WYCHOWANIE ESTETYCZNE

Wychowanie estetyczne jako przedmiot zainteresowania różnych autorów pojawiło się stosunkowo późno, bo dopiero na przełomie XVIII i XIX w. Badania nad tą problematyką rozwinęły się w XIX w. Są to takie procesy edukacyjne, których efektem było ukształtowanie pewnego poziomu kultury estetycznej jednostki. Wyrażało się to w dążeniu do rozwijania jej wrażliwości na wartości estetyczne tkwiące w sztuce i naturze, wyrobienie smaku estetycznego przejawiającego się w tendencji do otaczania się pięknem oraz do wyrażania piękna we własnej działalności artystycznej.

Wychowanie estetyczne obejmuje swoim zakresem wychowanie do sztuki, które wg. I. Wojnar to zespół oddziaływań zmierzających do ukształtowania wrażliwości wychowanka na wartości sztuki, wyrobienia w nim smaku estetycznego i kultury artystycznej zapewniającej tożsamość kulturowego dziedzictwa w świadomości kolejnych pokoleń.

Wychowanie estetyczne w wąskim znaczeniu to procesy oddziaływań zmierzających do wzbogacenia przeżyć ludzi z wykorzystaniem wartości tkwiących w zjawiskach pochodzących spoza dziedziny sztuki. Można więc powiedzieć że teoria wychowania estetycznego zajmuje się wychowaniem przez sztukę, wychowaniem do sztuki i wychowaniem za pomocą wartości estetycznych tkwiących w naturze lub w wytworach natury.

WYCHOWANIE ZDROWOTNE

System wartości przywiązanych do zdrowia fizycznego i psychicznego a także jednostkowego i społecznego nazywamy kulturą zdrowotną. Polega ona na świadomej i stałej pracy nad sobą, na poczuciu odpowiedzialności za zdrowie własne i publiczne oraz wrażliwości na potrzeby zdrowotne, a zwłaszcza na cierpienie innych ludzi. Najszerzej wychowanie zdrowotne wyróżniono w przedszkolach. Objęto nim sprawy bezpieczeństwa, kształtowania nawyków, higieniczno-kulturalnych, prawidłowych postaw i zachowań zdrowotnych a także rozwijanie sprawności ruchowej.

Zdrowie jest wartością cenioną i pożądaną. Troska o zdrowie jest przejawiana przez rodzinę, przedszkole, szkołę oraz inne instytucje. Współczesne pojęcie zdrowia rozpatruje się w trzech płaszczyznach:
- zdrowie fizyczne czy somatyczne- dotyczące stanu organizmu ludzkiego, podlegającego zarówno naturalnym oddziaływaniom czynników przyrodniczych, jak też higienicznym zabiegom ze strony celowej, kreacyjnej działalności człowieka

- zdrowie psychiczne- tj. stan integracji osobowości zarówno w sensie strukturalnym, jak i funkcjonalnym, chodzi mianowicie o harmonię wewnętrzną człowieka jak też o współbrzmienie z zewnętrznym otoczeniem

- zdrowie społeczne

Znaczący udział w programowaniu zdrowia ma Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Z jej inicjatywy powstały programy inspirujące całą społeczność ludzką do działania na rzecz promowania zdrowia. Zakładają owe programy czynny udział całego społeczeństwa w tworzeniu zdrowia wszystkich resortów, zakładów i instytucji oraz każdego człowieka.

Kształtowanie postaw zdrowotnych obejmuje potrzeby przyswojenia sobie wiedzy o zdrowiu i warunkach jego zachowania, umiejętności dbania o higienę i zdrowie osobiste, publiczne oraz przekonanie o cennych wartościach zdrowia. Wychowanie zdrowotne ma więc być realizowane w różnych formach wychowawczych realizowanych przez dom rodzinny i placówki nauczania i wychowania: przedszkola, domy dziecka, zakłady specjalne i inne, oraz w toku zajęć lekcyjnych na różnych przedmiotach realizowanych w edukacji szkolnej.

WYCHOWANIE FIZYCZNE

Naczelnym celem wychowania fiz. jest podnoszenie sprawności fizycznej, kształtowanie postaw związanych z osobistą troską o stan fizyczny organizmu urodę i zdrowie. Wychowanie fiz. jest podstawą kultury fizycznej, na której można budować uczestnictwo w sporcie, rekreacji, turystyce czy rehabilitacji. Zachowuje ono integralną łączność z innymi dziedzinami wych.: umysłowym, moralnym, estetycznym oraz zdrowotnym. Środkiem realizacji wychowania fiz. jest ruch i aktywność ruchowa, w wyniku której występują zmiany w rozwoju fizycznym i sprawności fizycznej w pożądanym kierunku. Wych. fiz. posiada własną metodykę pracy, formy organizacyjne tj. lekcje w-f, ćwiczenia śródlekcyjne, imprezy sportowe, realizowane jest przy pomocy odpowiedniego sprzętu, urządzeń, pomieszczeń, terenów sportowych. Praca nauczyciela w-f charakteryzuje się dużą identyfikacją z pracą, jest zainteresowany uzyskiwaniem sukcesów sportowych przez swoich uczniów.

Jednym z ważnych efektów wychowania fiz. jest sprawność fizyczna mierzona testami sprawności fiz.( sprawdzanie cech motorycznych: szybkość, siła, wytrzymałość, moc, gibkość)

WYCHOWANIE PATRIOTYCZNE

Każda ojczyzna istnieje w postaci państwa, które przybiera określoną formę ustrojową. Zagrożona jest ta ojczyzna, w której ustrój polityczny jest niesprawiedliwy, w której ludzie sprawujący władzę są skorumpowani, niekompetentni lub nieudolni, w której źle działają podstawowe instytucje i służby państwowe (parlament, rząd, samorządy, policja, poczta, komunikacja, system oświaty, ochrona zdrowia, itd.). Z tego względu stopień społecznej i politycznej świadomości oraz dojrzałości obywateli jest istotnym wyznacznikiem sytuacji danego narodu i jego ojczyzny.

Współczesny patriota to ktoś, kto wnosi pozytywny wkład w sytuację społeczną i polityczną w swojej ojczyźnie. Wymaga to najpierw krytycznej obserwacji rzeczywistości, by przeciwstawiać się zagrożeniom i niepokojącym zjawiskom w sferze społecznej i politycznej.

Patriota to ktoś, kto rozumie, że nie służy dobru ojczyzny modne obecnie bezkrytyczne ubóstwianie demokracji, budowanej bez podstawowych wartości jakimi są: bezwarunkowa ochrona ludzkiego życia, troska o godność i rozwój każdego obywatela, uczciwość, odpowiedzialność, sprawiedliwość i solidarność społeczna. Patriota to ktoś, kto rozumie, że nie można budować dobra ojczyzny w oparciu o naiwnie rozumianą tolerancję czy nieodpowiedzialną demokrację, która prowadzi do korupcji, niesprawiedliwości, ubóstwa milionów rodaków, a nawet do ukrytej dyktatury, gdy politycy przypisują sobie prawo decydowania o tym, kto jest w danym państwie chroniony prawem, a kogo można legalnie zabić, np. w postaci aborcji czy eutanazji.

Patriota to ktoś, kto rozumie, że demokracja jest dobrym ustrojem dla ojczyzny i państwa jedynie wtedy, gdy w tej ojczyźnie większość obywateli to ludzie światli, odpowiedzialni, kompetentni, ludzie sumienia, którzy rzeczywiście szczerze troszczą się o dobro wspólne. Stąd ważnym przejawem patriotyzmu jest krytyczne analizowanie ustroju i zachowań ludzi rządzących, demaskowanie wszelkich przejawów zła w wymiarze społecznym i politycznym,  kontrolowanie władz państwowych i samorządowych oraz ustanawianych przez nich praw, a także osobisty, pozytywny wpływ na życie społeczne i polityczne poprzez odpowiedzialne uczestnictwo w wyborach oraz zaangażowanie się w życie wspólnoty lokalnej. Patriota to ktoś, kto potrafi wraz z osobami podobnie myślącymi organizować skuteczne grupy nacisku, które sprawdzają na ile państwo chroni obywateli przed wszelkimi zagrożeniami, np. przed przestępczością i demoralizacją, na ile jest rozsądnie zorganizowane, na ile wspiera mądrą edukację, stwarza obywatelom szansę na solidne wykształcenie, chroni i promuje rodzinę oraz podstawowe wartości, takie jak miłość, prawda i odpowiedzialność.

Zakończenie

WYCHOWANIE MORALNE

Ideał moralny i wzór osobowy - częścią składową wszelkiej moralności oprócz norm i zasad określających ludzkie powinności, prócz ocen ludzkiego zachowania w kategoriach dobra i zła są również określone wzorce. Stanowią one podobnie jak normy, zasady i oceny moralne ważny czynnik regulujący postępowanie jednostek i grup społecznych. Mogą one przybierać dwojaką postać: całkowicie wyidealizowaną i bliżej skonkretyzowaną. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z ideałem moralnym, a w drugim ze wzorem osobowym.

Ideał moralny - jako idealny wzorzec postępowania moralnego ludzi stanowi najwyższy cel działania wychowawczego. Nazywany bywa też ideałem wychowawczym lub osobowym. Obejmuje on rejestr pożądanych właściwości moralnych przedstawianych w bardzo ogólnych wymiarach w sposób abstrakcyjny i uniwersalny, bez odnoszenia do konkretnych sytuacji. Można też powiedzieć, że jest to zbiór naczelnych celów wychowania, czyli podstawowych ogólnych dyspozycji osobowościowych jednostki. Ideał taki jest wzorem perspektywicznym. Niemal w każdej epoce i w poszczególnych kręgach kulturowo-społecznych występował i występuje swoisty dla nich ideał moralny. Różne są ideały moralne ludzi w zależności od ich własnego systemu wartości:

1. Nurt mądrości życiowej - jego nie od społecznych konsekwencji. Człowiek postępujący zgodnie z założeniami tego nurtu przejawia skłonność do asekurowania się przed przykrymi doznaniami i przeżyciami bez względu na przeżycia innych ludzi, nie stara się on angażować w żadne sprawy poza jego własne, troszczy się wyłącznie o własne o własne dobro, a czyni tak zarówno wtedy, gdy stroni od rzeczy materialnych, ponieważ nie chce się narażać na ich utratę, ale również wtedy, gdy unika wszelkiego rodzaju przyzwyczajeń i nałogów, ponieważ nie chce stać cię niewolnikiem własnych potrzeb i namiętności, kieruje się interesem osobistym, gdy zabiega o wartości duchowe, te bowiem rezerwuje wyłącznie dla siebie, nie dzieli się nimi ani ich nie pomnaża, jest jedynie ich konsumentem, postawa taka zapewnia mu poczucie bezpieczeństwa i stawia go w sytuacji bezkonfliktowej

 2. Nurt perfokcjonistyczny - wyrazem wartości jest tu osobista doskonałość człowieka, bez względu na jej konsekwencje praktyczno-społeczne, wyrazem moralnego postępowania jest tu absolutna zgodność z określonymi normami moralnymi lub bezwzględne posłuszeństwo autorytetowi jako dawcy tych norm. Głoszone tu normy moralne mają wartość bezwzględną tzn. nie ma od nich odwołania niezależnie od sytuacji i warunków, w jakich znajduje się dana jednostka

3. Nurt społeczny - wg którego wartość człowieka jest w jego postawie, którą charakteryzuje troska o zgodne współżycie i współdziałanie między ludźmi, okazywanie im zrozumienia poszanowanie ich indywidualności i godności osobistej a także pragnienie zaoszczędzenia im cierpień i niedostatków. Przykładem człowieka realizującego w życiu ich ideał jest wg Kotarbińskiego tzw. opiekun spolegliwy (osoba, na której można całkowicie polegać, która nigdy nie zawiedzie, która zrobi wszystko czego podjęła się dokonać. Wykazuje życzliwy, tolerancyjny i opiekuńczy stosunek wobec innych co wynika z jej wrażliwości na potrzeby, pomaganie zwłaszcza osobom najbardziej potrzebującym.

WYCHOWANIE SEKSUALNE

Wychowanie seksualne, łatwe - czy trudne?

Wychowanie seksualne to ogół działań i wpływów zmierzających do ukształtowania u dzieci i młodzieży postaw szacunku i zrozumienia wobec przedstawicieli płci odmiennej oraz takich uczuć wzajemnych, jakie są warunkiem wytwarzania się prawidłowych relacji między dziewczętami i chłopcami. Do głównych instytucji wychowania seksualnego należy rodzina, tu bowiem dzieci na przykładzie zachowań ojca i matki kształtują swoje pierwsze, często decydujące wyobrażenia o miłości między kobietą i mężczyzną”... (Okoń str. 351).

Maria Braun-Gałkowskiej powiedzaiała „iż wychowanie seksualne jest to teoria z punktu widzenia celu. Celem wychowania seksualnego jest być dobrym człowiekiem w swojej płci”. Płeć określa - jesteś kobietą, jesteś mężczyzną. Życie zgodne ze swoją płcią wymaga trochę innych zachowań, gdyż uwarunkowane jest psychologią płci, biologią płci oraz społecznym uwarunkowaniem płci. Różnice w wyglądzie oraz w zachowaniach są widoczne. Mężczyźni - to osoby czynu i intelektu, kobiety - uczuć. Wspaniale jest, gdy mężczyzna posiada cechy kobiety, a kobieta cechy mężczyzny. Jednak dominacja pewnych cech decyduje o płci.

Przez wychowanie człowiek uczy się również ról społecznych związanych z płcią. Kobieta przygotowuje się do roli żony, matki, córki, teściowej, mężczyzna do roli męża, ojca, dziadka, teścia

Relacje między kobietą i mężczyzną muszą być zawsze osobowe i nie można spłycać ich do relacji czysto fizycznych lub biologicznych. W kontaktach mężczyzna i kobieta angażuje całą osobę. Szczególnie zaś naznacza te kontakty wolnością i rozumnością. Co oznacza, że zachowania te nie są już instynktowne, ale odpowiedzialne i rozumne.

Żeby móc osiągnąć dojrzałość i pełnię, istota ludzka potrzebuje środowiska pracy i środowiska rodzinnego. Rodzina to miejsce, w którym rozwija się serce, a praca pozwala na wykorzystanie zdolności umysłowych i manualnych do dobrego i użytecznego działania” (s. 98). Do prawidłowego rozwoju małego dziecka potrzebny jest dom. To miejsce, gdzie człowiek „jest u siebie” - jest przedłużeniem ciała ludzkiego, czerpaniem siły do dalszego życia. Taki dom dobrze wychowa człowieka wartościowego w swojej płci. Gdy jednak nie ma dobrego domu, szkoły winny podjąć trud wychowania człowieka w ramach swojej płci.

Wychowanie seksualne dotyczy psychofizycznej strony człowieka. Związane jest nie tylko z aktem płciowym i wydaniem potomstwa, ale porusza problemy bardzo głębokie dotyczące: osoby ludzkiej, godności, lęku o zdrowie i potomstwo, budzi świadomość, że jednostka jest niepowtarzalna, społeczna, dynamiczna, reagująca na potrzeby seksualne różnie w różnym wieku, próbująca opanowywać swoje seksualne zapędy.

W wychowaniu seksualnym dzieci i młodzieży bardzo ważnymi elementami są: autorytet nauczyciela, potrafiącego sprostać zadaniu, opartego na zaufaniu, oraz metody związane z celowym, skutecznym i profesjonalnym przekazaniem młodzieży wiedzy. Te dwa aspekty: zaufanie i metody to źródło sukcesu w wychowaniu seksualnym. Aby jednak zajęcia z zakresu wychowania seksualnego nie były trudne dla nauczycieli i dla uczniów, nauczyciel winien być:

1) w zgodzie ze swoją płcią, rozumieć zalety i potrzeby płci, posiadać zdolność nawiązywania kontaktu z młodzieżą, reprezentować wysoki poziom kultury osobistej,

2) mieć dobre przygotowanie merytoryczne i pedagogiczne,

3) wyważać proporcje w doborze treści z uwzględnieniem aspektów biologicznych, psychologicznych i społecznych życia seksualnego człowieka,

4) poznać zespół dzieci i rodziców, zaznajomić się z ich oczekiwaniami i propozycjami tematów,

5) dobrać tak metody i formy zajęć, aby zainteresować i poszerzyć fachową wiedzę dziecka, rozbudzając wrażliwość na drugiego człowieka.

Rodzice prowadzą polemiki, gdyż uważają, że to do nich należy wychowanie seksualne dziecka i mają rację, ale najczęściej w domu panuje mur milczenia dotyczący tej tematyki. Dopiero ciąża lub AIDS u dziecka przerywają ten mur, ale wtedy jest już za późno

Płeć człowieka wiąże się z osobą ludzką, godnością, miłością i odpowiedzialnością. Nauczyć człowieka człowieczeństwa musi rodzina, jeżeli ona nie spełnia swojej roli winny pomóc jej, szkoła i środowisko, w którym dziecko przebywa.

Metody wychowania

Metoda - określony sposób działania powodujący oczekiwane zmiany zgodne z uprzednimi założeniami. Metodą jest taki sposób działania, które można wielokrotnie powtórzyć w razie potrzeby. Są stosowane świadomie i skutecznie.

Metody wychowania są zatem sposobami celowych działań zgodnych z potrzebami wychowanków wielokrotnie sprawdzone w praktyce wychowawczej.

H. Muszyński:

Podstawą klasyfikacji jest tu sposób wywierania wpływ na zachowanie się wychowanka przez stosowanie w danej sytuacji nagród i kar (nagrody i kary są tu rozumiane jako zaspokajające bądź utrudniające realizację potrzeb dziecka, nagrody mają pobudzać a kary hamować). Sposób wywierania wpływów zależy od czterech elementów:

• wychowawca, jego autorytet, działania i stosunek do wychowanków

• aktualny stan rzeczy, od którego zależy możliwość zaspokojenia potrzeb dziecka

• otoczenie społeczne (grupa rówieśnicza i jej opinie)

• wychowanek i jago potrzeby, poglądy, przekonania, postawy i ideały

Metody wpływu osobistego

• wysuwanie sugestii (opierają się na założeniu, że samo zachowanie wychowawcy może być nagrodą lub karą dla wychowanka a ich skuteczność zależy od autorytetu wychowawcy. Wysuwanie sugestii może mieć charakter zachęcania, przestrzegania, oceniania i zawsze wiąże się z ujawnieniem osobistego stanowiska wychowawcy)

• perswazja (polega na podsuwaniu wychowankowi określonych rozwiązań za pomocą dobranych argumentów)

• oddziaływanie przykładem osobistym (ukazanie uczniom wzorów zachowań w aktualnych sytuacjach)

• wyrażanie aprobaty i dezaprobaty (ocenianie zachowań uczniów, czyli wyrażenie aprobaty lub jego brak)

Metody wpływu sytuacyjnego (ich stosowanie powoduje pewne następstwa w życiu ucznia)

• nagradzanie (zaspokojenie potrzeb dziecka w wyniku właściwego postępowania)

• karanie (udaremnienie pewnych potrzeb, niespełnienie pewnych oczekiwań w wyniku złego postępowania. Stosowanie tej techniki musi być starannie przemyślane i nie powinno prowadzić do trwałej dyskryminacji)

• instruowanie (uświadomienie wychowankom sytuacji, podanie sposobu postępowania np. film, audycja, teatr)

• organizowanie doświadczeń wychowanka (polega na uświadomieniu dzieciom, że ich zachowania konstruktywne przynoszą pozytywne następstwa, zaś zachowania destruktywne narażają je na konsekwencje sprzeczne z ich potrzebami)

• wywoływanie antycypacji następstw zachowań społeczno-moralnych (przedstawienie wychowankom ewentualnych konsekwencji, które mogą być wywołane ich postępowaniem)

• przydzielenie funkcji i ról społecznych (polega na przyznawaniu wychowankom atrakcyjnych funkcji)

• ćwiczenie (celowe powtarzanie z góry ustalonych czynności prowadzące do ugruntowania określonych postaw i przekonań)

Metody wpływu społecznego - stosowanie tych metod opiera się na tym, że wszelkie stosunki jednostki z grupą społeczną mogą być źródłem nagród i kar. Jest to poparte względami psychologicznymi. Wychowawca może wpływać na wychowanka pośrednio poprzez grupę społeczną wykorzystując do swych celów wszelkie zjawiska grupowe.

Metody kierowania samowychowaniem - mają one charakter wtórny w stosunku do wcześniej omawianych. Ich skuteczność zależy od przedstawionych trzech pierwszych metod oraz od dojrzałości uczniów, ich właściwości psychicznych i konkretnych sytuacji.

Cele wychowania.

Cele to zakładane zmiany jamie chcemy uzyskać kształtując osobowość swoich wychowanków. Celem, czyli przedmiotem dążenia wychowawcy mogą być pewne dyspozycje psychiczne wychowanków, albo pewne stany środowiska społecznego, w którym żyją. W pierwszym przypadku cel jest wyrażony w kategoriach psychologicznych (nawyki, postawy, zdolności, cechy osobowości), w drugim przypadku cel wyrażony jest w kategoriach socjologicznych (struktura zbiorowości, role, normy, wzory kultury).

Rodzaje celów wychowania:

1. Cele ogólne - ujmowane są jako cele ostateczne, podkreśla się tu znaczenie człowieka jako ostatecznego celu wychowania. Mają one charakter uniwersalny i nie podlegają alienacji, ponieważ noszą znamię człowieczeństwa. Cele ostateczne włącza się w konkretne konteksty społeczne, nie są one dane w postaci gotowej, ale wypracowuje się je w konkretnej instytucji wychowawczej. Ujmuje się je uniwersalnie i swoiście. Zalety: są bogate znaczeniowo, akcentują ważne wartości społeczne, są perswazyjne, zwięzłe (w tym sensie, że niewiele słów ogarnia szeroką dziedzinę). Wady: wieloznaczność, nieokreśloność, założenia idealizujące, deklaratywność (sformułowanie dobrze brzmi dzięki przymiotnikom jak indywidualny, trwały, itp.), niejasny adresat.

2.   Cele swoiste - (operacyjne) konkretne, wymierne, zakładane efekty pracy wychowawczej. Stanowią opis wyników, które mają być uzyskane. Zalety: są jednoznaczne, wskazują sposób zademonstrowania iż cel został osiągnięty, odnoszą się wprost do ucznia, mobilizuje ucznia i nauczyciela. Wady: względne ubóstwo znaczenia, rozłączenie poznania i motywacji, poszatkowanie przedmiotu, pracochłonność.

Funkcje celów wychowania:

1. Cele stanowią punkt odniesienia, do którego wszystko w procesie dydaktyczno-wychowawczym się przymierza i ocenia

2. Cele wychowania mają znaczenie regulacyjne, stanowią gwarancję przeciw nadmiernemu rozbudowaniu środków

3. Cele spełniają funkcję organizującą wobec treści, metod, form organizacyjnych czy też kształcenia nauczycieli, badań oświatowych. Cele wzmacniają to co wyraźnie demaskują, co ukryte, ujawniają zło i oskarżają. Nadają też ludzki sens przekazywanej wiedzy i stają się motywacją do dalszych poszukiwań

4. Cele mają charakter koordynujący. Są więc integrujące, mobilizujące. Umacniają i pobudzają entuzjazm ale pod warunkiem, że są celami autentycznymi

5. Cele pełnią funkcję prospektywną (polegającą na “twórczym przepowiadaniu”, przenoszeniu się w przyszłość, aby tworzyć ją taką, jakiej pragniemy). Cele przenoszą w dzień jutrzejszy, inspirują dzień dzisiejszy, pobudzają tych, którzy budują

6. Cele zapewniają trwanie wartości, należą do przeszłości dnia dzisiejszego i przyszłości. Wzmacniając poczucie bezpieczeństwa stanowią odpowiedź na niepokoje ludzi

Aksjologiczne podstawy celów wychowania

Aksjologia - nauka o wartościach, zajmująca się badaniami ich natury oraz podstawami i kryteriami wartościowania.

Istnieje obecnie potrzeba rozważenia istotnych wartości i znalezienia sposobu ich przełożenia na język praktyki edukacyjnej, postuluje się konieczność “edukacji aksjologicznej” prowadzącej do świadomego wybierania wartości i określania ich hierarchii jako podstaw konstruowania własnej filozofii życiowej. Koncepcje aksjologiczne wpływają na refleksje o celach edukacyjnych. Nadrzędną wartością w ujęciu współczesnej aksjologii jest człowiek, jego życie, rozwój, samorealizacja, tożsamość, wolność, podmiotowość. Wartości uruchamiają ludzką motywację, ukierunkowują ludzkie działania, są przedmiotem pragnień człowieka, stanowią czynnik regulujący jego postępowanie i nadoją jego życiu większy sens. Hierarchia uznawanych wartości stanowi jedno z podstawowych uwarunkowań, wpływających na ludzkie zachowania, wpływają na oceną innych ludzi, wyznaczają postawy wobec różnych obiektów. Wszelki ideał czy model wychowawczy musi wyrastać ze zrozumienia aksjologicznej specyfiki natury ludzkiej. Wiedza o wychowaniu musi się zatem opierać na wiedzy o wartościach i wiedzy o człowieku. Ponadto chodzi też o stworzenie sytuacji wychowawczych umożliwiających uczniom rozpoznawanie, akceptowanie i przeżywanie wartości.

W procesie wychowawczym wartości przejawiają się zarówno w treściach, metodach i celach.

Pojęcie i cechy wychowania.

Na ogół wychowanie jest przyjmowane jako proces lub jako wynik czy produkt oddziaływań wychowawczych. Nas interesować będzie wyłącznie wychowanie jako proces i to w wąskim rozumieniu, odnoszącym się przede wszystkim do sfery emocjonalno motywacyjnej dzieci i młodzieży, w mniejszym natomiast stopniu do rozwijania ich pod względem emocjonalnym. Wychowanie zgodnie z większością definicji utożsamiane jest z oddziaływaniem na psychikę i zachowanie człowieka. Takie podejście sugeruje nadmierne kierowanie rozwojem człowieka w procesie wychowania. Wiele definicji wychowania akcentuje nie tyle wywieranie bezpośredniego wpływu ile wspomaganie wychowanków w naturalnym i spontanicznym rozwoju (obecne wychowanie ukierunkowane jest na takie właśnie myślenie - jest, zatem procesem interpersonalnym).

Cechy wychowania: - wyżej przedstawiona definicja wychowania nie wyczerpuje w całości jego znaczenia, wychowanie jednak charakteryzuje się cechami, które ułatwiają jego rozumienie:

1.Złożoność wychowania - zachowanie człowieka zależne jest od uwarunkowań zewnętrznych (w tym także oddziaływań wychowawczych), jak również uwarunkowań wewnętrznych, czyli osobistych przeżyć i doświadczeń człowieka (potrzeby, aspiracje, motywy dążeń oraz funkcjonowanie organizmu łącznie z centralnym układem nerwowym i układem gruczołów dokrewnych.) Także wszystko, co oddziałuje z zewnątrz człowieka wpływa na ogół w sposób okrężny tj. przez jego uwarunkowania wewnętrzne. Takim uwarunkowaniom podlega także proces wychowania, niezależnie od tego czy dostrzega się w nim charakter interwencyjny czy proces samorzutnego rozwoju. W każdym przypadku, bowiem mamy do czynienia z takim samym lub podobnym mechanizmem regulacji zachowań ludzkich.

2. Intencjonalność wychowania - oznacza ona, że wychowawca jest świadomy celów, jakie pragnie realizować w wyniku planowo organizowanej działalności wychowawczej. Ma się tu na myśli działalność zawodowych jak i niezawodowych wychowawców. Nawet w przypadku świadomego przeciwstawienia się wychowaniu jako celowemu oddziaływaniu na wychowanka nie jest możliwe całkowite rezygnowanie z jakichkolwiek celów z nim związanych. Intencjonalności nie jest także pozbawiona działalność wychowawcza, w której wywieranie wpływów ogranicza się tylko do “kibicowania” rozwojowi i samorealizacji wychowanków

3. Interakcyjność wychowania - proces wychowawczy ma miejsce zwykle w warunkach współdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka, odbywającego się na zasadzie wzajemności lub sprzężenia zwrotnego (oddziaływania, co najmniej dwukierunkowego)

4. Relatywność wychowania - wiąże się z trudnościami, jakich nastręcza przewidywanie skutków oddziaływań wychowawczych. Przewidywanie to ma raczej charakter hipotetyczny. Wynika to w znacznej mierze ze złożoności procesu wychowania, jak również ze złożonej dynamiki osobowości ludzkiej. Wychowanie stanowi tylko jeden z wielu wpływów na wychowanków. Wśród czynników wywierających znaczący wpływ na psychikę i zachowanie się dzieci i młodzieży są ponadto niezamierzone wpływy środowiska, środki masowego przekazu, itp.

5. Długotrwałość wychowania - człowiek podlega przemianom własnej osobowości przez całe niemal swoje życie. Dlatego o wychowaniu można mówić zarówno w odniesieniu do dzieci i młodzieży jak i osób dorosłych, a nawet starych. Długotrwałość wychowania łączy się także z systematycznością, co ma znaczenie dla ciągłego pogłębiania osiągniętych wyników.

 

---