda doszła do skutku postępowanie administracyjne musi być w toku a ugoda ma się przyczynić do jego uproszczenia lub przyśpieszenia. Ugoda to jest prawo a nie obowiązek stron. Istnieje obowiązek urzędnika do namawiania zawarcia ugody.

Termin jest terminem wyznaczonym. W przypadku nie dotrzymania przez strony terminu organ administracji przed którym toczy się postępowanie załatwia sprawę w drodze decyzji administracyjnej.

Żeby ugoda była ważna musi być zatwierdzona przez organ administracji przed którym toczy się postępowanie administracyjne.

Zatwierdzenie ugody następuje w formie postanowienia i takie postanowienie wydaje się jeżeli ugoda jest zgodna z prawem, z interesem społecznym, ze słusznym interesem stron, lub uwzględnia stanowisko organu. Zatwierdzona ugoda wywołuje takie same skutki prawne jak decyzja administracyjna.

Na postanowienie przysługuje zażalenie.

POROZUMIENIE ADMINISTRACYJNE

Jest czynnością niewładczą, jest czynnością wielostronną lub dwustronną z zakresu prawa administracyjnego. Dokonywana jest przez podmioty administracyjne. Dochodzi do skutku na podstawie zgodnych oświadczeń woli tych podmiotów. Porozumienia administracyjne są zawierane dla wspólnego wykonywania zadań nałożonych na podmioty będące stronami porozumienia albo przeniesienia prawnych zadań z jednego podmiotu na drugi. Jest to współpraca różnego rodzaju jednostek. Mogą to być również jednostki nie posiadające zdolności prawnej z tym że przynajmniej jedna ze stron porozumienia musi być jednostką realizacji funkcji organu administracji.

Działania faktyczne:

1. czynności społeczno-organizatorskie - są działaniami niewładczymi np. urządzenie prelekcji, zebrań, wywieszanie plakatów,

2. czynności materialno-techniczne - wyróżniamy:

1. czynności materialno-techniczne - związane z postępowaniem administracyjnym, a więc czynności dotyczące uczestników postępowania administracyjnego, strony, biegłych, organizacji, prokuratora,

2. czynności materialno-techniczne, które wykonuje każda administracja, czyli prowadzenie rejestru, ewidencji, narady.

CZĘŚĆ MATERIALNA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Prawo o zmianie imion i nazwisk

Zmienić imię lub nazwisko może zmienić obywatel polski na inne podane przez siebie na swój wniosek na zasadach podanych w ustawie. Zmienić imię lub nazwisko może także osoba bezpaństwowa jeżeli osoba ta ma miejsce zamieszkania w Polsce.

Zmiana może dotyczyć również nazwiska rodowego kobiety, która pozostaje lub pozostawała w związku małżeńskim.

Przesłanki pozytywne:

1. w szczególności, gdy nazwisko jest ośmieszające albo nielicujące z osobą człowieka,

2. o brzmieniu niepolskim,

3. posiadające formę imienia,

4. gdy wnioskodawca pragnie zmienić swoje nazwisko, którego używa od wielu lat,

5. ważne względy zachodzą także, gdy wnioskodawca pragnie powrócić do nazwiska lub imienia, których zmiana nastąpiła z powodu niepolskiego brzmienia w wyniku decyzji administracyjnej podjętej nie z jego wniosku.

Przesłanki negatywne:

1. wniosek o zmianę nazwiska nie podlega uwzględnieniu, gdy zachodzi uzasadniona obawa, gdy wnioskodawca zamierza zmienić nazwisko w celu ułatwienia sobie działalności przestępczej,

2. gdy ubiega się o zmianę na nazwisko historyczne, sławione na polu kultury i nauki, działalności politycznej społecznej albo wojskowej. Chyba, że posiada członków rodziny o tym nazwisku lub jest pod nim znany. Organem właściwym jest starosta. Zmiana nazwiska obojga rodziców rozciąga się także na dzieci, ale gdy dziecko ukończyło 14 lat potrzebna jest jego zgoda. Gdy zmiana nazwiska dotyczy jednego z rodziców to rozciągnięcie jej na małoletnie dziecko wymaga zgody drugiego rodzica, chyba że nie ma on zdolności do czynności prawnych, nie żyje i nie jest znany, albo pozbawiony jest władzy rodzicielskiej. W razie braku porozumienia między stronami każde z nich może się zwrócić do władzy opiekuńczej tj. sądu rodzinnego.

Nazwisko może składać się najwyżej z dwóch członów. W przypadku zmiany nazwiska i imienia na staroście ciąży obowiązek zawiadomienia poniższych instytucji:

1. USC, w których znajdują się akty urodzenia i akty małżeństwa,

2. USC dzieci,

3. Urząd Skarbowy,

4. Organ Policji,

5. Wojskową komendę uzupełnień (WKU),

6. Organy Ewidencji Ludności,

7. Krajowy Rejestr Karny.

PRAWO O OBYWATELSTWIE POLSKIM

Ustawa z 1962 r., tekst jednolity Dz. U. Nr 28 z 2000 r.

Ta ustawa wprowadziła:

1. zasadę ciągłości obywatelstwa polskiego tzn., że w dniu wejścia w życie tej ustawy obywatelami polskimi są osoby posiadające obywatelstwo polskie na podstawie dotychczasowych przepisów,

2. zasada wyłączności oznacza, że obywatel polski w myśl prawa polskiego nie może być równocześnie uznawany za obywatela innego państwa,

3. zasada niezależności od zawarcia związku małżeńskiego; oznacza ona, że zawarcie związku małżeńskiego przez obywatela polskiego z osobą nie będącą obywatelem Polski nie powoduje zmian odnośnie obywatelstwa polskiego,

4. zasada niezależności polega, że zmiana obywatelstwa jednego z małżonków nie pociąga za sobą zmiany obywatelstwa drugiego małżonka.

FORMY NABYWANIA OBYWTELSTWA POLSKIEGO

Ius sanginis - prawo krwi

Ius soli - prawo ziemi

Bezwzględna ochrona obywatelstwa polskiego

• dziecko nabywa przez urodzenie, gdy obydwoje rodziców są Polakami,

• jedno z rodziców jest Polakiem a drugie jest nieznane bądź nieokreślone lub apatryta,

• dziecko znalezione lub urodzone w Polsce nabywa obywatelstwo gdy oboje rodzice są nieznani, bądź mają nieokreślone obywatelstwo lub apatryci. Rodzice nie mogą się sprzeciwić.

Względna ochrona

Polega na tym, że dziecko rodziców których jedno jest obywatelem polskim a drugie innego państwa nabywa przez urodzenie obywatelstwo polskie jednakże rodzice dziecka mogą w zgodnie złożonym oświadczeniu przed właściwym organem (w kraju wojewoda, za granicą konsul) w ciągu trzech miesięcy od dnia urodzenia dziecka mogą wybrać dla niego obywatelstwo innego państwa, którego obywatelem jest jedno z rodziców jeżeli według prawa tego państwa dziecko nabywa obywatelstwo w tym trybie.

Dziecko, które nabyło obywatelstwo obce w w/w trybie nabywa obywatelstwo polskie jeżeli po ukończeniu 16 lat a przed upływem 6 miesięcy od dnia uzyskania pełnoletności złoży odpowiednie oświadczenie przed właściwym organem (wojewoda, konsul) i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia.

NADANIE OBYWATELSTWA

Nadać obywatelstwo polskie można cudzoziemcowi na jego wniosek. Np. jeżeli zamieszkuje w Polsce co najmniej 5 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie się. W szczególnie uzasadnionych przypadkach można nadać cudzoziemcowi obywatelstwo chociaż nie będzie on odpowiadał w/w warunkom.

Obywatelstwo nadaje Prezydent RP.

Obywatelstwo rozciąga się na małoletnie dziecko po wyrażeniu zgody obojga rodziców i przy zgodzie dziecka po 16 roku życia.

UZNANIE ZA OBYWATELA POLSKIEGO

Uznana może być osoba o nieokreślonym obywatelstwie lub nie posiadająca żadnego obywatelstwa jeżeli zamieszkuje w Polsce co najmniej 5 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie się. Uznanie następuje na wniosek zainteresowanego. Do małoletniego dziecka obowiązują przepisy jak przy nadaniu.

Obywatelstwo przez zawarcie związku małżeńskiego

Cudzoziemiec, któremu udzielono zgodę na osiedlenie się, który zamieszkuje przynajmniej 3 lata na terytorium Polski w związku małżeńskim z obywatelem polskim, jeżeli złoży wniosek przed właściwym organem i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia.

Terminy:

6 miesięcy od dnia uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie się albo 3 lata i 6 miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego z osobą posiadającą obywatelstwo polskie. Przyjęcie oświadczenia może być uwzględnione od dowodu utraty innego obywatelstwa.

Repatriant nabywa obywatelstwo poleskie z mocy prawa w dniu przekroczenia granicy polskiej. Repatriant może nabyć obywatelstwo polskie tylko raz.

UTRATA OBYWATELSTWA POLSKIEGO

Obywatel polski nie może być pozbawiony obywatelstwa polskiego, może się sam zrzec. Zgodę na zrzeczenie wydaje Prezydent RP. Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego obojga rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci. Zgoda udzielona jednemu z rodziców rozciąga się na dzieci pozostające w jego władzy rodzicielskiej.

W przypadku gdy drugie z rodziców jest obywatelstwa polskiego i sprzeciwia się rozciągnięciu tej zgody lub gdy porozumienie napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody wówczas każdy z rodziców może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu.

Zgoda na zrzeczenie wymaga zgody dziecka, które ukończyło 16 lat.

ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

1) UWAGI OGÓLNE

W literaturze prawniczej spotyka się najczęściej dwie teorie źródeł prawa. Według pierwszej są to fakty uznawane za prawotwórcze, np. stanowienie aktów prawnych zawierających w swojej treści nakazy, zakazy, uprawnienia, lub obowiązki (tzw. Formalne źródła prawa). Najbardziej rozpowszechnionym znaczeniem terminu „źródło prawa” w praktyce jest rozumienie go jako aktu normatywnego, zawierającego obowiązujące normy prawa. W tym znaczeniu mówi się o źródłach prawa cywilnego (akty prawne obowiązujące w zakresie prawa cywilnego), źródłach prawa pracy, prawa konstytucyjnego, prawa administracyjnego itp. Trzeba tu jednak zaznaczyć, że normatywne podstawy organizacji i działania administracji publicznej mieszczą się w przepisach zakwalifikowanych do różnych gałęzi prawa. Podstawową jednak grupę stanowią przepisy zaliczane do prawa administracyjnego. One też regulują struktury organizacyjne jednostek wykonujących zadania administracji i ich kompetencje, stosunki prawne powstające w toku ich działalności administracyjnej, a także tryb postępowania oraz prawne formy i metody działania organów administracji.

Punktem wyjścia budowy systemu źródeł prawa administracyjnego jest ich wzajemne usytułowanie. Ponieważ źródła oparte są na prawie pozytywnym tworzonym przez określone podmioty, to w zależności, od którego podmiotu prawo pochodzi, takie miejsce zajmuje w hierarhii odpowiadającej hierarhii tworzących je organów. Hierarchiczne usytuławianie aktów prawnych w systemie źródeł prawa oznacza, że akty niższego rzędu nie mogą być sprzeczne z aktami o wyższej mocy prawnej. Normy wydawane przez organy wyższego stopnia są podstawą kierowania działalnością organów niższych stopni w systemie organów podporządkowanych. Wyrazem podległości ustrojowej, jaka istnieje między sejmem i rządem, jest stosunek ustawy do rozporządzenia.

Samo jednak kryterium przeprowadzenia hierarchizacji źródeł prawa jest niewystarczające dla budowy systemu prawa, gdyż ten sam organ administracji może wydawać akty prawne zajmujące różne pozycje w tym systemie, np. minister może wydawać rozporządzenia i zarządzenia. Dlatego też należy przyjąć tu i drugie kryterium, którym jest stosunek prawa ogólnego i zasadniczego do szczególnego. Jest to zresztą ściśle związane z pierwszym kryterium, gdyż organ wyższy musi mieć możliwość bardziej ogólnego traktowania sprawy aniżeli organ niższego stopnia, który musi działać konkretniej. Aby nie było sprzeczności między dyrektywami prawnymi, przepisy bardziej szczegółowe muszą być zgodne z przepisami bardziej ogólnymi.

W systemie źródeł prawa administracyjnego można wyróżnić kilka ich rodzajów. Jeżeli przyjmie się kryterium usytułowania organu stanowiącego akt normatywny, to wyodrębnić można:
· źródła prawa stanowione przez naczelne organy państwa
· źródła prawa stanowione przez naczelne i centralne organy administracji
· źródła prawa stanowione przez organy administracji rządowej w województwie i organy jednostek samorządu terytorialnego.

Z punktu widzenia sfer działania administracji ( zewnętrznej i wewnętrznej) wyróżnić można:
· źródła prawa powszechnie obowiązującego (np. ustawy)
· źródła prawa wewnętrznego (np. zarządzenia ministra).

Przyjmując za kryterium rozróżnienia treść aktu prawnego, można dokonać podziału na:
· źródła ustrojowe (Konstytucja)
· źródła funkcjonalne (np. ustawy tworzące urzędy ministrów)
· źródła określające prawa i obowiązki obywateli (np. ustawa-Ordynacja wyborcza do Sejmu).

Wszystkie wymienione grupy tworzą system źródeł prawa administracyjnego, chociaż dokonany podział nie jest wyczerpujący. Doktryna bowiem znaczenie szerzej ujmuje źródła praw, zaliczając do nich-obok aktów normatywnych-także tzw. Nieformalne źródła prawa.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. nr 78, poz. 483) dokonała podziału źródeł prawa na: źródła powszechnie obowiązującego prawa i źródła prawa o charakterze wewnętrznym. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczpospolitej Polskiej, zgodnie z art. 87 Konstytucji są: konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia, natomiast na obszarze działania organów, które je ustanowiły-akty prawa miejscowego. Uchwały rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty (art. 93). Na mocy art. 142 Konstytucji, przepisy art.93 dotyczą również zarządzeń Prezydenta.

Charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa mają także rozporządzenia z mocy ustawy wydawane przez prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów w czasie stanu wojennego, gdy Sejm nie może się zebrać na posiedzenie. Podlegają one zatwierdzeniu na najbliższym posiedzeniu Sejmu (art.234 Konstytucji).

Zgodnie z przyjętym podziałem konstytucyjnym, źródłami prawa są tylko akty prawne wymienione w Konstytucji, które mogą być stanowione wyłącznie przez organy również wymienione w Konstytucji. Są to zatem źródła prawa w sensie ustawodawczym-stanowienia prawa. Konstytucja nie zajmuje się natomiast całą grupą przepisów administracyjnych, których podstawą wydania jest nie delegacja ustawowa, lecz kompetencja administracyjna. Są to np. zarządzenia organów centralnych administracji rządowej wydawane w ramach określonych ustawami kompetencji tych organów, przepisy stanowione przez NBP, ZUS, uchwały samorządów zawodowych, statuty przepisy organizacyjne, przepisy w zakresie władztwa zakładowego. Przyjmując kryteria określone w Konstytucji, tego rodzaju przepisy administracyjne nie należą do kategorii źródeł prawa, a do kategorii prawnych form działania administracji. Jednakże, tworząc w szerokim rozumieniu katalog źródeł prawa administracyjnego (w ujęciu formalnym), tego typu przepisy mieścić się będą wśród źródeł prawa. Ponadto, mówiąc o źródłach prawa administracyjnego, wymienić należy również tzw. Nieformalne źródła prawa, a mianowicie zwyczaj, orzecznictwo sądowe i poglądy zawarte w doktrynie.

2) ŹRÓDŁA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO PRAWA

2.1. Konstytucja

Konstytucja jest w hierarhii źródeł prawa najważniejszym aktem ustawowym, stąd przyjęte jest w doktrynie określenie-ustawa zasadnicza. Wszystkie inne źródła muszą pozostawać w pełnej zgodności z Konstytucją. Jako źródło prawa administracyjnego Konstytucja zasługuje na uwagę z wielu względów. Zawarte w niej postanowienia zobowiązują wszystkie organy państwa do działań zgodnych z jej treścią. Organy administracji nie mogą podejmować żadnych działań czy rozstrzygnięć, które w jakikolwiek sposób naruszałyby postanowienia Konstytucji. Zasada ta określona została wyraźnie w art. 7, zgodnie z którym: „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”.

W Konstytucji przyjęto utrwaloną już zasadę trójpodziału władz. Władzę ustawodawczą stanowią Sejm i Senat, władzę wykonawczą-Prezydent i trybunały (art. 10). Konstytucja określa pozycję prawną, strukturę, zakres kompetencji i wzajemne relacje między poszczególnymi organami administracji z jednej strony, z drugiej zaś- między organami administracji a władzą ustawodawczą. Rozdział VII zawiera postanowienia odnoszące się do samorządu terytorialnego.

Konstytucja upoważnia terenowe organy administracji rządowej i organy jednostek samorządu terytorialnego do wydawania aktów prawa miejscowego obowiązujących w poszczególnych jednostkach podziału terytorialnego państwa.

Zgodnie z art. 8 ust.2:”Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej”. To postanowienie oznacza przyjęcie zasady bezpośredniości stosowania Konstytucji.

2.2 Ustawy

W demokratycznym państwie prawa ustawy stanowią podstawę kształtowania całego systemu prawa. Ranga ustawy i jej rola w porządku prawnym jest przedmiotem rozważań prawa konstytucyjnego. Stąd też przedstawię tylko te kwestie, które mają znaczenie dla funkcjonowania administracji publicznej.

Ustawy regulują wszystkie sprawy związane z funkcjonowaniem administracji, a także określają prawa i obowiązki obywateli w stosunku do administracji. Dlatego zajmują one najważniejsze miejsce w systemie źródeł prawa administracyjnego. Stanowią one podstawę prawną do bezpośredniej władczej ingerencji administracji w różne sfery życia społecznego, co może być dokonywane w formie indywidualnego aktu administracyjnego bądź w formie aktu prawnego ogólnie obowiązującego.

Zgodnie z art. 120 Konstytucji, sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Posłom, Senatowi, Prezydentowi RP i Radzie Ministrów, a także grupie co najmniej 100 tys. Obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Konstytucja nie określa materii ustawowej, czyli zakresu spraw, dla których uregulowanie w ustawie jest obowiązkowe. Tak więc ustawą mogą być uregulowane wszystkie sprawy, których nie normuje Konstytucja. Niektóre natomiast sprawy muszą znaleść swe uregulowanie ustawowe, albowiem Konstytucja odsyła do regulacji ich w ustawach, np. ograniczenie wolności organizowania i uczestniczenia w zgromadzeniach (art. 57), tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg składanych w związku z wykonywanymi zadaniami z zakresu administracji publicznej (art. 63), określenie innych niż gmina jednostek samorządu terytorialnego (art. 164 ust. 2).

2.3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe

Podmiotami umów międzynorodowych są państwa, które wykonują ich treść poprzez działanie upoważnionych do tego organów. Umowy są ratyfikowane (zatwierdzane) przez uprawniony organ państwowy i oznacza to ostateczną zgodę na związanie się państwa umową międzynarodową. Organem uprawnionym do ratyfikowania umów międzynorodowych w Polsce jest Prezydent RP. Jeżeli jednak umowy dotyczą
· pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
· wolności praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
· członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
· znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
· spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy
-to ratyfikacja tych umów wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie.

Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej zastosowanie jest uzależnione od wydania ustawy (art.91 ust. 1 Konstytucji). Umowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową (art. 91 ust. 2 Konstytucji).

Porównując treść art. 87 ust. 1 Konstytucji z jej art.91 ust. 2, można dostrzec pewną niekonsekwencję. Pierwszy z artykułów wymienia źródła prawa powszechnie obowiązujące w porządku hierarchicznym i sytuuje ratyfikowaną umowę międzynarodową poniżej ustawy, co oznaczałoby, iż umowa ma mniejszą moc prawną niż ustawa. Drugi z kolei artykuł Konstytucji stanowi, że umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie mają pierwszeństwo w stosunku do ustaw. Powinny zatem w porządku hierarchicznym zostać wymienione przez ustawami. Pozostaje zatem do określenia ranga umów międzynarodowych ratyfikowanych samodzielnie przez Prezydenta. W świetle takich postanowień uznać należy, że postanowienia art. 91 ust. 2 stanowią lex specialist.

Ratyfikowane umowy mędzynarodowe są źródłem powszechnie obowiązującego prawa, a zatem znajdują się w określonej Konstytucji hierarchii źródeł każdej gałęzi prawa, nie tylko prawa administracyjnego. Zwrócić natomiast należy uwagę, że dla prawa administracyjnego znaczenie mają również tzw. Międzynarodowe umowy administracyjne, które dotyczą zadań bezpośrednio wykonywanych przez wewnętrzne organy administracyjne państw, które zawarły umowę. Są to np. sprawy z zakresu spraw celnych, wizowych, kontroli granicznej, prawa drogowego (tranzytu), łączności, telekomunikacji, prawa pocztowego, ochrony środowiska. Umowy dotyczyć mogą także regionalnej współpracy między gminami nadgranicznymi, np. polskimi, czeskimi i niemieckimi. Określają one zadania organów administracji w danej dziedzinie w zakresie kompetencji każdego z organów. Niekiedy w umowie międzynarodowej zawarte są postanowienia zawierające upoważnienie dla organów administracji do zawarcia między sobą porozumień.

2.4. Rozporządzenia

Rozporządzenia wydawane są przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji w tym zakresie innemu organowi (art. 92 Konstytucji). Konstytucja nie przewiduje zatem możliwości udzielania tzw. Subdelegacji.

Takie postanowienie zawarte w Konstytucji jednoznacznie określa charakter rozporządzeń jako aktów wykonawczych do ustaw, wymagających każdorazowo szczegółowego upoważnienia ustawowego. Ustawa upoważniająca może przewidywać, iż przy wydawaniu rozporządzenia mają współdziałać różne podmioty. Współdziałanie to może polegać na udzieleniu zgody (ustawa określa wówczas, że rozporządzenie wydane zostanie „w uzgodnieniu” lub” w porozumieniu”) bądź tylko na wyrażeniu opinii (np. zgodne z art. 42 ust. 2 ptk 3 ustawy z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym, Dz. U. Nr 65, poz. 385 z późn. Zm., Rada Główna Szkolnictwa Wyższego opiniuje m. In. Projekty aktów normatywnych dotyczących badań naukowych, szkolnictwa wyższego oraz stopni naukowych i tytułu naukowego; zgodnie z art. 14 ust. 2 ptk.3 ustawy z 18 grudnia Służby Cywilnej opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących służby cywilnej). Prawo do wydawania rozporządzeń Konstytucja przyznaje: prezydentowi RP (art. 142 ust. 1 ), Radzie Ministrów (art. 146 ust. 4 ptk 2), Prezesowi Rady Ministrów (art. 148 ptk.3), ministrom kierującym działem administracji rządowej (art. 149 ust. 2), oraz Krajowej Radzie Radiofonii I telewizji (art. 213 ust. 2). Rozporządzenia wydają ponadto Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych i Przewodniczących Komitetu Integracji Europejskiej, albowiem wchodzą oni w skład Rady Ministrów i stosuje się do nich odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej (art. 147 ust. 4 i 149 ust. 3 konstytucji). W tekście ogłaszanego aktu należy podać podstawę prawną jego wydania, tj. należy powołać się w jego tekście na wyraźne upoważnienie ustawowe oraz wskazać jako podstawę prawną konkretny artykuł ustawy upoważniającej. Rozporządzenia poddawane są zarówno kontroli wewnątrzadministracyjnej. Rozporządzenia poddawane zarówno pod względem ich zgodności z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami.

Należy także wspomnieć o rozporządzeniach z mocą ustawy. Jest to akt normatywny wydawany przez organ władzy wykonawczej zastępujący ustawę. Instytucja rozporządzeń z mocą ustawy pojawiła się po raz pierwszy w noweli z 2 sierpnia 1926 r. do Konstytucji Marcowej z 17 marca 1921r. Zgodnie z nią, Prezydent mógł na wniosek Rady Ministrów- na podstawie upoważnienia ustawy- wydawać rozporządzenia z mocą ustawy.

Po drugiej wojnie światowej dekrety z mocą ustawy mógł wydawać rząd, a w okresie od uchwalenia Konstytucji z 22 lipca 1952 r. do 18 lipca 1989 r.- Rada Państwa. Mała Konstytucja (ustawa z 17 października 1992 r.) przewidywała upoważnienie do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy dla Rady Ministrów.

Nowa Konstytucja nie przewiduje możliwości wydawania przez Radę Ministrów rozporządzeń z mocą ustawy, takie upoważnienie daje Prezydentowi RP. Zgodnie z art. 234, jeżeli a czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent, na wniosek Rady Ministrów, wydaje rozporządzenia z mocą ustawy określające zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego, a także podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z tych ograniczeń. Rozporządzenia te charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.

2.5. Akty prawa miejscowego

Stanowienie przepisów prawa przez organy terenowe przeszło w Polsce już określoną ewolucję, co pozwoliło na zebranie wielu spostrzeżeń, uwag i wniosków co do regulacji prawnych w tym zakresie i stosowania tego prawa. Przyjmowano też różne określenia na oznaczenie tych przepisów, np. M. Zimmermann określał je jako „administracyjne akty przawne rad narodowych”, M. Jaroszyński-„miejscowe przepisy prawne”, H. Rot-„akty normodawcze rad narodowych i ich organów”. Wprawdzie wszystkie te określenia są do siebie zbliżone, powstawały one w okresie działania rad narodowych, to w praktyce były różnie interpretowane, zwłaszcza na skutek wprowadzenia zmian organizacyjno-prawnych w zakresie funkcjonowania terenowych organów administracji państwowej.

Ustawa z 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej określała, iż przepisy prawa miejscowego w formie rozporządzeń wykonawczych i porządkowych stanowił wojewoda, natomiast ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym przepisy stanowione przez organy samorządu nazywała przepisami gminnymi. Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r. ujednoliciła obie nazwy przez wprowadzenie pojęcia „prawo miejscowe” dla aktów stanowionych przez organy administracji rządowej i przez organy jednostek samorządu terytorialnego. W tym zakresie ustawa o samorządzie gminnym (pierwotny tytuł: ustawa o samorządzie terytorialnym) została zmieniona ustawą z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych i tytuł rozdz. 4 otrzymał brzmienie: „Akty prawa miejscowego stanowionego przez gminę”. Przepisy gminne określone zostały aktami prawa miejscowego

Przez akty prawa miejscowego rozumieć należy przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa wydane na podstawie upoważnienia ustawowego przez uprawnione do tego organy. Organami tymi są: sejmik województwa, wojewoda, organy administracji niezespolonej, rada gminy.

Sejmik województwa stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części na podstawie ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (dz. U. Nr 91, poz. 576 z późn. Zm.) oraz na podstawie upoważnień udzielonych w innych ustawach i w ich granicach ( art. 89). Akty te podpisuje przewodniczący sejmiku województwa niezwłocznie po ich uchwaleniu i kieruje je do publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Zasady i tryb ogłaszania określa ustawa z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych ( Dz. U. nr. 62, poz.718 z późn. zm.). Zagadnienie to przedstawione jest w punktach 4 rozdziału.

Podobnie, na podstawie i w granicach zawartych w ustawie, akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części stanowią wojewoda oraz organy administracji niezespolonej. Ponadto wojewoda może wydawać rozporządzenia porządkowe w zakresie nieuregulowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących- jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Upoważnieniem do wydania rozporządzeń porządkowych jest art. 40 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie ( Dz. U. nr 91, poz. 577 z późn. zm. ). Do czasu wejścia w życie tej ustawy, związanej z reformą ustrojową państwa obowiązywała w tym zakresie ustawa z 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej ( tekst jedn. Dz. U. Z 1998 r. nr 32, poz. 176).

Rozporządzenia porządkowe wojewody ustanawiają na czas określony zakazy lub nakazy określonego w nich zachowania się, mogą też nakładać na obywateli danego terenu świadczenia o charakterze osobistym i rzeczowym. Za naruszenie przepisu w nich zawartych mogą przewidywać kary grzywny, wymierzane w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach. Rozporządzenia te są niezwłocznie przekazywane Prezesowi Rady Ministrów, marszałkowi województwa, starostom, prezydentom miast, burmistrzom i wójtom, na których terenie działania rozporządzenie ma być stosowane. Wchodzą one w życie na zasadach określonych w ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych.

Akty prawa miejscowego ustanowione przez wojewodę lub organy administracji niezespolonej uchylane zostają, w trybie nadzoru, przez Prezesa Rady Ministrów, jeżeli są one niezgodne z ustawami, lub aktami wydanymi w celu ich wykonania. Mogą również zostać uchylone z powodu niezgodności z polityką rządu lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności. Tryb wykonywania kontroli aktów prawa miejscowego ustanawianych przez wojewodę i organy administracji niezespolonej określa rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 24 grudnia 1998 r. (Dz. U. Nr 162, poz. 1149).

Organy pozostałych jednostek samorządu terytorialnego, obok samorządu województwa, mają prawo do stanowienia przepisów powszechnie obowiązujących na obszarze powiatu ( samorząd powiatowy, gminy ( samorząd gminny)- na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych ( art. 40 ust 1z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz. U. nr 91, poz. 578 z późn. zm., oraz art. 40 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, tekst jedn. Dz. U. z 1996 r. nr 13, poz. 74 z późn. zm.). Podmiotami upoważnionymi do stanowienia tych przepisów są odpowiednio: rada powiatu, rada gminy, a w wyjątkowych przypadkach zarząd powiatu i zarząd gminy

Wśród przepisów stanowionych przez rady powiatów i gmin ustawy wyróżniają-poza wskazanymi wyżej-przepisy o charakterze ustrojowo-organizacyjnym i przpisy porządkowe. Przepisy te stanowione są w formie uchwał, jeżeli ustawa upoważniająca do wydania aktu nie stanowi inaczej. Uchwały o charakterze ustrojowo organizacyjnym wydawane są na podstawie art. 40 ust. 2ustawy o samorządzie powiatowym i art. 40 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym i dotyczą:
· spraw wymagających uregulowania w statucie (przepisy powiatowe),
· wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych (przepisy gminne),
· organizacji urzędów i instytucji gminnych (przepisy gminne),
· zasad zarządu mieniem powiatowym (gminnym),
· zasad i trybu korzystania z powiatowych (gminnych) obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

Przedmiotem regulacji przepisów porządkowych mogą być zakazy lub nakazy określonego zachowania się związane z koniecznością ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo zapewnienia spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Dotyczy to tylko przypadków i zakresu, jakie nie zostały unormowane w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Należy jednak zaznaczyć, że powiatowe przepisy porządkowe wydane zostaną wówczas, gdy przyczyny uzasadniające ich wydanie występują na obszarze więcej niż jednej gminy.

Zarząd powiatu (gminy) może w przypadkach nie cierpiących zwłoki wydawać przepisy porządkowe w formie uchwał. Uchwały takie podlegają jednakże zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady powiatu (gminy). W razie odmowy zatwierdzenia bądź nieprzedstawienia ich do zatwierdzenia na najbliższej sesji rady tracą one moc obowiązującą, a termin utraty tej mocy ogłasza rada powiatu (gminy). Ustawy określające zasady stanowienia prawa miejscowego przez administrację rządową w województwie i organy jednostek samorządu terytorialnego przewidują możliwość zaskarżenia przepisu prawa miejscowego do sądu administracyjnego przez każdego, czyj interes prawny lub uprawnienie zostało tym przepisem naruszone- po bezskutecznym wezwaniu organu, który wydał przepis, do usunięcia naruszenia. W przypadku prawa miejscowego organów administracji rządowej, wezwany do usunięcia naruszenia może być także organ upoważniony do uchylenia przepisu w trybie nadzoru. W sprawie wezwania do usunięcia naruszenia stosuje się przepisy o terminach załatwiania spraw w postępowaniu administracyjnym.

Przepisów dotyczących możliwości zaskarżenia prawa miejscowego nie stosuje się, jeżeli w sprawie orzekał już sąd administracyjny i skargę oddalił. Po upływie roku od dnia wydania (podjęcia) aktu prawa miejscowego nie stwierdza się jego nieważności. Jednakże ustawodawca przewiduje tu wyjątek od uchwał organu powiatu i organu gminy w sytuacji, gdy uchwał tych organów nie zostały podłożone wojewodzie w terminie 7 dni od dnia podjęcia. Obowiązek przedłożenia ciąży na staroście (uchwały powiatowe) i wójcie (uchwały gminne).

Skarga do sądu administracyjnego może zostać wniesiona również wówczas, gdy wojewoda , organ administracji niezespolonej, organ samorządu województwa, organ samorządu powiatu czy gminy nie wykonuje czynności nakazanych prawem albo przez podejmowane czynności prawne lub faktyczne narusza prawa osób trzecich. W takich przypadkach sąd administracyjny może nakazać właściwemu organowi nadzoru wykonanie niezbędnych czynności na rzecz skarżącego.

3) WEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA PRAWA

Przepisy prawa o charakterze wewnętrznym skierowane są do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu te akty. Do tych źródeł Konstytucja zalicza uchwały Rady Ministrów oraz Prezesa Rady Ministrów i ministrów, a także zarządzenia Prezydenta RP.

Z unormowań konstytucyjnych wynika zmiana charakteru prawnego uchwał i zarządzeń-stają się one wyłącznie źródłem prawa wewnętrznego. Akty te wydawane są wyłącznie przez organy konstytucyjne określone w zakresie przyznanych im kompetencji. Z uwagi na ich charakter nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Zarządzenia wydawane są tylko na podstawie ustawy. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

Poza wymienionymi w Konstytucji organami upoważnionymi do wydawania zarządzeń, akty te wydają również organy centralne administracji rządowej- na podstawie upoważnienia szczególnego zawartego w ustawach lub na podstawie przepisów kompetencyjnych.

Z uwagi na specyfikę działania administracji zakres źródeł prawa administracyjnego jest szerszy aniżeli źródła prawa określone w Konstytucji, które odnoszą się do każdej gałęzi prawa. Źródłami prawa administracyjnego będą także regulaminy, instrukcje, okólniki i wytyczne. Mają one charakter wewnętrzny i muszą być zgodne ze źródłami powszechnie obowiązującego prawa. Regulaminy określają wewnętrzną strukturę organizacyjną organu administracji oraz zasady organizacji pracy urzędów. Pozostałe zawierają zazwyczaj treść informacyjną lub interpersonalną przepisów prawa, a ich celem jest ujednolicenie działań administracji publicznej.

Nieco inny charakter mają statuty. Niekiedy bowiem mają one charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa, np. statut gminy, a niekiedy są źródłem wewnętrznego, np. statut urzędu wojewódzkiego.

4) OGŁASZANIE AKTÓW NORMATYWNYCH

Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych oraz zasady i tryb wydawania dzienników urzędowych określa ustawa z 20 lipca 2000 r. Ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe, chyba że ustawa wyłączy obowiązek ogłoszenia aktu normatywnego nie zawierającego przepisów powszechnie obowiązujących.

Akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin dłuższy. W uzasadnionych przypadkach akty normatywne mogą wchodzić w życie w terminie krótszym, jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie danego aktu i zasady demokratycznego państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie danego aktu i zasady demokratycznego państwa prawa nie stoją temu na przeszkodzie- dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia aktu w dzienniku urzędowym. Przepisy porządkowe wchodzą w życie po upływie 3 dni od dnia ich ogłoszenia. W uzasadnionych przypadkach mogą wejść w życie wcześniej, a jeżeli zwłoka w wejściu w życie tych przepisów mogłaby spowodować nieodwracalne szkody lub poważne zagrożenia życia, zdrowia lub mienia, można zarządzić wejście w życie z dniem ogłoszenia.

Powyższe przepisy określające datę wejścia w życie aktów normatywnych nie wyłączają, zgodnie z art. 5 ustawy, możliwości nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją na przeszkodzie. Jest to uregulowanie sprzeczne z zasadą, że prawo nie działa wstecz.

Dziennikami urzędowymi są: Dziennik Ustaw RP, Dziennik Urzędowy RP „ Monitor Polski”, Dziennik Urzędowy RP „ Monitor Polski B”, dzienniki urzędowe ministrów kierujących działaniami administracji rządowej, dzienniki urzędowe urzędów centralnych oraz wojewódzkie dzienniki urzędowe.

W dzienniku Ustaw ogłasza się: Konstytucję, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia, testy jednolite tych aktów, orzeczenia Trybunału konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w dzienniku Ustaw, uchwały Rady ministrów uchylające rozporządzenia ministra, a także akty prawne dotyczące: stanu wojny i zawarcia pokoju, referendum zatwierdzającego zmianę konstytucji i referendum ogólnokrajowego, skrócenia kadencji sejmu, wyborów do Sejmu i senatu, wyborów Prezydenta RP, powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia sił zbrojnych do obrony RP, stanu wojennego, wyjątkowego lub klęski żywiołowej oraz stwierdzenia ważności wyboru Prezydenta RP, wyborów Sejmu i Senatu oraz ważności referendum zatwierdzającego Konstytucję i referendum ogólnokrajowego.

W „ Monitorze Polskim” ogłasza się: zarządzenia Prezydenta RP wydane na podstawie ustawy, uchwały Rady Ministrów i zarządzenia Prezesa rady Ministrów wydane na podstawie ustawy, orzeczenia TK dotyczące aktów normatywnych, które nie były ogłoszone, także wskazane w ustawie uchwały Zgromadzenia narodowego, Sejmu i senatu oraz postanowienia TK o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP oraz powierzeniu Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonania obowiązków Prezydenta RP, a także postanowienia w sprawach sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.

Ponadto ogłoszone w MP mogą być inne akty prawne, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią lub jeżeli Prezes Rady Ministrów tak zarządzi.

W Monitorze Polskim B ogłasza się: sprawozdania finansowe określone w przepisach o rachunkowości, ogłoszenia i obwieszczenia przedsiębiorców, jeżeli odrębne przepisy nie wymagają ich ogłoszenia w Monitorze sądowym i gospodarczym.

W dziennikach urzędowych ministrów kierujących działami administracji rządowej oraz w dziennikach urzędowych urzędów centralnych ogłaszane są: akty normatywne organu wydającego dziennik urzędowy oraz orzeczenia TK w sprawach wymienionych aktów normatywnych.

W wojewódzkim dzienniku urzędowym, w udawanym przez wojewodę, ogłasza się:
· akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę, organy administracji niezespolonej oraz organy jednostek samorządu terytorialnego, w tym statuty województwa, powiatu i gminy
· statuty związków międzygminnych oraz związków powiatów
· akty Prezesa Rady ministrów uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i organy administracji niezespolonej
· wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę, organy administracji niezespolonej i organy jednostek samorządu terytorialnego
· porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych zawarte między jednostkami samorządu terytorialnego oraz między jednostkami samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej
· uchwałę budżetową województwa oraz sprawozdanie z wykonania budżetu województwa
· statut urzędu wojewódzkiego
· inne akty prawne, informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia, jeżeli przepisy szczególne tak stanowią.

5) NIEFORMALNE ŹRÓDŁA PRAWA

W swych działaniach administracja posługuję się- obok norm prawnych- również normami pozaprawnymi, które stanowią wynik określonego sformułowania przepisów prawnych. W wielu przypadkach odesłanie do norm pozaprawnych jest uzasadnione tym, że prawo administracyjne reguluje stosunki społeczne często złożone, nie nadające w wielu fragmentach do bezpośredniego i sztywnego unormowania ustawowego. Przesłanką posługiwania się przez prawodawcę odesłaniami do norm pozaprawnych mogą być także doraźne potrzeby polityczne.

Normy pozaprawne wykorzystywane w działaniach administracji zwane są nieformalnymi źródłami prawa lub swoistymi źródłami prawa. Zakres ich wpływu na rozstrzygnięcia administracji jest trudny do określenia. Najbardziej widoczny jest w procesie decyzyjnym, gdyż źródła te oddziałują na poglądy, motywacje działań i zachowania pracowników administracji publicznej.

Do nieformalnych źródeł prawa administracyjnego zaliczyć można:
· zwyczaj
· orzecznictwo sądowe
· doktrynę prawniczą
· normy i zasady pozaprawnicze

Mając realny wpływ na kształtowanie i stosowanie prawa administracyjnego, źródła te nie mogą jednak stanowić formalnej podstawy konkretnych rozstrzygnięć administracji.

Zwyczaj stanowi szczególnie pozaprawne źródło prawa. Rozstrzygnięcia oparte w jakimś stopniu na zwyczaju wynikają z przetaczanych szlaków działań podejmowanych przez administrację w różnych złożonych sprawach i konfliktowych sytuacjach. Powstanie prawa zwyczajowego możliwe jest w pewnych warunkach polegających na długim i niezmiennym funkcjonowaniu instytucji prawnych i państwowych. Oznacza to, że pewne rozstrzygnięcia przez wielokrotność powtarzania się stają się częścią świadomości prawnej społeczeństwa i one wpływają na wykształcenie się norm zachowania obywateli i stosunki między obywatelem a organem administracji.

Prawo administracyjne ciągle się zmienia, stąd też nie można zwyczaju potraktować jako formalnego źródła prawa. Zupełnie inaczej należy interpretować zwyczaj, gdy konkretny przepis prawny powołuje się na niego, np. w ustawie o referendum lokalnym. Powoduje to wówczas, że z mocy przepisu prawnego zwyczaj staje się faktem prawnym.

W całym systemie prawa administracyjnego doniosłą rolę odgrywa orzecznictwo sądowe, chociaż nie jest ono formalnym źródłem prawa, gdyż nie tworzy powszechnie obowiązujących norm postępowania. Wydawane orzeczenia sądowe obowiązują w indywidualnej sprawie i skierowane są do konkretnie zaznaczonych podmiotów. Rozstrzygnięcia sądowe nie mogą być podstawą prawną rozwiązania podobnych czy analogicznych sytuacji prawnych. Mogą one jednak mieć duże znaczenie w interpretacji (wykładni) przepisów prawa administracyjnego i ich stosowaniu w praktyce administracyjnej. Istotną rolę w tym zakresie spełniają orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego, bowiem pozwalają organom administracji na stosowanie wykładni zbieżnej z wykładnią sądową w podobnych bądź analogicznych sprawach. Jeżeli organ administracji nie potrafi lub nie chce z tego orzecznictwa korzystać, to musi liczyć się z tym, że jego rozstrzygnięcie może zostać zaskarżone do NSA i zostanie przez ten sąd zmienione bądź uchwalone.

Umiejętne korzystanie z orzecznictwa sądowego przez organy administracji może mieć znaczący wpływ na podejmowanie trafnych rozstrzygnięć, ich ujednolicenie w zakresie interpretacji prawa, w konsekwencji znacznie zwiększyć może efektywność pracy administracji.

Formalnym źródłem prawa administracyjnego nie jest również dokryna prawnicza, jednakże poglądy zawarte w niej pozwalają na wypracowanie podstawowych założeń ustrojowych, zasad prawa, założeń wprowadzonych reform społeczno-gospodarczych, jak również szczegółowych rozwiązań materialnego prawa administracyjnego.

Nauka prawa administracyjnego spełnia ważne funkcje w zakresie kształtowania świadomości społecznej i kultury prawnej. Ma ona szczególne znaczenie w procesie prawotwórczym, sprawując funkcję oceną i opiniodawczą. Wypracowanie przez doktrynę koncepcję, nowe rozwiązania i poglądy teoretyczne mogą też mieć wpływ na orzeczenie NSA, Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego.

Działalność administracji obejmuje tak rozległy zakres zagadnień, że nie jest możliwe ani nawet celowe szczegółowe jej uregulowanie przepisami prawa. Niekiedy trzeba w tej działalności sięgnąć do norm etycznych, moralnych, których treści nie można sprecyzować. Występują również przypadki posługiwania się przez administrację cywilistycznym pojęciem „ zasad współżycia społecznego”, które jest trudne do zdefiniowania, czy też wskazanymi „ doświadczenia życiowego”. Odesłane do stosowania tych pozaprawnych tych pozaprawnych norm znajduje się czasem wprost w przepisach prawnych, co pozwala na wypełnienie luk, które mogłyby powstać przy zbyt szczegółowym unormowaniu stanów faktycznych.

Niektóre ustawy zawierające specjalistyczne unormowania zobowiązują organy administracji do działania według reguł nie określonych w prawie, czyli odsyłają do innych jeszcze norm pozaprawnych, tzw. Norm wiedzy. Używane są wówczas w przepisach prawnych sformułowania typu: zasady współczesnej wiedzy technicznej, osiągnięcia sztuki lekarskiej itp.

Wszystkie normy pozaprawne mają istotne znaczenie dla działalności administracji, a nadto dają prawodawcy możliwość pozostawania w przepisach prawnych tzw. Zamierzonego luzu normatywnego, by przypisy prawne mogły być dostosowane do szybko zmieniających się warunków społecznych.

Data dodania: 2004-03-15

---