SOCJOLOGIA WYCHOWANIA - WA 11.10.2012

dr. Ewa Bielska

[e-mail]

Poniedziałek - 11:30-13:00

Wtorek - 11:30-13:00

Socjologia bada relacje między jednostkami a społeczeństwem, analizuje sposób w jaki struktury społeczne oraz praktyki społeczne kształtują jednostki oraz sposób w jaki są przez nie kształtowane.

Przedmiot socjologii według Jana Szczepańskiego:

• Zjawiska i procesy powstawania różnych form zbiorowego życia i ludzi

• Struktury różnych zbiorowości ludzkich

• Zjawiska oraz procesy zachodzące w zbiorowościach ludzkich będące efektem wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie

• Siły skupiające oraz siły rozbijające zbiorowości ludzkie.

• Zmiany oraz przekształcenia zachodzące w zbiorowościach ludzkich

Socjologia w systemie nauk współpracuje z :

• Psychologią

• Antropologią

• Naukami politycznymi

• Ekonomią

• Filozofią

• Historią

Studiami interdyscyplinarnymi są:

• Studia regionalne

• Studia feministyczne

• Studia LGBT (geje, lesbijki)

• Studia etniczne

Subdyscypliny socjologii:

• Socjologia rodziny

• Socjologia wychowania

• Socjologia edukacji

• Socjologia polityki

• Socjologia prawa

• Socjologia wiedzy

• Socjologia nauki

• Socjologia religii

• Socjologia dewiacji i przestępczości

• Socjologia sztuki

• Socjologia wojska i wojny

• Socjologia przemysłu i pracy

Socjologia wychowania - dział zajmujący się szeroko pojmowanym środowiskiem wychowawczym, formalnie i nieformalnie zorganizowanym uspołecznieniem dzieci i młodzieży, instytucjami i nieformalnymi grupami zaangażowanymi w procesie wychowawczym, oświatą, szkolnictwem.

Socjologia wychowania w systemie nauk wg Stanisława Kowalskiego jest to socjologiczna teoria wychowania.

Wychowanie według Floriana Znanieckiego :

Jest to działalność społeczna podejmowana wobec jednostki będącej kandydatem na członka danej grupy społecznej. Zadaniem wychowawcy jest oddziaływanie na wychowanka aby się upodobnił do założonego w ramach struktury wzoru. Jest to kierowanie procesem rozwojowym wychowanka. Jednostka traktowana jest jako funkcjonująca w kontekście różnych struktur społecznych - w efekcie w procesie wychowawczym wychowawca nie wpływa na izolowanego wychowanka ale na układy społeczne.

Proces wychowawcy według Floriana Znanieckiego jest to proces urabiania wychowanka według pewnego wzoru.

Wychowanie według niego realizowane jest w środowisku wychowawczym które jest odrębnym środowiskiem, jakie grupa przygotowuje dla osobnika mającego zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu.

Wychowanie według Stanisława Kowalskiego:

Proces wychowawczy to przekazywanie kolejnym pokoleniom dorobku kulturowego, oraz przygotowanie kolejnych pokoleń do uczestnictwa w procesie postępu społeczno-kulturowego. Jest traktowany jako dorastanie do zadań wynikających z etapu rozwoju społeczeństwa. Jest realizowany zarówno w kontekście zinstytucjonalizowanym jak i niezinstytucjonalizowanym wpływów i oddziaływań.

Proces wychowawczy jest realizowany w dwóch płaszczyznach:

• Szerokiej (socjalizacja) - obejmującej niezamierzone wpływy na wychowującego się wychowanka

• Wąskiej - świadome i zamierzone kształtowanie wychowania w zinstytucjonalizowanym systemie wychowawczym co nie wyklucza uprzedniego zadziałania na wychowanka wpływów niezamierzonych (stricte wychowanie w perspektywie pedagogicznej)

Wychowanie według Andrzeja Radziewicz-Winnickiego:

Proces wychowawczy to proces polegający na adaptowaniu poszczególnych jednostek do ról im przypisanych, do przypadającego im miejsca w strukturze społecznej, na przekazaniu określonych wzorców zachowywania się i charakterystycznej dla danej kultury - na wpajaniu odpowiednich nawyków oraz określonych typów reakcji. Wychowanie odbywa się też wśród układów i grup nieformalnych, do których zaliczamy grupy rodzinne, koleżeńskie, powstające w miejscu zamieszkania jednostki.

Początki socjologicznej refleksji nad edukacją:

• 1902 r. Emil Durkheim (1858-1919) prezentuje na Sorbonie odczyt w którym uzasadnia konieczność wykorzystania w edukacji interpretacji socjologicznych.

• 1927 r. z inicjatywy E. Georga Paine'a utworzony został periodyk „The Journal od Educational Sociology”

• 1928-1930 r. Florian Znaniecki publikuje dwa tomy socjologii wychowania (tom 1 wychowujące społeczeństwo, tom 2 urabianie osoby wychowanka)

• 1937 r. z inicjatywy Freda Clarke'a (1880-1952) utworzony zostaje Instytut Edukacji na Uniwersytecie w Londynie.

• Od 1840 z Instytutem Edukacji na Uniwersytecie w Londynie współpracował Karl Mannheim (1893-1947)

Socjologia wychowania - kierunki teoretyczne w interpretacji faktów (zjawisk) edukacyjnych:

• Teoria funkcjonalna

• Teoria konfliktu - w tej interpretacji szkoła działa w interesie grupy dominującej

• Teoria interakcjonistyczna

• Teoria kodów językowych Basila Bernsteina

• Teoria reprodukcji kulturowej kapitału kulturowego i przemocy symbolicznej Pierre'a Bourdieu

• Teoria rywalizacji kulturowej i rytuałów interakcyjnych Randalla Collinsa

• Teoria instytucjonalna Johna Meyera

• Postmodernistyczna teoria krytyczna (Sadovnik, 2007, s. 3-5)

Główne modele teoretyczne w interpretacji zjawisk wychowawczych wg Terry'ego Wotherspoon'a:

• Strukturalizm funkcjonalny

• Socjologia interpretatywna

• Teoria krytyczna

SOCJOLOGIA WYCHOWANIA - WA 18.10.2012

Kierunki teoretyczne w interpretacji faktów edukacyjnych:

• TYPOLOGIE - typologia Allana Sadovnika - związana z socjalizmem. Teoria związana jest z funkcjonowaniem.

Kierunki teoretyczne w interpretacji zjawisk edukacyjnych:

• Teoria funkcjonalna

• Teoria konfliktu - w tej interpretacji szkołą działa w interesie grupy dominującej

• Teoria kodów językowych Basila Bernsteina

• Teoria reprodukcji kulturowej kapitału kulturowego i przemocy symbolicznej Pierre'a Bourdieu.

• Teoria rywalizacji kulturowej i rytuałów interakcyjnych Randalla Collinsa

• Teoria instytucjonalna Johna Meyera

• Postmodernistyczna teoria krytyczna (Sadovnik, 2007 s. 3-15)

Główne modele teoretyczne w interpretacji zjawisk wychowawczych:

• Strukturalizm funkcjonalny

• Socjologia interpretatywna

• Teoria krytyczna

• Teoria funkcjonalna:

• Emile'a Durkheima (1858-1917)

• Talcotta Parsonsa (1902-1979)

• Edukacja jako fakt społeczny w interpretacji Emile'a Durkheima:

Punktem wyjścia analiz Durkheima było pytanie: dlaczego wraz ze wzrostem autonomii członków społeczeństwa w systemach nowoczesnych wzrasta jednocześnie jego spójność?

Zdaniem Durkheima edukacja jest faktem (stanem rzeczy) społecznej oraz rozwinięciu przez jednostki świadomości własnej przynależności

do społeczeństwa

• Rola edukacji w interpretacji Talcotta Parsonsa (bazująca na Durkheimie)

Funkcje edukacji:

• Socjalizacja - role społeczne

• Alokacja - przygotowanie do funkcjonowania w systemie podziału pracy

• Reorganizacja osobowości, kierunku wzorców i norm uniwersalistycznych - jednostka podlega socjalizacji

• Selekcja

Wymienione funkcje realizowane są na każdym etapie edukacji.

Parsons analizował stosunek człowieka do edukacji.

• Teoria funkcjonalna - cele szkoły:

• Cele intelektualne:

• Kształcenie w zakresie podstawowej kompetencji tj. czytanie, pisanie, kompetencje matematyczne

• Transmisja wiedzy specyficznej (np. w zakresie znajomości literatury, historii)

• Stymulowanie uczniów do rozwoju wyższych kompetencji intelektualnych tj. analiza, synteza

• Cele polityczne to:

• Wypracowanie posłuszeństwa wobec obowiązującego porządku politycznego

• Przygotowanie obywateli uczestniczących w istniejącym porządku politycznym

• Asymilacja przedstawicieli różnych grup kulturowych w ramach wspólnego porządku społecznego

• Nauczanie dzieci podstawowych praw obowiązujących w społeczeństwie

• Cele społeczne to:

• Socjalizowanie dzieci w zakresie zróżnicowanych ról społecznych, wzorów behawioralnych, wartości obowiązujących w społeczeństwie

• Cele ekonomiczne to:

• Przygotowanie uczniów do wykonania w przyszłości ról zawodowych

• Dokonywanie selekcji i alokacji jednostek w zakresie różnych ról zawodowych w ramach społecznego podziału pracy

NOWA SOCJOLOGIA EDUKACJI:

- Nurt teoretyczny i paradygmatyczny który wyodrębnił się w latach 70 XIX wieku.

- Kierunek posiadający charakter wartościujący, jakościowy i interpretatywny.

- Należy do grupy teorii krytycznych.

- Bazuje na takich interpretatywnych modelach teoretycznych jak: interakcjonizm symboliczny, fenomenologia, etnologia, socjologia wiedzy, marksizm, neomarksizm, a przy tym nawiązuje głównie do myśli społecznej Karola Marksa, Emile'a Durkheima itd.

- Przy tym również wyłącza interpretacje specyficzne dla pozytywizmu i socjologii tradycyjnej.

- Zogniskowana była głównie na krytycznej analizie społecznej konstrukcji rzeczywistości poprzez realizację procesów edukacyjnych i transmisję wiedzy.

NOWA SOCJOLOGIA EDUKACJI:

• W USA badania z zakresu nowej socjologii edukacji w latach 70 XIX wieku zorganizowane były wokół zagadnień nierówności edukacyjnych i nierównego dostępu do zasobów edukacyjnych oraz nierównych szans odniesienia sukcesu.

• W Wielkiej Brytanii z kolei ich przedmiot najczęściej był łączony z problemami sprawowania kontroli nad wiedzą przekazywaną w przestrzeni szkolnej, co znajduje wyraz w relacjach interpersonalnych w przestrzeni szkoły, preferowanych kodach językowych (Basil Bernstein) oraz konstruowanym programie edukacyjnym.

NOWA SOCJOLOGIA EDUKACJI:

• Nowa - ponieważ wyodrębniła się jako krytyka porażki reform oświatowych lat 60 a których rozwiązania wdrażane były poprzez nawiązanie do tradycyjnych modeli badawczych

• Zakładano w jej ramach że:

• Zjawiska muszą być poddane analizie krytycznej, głównie ukierunkowanej na ich relację z przestrzeniami władzy.

• Należy wypracować nowe modele edukacji inkluzyjnej podważającej aktualne uprawomocnione relacje i kontestujące arbitralnie ustanowione relacje władzy.

• Jej przedstawiciele zakładali, iż efektem prowadzenia nowego rodzaju badań może być bardziej dogłębne zrozumienie procesów zachodzących w przestrzeni edukacyjnej , w tym zrozumienie stosowanych kodów językowych oraz

programów edukacyjnych. ( Saha, 1997 s.47)

KRYTYKA:

• Koncepcja idealistyczna, subobiektywistyczna

• Koncepcja pomijająca czynniki oraz ograniczenie strukturalne (utrudniające awans edukacyjny)

Pytania typowe dla socjologii edukacji:

• Jaką rolę odgrywa edukacja w kształtowaniu szans życiowych przedstawicieli różnych grup funkcjonujących w społeczeństwie?

• W jaki sposób można wyjaśnić systematyczne odnoszenie sukcesu bądź ponoszenie porażki przez przedstawicieli określonych grup społecznych?

• Jaka jest rola edukacyjna w procesach emancypacji społecznej (wyzwalania) a jaka jest jej rola w działaniach związanych ze sprawowaniem dyscypliny i kontroli społecznej?

• W jakiej relacji pozostają efekty edukacji z przestrzenią ekonomii?

• W jaki sposób procesy zachodzące w przestrzeni edukacyjnej mogą być optymalnie wyjaśniane?

• Jakie są cele kształcenia?

Teoria krytyczna w odniesieniu do refleksji nad edukacją obejmuje (według Wotherspoon 2004):

• Pedagogikę krytyczną

• Pedagogikę feministyczną

• Edukację antyrasistowską

SOCJOLOGIA WYCHOWANIA - WA 25.10.2012

Teoria krytyczna w odniesieniu do refleksji nad edukacją obejmuje:

• Pedagogikę krytyczną (nowa socjologia edukacji)

• Pedagogikę feministyczną

• Pedagogikę antyrasistowską

Model feministyczny (bazujący na zróżnicowanych podstawach teoretycznych: marksizmie, psychoanalizie, egzystencjalizmie.

Krytyczna interpretacja roli szkoły w procesie reprodukowania relacji genderowych ( a w odniesieniu do edukacji zróżnicowanego stymulowania motywacji oraz aspiracji edukacyjnych i zawodowych w odniesieniu do dzieci i młodzieży obojga płci)

Feminizm - założenia ogólne

• Ludzie funkcjonują w kontekście ról płciowych o charakterze stereotypów

• Płeć kulturowa i seksualność to kluczowe czynniki organizujące relacje społeczne odpowiedzialne za dominację kulturową

• Przedstawiciele kierunku: Juliet Mitchell, Nancy Chodorow, Julia Kristeva. Judith Butler

FEMINIZM LIBERALNY (odniesienie do przestrzeni edukacji)

Zogniskowanie na problemach nierównego dostępu przedstawicieli obu płci do zasobów społecznych, doświadczeń i możliwości. Interpretacja modelu patriarchalnego jako nieadekwatnego do późno nowoczesnych warunków społecznych oraz wskazywanie na potrzebę wprowadzenia reform społecznych i zmian w zakresie świadomości społecznej które przyzwoliłyby na kreowanie warunków rozwoju równych dla przedstawicieli obojga płci.

FEMINIZM KRYTYCZNY (odniesienie do przestrzeni edukacyjnej)

Zogniskowanie refleksji na androcentrycznym, etnocentrycznym a w społeczeństwach wielorasowych rasistowskim (preferujących dyskurs rasy białej) charakterze transmitowanej w przestrzeni szkolnej wiedzy. Obejmuje krytykę modeli seksistowskich traktowanych jako pochodna dominujących w społeczeństwie struktur patriarchalnych.

Jako kierunek teoretyczny obejmuje odniesienia do marksizmu, neomarksizmu, krytycznej teorii rasowej, teorii queer, LGBT, radykalnej, poststrukturalizmu.

FEMINIZM MARKSISTOWSKI

Model patriarchalny i kapitalistyczny współwystępują ze sobą. Feminizm z kolei zogniskowany jest na poszukiwaniu kierunków realizacji fundamentalnej zmiany społecznej. Jednocześnie jednak zmiana owa bazuje na konieczności dokonania modyfikacji w obrębie specyfikacji struktury samego społeczeństwa - a w efekcie przestrzeń edukacyjna nie dysponuje wystarczającymi środkami do realizacji owej zmiany.

FEMINIZM RADYKALNY

Z punktu widzenia feminizmu radykalnego patriarchat jest podstawą opresji kobiet przez mężczyzn. Jest to relacja funkcjonująca niezależnie od równoległego do niej porządku kapitalistycznego. W efekcie zmiany w rynku pracy nie muszą powodować realnych zmian w relacjach między przedstawicielami obojga płci. Podobnie jak w modelu marksistowskim zakłada się, że proces zmiany bazuje na konieczności dokonania modyfikacji w obrębie specyfiki struktury samego społeczeństwa - w efekcie przestrzeń edukacyjna nie dysponuje wystarczającymi środkami do realizacji owej zmiany.

CZARNY FEMINIZM

Krytyka modelu seksistowskiego i rasistowskiego. Analizowane są doświadczenia dziewcząt i kobiet rasy czarnej w przestrzeni edukacyjnej; zagadnienia seksizmu i rasizmu prezentowane przez nauczycieli; traktowanie kobiet i osób rasy czarnej jako problemu w przestrzeni edukacyjnej. Jest to model antyrasistowski i antyseksistowski.

TEORIA LGBT (Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender Theory)

Analizie poddawane są kategorie w ramach których patriarchalny porządek społeczny kontroluje tożsamość psychoseksualną i traktuje jako arbitralnie uznaną normę - model heteroseksualności. Jednocześnie w ramach modelu LGBT zakłada się, że nadanie uprzywilejowanego statusu perspektywie heteroseksualnej powoduje marginalizację funkcjonowania społecznego osób homoseksualnych, biseksualnych i transgenderowych (są to tożsamości wyniszczane w przestrzeni edukacyjnej)

KRYTYCZNA TEORIA RASOWA

Włączona w dyskursy feminizmu i LGBT. Interpretuje rasy jako konstrukcję społeczną, analizuje uwikłania rasy w relacji o charakterze władzy, dominacji, analizuje mechanizmy kontrolowania hierarchii społecznej.

Intersekcyjność to pojęcie nad tożsamością, określa że jest ona konstruowana na bazie czynników należących do różnych kategorii i w efekcie doświadczenia ludzi pozornie należących do tej samej kategorii społecznej mogą się różnić. Przykładem intersekcyjności jest czarny feminizm. W intersekcyjności nie możemy określać że status kobiety charakteryzuje się tym, mężczyzn czymś innym, białych tym i tym, czarnych tym i tym. Trzeba określać społeczeństwo przez pryzmat całości. Każde z tych osób ma inne doświadczenia, należą do różnych klas.

TEORIA REPRODUKCJI KULTUROWEJ

• Z początku zogniskowana była na analizie relacji zachodzących miedzy procesem kształcenia a warunkami ekonomicznymi (Herbert Gintis, Samuel Bowles)

• W latach 70 XX wieku realizowane były badania z jej wykorzystaniem, rozszerzone o kolejne zmienne, uwzględniając kategorie przynależności rasowej i płci (traktowane jako określające status społeczny jednostki) jednocześnie rozwijające krytykę determinizmu klasowego.

• Na poziomie teoretycznym teoria reprodukcji rozwijana była poprzez nawiązanie do następujących modeli:

• Teoria neoweberowska

• Teoria systemowa

• Krytyczna teoria szkoły frankfurckiej

• Francuski strukturalizm

• Brytyjskie studia kulturowe (nawiązujące do myśli neogramściańskiej)

• Teorie feministyczne

• Teorie odnoszące się do studiów dotyczących mniejszości rasowych np. krytyczna teoria rasowa.

• Jedną z istotnych konsekwencji krytyki klasycznego ujęcia reprodukcji było rozwinięcie teorii oporu oraz teorii nowych ruchów społecznych. Obydwa modele bazują na założeniach o zdolności rozwinięcia przez jednostkę własnych potencjałów sprawczych i podejmowania dążeń do zmiany sytuacji interpretowanej jako opresyjna.

BRAK!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

SOCJOLOGIA WYCHOWANIA - WA 22.11.2012

Wzór demokraty według Marii Ossowskiej:

• Aspiracje perfekcjonistyczne

• Otwartość umysłu

• Dyscyplina wewnętrzna

• Tolerancja

• Aktywność

• Odwaga cywilna

• Uczciwość intelektualna

• Krytycyzm

• Odpowiedzialność za słowo

• Uspołecznienie ( zawierające w sobie fakt zainteresowania zagadnieniami społecznymi, przezwyciężenie egocentryzmu, ofiarności i gotowość do uczestniczenia w służbie społecznej oraz umiejętność współdziałania)

…….

Wymogi demokracji wg Piotra Sztompki:

• Demokracja wymaga komunikacji między obywatelami, wymaga wymiany opinii, określania stanowisk politycznych, wyrażania poparcia politycznego;

• Demokracja wymaga tolerancji (uznania różnic, uznania różnorodności, opinii, stylów życia, preferencji)

• Demokracja zastępuje konflikt i walkę kompromisem i konsensusem jako głównymi mechanizmami kształtowania polityki i podejmowania decyzji.

• Demokracja wymaga kultury w debacie publicznej (respektowania w wypowiedziach podjętego tematu, unikania wypowiedzi „ad hominem”, poszanowanie godności przeciwnika)

• Demokracja wymaga partycypacji, którą realizują aktywni obywatele, wyrażający aspiracje zaangażowania się w instytucjach demokratycznych

• Demokracja wymaga wyedukowanych obywateli - skuteczna partycypacja wymaga znacznego zasobu informacji, wiedzy, kompetencji myślenia krytycznego

Wymogi demokracji według Piotra Sztompki:

• Uczestnictwo w porządku demokratycznym bazuje na :

• Wolności: prawo do rozwoju podmiotowości człowieka, prawo do podejmowania przed niego decyzji, prawo do refleksyjnego rozwoju własnej biografii

• Rozumność: określa dążenie do działania racjonalnego oraz respektowanie zasad i umów społecznych. Rozumność znajduje siew pochodnych porządku społecznego.

• Poszanowanie dla godności człowieka: jest PRIORYTETOWY. Podporządkowane są jemu dwa poprzednie (powyżej)

Zaufanie społeczne:

• Pionowy wymiar: ZAUFANIE DO INSTYTUCJI SPOŁ(przekonanie ze władza działa w sposób zgodny z dobrem obywateli, działa w sposób praworządny, zgodnie z prawem, jest sprawowana przez rzetelnych ludzi) I PODMIOTÓW ZW Z WŁADZĄ

• Poziomy wymiar: Zaufanie występujące w relacjach codziennych, w interakcjach międzyludzkich. Wskaźnikiem zaufanie jest przekonanie, że inni są uczciwi, wywiązują się z umów i zobowiązań, są rzetelni w swoich działaniach oraz są kompetentni w działaniach które podejmują albo w tych w których deklarują ze zostaną przez nich podjęte.

Zaufanie społeczne jest ważnym elementem kapitału społecznego. Określa jakość funkcjonowania zarówno społeczności lokalnych jak również całego społeczeństwa, jest warunkiem podejmowania efektywnej współpracy na rzecz realizacji celów uznanych w ramach danej grupy społecznej, sprzyja rozwijaniu poczucia bezpieczeństwa w środowiskach, oraz sprzyja uzyskiwaniu dobrej jakości życia.

Badania których przedmiotem było zaufanie społeczne na początku lat 90 nie były optymistyczne, po 10 latach badanie przeprowadzone przez UE wykazało, że wyniki były podobne. Nadal zaufanie społeczne w Polsce jest niskie.

Specyfika przebiegu procesów edukacji i wychowania w kontekście społeczeństwa postindustrialnego

Społeczeństwo postindustrialne jest określane jako poprzemysłowe.

Daniel Bell -„the coming of postindustrial society”

Praca została napisana w latach 70 ubiegłego wieku. Od końca lat 60 spotykamy się nową jakością społeczeństwa nowoczesnego która jest pochodną zmian w obrębie gospodarki, rynku pracy, a w efekcie również stylów życia.

Główną cechu postindustrializmu jest dynamiczny rozwój sektora usług, zarządzania informacją i zarządzania wiedzą. Natomiast relatywnemu osłabieniu ulega w takiej sytuacji status przemysłu.

Konsekwencją takiej sytuacji jest zwiększająca się ilość zawodów bazujących na interakcjach z ludźmi oraz na zarządzaniu symbolami.

Warunki postindustrializmu określają także zmiany w obrębie ról typowo przypisywanych w modelu nowoczesnym kobietom i mężczyznom sprzyjają ich egalitaryzacji, zwłaszcza w wymiarze uczestnictwa w rynku pracy. Jedną z kluczowych instytucji społeczeństwa postindustrialnego jest są różnego rodzaju szkoły wyższe.

Społeczeństwa postindustrialne charakteryzują się dynamicznym przyrostem ich liczebności. Jest to odpowiedź na potrzeby gospodarki określające konieczność zatrudniania osób o relatywnie wysokich odpowiednio wyspecjalizowanych kompetencjach. Jednocześnie jednak szkoły wyższe zostają uwikłane w dylemat dotyczący tradycyjnie przypisanych im funkcji emancypacyjnych. Przypisanie im w kontekście postindustrializmu głównie funkcji alokacyjnej oraz włączenie ich w kontekst reguł systemu kapitalistycznego są traktowane jako ryzyko ograniczenia wolności uniwersytetu oraz osłabieni jego potencjału krytycznego i emancypacyjnego. Pochodną popularyzacji szkół wyższych jest pojawianie się w obrębie rynku takiej ilości kandydatów z dyplomami wyższych uczelni których nie jest w stanie on wchłonąć albo umożliwić im adekwatnych do wykształcenia atrakcyjnych miejsc pracy. W efekcie ma miejsce zjawisko opisanej przez Randala Collinsa inflacji dyplomów oraz pojawia się specyficzna grupa sfrustrowanych osób z wyższym wykształceniem.

GLOBALIZACJA JAKO KONTEKST SOCJALIZACJI I WYCHOWANIA

Społeczeństwo globalne: „może być definiowane jako' zespół procesów tworzących w efekcie jeden świat' (single world) Społeczeństwa stają się zależne wzajemnie od siebie we wszystkich aspektach życia politycznego, ekonomicznego, kulturalnego” (Sztompka, 1994, s.86)

Globalizacja: „Proces makrospołeczny, zbliżony pod względem wywieranego na ludzi wpływu do industrializacji, urbanizacji, a być może także sekularyzacji. W przeciwieństwie do procesów globalizacyjnych, wprowadzających ryzyko działania w nieznanych i nieprzewidywalnych warunkach, pozostałe wprowadzały do świata społecznego elementy rutyny, przewidywalności, zaufania, racjonalności.” (Misztal, 2000, s.145)

Etapy globalizacji wg Edmunda wnuk-Lipińskiego):

Etap I - XV i XVI wiek - tzw. I fala globalizacji:

• Okres wielkich odkryć geograficznych(odkrycie Ameryki, rozpoznanie wybrzeża Afryki, wytyczono wokół afrykańskiej drogi do Indii)

• Dyfuzja kulturowa i wymiana handlowa uzyskuje wymiar globalny, ale jednocześnie niesymetryczny

• W tym okresie zarysował się też schemat zależności światowych oraz podział na centrum (metropolie) i peryferie. Ma miejsce eksploatacja peryferii na rzecz metropolii a jednocześnie dyfuzja wartości i materialnych wytworów kultury przebiega od metropolii do peryferii.

• Jest to okres globalizacji opartej na

Etap II:

• Charakteryzuje się dążeniem kilki państw dysponujących przewagą przemysłową i militarną do tworzenia imperiów kolonialnych, jest to okres określany jako „apogeum podziału świata”

• Ostateczne wygaśnięcie II fali globalizacji miało miejsce po II wojnie światowej, kiedy rozpadły się imperia kolonialne, a porządek światowy przyjął kształt bipolarny (Zachód vs państwa komunistyczne), centra w tym czasie to ZSRR i USA - podobnie jak I faza jest to również etap podboju obszarów ekspansji ekonomicznej i cywilizacyjnej

Etap III:

• Kapitał jest bardziej mobilny niż siła robocza

• Stawiane są pytania dotyczące statusu państwa narodowego

• Zanika wzajemna obcość poszczególnych rejonów świata, co jest efektem globalnej sieci komunikacji, globalnej sieci transportu oraz pojawienia się globalnych powiązań i współzależności w wymiarze ekonomicznym i politycznym ( Wnuk-Lipiński, s. 34-35)

Globalizacja - ujęcie Immanuela Wallersteina:

Według Immanuela Wallersteina świat można podzielić na trzy poziomy:

• Rdzeń (centrum) - systemy najbardziej wpływowe o najwyższym wskaźniku PKB w których jednocześnie występuje relatywnie największa jakość życia, jest to społeczeństwo zamożne, są to systemy w których występują silne dobrej jakości cieszące się zaufaniem społecznym instytucje, w których praca jest relatywnie droga, jest wysoko nagradzana i w efekcie część prostych czynności produkcyjnych lokują one w przestrzeniach półperyferialnych albo w peryferialnych globalizacji.

• Półperyferia - systemy w których standardy ekonomiczne są relatywnie słabsze, niższe niż w centrach, zaliczane są do nich systemy potransformacyjne, jednocześnie jednak kierunek rozwoju zmierza do osiągnięcia standardów cywilizacyjnych specyficznych dla systemów cywilizacyjnych (standardy zachodnie)

• Peryferia podstawowego nurtu zmian światowych - zmarginalizowane obszary Afryki, części Azji charakteryzujące się słabymi państwami, niestabilnymi systemami politycznymi, niskim PKB, stanowią one teren eksploatacji zarówno przez Centrum globalizacji jak również przez półperyferia, pozyskiwana jest z ich obszarów tania siła robocza oraz tanie surowce.

SOCJOLOGIA WYCHOWANIA - WA 29.11.2012

Perspektywy interpretacyjne globalizacji:

• Globalizacja jako rynek światowy

• Globalizacja jako relatywizacja społecznych punktów odniesienia

• Jako modernizacja i detradycjonalizacja

• Homogenizacja i hybrydyzacja

Globalizacja jako rynek światowy

• Jest utożsamiana ze zmianami ekonomicznymi, zakłada się że nie byłaby ona możliwa bez światowej ekspansji systemu kapitalistycznego i postępu w deregulacji globalnych stosunków gospodarczych

• Ekspansja globalnego kapitalizmu, która doprowadziła do powstania rynku światowego wyznaczyła także kierunki zmian w sferze politycznej i kulturowej.

Globalizacja jako relatywizacja społecznych punktów odniesienia

• Ma miejsce upowszechnienie transnarodowej relatywizacji tożsamości społecznej jednostek ora całych społeczeństw, co jest efektem rozwoju środków komunikacji, transportu

• Zwiększa się ilość punktów odniesienia umożliwiających określenie własnego umiejscowienia w społeczeństwie i ukształtowanie własnej tożsamości społecznej z wykorzystaniem kryteriów przekraczających granice państwa narodowego

• Relatywizacji ulegają normy, wartości, wierzenia które tracą status absolutnych punktów odniesienia, obok nich pojawiają się nowe, ponadnarodowe współrzędne

Globalizacja jako modernizacja i detradycjonalizacja

• Postępująca indywidualizacja, emancypacja, separacja, autonomizacja, odrywanie się jednostki od więzi pierwotnych oraz samodzielność

• Zanik tradycyjnych zobowiązań, nawyków, oczekiwań - autonomiczne działania aktorów społecznych są coraz słabiej ograniczane w dążeniu do ekspansji i realizacji własnych, partykularnych celów

• Odchodzenie od lokalnych, zwyczajowych sposobów funkcjonowania na rzecz sposobów upowszechnionych w globalnym obiegu dóbr i usług, idei i wartości

Globalizacja jako homogenizacja i hybrydyzacja

• Globalna dyfuzja identycznych produktów, usług i stymulujących je wzorów prowadzi do narastania w różnych społeczeństwach narodowych elementów wspólnych oraz zmniejszania się częstości występowania elementów różnicujących. Proces ten może być interpretowany jako stopniowa homogenizacja (ujednolicanie się społeczeństw narodowych według wspólnego wzorca) oraz jako hybrydyzacja (asymilacja do kultur lokalnych jedynie pewnych elementów wspólnych).

Socjalizacja i wychowanie w kontekście społeczeństwa konsumpcjonistycznego

Konsumeryzm (konsumpcjonizm) - w połowie lat 70 wprowadzono ideę, że raczej konsumpcja a nie - jak utrzymywał Marks - produkcja tworzy podstawy tożsamości klasowej.

Termin konsumeryzm posiada dwa znaczenia:

• Idea, wg której maksymalna konsumpcja dóbr materialnych i usług jest najważniejszym celem zarówno jednostki jak i społeczeństwa, akceptacja tego założenia w latach 80 sprzyjała ukształtowaniu się koncepcji społeczeństwa przedsiębiorczości, wprowadzeniu sił rynkowych do wszystkich dziedzin działalności publicznej , jak również sprzyjała popularyzacji postaw ostentacyjnej konsumpcji oraz przyjmującego formy fetyszyzmu, gromadzeniu dóbr. W połowie lat 80 zdiagnozowane zostało zjawisko zakupów relaksujących

• Termin konsumeryzm odnosi się także do kampanii w obronie praw konsumenta (co miało miejsce w latach 60 w USA a później także w Wielkiej Brytanii)

Etapy rozwoju konsumpcjonizmu (konsumeryzmu)

Historia konsumeryzmu - w ujęciu Z. Baumana - opiera się na kwestionowaniu i odrzucaniu kolejnych barier, które ograniczały swobodę fantazji.

• Konsumpcja dóbr materialnych

• Konsumpcja usług

• Konsumpcja doświadczeń i przeżyć (przedmiotem konsumpcji stają się informacje, treści znaczeniowe, symbole kulturowe, a także podróże, terapie, działania sprzyjających utrzymaniu sprawności fizycznej itp. )

Konsumpcjonizm ponowoczesny (późnonowoczesny)

W ujęciu Harvie'go Fergussona konsumeryzm w swojej formie ponowoczesnej opiera się na uwalnianiu fantazji dotyczących zachcianek, a nie kontroli i stymulacji pożądania.

W kontekście podmiotowym:

Cechy społeczeństwa konsumpcyjnego:

• Dążenie ludzi do wykorzystania konsumpcji jako środka do podkreślenia własnej odrębności i niepowtarzalności (konsumpcja jako sposób na wyrażanie jednostkowej tożsamości)

• Konieczność podejmowania przez konsumenta licznych decyzji o charakterze konsumpcyjnym (nie tylko w zakresie skomplikowanych technologicznie dóbr, które wymagają znacznej wiedzy i czasu, ale także w zakresie produktów codziennego użytku)

• Ciągła konieczność nabywania przez konsumenta nowej wiedzy, poznawanie nowych wzorców w celu uniknięcia alienacji

• Wzrost znaczenia podmiotowości tych konsumentów którzy dysponują wiedzą na temat funkcjonowania nowych produktów i technologii

• Rozbudzenie konsumpcji wśród dzieci, młodzieży i ludzi starszych (co jest efektem poszukiwania nowych segmentów rynku)

• Uprzedmiotowienie człowieka jako efekt współczesnej relacji człowiek - produkt oraz wyobcowanie jako efekt braku możliwości przystąpienia do całokształtu zjawisk społecznych.

W kontekście kulturowym i estetycznym:

Cechy społeczeństwa konsumpcyjnego:

• Rozwój kultury hedonizmu (nacisk kładziony na sferę rozrywki, przyjemności, wypoczynku)

• Wzrost znaczenia spędzania czasu wolnego (aktywny wypoczynek i podróżowanie stają się dostępne dla większości)

• Wypracowanie nowych sposobów podkreślania statusu jednostek (jako efekt dewaluacji wcześniejszych symboli)

• Przedmiot materialny staje się komunikatorem (nie jest tylko przedmiotem użytkowym)

• Pojawienie się nowych form spędzania czasu wolnego (wzrost popularności hipermarketów i nowoczesnych galerii)

• Wielość różnorodnych stylów (brak jednego trendu w modzie)

• Kult ciała (zwracanie uwagi i dbałość o stan fizyczny swojego ciała, wzrost popularności ośrodków sportowych, uprawiania sportu, korzystania z gabinetów odnowy biologicznej)

• Zawłaszczenie przestrzeni człowieka (ograniczenie przestrzeni neutralnej w sferze publicznej i prywatnej - nowe sposoby docierania do konsumenta z informacją i reklamą)

W kontekście marketingowym:

• Szeroka oferta towarowa dla różnych grup społecznych

• Tworzenie systemów ratalnych, kredytów konsumpcyjnych, posezonowych obniżek na markowe produkty (co prowadzi do zjawiska tzw. Pozornego społecznego egalitaryzmu konsumpcyjnego)

• Zwiększenie popularności produktów jednorazowych (zanik zasady oszczędzania i przechowywania towarów, ale także środków finansowych)

• Wzrost upowszechnienia się wzorców konsumpcyjnych przekazywanych przez mass media i internet

• Przejście od fetyszyzmu towarów indywidualnych do fetyszyzmu ilości

• Wzrost konsumpcji usług (w tym rozwój instytucji doradczych)

• Kreowanie sztucznego popytu i rozbudzanie wyimaginowanych potrzeb konsumenckich

• Wzrost znaczenia wszelkich działań marketingowych, udoskonalenie technik sprzedaży, powiększająca się liczba agencji reklamowych

Alienacja w procesie konsumpcji:

W odniesieniu do relacji człowiek obiekt konsumpcji przytaczana jest w literaturze przedmiotu koncepcja alienacji.

Alienacja w procesie produkcji i konsumpcji:

Jak wskazuje Adam Schaff zjawisko alienacji może być analizowane z dwóch perspektyw: obiektywnej i subiektywnej

• W ujęciu obiektywnym występuje założenie, że różne produkty ludzkiej działalności mogą w określonych warunkach funkcjonować w sposób różny od zamiarów ich twórcy, lub sprzeczny z nim

• Z kolei w ujęciu subiektywnym sam człowiek ulega wyobcowaniu w stosunku do określonych wzorców jego istnienia

SOCJOLOGIA WYCHOWANIA - WA 06.12.2012

Alienacja a reifikacja w procesie produkcji i konsumpcji

Karol Marks założył że w społeczeństwie nowoczesnym (w społeczeństwie przemysłowym) nie są najważniejsze relacje na linii człowiek-człowiek ale zachodzące na linii człowiek-wytwór (obiekt produkcji), związany jest on z innymi ludźmi za pomocą rzeczy (więzi rzeczowych), które wytwarza (podaje za: Mac Cannell)

Uprzedmiotowienie związane jest z wyobcowaniem człowieka (rozmyciem się) w jego produkcie. W konsekwencji relacje międzyludzkie jak również stosunek człowieka do samego siebie staje się przedmiotowy (za: Bogunia-Borowska)

Przedmiot jako fetysz

Karol Marks stwierdził że towar może stać się fetyszem, z tego względu, iż posiada zdolność organizowania znaczeń oraz potrafi kreować sytuację, w której pragniemy rzecz, które nie odpowiadają na nasze materialne potrzeby, wytwarzanie podporządkowane zostało w okresie industrializmu „stylowi” , „klimatowi” i „odczuciu”, obiektem sprzedawanym staje się czyste doświadczenie, nie posiadające natury materialnej. (podaję za: Ziółkowski) Reklama opiera się fetyszyzacji, gdy w np. w reklamie samochodu widzimy szczęśliwą rodzinę, atrakcyjny wygląd, szybkość itd. Są to przypisywanie wartości i cech których obiekt sam w sobie nie posiada ale przypisuje się mu takie cechy aby był atrakcyjniejszy.

Konsumpcja post-materialistyczna

Społeczeństwo ponowoczesne ukierunkowane jest na konsumpcję post-materialistyczną - nie konsumuje już jedynie wytworów materialnych, ale dzieli (fragmentaryzuje) kulturę przygotowując ją do konsumpcji.

Doświadczenie kulturowe stymulujące potrzebę konsumpcji wg Deana McCannella

Dean Mac Cannell wskazuje na pojęcie doświadczenia kulturowego, pisząc, iż dostarcza ono wyidealizowane, zmyślone lub przerysowane modele życia społecznego, obecne w sferze publicznej, w filmie, literaturze, retoryce politycznej, komiksach, w zasadach etykiety, na wystawach i w innych miejscach

Doświadczenie kulturowe składa się z dwóch elementów, które muszą wystąpić aby mogło ono zaistnieć:

• Przedstawienie jakiegoś aspektu społecznego przestrzeni symulacji - jest to model, określający wcielony ideał, wyrażający także kategorię uroda modelki. Jest to zawsze model nie czegoś, ale dla kogoś

• Druga część to wpływ - zmienne, tworzone przez model podsycane przez niego przekonanie lub odczucie

Hipermarket jako przestrzeń doświadczeń konsumenta w ujęciu Jeana Baudrillarda

• Towar-przedmiot jako odpowiedź na pytanie klienta/klient jako odpowiedź na pytanie - przedmiot/towar

• Przedmiot jako test, źródło zadawanych pytań, klient jako wezwany do udzielenia odpowiedzi („mamy tu do czynienia z referendum, bezustannym testem, zapętloną odpowiedzią i potwierdzeniem kodu”)

• Hipermarket jako totalny ekran reklam i towarów następujących po sobie i traktowanych jako znaki równoważne. Jest to ekran pozbawiony głębi, pozbawiony linii ucieczki, nie pozwalający nawet na ucieczkę spojrzenia.

• Samoobsługa powiększa wrażenie braku głębi oraz jednorodności przestrzeni. Odbywa się w przestrzeni pozbawionej mediacji, łączącej ludzi i rzeczy, staje się przestrzenią bezpośredniej manipulacji

• Represja interpretowana jako prewencja staje się znakiem w uniwersalnej perswazji - telewizja przemysłowa stanowi element symulacyjnej dekoracji w rzeczywistości nie zapobiegając przestępstwom, jest aluzją do represji, jej znakiem, współistniejącym z przeciwstawnym komunikatem wzywającym do odprężenia. Jednocześnie telewizja przemysłowa staje się zwierciadłem konsumpcyjnej aktywności, w którym klient przegląda się.

• Istotnym elementem jest reklama odnosi się do relacji społecznego, zaufania społecznego.

TOŻSAMOŚĆ W PERSPEKTYWIE NOWOCZESNEJ I PONOWOCZESNEJ

Tożsamość - ujęcie definicyjne:

Tożsamość aktora społecznego - zbiór wyobrażeń, sądów, przekonań, które konstruuje on wobec samego siebie (Bokszański)

Tożsamość - jest definicją i interpretacją samego siebie, odpowiedzią na pytanie kim jestem? A jeszcze częściej: kim jestem w danych okolicznościach? Jest źródłem zindywidualizowanych znaczeń, jakie jednostka przypisuje sobie oraz własnym relacjom ze światem. Jest procesem konstrukcji znaczeń na podstawie określonych atrybutów kulturowych (np. język, religia), którym przypisywane jest priorytetowe znaczenie (wg. Edwarda Lipińskiego)

Tożsamość - złożony fenomen, zasadzający się na procesie, tzw. Identyfikacji czyli utożsamiania się z pewnymi konfiguracjami wartości, faktów historycznych i worów kulturowych. Jest ona formą wiedzy, mówiącą jak określić się na tle otaczającego świata, tym samym wynika z praktyki poznawczej, kształtującej się w innych dziedzinach i sama staje się taką praktyką. (wg. Misztala)

Tożsamość przypisana - nie jest przez jednostkę wybierana, nie jest pochodną jej wyborów, zostaje natomiast nadana jej w toku uczestnictwa społecznego (lub przez naturę - np. płeć). Jest to najbardziej podstawowa forma tożsamości, na jej podstawie budowana jest w dalszym okresie życia - tożsamość nabyta.

Tożsamość społeczna jednostki - efekt jej przynależności do różnych grup, struktur, kategorii społecznych. Posiada zarówno wymiar subiektywny, określany przez poczucie tożsamości jednostki, jak i obiektywny wynikający ze zdefiniowania, zaklasyfikowania jednostki do określonych kategorii przez innych uczestników życia społecznego (B. Szacka)

Tożsamość zbiorowa - poczucie wspólnoty i identyfikacja z członkami określonej zbiorowości wyrażana subiektywnym sformułowaniem „my”, związana z posiadaniem świadomości odrębności od grup zewnętrznych określanych jako „oni” (P. Sztompka)

KIERUNKI INTERPRETACJI TOŻSAMOŚCI (WG. STUARTA HALLA)

Perspektywa oświeceniowa - indywidualne, wrodzone „ja” może być w toku życia jednostki rozwijane, natomiast w swoim rdzeniu (określanym terminem tożsamości) pozostaje niezmienne.

Kierunki interpretacji tożsamości

Perspektywa socjologiczna (nowoczesna) :

• Akcentuje rolę znaczących innych w kształtowaniu tożsamości jednostkowej

• Tożsamość jednostki jest kształtowana w toku interakcji jednostki ze społeczeństwem

• Zakłada się istnienie osobniczego, wewnętrznego rdzenia „ja” którego nie można zredukować do efektu relacji społecznych, ulega on jednak modyfikacjom poprzez interakcje jednostki z otoczeniem

• Tożsamość jest syntezą wielorakich identyfikacji, jest konstrukcją dynamiczną, ulega zmianie warz z przechodzeniem w kolejne fazy życia i zmianą kontekstów społecznych, w których jednostka funkcjonuje

• Tożsamość posiada charakter kontekstualny z wielu możliwych tożsamości określony kontekst sytuacyjny uruchamia jedną zaś pozostałe nie są aktywizowane.

Kierunki interpretacji tożsamości:

Perspektywa postmodernistyczna:

• Kategoria spójnego i trwałego „ja” nie istnieje

• Tożsamość jest specyficzna dla jednostki, wyróżnia ją ale nie jest trwała, jest natomiast nieustannie formowana i przekształcania na nowo w zależności od tego w jaki sposób jednostka uczestniczy w systemach kulturowych i jak jest przez nie oznaczana (definiowana)

• Tożsamość jest konstrukcją historyczną i przygodną. Jednostka może posiadać poczucie posiadania różnych tożsamości w różnym czasie, może posiadać też tożsamości sprzeczne

• Wg. Stuarta Halla jeżeli jednostka odczuwa przez całe życie swoje „ja” jako trwałe, to dzieje się tak dlatego, że skonstruowała narracje na własny temat, dzięki której może uzyskać komfort psychiczny i poczucie niezmienności trwania własnego „ja”

Typy tożsamości ponowoczesnej ( i globalnej) wg Zygmunta Baumana:

KOCZOWNIK:

• Typ pograniczny między tożsamością nowoczesną i ponowoczesną

• Koczownicy znajdują się w ruchu, krążą po ściśle określonym terenie. Każdy fragment po której się poruszają posiada określony sens

• Wędrówka koczownika nie ma celu ostatecznego, odpowiednio do którego byłyby planowane kolejne etapy trasy, żaden fragment terenu nie jest uprzywilejowany wobec innych a jednocześnie nie ma takiego miejsca, które degradowałoby inne do roli przystanków

• Trasa koczowników jest z góry wyznaczona jest przez nich regularnie przemierzana w określonej kolejności, wędrówka jest podporządkowana określonemu porządkowi rzeczy, wobec tego nie jest to porządek na nowo konstruowany w miarę odwiedzania kolejnych przestrzeni.

• Koczownik ktoś kto cyklicznie wraca do miejsca które opuścił zgodnie z porami roku

WŁÓCZĘGA:

• Włóczęga nie określa z góry ja długo będzie przebywał w miejscu, w którym się znalazł, długość postoju nie zależy od jego decyzji

• Ma świadomość tymczasowości przebywania w każdym miejscu

• Jego ruch jest stymulowany rozczarowaniem poprzednim miejscem postoju oraz nadzieja, że następne miejsce będzie bardziej doskonałe

• Porusza się w przestrzeni pozbawionej struktury, sam nadaje strukturę terenowi, na którym aktualnie przebywa, jednocześnie zabiera strukturę ze sobą przemieszczając się

• Nie doświadcza wolności, funkcjonuje on w „twardej” rzeczywistości, w której musi poddać się koniecznościom a unikać rzeczy nieprzyjemnych może tylko poprzez ucieczkę.

TURYSTA:

• Utożsamia wolność, a nieograniczona zdolność modelowania przestrzeni jest podporządkowania jego ciekawości, potrzebuje rozrywki, nowych przeżyć w tym przeżyć ekstremalnych

• Płaci za własną wolność (w tym wolność od moralności) - prawo do ignorowania uczuć mieszkańców danej przestrzeni i do otaczania się własną siecią znaczeń uzyskuje w drodze transakcji handlowej

• Podobnie jak włóczęga turysta jest eksterytorialny, ale przeżywa własną eksterytorialność jako przywilej, objaw niezależności, prawo do wolności i do wolnego wyboru

• Dla turysty świat jest źródłem przyjemności oraz jest źródłem przeżyć estetycznych.

GRACZ:

• Działa w świecie, w którym nie żądzą żadne reguły, prawa możliwe do poznania i skatalogowania, zasadą organizacyjną takiego świata jest ryzyko

• Efekt działania może być godny lub sprzeczny z zamierzeniem, a sama niepewność nie jest możliwa do usunięcia

• Gra wyklucza działania oparte na litości, sympatii i wzajemnej pomocy, zorganizowana jest ona wokół współpracy z partnerem i walki z przeciwnikiem

• Porażka odniesiona w grze nie jest ostateczna i nie jest nie do odrobienia

• Każda kolejna gra zaczyna się od nowa i jest niezależna od wyników przeszłych.

SOCJOLOGIA WYCHOWANIA - WA 13.12.2012

Typy tożsamości wg Zbyszka Melosika i Tomasza Szkudlarka:

• Tożsamość globalna przezroczysta - charakteryzuje się niewrażliwością na różnice kulturowe, postrzeganiem przez pryzmat kultury Zachodu elementów wspólnych

• Tożsamość globalna każda - charakteryzuje się występowaniem elementów pozwalających na „wtopienie się w konteksty każdej kultury

• Tożsamość upozorowana - będąca wynikiem egzystowania jednostki w kontekstach rzeczywistości sfragmentaryzowanej opartej na przekazie medialnym, co prowadzi do odebrania prawomocności znaczeniu a tym samym wpływa na ukształtowanie tożsamości będącej „pozorem”

• Tożsamość typu supermarket - oparta na świadomości wolności i dowolnego kształtowania własnej tożsamości za pomocą symbolicznych atrybutów

• Tożsamość będąca wynikiem „amerykańskiego charakteru ponowoczesności - polegająca na utożsamianiu się z wzorami przypisywanymi kulturze amerykańskiej, takimi jak nowość, wolność, otwarta przestrzeń

• Tożsamość typu brzytwa - stanowi fundamentalistyczny wyraz odradzania sfragmentaryzowanych tożsamości w monolit, co przybierać może formę fundamentalizmu religijnego, czy nacjonalizmu

Tożsamość globalnego nastolatka

Typ tożsamości kształtowany przez kulturę popularną i ideologię konsumpcji

Model globalnego nastolatka to jednostka:

• Uczestnicząca do reprezentującej wysoki poziom nauczania szkoły średniej lub uniwersytetu

• Przedstawiciel wielkomiejskiej klasy średniej

• Oglądająca MTV, słuchająca brytyjskiej lub amerykańskiej muzyki, chodząca do restauracji McDonald's, pijąca Coca-Colę, korzystający aktywnie z Facebook'a

• Przyswajająca wory kultury popularnej przesyconej amerykańskim image.

• posiadająca cechy pragmatyzmu, łatwo komunikująca się, tolerancyjna dla różnicy i odmienności oraz sceptyczna wobec idei zaangażowania i „głębszego uczestnictwa”

TOŻSAMOŚĆ JAKO PROJEKT REFLEKSYJNY (ANHONY GIDDENS)

Tożsamość kształtująca się na etapie późnej nowoczesności staje się refleksyjnym projektem jednostki jak również społeczeństwa.

TOŻSAMOŚĆ GLOBALNA - CECHY:

Edmund Wnuk - Lipiński wskazuje na następujące cechy tożsamości globalnej:

• Relatywizacja

• Fragmentaryzacja

• Detradycjonalizacja

SOCJALIZACJA - CHARAKTERYSTYKA PROCESU:

• W centrum procesu socjalizacji znajduje się pojęcie osobowości i tożsamości (analizowane jest znaczenie środowiska dla rozwoju osobowości i tożsamości)

• Zakłada konieczność podjęcia refleksji nad procesami intrapsychicznymi

• Analizuje stosunek jednostki do warunków świata zewnętrznego

• Koncepcja socjalizacji odcina się od interpretacji deterministycznych odrzuca w związku z tym koncepcję urabiania jednostki.

KONCEPCJA SOCJALIZACJI A INNE INTERPRETACJE PRZYSTOSOWANIA CZŁOWIEKA DO ŚRODOWISKA

• UJĘCIE BIOLOGISTYCZNE:

• Sprowadza rozwój do zakodowanych genetycznie potencjałów i ich dojrzewania

• Indywidualne różnice są określone jeszcze przed urodzeniem się człowieka

Teorie socjalizacji zakładają, iż osobowość rozwija się poprzez konfrontację ze środowiskiem, zaś założenie o genetycznym zapisie charakteru jest nieuzasadnioną spekulacją.

• UJĘCIE IDEALISTYCZNE:

Powstawanie osobowości jest efektem immanentnego procesu dojrzewania, który można opisać, ale który nie poddaje się badaniom empirycznym

Teoria socjalizacji - osobowość badana jest przez pryzmat interakcji pomiędzy podmiotem a środowiskiem. Jest to proces poddający się badaniom, które Sas ukierunkowane na badanie prawidłowości w procesie rozwoju osobowości. Koncepcje socjalizacji przyjmują pojęcie podmiotu zdolnego do samo refleksji, wywierającego aktywny i twórczy wpływ na rozwój własne osobowości. Rozwój osobowości wyjaśniany jest przy tym w kontekście danych warunków środowiska.

Pedagogicznie uproszczona perspektywa interpretacji adaptacji jednostki do środowiska:

Relacja pedagogiczna, traktowana jest jako świadome działanie osoby dorosłej wobec osoby dorastającej. Refleksja zorganizowana jest wokół intencjonalnego kształcenia i wychowania w środowisku szkolnym. Marginalizacja innych wpływów.

Z kolei w kontekście teorii socjalizacji:

Koncepcja socjalizacji: analiza ogółu warunków środowiskowych dla rozwoju jednostki (zarówno elementy konstruowane intencjonalnie jak bez intencji wychowawczej)

Wychowanie traktowane jest jako świadome i planowe wpływanie przez dorosłych na dzieci i młodzież, jednocześnie jest traktowane jako podkategoria procesu socjalizacji.

SOCJALIZACJA A WYCHOWANIE:

Socjalizacja - obejmuje wszelkie oddziaływania środowiska na jednostkę (zamierzone, ale również takie, które są uznawane za niekorzystne, czasem dewiacyjne).Z tego względu socjalizacja nie jest utożsamiana z wychowaniem.

Wychowanie- definiowane jako intencjonalne kształtowanie osobowości według przyjętego w grupie ideału wychowawczego oraz kształcenie rozumiane jako przygotowanie do pełnienia określonej roli społecznej , są zaliczane do tzw. socjalizacji jawnej

SOCJALIZACJA UKRYTA- w jej ramach ma miejsce przekazywanie wartości i norm społecznie uznawanych lub pożądanych przez grupę, ale także tych, które są faktycznie realizowane - między tymi dwoma systemami wartości nie zawsze zachodzi zgodność.

SOCJALIZACJA WYPRZEDZAJACA (Wg Piotr Sztompka) - naśladowanie reguł, wzorów oraz sposobu i stylu życia środowisk, do których jednostka aspiruje i w których chciałaby zostać zaakceptowana.

FAZY SOCJALIZACJI:

Faza socjalizacji pierwotnej - występuje w okresie dzieciństwa. Wg Herberta Meada kończy się gdy jednostka ukształtuje w swojej świadomości pojęcie uogólnionego innego i tym samym staje się zdolna do identyfikacji nie tylko z konkretnymi znaczącymi innymi lecz z ogółem innych. Realizowana jest w środowisku rodzinnym.

Faza socjalizacji wtórnej - dotyczy osób już ukształtowanych przez społeczeństwo. Zachodzi m. in. w rodzinie, w szkole i w grupie rówieśniczej.

Socjalizacja pierwotna (wg Petera Bergera i Thomasa Luckmana)

Początek procesu wchodzenia jednostki do społeczeństwa stanowi internalizacja, która związana jest z bezpośrednim ujmowaniem albo interpretacją obiektywnego zdarzenia jako zdarzenia wyrażającego znaczenie, jako przejaw subiektywnych procesów innego, które w ten sposób stają się znaczące dla podmiotu. Internalizacja jest podstawą rozumienia innych ludzi oraz postrzegani świata jako rzeczywistości znaczącej i jako rzeczywistości społecznej. W wyniku internalizacji jednostka staje się członkiem społeczeństwa.

SOCJALIZACJA PIERWOTNA A SOCJALIZACJA WTÓRNA WG PETERA BERGERA I THOMASA LUCKMANA

Socjalizacja - wszechstronne i zwarte wprowadzenie jednostki w obiektywny świat społeczeństwa albo jakiś jego sektor.

Socjalizacja pierwotna jest etapem, który jednostka przechodzi w dzieciństwie i poprzez który staje się członkiem społeczeństwa.
Socjalizacja wtórna - każdy następny proces, który wprowadza jednostkę, mającą już za sobą socjalizację pierwotną w nowy sektor obiektywnego świata społeczeństwa w którym żyje. Ważniejsza dla jednostki jest socjalizacja pierwotna, zaś zasadnicza struktura socjalizacji wtórnej przypomina strukturę socjalizacji pierwotnej.

Socjalizacja pierwotna:

• Realizowana w bliskiej interakcji ze znaczącym innym

• Realizowana jest przy zaangażowaniu silnego Ładunku emocjonalnego

• Jednostka przyjmuje role i postawy znaczących innych interna lizując je

• Poprzez identyfikację ze znaczącymi innymi jednostka uzyskuje zdolność do identyfikacji samego siebie oraz uzyskania subiektywnie spójnej i akceptowalnej tożsamości.

W wyniku przebiegu socjalizacji pierwotnej dochodzi do stopniowego abstrahowania w świadomości dziecka od ról i postaw określonych innych i dostrzeżenie ról i postaw w ogóle, podobnie normy są uogólniane na wszystkie sytuacje, których dotyczą, tutaj pomocne jest pojęcie uogólnionego innego.

Socjalizacji pierwotnej nie dotyczy problem wyboru modelu identyfikacji, społeczeństwo odgórnie wyznacza jednostce środowisko, w którym socjalizacja będzie realizowana.

Wobec tego socjalizacja dziecka w rodzinie jest socjalizacją quasi- automatyczną, internalizacja konkretnej rzeczywistości jest quasi - nieunikniona;

Dziecko internalizuje świat jako jedyny możliwy, jest on też siniej zakorzeniony w świadomości niż świat internalizowany w fazie socjalizacji wtórnej.

Socjalizacja pierwotna obejmuje:

• Język

• Schematy motywacyjne

• Schematy interpretacyjne

Tworzą zinstytucjonalizowane programy realizowane w życiu codziennym; aparat uprawomocniający (wyrażający dlaczego określone działania są prawidłowe)

Socjalizacja pierwotna a socjalizacja wtórna:

Początek socjalizacji wtórnej - ukształtowane się świadomości jednostki, identyfikacji z uogólnionym innym, oznacza że nie identyfikuje się ona już tyko z konkretnymi innymi, ale z ogółem, czyli ze społeczeństwem. Dzięki tej identyfikacji samoidentyfikacja jednostki uzyskuje stabilność i ciągłość, tożsamość jest tu postrzegana jako pozostająca bez zmian, niezależnie od tego z jakimi innymi wchodzi w relację.

Socjalizacja wtórna - jej internalizacją subświatów (rzeczywistości częściowych) instytucjonalnych czy też wyrastających z instytucji, jej zakres i charakter są zdeterminowane złożonością podziału pracy i towarzyszącym mu społecznym podziałem wiedzy. Polega na nabyciu wiedzy związanej z rolami wywodzącymi się bezpośrednio lub pośrednio z podziału pracy. Jest to proces pociągający za sobą subiektywną identyfikację z rolą oraz charakterystycznymi dla niej formami.

Konstruowanie tożsamości na bazie modeli - jednostka musi na tym poziomie radzić sobie i rozwiązywać problemy i dysonanse.

Początki socjalizacji wtórnej:

Ukształtowanie w świadomości jednostki identyfikacji z uogólnionym innym oznacza iż nie identyfikuje się ona już tylko z konkretnymi innymi, ale z ogółem, czyli ze społeczeństwem; dzięki tej identyfikacji samoidentyfikacja jednostki utrzymuje stabilność i ciągłość. Tożsamość jest tu postrzegana jako pozostająca bez zmian niezależnie od tego jakimi innymi jednostka wchodzi w relację.

SOCJOLOGIA WYCHOWANIA - WA 20.12.2012

Egzamin w dniu 04.02.13 o godzinie 12:00 - odbiór wyników 18.02.13

POKOLENIE JAKO KATEGORIA SOCJOLOGICZNA

Pokolenie - zbiorowość jednostek wyodrębniona ze względu na specyficzny typ więzi społecznych łączących ludzi mniej więcej w tym samym wieku tzn. mających ze sobą podobne doświadczenia życiowe. Przynależność pokoleniowa kształtuje się na gruncie przeżycia pokoleniowego, mającego charakter inicjacji i wpływa na późniejsze postrzeganie świata (Barbara Fatyga)

Grupa ludzi identyfikujących się ze sobą, uczestnictwa w danym zdarzeniu

Karl Mannheim wskazywał na rolę pokolenia w przemianach historycznych. Członkowie pokolenia w jego interpretacji są spojeni wzajemnym doświadczeniem wydarzeń historycznych z jednoczesnym reprezentowaniem ich podobnej interpretacji (podobnego punktu widzenia ich dotyczącego). Mannheim podkreślał jednocześnie znaczenie wydarzeń traumatycznych w kształtowaniu świadomości pokoleniowej.

Konflikt pokoleń:

Specyficzny typ relacji między pokoleniami, bazujący na kategorii cyklu życiowego (związanego z wiekiem biologicznym) albo na kategorii pokolenia (związanego z różnymi doświadczeniami grupowymi). Analizowany jest tu całokształt relacji między grupami wiekowymi, regulacja instytucjonalna tych relacji, kontakty osobiste między reprezentantami różnych pokoleń uwarunkowane z jednej strony przywiązaniem z drugiej zaś poszukiwaniem niezależności.

Kryteria wyróżniania pokolenia:

• Biologiczne

• Demograficzne

• Terytorialne i cywilizacyjne

• Temporalne (historyczne)

• Psychologiczne

• Społeczne

• Kulturowe

• Kryterium biologiczne

Analizowane są etapy życia człowieka, procesy dojrzewania i starzenia się, wskazywany jest proces wymiany pokoleń, co dokonuje się w ramach biologicznie uwarunkowanego cyklu obejmującego poprzedników, współczesnych i następców. Zmienna biologiczna traktowana jest tu jako obiektywna podstawa różnic społecznych, psychologicznych i kulturowych.

• Kryterium demograficzne

Analizowane są różnice między pokoleniem a kohortą. Kohortę stanowią ludzie urodzeni w tym samym roku lub w kilku sąsiednich latach, do pokolenia z kolei mogą należeć osoby ze zbliżonych przedziałów wiekowych lub znajdujące się na różnych etapach życia Przynależność do kohorty nie jest warunkiem przynależności do pokolenia. Wg June Edmunds i Bryana S. Turnera kohorta uzyskuje znaczenie społeczne jako pokolenia w sytuacji gdy uzyskuje specyficzną kulturową lub polityczną tożsamość

• Kryterium terytorialne i cywilizacyjne

Niektórzy socjologowie twierdzą, że pokolenia jest kategorią występującą raczej w społeczeństwach industrialnych i postindustrialnych niż tradycyjnych. Samuel Eisenstadt wskazywał, że młodzież w społeczeństwach tradycyjnych, homogenicznych jest kategorią pośredniczą, łączy mikro i makrostruktury społeczeństwa, pełni wobec tego integrujące funkcje społeczne.

Z kolei w złożonych społeczeństwach współczesnych, w których występują zróżnicowanie i wyspecjalizowane formy transmisji kulturowej umożliwiające rozwój autonomicznych osobowości pojawiają się dezintegrujące funkcje młodzieży.

• Kryterium temporalne (historyczne)

Określany jest czas trwania pokolenia z użyciem perspektywy rzeczywistego upływu czasu i wymiany pokoleń. Z kolei biorąc pod uwagę historyczny wymiar tzw. wymiar czasu społecznego analizowany jest wpływ określonych wydarzeń na kondycję pokoleń.

• Kryterium psychologiczne

Wg Erika Eriksona adolescencja to czas formowania się tożsamości, jednostka jest łączona ze społeczeństwem i procesami dziejowymi poprzez identyfikację z wzorcami osobowymi i ideologiami. Skłonność młodzieży do przeżywania wspólnych doświadczeń jako pokolenie jest efektem psychospołecznych cech rozwijającej się osobowości, a w mniejszym stopniu jest uwarunkowane poprzez czynniki zewnętrzne. (Człowieka może być kreowany wydarzenia Obiektywnie ważne, a błaho istotnym ludzie mogą nadawać znaczenie sentymentalne)

• Kryterium społeczne

Wyraża się w istnieniu więzi pokoleniowej, będącej specyficzną odmianą więzi społecznej. Jest ona efektem formującego doświadczenia młodzieży wydarzenia przeżytego w młodości (przeżycia pokoleniowego - pojęcie wprowadzone przez Juliusa Petersena) może to być element związany z traumą, ale może to też być element ludyczny (doświadczenie zabawy) a także doświadczenie zaabsorbowania karierą

• Kryterium kulturowe

Dotyczy sfery symbolicznej oraz sposobów manifestowania przynależności pokoleniowej, istotne są tzw. legendy pokoleniowe, będące zmitologizowanymi opowieściami o losach pokolenia. Grupy pokoleniowe są zróżnicowane pod względem systemów wartości, światopoglądu, stylów życia, języka i treśli podejmowanych w dyskursie publicznym. Pokolenie jest również interpretowane przez pryzmat przynależności do subkultur i kontestacyjnych ruchów młodzieżowych. (B. Fatyga)

Pokolenia

Wilfried Ferchoff wskazuje na następujące kategorie pokoleń końca XX i początku XXI wieku:

• Pokolenie X

• Pokolenie @

• Internet-pokolenie

• Generacja medialna

• Handy-hedonistyczna

• Generacja kick.de

Są to kategorie pokoleniowe, które pojawiły się na bazie takich zjawisk jak:

• Indywidualizacja

• Globalizacja i glokaliacja

• Internacjonalizacja

• Medializacja

• komercjalizacja

POKOLENIE X:

Nie są jednoznacznie określone ramy czasowe, w których X wyodrębniło się, zalicza się tu ludzi urodzonych między 1965 a 1981 rokiem, w różnych czasie zjawisko to pojawiło się w poszczególnych społeczeństwach.

Jest to pokolenie, które nie utworzyło żadnych deklaracji programowych, ideologiczne niezdecydowanie. Pomimo nieufności wobec idei przyjmują idealistyczny obraz twórczego człowieka, który nie poświęcając czasu jedynie na pracę ukierunkowaną na zarobek rozwija się duchowo i intelektualnie, jest to pokolenie podejmujące autoanalizę i tworzące miniteorie kompensujące ideowy kryzys i nieufność wobec autorytetów.

Wycofując się na margines społeczeństwa przedstawiciele pokolenia X [odejmują rezygnację z modelu życia charakterystycznego dla klasy średniej, nie odczuwają przy tym związku z żadną klasą społeczną, często wykonują nisko płatne prace jednocześnie wyrażając przekonanie o wartości ludzkich działań samych w sobie bez względu na cel zewnętrzny.

Nie biorąc udziału w wyścigu szczurów i podejmując mało wymagające i niskopłatne Mac Prace przedstawiciele pokolenia X w masowej wyobraźni zostali określeni w masowej wyobraźni jako nieroby, niezastanawiający się nad swoim życiem, niedążący do założenia własnych rodzin, spędzający czas na mało poważnych zajęciach.

Przedstawiciele pokolenia X definiowani są jako niewykraczający poza sferę własnych prywatnych dylematów i problemów, nie manifestujący poczucia solidarności pokoleniowej. W tym kontekście są określani nie jako pokolenia, ale jako zbiór osób osobnych, wyizolowanych, skoncentrowanych na swoich prywatnych sprawach.

Rodzice pokolenia X są określani jako baby-boomers, pokolenie wyżu demograficznego. To pokolenie było silnie zidentyfikowane pod względem form ideologicznych, styl życia polegający na fetyszyzacji. Po osiągnięciu dojrzałości zrezygnowali z wcześniej przyjętych idei i bardzo silnie włączyli się w kontekst funkcjonowania rynku pracy, włączyli się w rywalizację ekonomiczną, nastąpiła agresywna promocja wzorców gospodarczych. Moment ich adolescencji przypadał na czas stopniowo rozwijającego się kryzysu. Uzyskane w dzieciństwie wysokie aspiracje są niemożliwe do spełnienia, zatrudnienie jest tak ograniczone że studenci po ukończeniu studiów nie mają możliwości znalezienia pracy. W toku socjalizacji pierwotnej promowane był awans społeczny itp.

Pokolenie X - Dorastali oni w okresie odmiennych do kontestacyjnych których się deklarowali w przeszłości. Pokolenie x skrytykowało rodziców za konformizm, buntowali się oni. Jest pokoleniem negatywnym ukształtowaniem na krytyce poprzedniego pokolenia, buncie.

POKOLENIE TRANSFORMACJI:

Hanna Świda-Ziemba analizując wartości egzystencjalne młodzieży lat 90 wskazała na następujące dominujące typy postaw:

• typ autentycznego katolika

• chłodno-rywalizacyjny

• emocjonalnego indywidualisty

• homeostatyczno-wspólnotowy

Pokolenie transformacji (typologia Barbary Fatygi)

• Normalsi - najbardziej racjonalna typologia

• młodzież inteligencka

• pracoholicy

• młodzi ludzie z zawodowych szkół zasadniczych i częściowo techników (narażona na marginalizację w wyniku transformacji systemowej)

• uczniowie szkół zawodowych i liceów, których rodzice przeliczyli się z możliwościami własnych dzieci, oraz młodzi bezrobotni absolwenci szkół (narażona na marginalizację w wyniku transformacji systemowej)

• uczestnicy subkultur (tradycyjne punk, skinhead oraz późnonowoczesne) (narażona na marginalizację w wyniku transformacji systemowej)

SOCJOLOGIA WYCHOWANIA - WA 10.01.2013

„WYGRANI TRANSFORMACJI” (odnieśli sukces):

Normalsi:

• młodzież nie należąca do żadnych ekstremalnych grup społecznych ani politycznych

• najczęściej pochodząca z rodzin robotniczych oraz średniej inteligencji technicznej lub biurowej

• kształcili się najczęściej w średnich szkołach technicznych, a jeżeli uczyli się w liceach to następnie wybierali takie kierunki studiów, które zgodnie z transformacyjnym mitem miały zapewnić im sukces (ekonomia, prawo, marketing, zarządzanie itp.)

• dobrze przystosowani do warunków zmiany społecznej

• Preferencja wobec wartości rodzinnych wartości rodzinne, następnie praca (u chłopców szczególnie wysoko, u dziewcząt nieco dalej)

• Wartość autoperfekcjonizmu podporządkowana była karierze zawodowej, kompetencja traktowana była jako wartość rynkowa i określana była przez posiadanie dyplomu, znajomość języka obcego i umiejętność pracy z komputerem.

• Chłopcy tej kategorii nie wykazywali postaw prospołecznych, dziewczęta częściej od nich angażowały się w działania charytatywne

• Kolejną wartością wysoce cenioną była normalność, traktowana w kategoriach stabilizacji, spokoju, poczucia bezpieczeństwa

• Wysoce cenione było radzenie sobie w życiu, ale nie naruszające reguł przyzwoitości oraz zasad współistnienia z innymi z najbliższych małych grup

• tylko nieliczni chcieli stać się młodymi wilkami - właścicielami firm, większość wyrażała aspiracje bycia pracownikiem w dobrze wynagradzającej firmie

Młodzież inteligencka:

• pochodziła z rodzin gdzie przynajmniej jedno z rodziców posiadało wyższe wykształcenie, zaś względnie dobrej pozycji ekonomicznej towarzyszyły aspiracje wysokiego wykształcenia dzieci

• byli to głównie licealiści i studenci

• preferencja przypisywana była dobrom materialnym, jednocześnie zaś identyfikacje w odniesieniu do wartości okazywały się zmienne

• Wykształcenie traktowane było jako wartość instrumentalna, pozwalająca na uzyskanie wysokiej pozycji w nowej rzeczywistości, traktowane było również jako kapitał kulturowy pozwalający na szybkie pomnożenie kapitału ekonomicznego

• Z etosu tradycyjnego pozostały tej grupie dobre maniery i koneksje, chociaż jednocześnie osiągnięcia coraz częściej były efektem nie działań rodziny ale wysiłku indywidualnego.

Pracoholicy:

• Podtyp wcześniejszej kategorii, który wyodrębnił się pod koniec lat 90.

• Młodzi ludzie ceniący kompetencje i profesjonalizm

• Wysoko opłacana praca stopniowo stawała się główną aspiracją

• Wartości rodzinne lokowali na dalszych pozycjach

• Cenili życie pełne przygód i samotne

• Służbę społeczną traktowali jako anachronizm, kwestią prestiżu był natomiast udział w działaniach charytatywnych (co było odnotowane w CV)

• W poglądach politycznych dominował liberalizm lub łagodna wersja prawicowości

• Identyfikacja religijna nacechowana była indyferentyzmem, czasem maskowany zewnętrzną religijnością

• Cenili przedsiębiorczość i zaradność indywidualną

„PRZEGRANI TRANSFORMACJI” (narażeni na marginalizację):

Zmarginalizowani młodzi ludzie z zawodowych szkół zawodowych i częściowo techników:

• Dominacja przekonania że wszystko można kupić, którego nie ograniczały reguły przyzwoitości czy nowoczesny profesjonalizm

• Życie codzienne dzielone było między nie zawsze zgodne z prawem interesy i przyjemności

• Praca podejmowana był wtedy, kiedy tzw. kombinowanie nie przynosiło zysku

• Wykształcenie nie było ani jako wartość autoteliczna ani instrumentalna, gdyż środkiem do celu określane były pieniądze

• W stosunkach z innymi ludźmi ważna była przewaga oparta na dochodach lub sile fizycznej

• Polityka i życie publiczne interpretowane było jako oszustwo

• W zakresie identyfikacji religijnych dominował indyferentyzm, lub płytkie przeżycia

• Reprezentowali typowy świat męskich wartości, kobieta była w nim przypisana rolom tradycyjnym żony i matki

• Z tym modelem postaw związana jest kultura jumaczy lub później dresiarzy

• Brudna wspólnotowość, ten model charakteryzował niski kapitał kulturowy, łamali zasady kulturowe, obyczajowe, prawne

• Do tej grupy należą „innowatorzy”

Zmarginalizowani uczniowie zawodówek i liceów, których rodzice przeliczyli się z możliwościami własnych dzieci, ora młodzi bezrobotni absolwenci szkół (rytualiści):

• Grupa najbardziej narażona na marginalizację

• Liczyło się przetrwanie, istotne znaczenie przypisane ograniczonym ale silnym więziom społecznym

• Bliskość i wymiana usług pozwalała funkcjonować w interpretowanym jako niebezpieczny świecie przemian

• Często pojawiała się postawa roszczeniowa wobec państwa

• Wykształcenie postrzegane jako dobro rzadkie i o typowo instrumentalnym charakterze, czasem przeceniano jego znaczenie ekonomiczne

• W tej grupie młodzieży występowała najbardziej tradycyjna forma religijności

• Praca interpretowana była jako najbardziej pożądana wartość instrumentalna, od której zależała możliwość realizacji autotelicznej wartości spokojnego życia rodzinnego

• Często występowały postawy wycofania, bierności i niechęci uczestnictwa w życiu publicznym.

Subkultury:

Młodzież punkowa i anarchizująca, ruchy i subkultury prawicowe, subkultury ludyczne (skate, techno, współcześnie hip-hop) Street punks i skin-heads - o charakterze niepolitycznym.

Pokolenie globalne:

• June Edmunds i Bryan S. Turner jako pierwsze pokolenie globalne wskazują pokolenie lat 60.

• Występowało ono w USA i Europie Zachodniej, jego świadomość była globalna. Wydarzeniem traumatycznym, które zmobilizowało masowy protest była wojna w Wietnamie i poprzedzające ją kryzysy zimnowojenne

• Pojawienie się nowych, globalnych intelektualistów podejmujących zagadnienia społeczne, pojawia się kategoria intelektualistów wykorzenionych

• Pokolenie lat 60. było także inicjatorem zmian w obrębie struktur rodzinnych, relacji między płciami i interpretacji porządku społeczno-politycznego typu welfare-state, zainicjowało nowy typ konsumeryzmu obejmującego każdy aspekt życia

• Lata 60. to także okres wzmożonego rozwoju turystyki oraz emigracji w efekcie globalne pokolenie najwcześniej wyodrębniło się w tych krajach, które posiadały historię związaną z migracją i multikulturalizmem

Pokolenie globalne lat 70:

Od 1970 roku rozpowszechniają się ruchy ekologiczne zogniskowane wokół zagadnień, zagrożeń ludzkiego życia w wyniku zanieczyszczeń środowiska. Ekologia w tym okresie była analizowana jako zagadnienie nawiązujące do etyki kosmopolitycznej, były to zagadnienia kluczowe dla ruchów młodzieżowych i antyglobalistycznych

Pokolenie globalne lat 80:

Pokolenie lat 1980 zogniskowało własną uwagę na zagadnieniach zdrowia i stylów życia, zetknęło się także z nowym problemem, jakim było globalne rozprzestrzenianie się HIV

Pokolenie globalne lat 90:

Pokolenie lat 1990 podobnie jak lat 80. nadal podejmowało zagadnienia AIDS, zwłaszcza w kontekście tzw. globalnego sexu

Pokolenie globalne lat 2000:

Zogniskowane wokół tematyki ryzykownej turystyki oraz terroryzmu. Uzyskiwanie doświadczeń, ale też poczucie niebezpieczeństwa zw. Z terroryzmem. Mamy do czynienia dzisiaj z kryzysem ekonomicznym który rozpoczął się w 2007 roku.

KONTESTACJA JAKO STRATEGIA ADAPTACYJNA:

KONTESTACJA:

Odmowa uczestnictwa w zastanej rzeczywistości, zakwestionowanie kultury, polityki, organizacji społecznej, form codziennej egzystencji, norm estetycznych, wzorów i standardów zachowania itp. (Jawłowska, 1975)

Kontestacja:

Jest zaliczana obok ewolucji, rewolucji, impaktu kulturowego, akulturacji, asymilacji, dyfuzji kulturowej do wewnętrznych mechanizmów regulacyjnych kultury. Stanowi negatywną i krytyczną interpretację sposobów realizacji określonych wartości, w większości przypadków nie jest przeciwstawianiem się wartościom, ale kwestionowaniem norm, nakazów, zakazów i metod realizacji wartości.

Kontestacja - perspektywy interpretacyjne:

Teoria ładu społecznego:

Kontestacja traktowana jest w ich świetle jako element destabilizujący, jako dewiacja, anomia, odchylenie od nomy i stanu równowagi lub jako świadome i celowe naruszenie porządku społecznego. System społeczny i kultura traktowane są w nich jako zbudowane w oparciu o naturalny porządek. Tak interpretowane układy społeczne charakteryzują się represyjnością norm i ściśle określonymi granicami kontroli grupowej.

Teoria funkcjonalna:

Kontestacja może przybierać cechy czynnika zarówno destabilizującego jak i stabilizującego układ społeczny. Poprzez funkcje wtórne lub ukryte stanowi czynnik integracji grupowej i pozwala na odpieranie zagrożeń stabilności kultury. Najczęściej jednak powoduje zakłócenia w funkcjonalnym systemie społecznym.

Teoria kultury i osobowości:

Wszelkie odchylenia od wzorca kulturowego są źródłem napięć i zakłóceń w funkcjonowaniu systemu ról społecznych.

Margaret Mead odróżniła kultury homogeniczne od heterogenicznych, które są bardziej elastyczne, dynamiczne i otwarte na odstępstwa od wymogów ról niż kultury homogeniczne.

Psychoanalityczna teoria kultury:

Kontestacja jest jednym z mechanizmów sublimacji potrzeb w sytuacji rosnącej represyjności kultury

Teoria interakcjonizmu symbolicznego:

Kontestacja jest odpowiednikiem samowoli w odgrywaniu ról, polega na zmianie scenariusza i na posługiwaniu się niezrozumiałymi i nieczytelnymi gestami i symbolami. Odejście od zasad scenariusza wymaga posługiwania się szczególnymi wąsko rozpowszechnionymi kodami, porzucenia sceny i fasady oraz kierowania się indywidualnym repertuarem ról.

Teoria strukturalna:

Kontestacja odpowiada brakowi aprobaty wobec konkretnych form realizacji ponadczasowych zasad. Może ona stanowić katalizator przyspieszający realizacje zadań kultury.

Teoria marksistowska:

Kontestacja to każda tendencja naruszająca ustalony porządek społeczny i kwestionująca wyjątkowość położenia właścicieli środków produkcji. Wyrasta ona zazwyczaj na podłożu konfliktu klasowego i staje się zalążkiem rewolucji. Jednocześnie nie każdy rodzaj kontestacji jest innowacyjny lub postępowy względem interesów grup aspirujących do przejęcia władzy. Występują również formy kontestacji konserwatywnej, niekorzystnej z punktu widzenia interesów grup społecznie lub ekonomicznie upośledzonych.

SOCJOLOGIA WYCHOWANIA - WA 17.01.2013

Do egzaminu nauczyć się z ćwiczeń: Bourdieu, Bernstein, Collins, Znaniecki

WŁADZA I PRZECIWWŁADZA W KONTEKŚCIE SPOŁECZEŃSTWA GLOBALNEGO

Ruchy alterglobalistyczne:

• Ruchy alternatywne powstałe na bazie utraty zaufania w sprawczą oraz ochronną zdolność działania państw w wyniku rozwoju światowych rynków finansowych i uzależnienia się od nich aspektów politycznych

• Posiadają zróżnicowane cele i idee

• Interpretują proces globalizacji jako pewną ideologiczną propozycję dla świata, a także jako kolejną brutalną fazę rozwoju kapitalizmu

• Powstały jako opozycja do ekonomicznego wymiaru globalizacji (wyrażanego w neoliberalizmie)

Założenia ruchów alterglobalistycznych:

• Globalizacja zwiększa ubóstwo i nierówności, koszty dostosowania ponoszone są przez ubogą część populacji

• Globalizacja prowadzi do koncentracji władzy i zmarginalizowania osób ubogich, jednocześnie zaniedbując podejmowanie takich tematów jak: ubóstwo, zwiększająca się rozbieżność statusu ekonomicznego poszczególnych grup oraz łamanie praw człowieka

• Krytyka tzw. globalizacji neoliberalnej, związanej z ekspansją rynkową

• Kapitał i polityka globalna są czynnikami alienującymi i dehumanizującymi człowieka

• Kapitał i władza są traktowane jako skoncentrowane w koncernach

Cele ruchów alterglobalistycznych:

• Zmiana w światowym handlu i rynkach finansowych oraz poprawa relacji między bogatymi i ubogimi częściami świata

• Demaskowanie ideologii globalizacji neoliberalnej i powodowanych przez nią procesów społeczno-gospodarczych

• Zmniejszenie ryzyka bezrobocia

• Kreowanie warunków równości, poszanowania praw człowieka

• Polepszenie stanu środowiska naturalnego

• Zwiększenie stanu świadomości społeczeństwa zwłaszcza w zakresie doświadczanych przez nie przestrzeni manipulacji.

Podstawy teoretyczne i ideologiczne:

• Teoria zależności

• Socjologia krytyczna

• Myśl Zielonych

• Klasyczny marksizm

• Anarchizm, autonomizm

Władza i przeciwwładza w interpretacji Ulricha Becka

Według Ulricha Becka na progu drugiej nowoczesności globalne i powszechnie zobowiązujące decyzje podejmowane są w kontekście próżni legitymizacyjnej, ma miejsce asymetria legitymizacji i władzy.

W takiej sytuacji pojawiają się szczególne warunki dla działań ruchów protestu. (władza nie cieszy się uznaniem, szacunkiem, wtedy pojawiają się ruchy protestu)

Działania o charakterze przeciwwładzy w kontekście globalizacji:

• Protest konsumencki - polega na odmowie nabywania określonego rodzaju produktów przy występujących różnego rodzaju uzasadnieniach - mogą to być uzasadnienia bazujące na kwestionowaniu reguł konsumeryzmu, mogą odwoływać się do kwestii praw człowieka, do ryzyka itp.

• Dramatyzacja ryzyka - Polega na ujawnianiu niezgodności pomiędzy publicznymi gwarancjami bezpieczeństwa składanymi przez państwa i koncerny a zagrożeniami, które powinny niepokoić konsumentów oraz skłaniać ich do refleksji. Związane jest także z kreowaniem wątpliwości i niepewności (np. w odniesieniu do skutków spożywania genetycznie modyfikowanej żywności)

• Strategia demokratyzacji - piętnują niezgodność między demokratycznymi deklaracjami a ograniczeniami demokracji. Realizowane w ich ramach strategie aktywizacji w wielu przypadkach bazują na odwołaniu do kategorii ludzkiej godności.

• Strategia kosmopolityzacji - wzmacnianie międzynarodowych reguł i norm, dążenie do zakorzenienia ich w konkretnych kampaniach politycznych

Kapitał legitymizacyjny według Becka

Ulrich Beck wskazuje na cztery typy kapitałów:

• Ekonomiczny

• Edukacyjny

• Społeczny

I dodatkowo:

• Kapitał legitymizacyjny - jest to kapitał pozwalający sieciom upowszechniającym protest na strategiczne wykorzystanie informacji oraz na wprowadzenie w obieg nowych informacji i punktów widzenia umożliwiających opór wobec organizacji i rządów. Kapitał legitymizacyjny i władza ruchów protestu uzależniony jest od tego, na ile uda im się zaniepokojeniu i potrzebie uwagi nadać znaczenie polityczne, upowszechnianie wiedzy o pewnych faktach (np. dotyczących łamania praw człowieka) nadaje legitymizację z tego względu, że są to fakty zatajane, lub stanowią przedmiot zaprzeczenia.

Specyfika późno nowoczesności polega na tym ze globalizacja….. :

• Społeczeństwo konsumeryzmu

• Dyskurs związany z ujawnieniem wiadomości itd.

TEORIA MICHELLA FOUCAULT - ODNIESIENIE DO PRZESTRZENI EDUKACJI:

• Społeczna konstrukcja prawdy

• Władza - wiedza

• Panopticum

Były to zarówno odnoszące się do psychologii klinicznej, metodologii badań naukowych, antropologii kultury, teorii władzy itp. Znaczny zakres swoich analiz Foucault poświecił problematyce dyskursu, procedurom jego konstruowania, uwikłania w systemy władzy, społecznemu konstruowaniu dyskursów któremu nadany jest status prawny, problematyce władzy, dyscyplinowania, oraz opresji. W swoich pracach Foucault nie odnosił się bezpośrednio do problematyki edukacji. Pisał o strategiach dyscyplinowania w takich dyscyplinowania jak zakład karny oraz szpital psychiatryczny. Wskazywał także na dyscyplinujący potencjał kultury. Jednak ze względu na ogólność stawianych tez przedstawiciele nowej socjologii wychowania często odwołują się do teorii Foucault. Foucault przyjął tezę o społecznym konstruowaniu prawdy. Założył że dyskurs któremu nadany jest tego typu status jest pochodną mechanizmów władzy. Grypa dysponująca władzą określa modele wiedzy rzetelnej, wiarygodnej, i obowiązującej. Foucault polemizował więc z uniwersalnym ontologicznym ujęciem prawdy jako bytu obiektywnego. Zakładał że nie ma takiego dyskursu prawdziwego w każdych warunkach. Następnie wskazał na specyficzne mechanizmy dyscyplinowania. Jest do dyscyplinowanie oparte na panopticum - panoptikonicznej oraz oparte na relacji między władzą a wiedzą. Dyscyplinowanie panoptikoniczne jest sprawowane poprzez obserwację, Foucault założył że wystarczy sama świadomość podmiotu podporządkowanego, ze może być obserwowany w danych okolicznościach, aby poodejmował działania zgodne z wolą podmiotu dominującego. Podporządkowany nie identyfikuje się wtedy z podmiotem dominującym a jedynie chce uniknąć sankcji albo uzyskać gratyfikację. Zdaniem jego bardziej dyscyplinująca i opresyjna jest dana instytucja tym częstsza i bardziej precyzyjna obserwacja ma w jej obrębie miejsce.

Drugi mechanizm sprawowania dyscypliny to mechanizm oparty na relacji między władzą a wiedzą. Jest to mechanizm polegający na umożliwianiu podmiotu dominującemu uzyskiwania wiedzy na temat cech, dyspozycji, biografii podmiotu podporządkowanego.

Zarówno mechanizm panoptikoniczny jak również mechanizm władzy-wiedzy są asymetryczne. Władza i wiedza są ze sobą ściśle związane.

Pierre Bourdieu:

• Habitus - klasą dominującą pod względem wpływów jest klasa średnia.

• Kapitał kulturowy

• Reprodukcja kulturowa

• Przemoc symboliczna - w szkole jest praktykowana. Celem jest odtwarzanie habitusu klasy symbolicznej.

Habitus jest zespołem kulturowych atrybutów z którymi jednostka się internalizuje. Habitus obejmuje aspiracje, zdefiniowany model własnej tożsamości, światopogląd.

Zadaniem szkoły reprodukowaniem habitusu.

Kapitał kulturowy - charakter klasowy - kompetencje jednostki do funkcjonowania w społeczeństwie

Basil Bernstein:

• Język jako nośnik genów społecznych

• Kody językowe

Jeżyk jest nośnikiem genów społ. Prowadził badania określające karier młodzieży z różnych poziomów stratyfikacyjnych. Młodzież z klasy średniej uczy się więcej i kończy studia lepsze od klasy wyższej. Uzyskują oni szybciej i sprawniej edukację. Są one związane z nabyciem kompetencji.

Rozbudowany -dla klasy średniej, związane z otwartym modelem socjalizacji - jest ona zachęcana do określania własnej tożsamości, rozwiązywania sytuacji problemowych

Ograniczony - robotnicza klasa, posiada charakter zamknięty, podporządkowanie jednostki określonemu zakresowi możliwości w kontekście rodziny

Collins:

Kredencjonalizm

Collins założył ze edukacja jest przedmiotem rywalizacji. Społeczeństwo to ze dyplom jest wskaźnikiem kompetencji określa tez szanse na zdobycie pracy. Kredencjonalizm - inflacja dyplomów, ukańczanie kursów, pojawia się nadwyżka dyplomów - dyplomy tracą swoją wartość.

Mobilność sponsorowana - o sukcesie decydują tradycje, rodzina, Typ ten jest skrajnie marginalizowany

Mobilność konkurencyjna - posiadają kompetencje które pozwalają wykonywać pracę lepiej.

SOCJOLOGIA WYCHOWANIA - WA 24.01.2013

Z zagadnień wykreślamy punkt 4, 5, 12, 15 (tożsamość typu insert tylko wykreślić), 19, 20, 21, 22, 23, 24, 30. Egzamin w formie testu - uzupełnienia bardzo precyzyjne (np.. typy tożsamości wg Baumana), mniej abc.

---