DOWODY, Prawo pracy


DOWODY

Zgodnie z zasadą prawdy materialnej podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne. Procedura karna zawsze tworzy system potrójnych gwarancji trafności ustaleń faktycznych, zawierając:

Dowód naukowy - stosowanie nowych środków i technik badawczych

Posługiwanie się w procesie karnym nowymi środkami i technikami badawczymi wymaga jednak dużej ostrożności. Grożą bowiem dwa niebezpieczeństwa:

Dowód naukowy, czyli wprowadzony przez naukę, został dopuszczony po raz pierwszy w USA w sprawie Frye, oskarżonego o kradzież z włamaniem i rozbój - przyznał się. W sprawie o zabójstwo z 1920 - nie przyznał się. Użyto wówczas wariografu (poligrafu), a dokładnie badaniu z ciśnienia krwi. Osoba przeprowadzająca badanie stwierdziła, że Fry'e jest niewinny. Sąd odrzucił dowód z badań krwi, podnosząc, że taki dowód nie jest powszechnie akceptowany przez środowisko naukowe. Zasada powszechnej akceptowalności w środowisku naukowym. W wyroku z 1923r. sąd orzekł, że nowa metoda naukowa zastosowana w czasie ekspertyzy tylko wówczas jest dopuszczalna, gdy została już powszechnie akceptowana w danej dziedzinie nauki. W 1975r. Kongres USA ogłosił Federalne Reguły Dowodowe, gdzie stwierdził, że należy korzystać z zasad relewantności (stosowalności) i tylko, gdy dowód nie jest sprzeczny z Konstytucją i ustawami. Biegły ma służyć wyjaśnieniu sądowi wszelkich wątpliwości. Zasadę tę nazywa się w nauce standardem Frye'a.

Drugim etapem rozwoju dowodu naukowego było określenie tzn. standardu Dubert z 1993r. Pozwanie firmy farmaceutycznej produkującej lek uspokajający o to, że podawała ten lek kobietom w ciąży, co mogło doprowadzić do obumarcia płodu. Sąd odrzucił pozew, ustanawiając 6 zasad ustalających, czy dana metoda może być stosowana w procesie. Standard ten stworzył możliwość posłużenia się nową teorią lub techniką, która jeszcze nie do końca została zaakceptowana w danej dziedzinie nauki. Aby dopuścić taki dowód należy dostosować się do 6 zaleceń:

  1. metoda lub technika biegłych musi być sprawdzalna

  2. i już była poddana kontroli (sprawdzana)

  3. metoda lub technika została już opisana w literaturze fachowej.

  4. znany jest przynajmniej przewidywalny poziom błędu przy zastosowaniu tej metody lub techniki

  5. czy istnieją standardy stosowania tej metody

  6. metoda lub technika uzyskała powszechną akceptację specjalistów

W procesie karnym jest więc miejsce na nową metodę naukową, ale pod warunkiem tak głębokiego przekonania o jej niezawodności, iż prowadzi ono do subiektywnej pewności. Pewność ta powinna mieć dwie formy:

Drugim warunkiem dopuszczenia nowej metody badawczej jest trafność nowej metody, czyli zdolność ustalenia tego, co należało ustalić.

Prof. Wójcikiewicz proponuje wprowadzenie 4 zasad pozwalających dokonać wstępnej weryfikacji, czy dana metoda może być stosowana (modyfikacja standardu Duberta):

Pojęcie dowodu

Dowód w postępowaniu karnym to każdy dopuszczalny przez prawo karne procesowe środek służący dokonywaniu ustaleń faktycznych, czyli służący ustaleniu okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia. (Tylman). Istotą dowodu jest to, że dotyczy danego faktu.

Dowód - wynik procesu myślowego, który daje nam podstawy, by obciążyć lub odciążyć oskarżonego (z ćwiczeń)

Prawo dowodowe - zespół przepisów regulujących zbieranie, gromadzenie, utrwalanie i wykorzystywanie dowodów

Postępowanie dowodowe - przebieg procesowy, w czasie którego są zbierane, gromadzone, przeprowadzane oraz oceniane dowody.

Czynności dowodowe - czynności polegające na poszukiwaniu, ujawnieniu lub kontroli dowodów.

Nazwa dowód ma charakter wieloznaczny:

Dowody realizują zasadę prawy materialnej.

S. Śliwiński wyróżnia pięć znaczeń „dowodu”:

M. Cieślak do powyższego wyliczenia dodał kolejne znaczenia:

Udowodnienie

Udowodnienie oznacza stan, w którym fakt przeciwny dowodzonemu wydaje się realnie niemożliwy lub wysoce nieprawdopodobny. Udowodnienie następuje wówczas, gdy przeprowadzone dowody są obiektywnie przekonywalne, wywołując subiektywne przekonanie organu o zaistnieniu danego faktu, czyli o prawdziwości ustaleń.

Z uwagi na domniemanie niewinności udowodnienia wymagają tylko fakty niekorzystne dla oskarżonego: zaistnienie czynu zabronionego (i jego znamiona), sprawstwo oskarżonego, możliwość przypisania mu winy i okoliczności wpływające na wymiar kary i stosowania innych środków karnych.

Uprawdopodobnienie - obiektywny stan, w którym dany fakt jest jedynie wysoce prawdopodobny, jest możliwy; występuje duże prawdopodobieństwo, że fakt miał miejsce;

Uprawdopodobnione powinny być fakty korzystne dla oskarżonego, na które powołuje się obrona. Uprawdopodobnienia wymaga się również niekiedy od innych uczestników procesu, gdy występują oni o wydanie określonej decyzji wpadkowej, np. świadek, który wnosi o zwolnienie go od zeznawania z uwagi na szczególnie bliski stosunek łączący go z oskarżonym, powinien uprawdopodobnić istnienie takiego stosunku, strona wnosząca o iudex suspectus, powinna uprawdopodobnić istnienie okoliczności uzasadniających wątpliwości co do jego bezstronności. Uprawdopodobnienie nie może być podstawą wyroku skazującego. Uprawdopodobnienie wystarcza też często do podejmowania decyzji wpadkowych, w tym niekorzystnych dla oskarżonego, np. dla przedstawienia zarzutów wymaga się jedynie dostatecznie uzasadniających podejrzenie danych.

Przedmiot dowodu

Przedmiotem dowodu są przede wszystkim fakty, których istnienie ma być ustalone.

Mają być to fakty mające znaczenie dla rozstrzygnięcia danej kwestii.

Fakt główny - zestaw wszystkich znamion przestępstwa, którego dotyczy dany proces.

Fakty uboczne (dowodowe)- okoliczności nie stanowiące znamion czynu zabronionego, ale pozwalające poprzez logiczne rozumowanie wysnuć wniosek o istnieniu faktu głównego, np. znalezienie odcisków palców oskarżonego na przedmiocie, którym zadano cios denatowi).

Dowody bezpośrednie - bezpośrednio potwierdzają lub zaprzeczają istnieniu przestępstwa; bezpośrednio odnoszą się do faktu głównego.

Dowody pośrednie - służą udowadnianiu przesłanek do dalszego rozumowania odnośnie do faktu głównego.

Poszlaka (fatum indicans, fatum probant)- fakt dowodowy uboczny obciążający oskarżonego.

Dowód poszlakowy - dowód z poszlak, faktów ubocznych, pośrednich niekorzystnych dla oskarżonego.

O zgodności ustaleń z rzeczywistym przebiegiem zdarzenie nie świadczy sama wielość poszlak, ale logiczne powiązanie całokształtu tych poszlak wykluczające realnie inne wersje danego zdarzenia.

Warunki wydania wyroku na podstawie łańcucha poszlak:

Przedmiotem dowodu są nie tylko fakt główny i uboczne, ale też i inne okoliczności, jak rozmiar szkody (istotny dla oceny szkodliwości czynu), warunki i właściwości osobiste oskarżonego (ważne przy ustalaniu wielkości i rodzaju kary), okoliczności ważne przy podejmowaniu decyzji wpadkowych (np. ukrywanie się dla stosowania środków zapobiegawczych).

Przedmiotem dowodu nie może być prawo, gdyż powinno być sądowi znane z urzędu (iura novit curia). Przyjmuje się jednak, że reguła ta nie dotyczy prawa obcego i międzynarodowego, które to normy mogą stać się przedmiotem dowodu, np. opinii biegłego. Dyskusyjna jest dopuszczalność dowodzenia prawa krajowego szczególnego. Wg Tylmana przy szczegółowych normach technicznych oraz przepisach niepublikowanych w Dzienniku Ustaw lub Monitorze Polskim organ procesowy nie może być pozbawiony zupełnie możliwości sięgnięcia po dowód, w tym zwłaszcza biegłego z danej dziedziny.

Surogaty udowodnienia - ułatwienia dowodowe

Surogaty udowodnienia - fakty przyjęte za bezsporne nie dlatego, ze zostały udowodnione, lecz dlatego, że uznano, iż udowodnienie ich jest w określonej sytuacji zbyteczne.

Notoryjność - założenie znajomości określonych faktów, których nie trzeba już dowodzić - notoria non egent probatione. (Tylman)

Notoryjność - posiadanie niespornej wiedzy o pewnych faktach przez organ procesowy i strony. Wiedza ta zwalnia organ z obowiązku udowodnienia tych faktów (Waltoś)

Notoryjność powszechna - dany fakt jest znany tak szerokiemu kręgowi osób i łatwo sprawdzalny, że dowodzenie go byłoby tylko stratą czasu. Fakty powszechnie znane - nie wymagają dowodu. Notoryjność i oczywistość zwalniają od obowiązku zwracania stronom uwagi na fakty nimi objęte, chyba że istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że ów oczywisty fakt nie jest jednak danej stronie znany.

→ oczywistość - wyższy stopień notoryjności powszechnej - powszechna i bezsporna znajomość danego faktu, wykluczająca możliwość nieznajomości go przez przeciętnie wykształconego i rozumnego człowieka (np. prawa przyrody, data rozprawy).

Notoryjność sądowa (urzędowa) - znajomość danego faktu sądowi z urzędu, z racji jego działalności. Można o niej mówić jedynie wtedy, gdy całemu składowi sądzącemu dany fakt jest znany. Kodeks wymaga poinformowania strony o fakcie objętym notoryjnością sądową.

Fakty notoryjne powszechnie znane lub urzędowo mogą stać się jednak przedmiotem przeciwdowodu, jeśli strona je zakwestionuje.

Domniemanie - sąd o wysokim prawdopodobieństwie jakiegoś faktu wysnuty z innego faktu lub faktów nie budzących żadnych wątpliwości.

Domniemania faktyczne (praesumptiones homini) - sądy o faktach wynikające z doświadczenia życiowego i obserwacji określonych prawidłowości życiowych. Można je obalić przeciwdowodem.

Domniemania prawne (praesumptiones iuris) - domniemania wynikające z norm prawnych.

Klasyfikacja dowodów

Kryterium - przedmiot dowodu:

Kryterium - odległość źródła dowodowego od dowodzonego faktu:

Dowody pochodne mogą być wykorzystywane zawsze, gdy brak jest dowodu pierwotnego albo dla sprawdzenia jego wiarygodności lub gdy dany dowód, niezbędny w postępowaniu, z natury swej jest pochodny, np. opinia biegłego.

Kryterium - formalizm przeprowadzenia dowodów:

Kryterium - charakter źródła dowodowego:

Kryterium - treść informacyjna:

Kryterium - geneza źródła dowodowego:

Kryterium - teza dowodowa:

Jedynie oskarżyciel publiczny i sąd są legitymowani do wprowadzania do postępowania obu tych typów dowodów; poza tym dowody odciążające wprowadza strona bierna, a obciążające - czynna. Wprowadzenie dowodu z zamiarem udowodnienia jakieś tezy, nie oznacza wywołania przez dowód zamierzonego skutku - można wywołać skutek odmienny od intencji podmiotu wprowadzającego dowód.

Kryterium - istnienie lub nieistnienie danej okoliczności:

Z uwagi na formę wyróżniamy: dowody ustne i pisemne.

Ze względu na inicjatywę dowodową: dowody przeprowadzane z urzędu i wprowadzane przez strony (wprowadzane przez strony czynne i wprowadzane przez strony bierne)

Z uwagi na wzajemny stosunek dowodów: dowody zasadnicze i tzw. przeciwdowody (skierowane na obalenie tezy udowadnianej za pomocą innego dowodu)

Zakazy dowodowe

Zakazy dowodowe to normy zabraniające przeprowadzenia dowodu w określonych warunkach lub stwarzające ograniczenia w pozyskiwaniu dowodów. Ograniczenie zasady prawdy materialnej.

Zakazy dowodowe wprowadza się do procesu z różnych powodów, m.in.:

Zakaz zupełny - zakaz przeprowadzania jakiegokolwiek dowodu na daną okoliczność.

Zakaz niezupełny - zakaz, który zabrania jedynie przeprowadzania dowodu w pewnych warunkach, korzystania z określonego źródła lub środka dowodowego albo uzyskiwania środka dowodowego w określony sposób, czyli zakaz dowodzenia za pomocą pewnych dowodów lub z zastosowaniem określonych metod.

Przy zakazie niezupełnym możliwe jest dla udowodnienia danej okoliczności sięganie po inne źródło lub środek dowodowy. Przy zupełnym natomiast żaden dowód nie jest dopuszczalny.

Zakazy niezupełne:

Zupełne zakazy dowodowe:

  1. Zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom konstytutywnego (kształtującego) rozstrzygnięcia innego sądu, które wiąże sąd karny

Art. 8 §2 - Prawomocne rozstrzygnięcie sądu kształtujące prawo lub stosunek prawny są jednak wiążące.

  1. Zakaz dowodzenia przebiegu narady i głosowania nad orzeczeniem

Art. 108 §1 - Przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem jest tajny, a zwolnienie od zachowania w tym względzie tajemnicy jest niedopuszczalne.

  1. Zakaz dowodzenia zasadności lub bezzasadności uprzedniego prawomocnego skazania jako okoliczności decydującej o powrocie do przestępstwa - recydywę ustala się w oparciu o wiążące prawomocne skazanie

  1. Zakaz wykorzystywania i odtwarzania uprzednio złożonych zeznań osoby, która następnie skorzystała z prawa do odmowy zeznań lub została zwolniona od zeznawania. Niedopuszczalne jest jakiekolwiek ich odtworzenie nie tylko w drodze odczytania protokołu czy odtworzenia zapisu dźwięku, ale również przez przesłuchanie np. protokolanta czy przesłuchującego albo osoby, która choćby przypadkowo miała możliwość wysłuchania tych zeznań (wyjaśnień) lub zapoznania się z nimi. Nie są natomiast objęte zakazem inne oświadczenia świadka składane poza przesłuchaniem o podobnej treści, np. sąsiadom. Nie dotyczy też w pełni osoby, która korzysta z prawa do odmowy zeznań z uwagi na to, że w innej sprawie jest oskarżana o współudział w czynie objętym danym postępowaniem - można odczytać jej wyjaśnienia, jakie złożyła w swojej sprawie.

Art. 186 §1 - Osoba uprawniona do odmowy złożenia zeznań albo zwolniona na podstawie art. 185 może oświadczyć, że chce z tego prawa skorzystać, nie później jednak niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym; poprzednio złożone zeznanie tej osoby nie może wówczas służyć za dowód ani być odtworzone.

  1. Zakaz przeprowadzania jakiejkolwiek czynności dowodowej zmierzającej do ujawnienia okoliczności objęcia świadka koronnego i osoby mu najbliższej ochroną osobistą lub pomocą

Zakazy niezupełne bezwzględne:

  1. Zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka:

Art. 178 pkt 1) - Nie wolno przesłuchiwać jako świadków obrońcy lub adwokata działającego na podstawie art. 245 §1, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę.

Dopełnienie tego zakazu stanowi zakaz zajmowania pism i innych dokumentów związanych z wykonywaniem obrony. (art. 225 §3)

Art. 178 pkt 2) - Nie wolno przesłuchiwać jako świadków duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi.

  1. Zakaz korzystania z niektórych innych niż świadek źródeł i środków dowodowych:

Art. 199 - Złożone wobec biegłego albo wobec lekarza udzielającego pomocy medycznej oświadczenia oskarżonego dotyczące zarzucanego mu czynu nie mogą stanowić dowodu.

  1. Zakazy związane z uzyskaniem oświadczenia dowodowego przy zastosowaniu niedopuszczalnych metod przesłuchiwania:

Art. 171 §5 - Niedopuszczalne jest: 1) wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej, 2) stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem

Art. 171 §7 - Wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub uzyskane wbrew zakazom wymienionym w §5 nie mogą stanowić dowodu.

WARIOGRAF

Co to jest? (zwany potocznie „wykrywaczem kłamstw”) - urządzenie służące do analizowania fizjologicznych reakcji organizmu człowieka, które są wykładnią emocji i jego reakcją na otoczenie zewnętrzne.

1935r - Leonard Keeler. Historia powstania (uzupełnienie dowodu naukowego), historia w Polsce - Chorostowski.

Prof. Chorostowski wykorzystał wariograf w sprawie:

Potem wariografem zainteresowała się służba wewnętrzna, w której służył on jako urządzenie treningowe dla osób przerzucanych na Zachód i wykorzystywano go w sprawach karnych wojskowych

Pod rządami kpk z 1969 nie było wzmianki o wariografie

Kpk 1997 - nie wolno stosować wariografu przy przesłuchaniu, jedynie w ramach opinii biegłego.

Badanie wariograficzne zostało całkowicie wykluczone w toku czynności procesowych (przesłuchań) w postępowaniu karnym. Dopuszczono natomiast korzystanie z wariografu w ramach czynności biegłego w dwóch sytuacjach:

Wymagana w obu sytuacjach zgoda musi być wyraźna i może być w każdym czasie (także podczas badania) cofnięta, co zmusza z rezygnacji lub z przerwania badań.

Wariograf - budowa:

Kłamstwo + stres = reakcje fizjologiczne organizmu (które świadczą o związku emocjonalnym)

Wariografem nie mogą być badani:

Efektywność badań: nie można badać więcej niż 10 osób dziennie; można wyeliminować osoby, które nie wykazują reakcji, więc nie mają związku ze sprawą

Prowadzenie badań - kilka testów:

Najpierw rozmowa wstępna: omówienie wariografu, informacja że badanie jest dobrowolne i że jeżeli jest się sprawcą to lepiej nie poddawać się badaniu (urządzenie trudno jest oszukać)

Testy neutralne: czy nazywa się Pan Jan Kowalski? Czy dziś pada deszcz?

Testy na kompleks winy: sprawdza jak osoba reaguje na pytania pobudzające sferę emocjonalną, ale nie mają związku ze zdarzeniem, jeżeli reaguje tu, a nie reaguje przy przesłuchaniu merytorycznym to prawdopodobnie nie ma związku ze sprawą.

Testy merytoryczne, krytyczne, szczytowego napięcia

Metoda Lieda i Baxstera - klucz do zadawania pytań przy badaniu wariografem. Trzy rodzaje pytań:

Metoda prof. Mariusza Kulickiego - stwierdził, że zawsze jest zakres informacji, którą posiadają prokuratorzy. Część ujawniają, część nie zostaje ujawniona. Te informacje można wykorzystać. Część bardzo szczegółowych informacji okazuje się na fotografiach i bada się reakcje rozpoznającego. Rozpoznanie 7 szczegółów oznacza, że osoba zna realia zdarzenia (nie musi być sprawcą!). W trakcie badania prof. Pokazywał fotografie miejsc, rzeczy które zna sprawca, pytania zastępowane obrazkami, mierzone są reakcje. Biegły pisze tu sprawozdanie, a nie wypowiada się co do reakcji badanego. Metoda nie zawsze może być stosowana.

Test z kartkami i cyframi - prosi się by osoba napisała cyfrę 1-10, a następnie zadaje jej się pytania: czy była to cyfra 1?, 2?

Metoda mozaikowa - człowiek nie odpowiada - milczy - ale reakcje emocjonalne wskazują odpowiedzi (97% skuteczności)

Przy badaniu wariografem dowód stanowi opinia biegłego.

  1. Zakaz płynący z art. 6 ustawy o świadku koronnym, który zakłada, że nie mogą stanowić dowodu wyjaśnienia złożone przez podejrzanego, mającego być takim świadkiem, jeżeli ostatecznie prokurator o to nie wystąpi albo sąd odmówi dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego.

  1. Zakaz zastępowania wyjaśnień i zeznań treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych. Wyjaśnienia oskarżonego oraz zeznania świadka muszą być odbierane bezpośrednio przez organ procesowy i utrwalane w postaci protokołu, którego odczytanie jest możliwe w wypadkach wyraźnie wskazanych w kodeksie. Wyjaśnienia podejrzanego złożone na piśmie w toku postępowania przygotowawczego są jedynie załącznikiem do protokołu przesłuchania. Dopuszczenie tu formy pisemnej ma jedynie charakter gwarancyjny - zapewnia, aby żadne istotne szczegóły, jakie chce podać oskarżony (podejrzany) nie umknęły uwadze organu. Na rozprawie mogą być odczytywane notatki urzędowe sporządzone z czynności niewymagających protokołu, a także dokumenty prywatne powstałe poza postępowaniem karnym i nie dla jego celów (także tzw. grypsu).

Art. 174 - Dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub z zeznań świadka nie wolno zastępować treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych.

Zakazy niezupełne względne:

  1. zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka osoby, która skorzystała z prawa do odmowy zeznań. Z prawa tego można skorzystać nie później niż do rozpoczęcia pierwszego zeznania w posterowaniu sądowym. Zakaz ma charakter względny, bo zależy od woli świadka. Prawo to służy:

Art. 182 §1 - Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić składania zeznań.

Art. 182 §3 - Prawo odmowy zeznań przysługuje także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem.

  1. zakaz przesłuchiwania świadka, który uzyskał zwolnienie od zeznawania z uwagi na szczególnie bliski stosunek osobisty z oskarżonym. Osoba taka musi wystąpić o zwolnienie i następnie przed rozpoczęciem pierwszego zeznawania w postępowaniu sądowym oświadczyć, że korzysta ze zwolnienia.

Art. 185 - Można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka wnosi o zwolnienie.

  1. zakaz przesłuchiwania osób korzystających z immunitetu dyplomatycznego, chyba że wyrażą na to zgodę (art. 581 §1 - przeszukanie) oraz osób objętych immunitetem konsularnym w zakresie okoliczności, na które rozciąga się immunitet.

  1. zakaz przesłuchiwania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej na okoliczności objęte tą tajemnicą bez uprzedniego zwolnienia ich od jej zachowania przez uprawniony organ przełożony. O zwolnienie występuje sąd lub prokurator do właściwego naczelnego organu administracji rządowej. Zwolnienia można odmówić jedynie, gdyby złożenie zeznania groziło poważną szkodą państwu. (art.179 §2) Osobę zwolnioną z zachowania tajemnicy państwowej przesłuchuje się z wyłączeniem jawności.

Art. 179 §1 - Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej mogą być przesłuchane co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, tylko po zwolnieniu tych osób od obowiązku zachowania tajemnicy przez uprawniony organ przełożony.

  1. zakaz przesłuchiwania osób obowiązanych do zachowania tajemnicy służbowej lub związanej z wykonywaniem zawodu bądź funkcji na okoliczności, na które rozciąga się ta tajemnica bez uprzedniego zwolnienia tej osoby przez sąd lub prokuratora od jej zachowania. Osobę zwolnioną przesłuchuje się wówczas z wyłączeniem jawności. Na postanowienie o zwolnieniu z tajemnicy nie przysługuje zażalenie.

Art. 181 §1 - Osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy.

Waltoś dzieli zakazy dowodowe na:

→ zakazy zupełne

→ zakazy niezupełne

→ zakazy bezwarunkowe

→ zakazy warunkowe

Brak (wyłączenie) swobody wypowiedzi osoby przesłuchiwanej - zakaz niezupełny. Art. 171 §1 zakłada, że osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem danej czynności, a dopiero następnie można zadawać pytania zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi. Nie wolno także zadawać pytań sugerujących treść odpowiedzi (art. 171 §4). Art. 171 §7 przyjmuje, że wyjaśnienia, zeznania i oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi nie mogą stanowić dowodu. Obu pojęć nie należy mylić. Swobodne wypowiedzenie się (art. 171 §1) to pierwsza faza przesłuchania, tzw. spontaniczność wypowiedzi przesłuchiwanego (co ma do powiedzenia w danej sprawie). Brak tej fazy może stanowić względną podstawę odwoławczą. Zapewnienie możliwości swobody wypowiedzi (art. 171 §7) oznacza, że przesłuchiwany ma możliwość decydowania własną wolą o treści składanej wypowiedzi i nic go w tym nie krępuje. Brak swobody wypowiedzi występuje, gdy zachodzą takie warunki, które powodują, że - formułując swą wypowiedź - przesłuchiwany ma na uwadze inne okoliczności towarzyszące przesłuchaniu, tak że wypowiedź ta nie jest wyrazem tylko jego woli, gdyż jest ona skrępowana poprzez owe okoliczności, albo znajduje się on w stanie, w którym nie może panować nad swoją wolą. Dotyczy całego przesłuchania. Konfrontacja może (ale nie musi!) stwarzać warunki wyłączające swobodę wypowiedzi świadka. Za wyłączającą swobodę wypowiedzi uznaje się obecność funkcjonariusza Policji, który wcześniej już tę osobę przesłuchiwał, przy przesłuchaniu świadka przez prokuratora. Nie wyłącza swobody wypowiedzi stan psychiczny oskarżonego wywołany swoistym „załamaniem się” w wyniku toczącego się postępowania. Osoba powołująca się na brak swobody wypowiedzi powinna uprawdopodobnić stworzenie warunków wyłączających tę swobodę.

Kontrowersje w doktrynie i orzecznictwie budzi kwestia stosowania podstępu, czyli świadomego wprowadzania przesłuchiwanego w błąd, a także czynienie mu tzw. niedozwolonych obietnic. Część doktryny uznała te metody za nieetyczne (M. Cieślak, S. Waltoś). W orzecznictwie SN przeważał pogląd, że względy taktyczne nakazują aprobować takie zachowania organów ścigania, które wprawdzie mogą wpłynąć na proces motywacyjny przesłuchiwanego, ale nie odbierają mu możliwości wyboru treści składanego oświadczenia. Wg Tylmana należy raczej oceniać sytuację w konkretnej sprawie.

Prawo polskie nie przyjmuje zasady, znanej w systemie amerykańskim, zakazu spożywania owoców zatrutego drzewa (fruits of poisoned tree), która eliminuje z postępowania nie tylko dowód dotknięty bezpośrednio wadą, ale i uzyskane za jego pomocą dowody dalsze. W prawie polskim dowody rzeczowe ujawnione poprzez wymuszone przymusem wyjaśnienia mogą stanowić dowód w sprawie, choć same wyjaśnienia już nim nie będą.

Sąd daje wyraz temu, że dany dowód z uwagi na wymogi prawa, nie stanowi dowodu w sprawie, w uzasadnieniu wydanego orzeczenia, gdy omawia dowody będące podstawą ustaleń faktycznych, albo też poprzez wydanie w trakcie procesu odrębnego postanowienia w tej materii.

Wprowadzenie dowodów do procesu. Wniosek dowodowy.

0x08 graphic
Dowody w postępowaniu karnym przeprowadza się na wniosek:

W postępowaniu przygotowawczym podejrzany ma prawo wystąpić z wnioskiem dowodowym.

W postępowaniu sądowym przeważa przeprowadzanie dowodów na wniosek. Już w akcie oskarżenia oskarżyciel publiczny składa stosowne wnioski. Prezes sądu wzywa oskarżonego - przesyłając mu odpis aktu oskarżenia - do składania takich wniosków w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu. Termin ten ma charakter instrukcyjny. Strony mogą składać wnioski aż do zamknięcia przewodu sądowego w I instancji, a nawet występując z apelacją od wyroku.

Prawo wprowadzania dowodów zapewniono także sądowi, który jako organ procesowy może z urzędu przeprowadzić każdy dowód, powinien jednak wydać stosowne postanowienie.

Wyjątkowo inicjatywa dowodowa w określonym zakresie przysługuje także biegłym. Mogą oni wystąpić:

Wniosek dowodowy

Wniosek dowodowy to żądanie strony przeprowadzenia określonego dowodu.

Wniosek musi zawierać (art. 169)

Wniosek może także zmierzać do wykrycia lub do oceny właściwego dowodu.

Wniosek może być złożony na piśmie albo ustnie do protokołu. Wniosek na piśmie musi spełniać także wymogi pisma procesowego.

Rodzaje wniosków:

Uwzględnienie wniosku

Uwzględnienie wniosku przez organ procesowy może nastąpić w formie zarządzenia, jeżeli jednak do takiego wniosku złożonego na rozprawie zgłoszono sprzeciw, sąd decyduje postanowieniem (może być bez uzasadnienia i niezaskarżalnym).

Oddalenie wniosku dowodowego może nastąpić tylko w wypadkach wskazanych w ustawie. Oddalenie następuje w formie postanowienia (art. 170 §3) z uzasadnieniem. Postanowienie to nie jest jednak zaskarżalne, oddalenie wniosku nie stoi bowiem na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, choćby nie ujawniły się nowe okoliczności (art. 170 §4).

Wniosek dowodowy może być oddalony jedynie, jeżeli:

Art. 170 §1 - Oddala się wniosek dowodowy, jeżeli:

1) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne

2) okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy

3) dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności

4) dowodu nie da się przeprowadzić

5) wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania

  1. przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne (art. 170 §1 pkt 1)) - chodzi tu przede wszystkim o zakazy dowodowe. Niedopuszczalne jest także przeprowadzenie dowodu, gdy teza dowodowa jest niekorzystna dla oskarżonego, a wniosek pochodzi od obrońcy tegoż oskarżonego (sąd powinien przeprowadzić ten dowód z urzędu).

  2. okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 170 §1 pkt 2) in principio) - chodzi o sytuacje niewątpliwe, gdy strona chce dochodzić okoliczności, które nie mają i nie będą miały znaczenia przy rozstrzyganiu danej sprawy

  3. okoliczność, która ma być udowodniona, jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy (art. 170 §1 pkt 2) in fine) - z uwagi na szybkość procesu, chodzi tu o umożliwienie oddalenia kolejnego wniosku odnośnie tej samej, udowodnionej już tak jak chce wnioskodawca, okoliczności.

Art. 170 §2 - Nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić.

  1. dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności (art. 170 §1 pkt 3)) - dowód jest wprawdzie możliwy i dopuszczalny ale nieprzydatny.

  2. dowodu nie da się przeprowadzić (art. 170 §1 pkt 4)) - faktyczna niemożliwość przeprowadzenia bądź to w ogóle, bądź w przewidywalnym naturalnie terminie. Wniosek taki może być oddalony od razu (jeśli niemożność przeprowadzania go jest już sądowi znana) lub po dokonaniu stosownych ustaleń, z których owa niemożność wyniknie, np. świadek zapadł w śpiączkę. Nie można natomiast uznać za przyczynę niemożności przeprowadzenia dowodu znacznych kosztów czynności dowodowej.

  3. wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania (art. 170 §1 pkt 5)) - wniosek, którego nie można oddalić z przyczyn wcześniej wskazanych, a jednocześnie sytuacja w jakiej uprawniony z nim występuje, w sposób oczywisty wskazuje, że wnioskodawcy chodzi jedynie o przedłużenie postępowania.

  4. nie wykazano, przy wniosku o powołanie kolejnych biegłych (art. 201), że złożona w sprawie opinia jest niejasna czy wewnętrznie sprzeczna albo że zachodzą wątpliwości co do wiedzy lub bezstronności biegłego

Charakterystyka poszczególnych dowodów

Rodzaje dowodów znane w kpk:

Czynności ujawniające dowody - polegają na wydobywaniu ze źródeł dowodu środków dowodowych oraz ich zabezpieczeniu w formie przewidzianej przez prawo procesowe.

Przesłuchanie - ogólne zasady dotyczące wyjaśnień oskarżonego, zeznań świadka i opinii biegłego

  1. przesłuchanie musi odbywać się w warunkach stwarzających możliwość swobodnej wypowiedzi

  2. osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem danej czynności, a dopiero następnie można zadawać pytania

W przesłuchaniu widoczne są etapy:

  1. swobodna relacja

  2. pytania ukierunkowane „zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli” oświadczenia.

Art. 171 §3 wyraźnie stanowi nie wolno zadawać pytań sugerujących osobie przesłuchiwanej treść odpowiedzi.

Psychologia sądowa, psychologia zeznań.

Zeznania świadków różnią się, ponieważ każdy jest indywidualistą i ma inną psychikę, inny sposób postrzegania (co też zależy od wieku, płci, itd.)

Świadek powie nam to, co: dostrzegł, zachował w pamięci, odtworzył z pamięci.

Zasady psychouwagi??

Dokonywanie spostrzeżeń: do naszego organizmu cały czas płyną bodźce, wrażenia ze środowiska zewnętrznego (człowiek jest elementem świata przyrody), sposób odbierania tych bodźców zależy od różnych czynników, np. od naszego zdrowia, nastawienia na odbiór. Jeżeli wrażenia przekraczają pewien próg i docierają do naszej świadomości to wówczas dokonujemy spostrzeżeń (mózg stara się uporządkować te spostrzeżenia w logiczna całość uzupełniając nieświadomie pewne luki między tym co widzieliśmy, a tym czego nie spostrzegliśmy - to uzupełnienie nie koniecznie pokrywa się z rzeczywistością

Sposób czynienia spostrzeżeń zależy od:

      1. Wyjaśnienia oskarżonego

Oskarżony z jednej strony jest stroną postępowania, z drugiej źródłem dowodowym dostarczającym różnych środków dowodowych (oględziny, okazanie, wyjaśnienia).

Oskarżony ma prawo (a nie obowiązek) składania wyjaśnień. Oskarżony może zatem bez podawania żadnych powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień w każdym czasie. O tych uprawnieniach powinien być pouczony, w postępowaniu przygotowawczym czyni się to na piśmie przed pierwszym przesłuchaniem.

Wyjaśnienia oskarżonego w zasadzie składane są ustnie do protokołu (protokołu przesłuchania podejrzanego lub protokołu rozprawy). Kodeks pozwala jednak w postępowaniu przygotowawczym, by podejrzany złożył wyjaśnienia na piśmie, jeżeli żąda tego on lub jego obrońca. Przesłuchujący może odmówić złożenia wyjaśnień na piśmie jedynie z ważnych powodów. Przy składaniu wyjaśnień (niezależnie od formy) muszą zostać zachowane gwarancje swobodnej wypowiedzi.

Oskarżony nie odpowiada za składanie fałszywych wyjaśnień, dlatego wyjaśnienia, stanowiąc ważki dowód w postępowaniu, muszą jednocześnie podlegać szczególnie skrupulatnemu badaniu. Wnikliwa, krytyczna analiza wyjaśnień jest aktualna niezależnie od tego, czy wyjaśnienia te potwierdzają, czy też przeczą treści zarzutu wysuwanemu przez akt oskarżenia.

Przyznanie się do winy przez oskarżonego może powodować:

  1. ograniczenie postępowania dowodowego

Art. 388 - Za zgodą obecnych stron sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości.

  1. skazanie bez rozprawy

Może zajść w dwóch sytuacjach:

Art. 335 §1 - Prokurator może umieścić w akcie oskarżenia wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności bez przeprowadzania rozprawy, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.

Aby doszło do skazania bez rozprawy musi wystąpić zgoda oskarżonego. Nie mogą pozostawać wątpliwości.

Drugim przypadkiem skazania bez rozprawy jest możliwość wystąpienia przez samego oskarżonego z wnioskiem o określone skazanie go bez postępowania dowodowego (art. 387). Wymaga się tutaj, by okoliczności popełnienia przestępstwa nie budziły wątpliwości. Skorzystanie przez oskarżonego z takiej możliwości wymaga od niego nie budzącego wątpliwości przyznania się do winy.

Nie ma wartości dowodowej przyznanie się uczynione wobec biegłego lub lekarza udzielającego pomocy medycznej (poza badaniem wariograficznym- art. 199a). Nie wolno też przesłuchiwać lekarzy i innych osób zobowiązanych do tajemnicy na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi w trakcie jej leczenia.

Pomówienie - z założenia nie jest istotne czy pomówienie jest fałszywe, chodzi o zarzucenie innej osobie, że popełniła lub współuczestniczyła w popełnianiu przestępstwa. Możliwe jest pomówienie innej osoby o inny niż zarzucany oskarżonemu czyn.

Przebieg przesłuchania podejrzanego:

  1. wstęp do przesłuchania, podczas którego należy: ustalić tożsamość podejrzanego i powiadomić go w jakim charakterze będzie przesłuchiwany oraz pouczyć go, gdy jest to pierwsze przesłuchanie, o uprawnieniach określonych w art. 300

  2. przedstawienie zarzutów

  3. przesłuchanie na temat jego danych osobowych

  4. przesłuchanie właściwe (co do sprawy)

  5. przesłuchanie uzupełniające, w czasie którego zadaje się podejrzanemu dodatkowe pytania celem wyjaśnienia niektórych kwestii lub skonkretyzowania jego wyjaśnień.

Przebieg przesłuchania oskarżonego przed sądem:

  1. sprawdzenie tożsamości oskarżonego i uprzedzenie go o prawie odmowy odpowiedzi i wyjaśnień

  2. odczytanie aktu oskarżenia

  3. przesłuchanie właściwe

  4. przesłuchanie uzupełniające

  1. Zeznania świadków

Świadek jest uczestnikiem postępowania, który w założeniu dostarcza środka dowodowego w postaci zeznań.

Świadek może stać się przedmiotem oględzin i badań - obowiązuje zasada, że świadka można poddać oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu jedynie za jego zgodą. Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, stanu jego rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania spostrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić.

Oględzinom i badaniom (ale nie zabiegom chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym) - nie może sprzeciwić się świadek będący pokrzywdzonym, jeżeli karalność czynu zależy od stanu jego zdrowia. Obowiązek ten nie dotyczy jednak osób, które skorzystały z prawa do odmowy zeznań z uwagi na bycie osobą najbliższą dla oskarżonego lub zostały już zwolnione od zeznawania. Jeżeli świadek skorzystał z prawa do odmowy zeznań lub został od nich zwolniony już po uprzednim poddaniu się oględzinom, to protokoły tych oględzin nie są objęte zakazem dowodowym i podlegają ujawnieniu (odczytaniu) na rozprawie.

Istnieje także możliwość pobrania od świadków odcisków palców, wymazu ze śluzówki policzków, włosów, śliny, próby zapachowej, wykonania fotografii lub utrwalenia głosu dla celów porównawczych. Po ich wykorzystaniu materiał zbędny ulec musi zniszczeniu. Także możliwość poddania świadka za jego zgodą badaniu biegłego z użyciem poligrafu.

Świadka należy pouczyć o: obowiązku mówienia prawdy, możliwości odmowy zeznań, możliwości zwolnienia od obowiązku składania zeznań, możliwości odmowy odpowiedzi na pytanie, możliwości skorzystania ze statusu świadka incognito

Przebieg przesłuchania świadka w postępowaniu przygotowawczym:

Przebieg przesłuchania świadka przed sądem:

Szczególne rygory przesłuchania niektórych kategorii świadków:

Obowiązki procesowe świadka:

Uprawnienia procesowe świadka:

Postępowanie w przedmiocie utajnienia świadka stanowi tajemnicę państwową. Wydaje je prokurator w postępowaniu przygotowawczym, a sąd w procesie przed sądem. W postanowieniu pomija się dane osobowe świadka. Na postanowienie służy zażalenie oskarżonemu i świadkowi, a gdy wydał je sąd także prokuratorowi. Zażalenie wnosi się w terminie 3 dni i rozpoznaje je sąd właściwy dla danej sprawy, a na decyzję sądu - sąd wyższy. Postępowanie zażaleniowe także stanowi tajemnicę państwową. W razie uwzględnienia zażalenia protokół przesłuchania świadka ulega zniszczeniu. W razie utajnienia świadka przesłuchuje go jedynie prokurator lub sąd. Ten ostatni może zlecić przesłuchanie sędziemu wyznaczonemu ze składu. Przesłuchanie następuje w miejscu i w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności, które pozwalałyby poznać osobę świadka. Tylko w przesłuchaniu świadka przez sąd lub sędziego mają prawo wziąć udział oskarżony i obrońca, a także prokurator, z tym że oskarżonego pozbawionego wolności sprowadza się tylko wtedy gdy sąd uzna to za konieczne. Możliwe jest też przesłuchanie świadka na odległość. Nie jest możliwe przesłuchanie takiego świadka przez sąd pod nieobecność obrońcy i prokuratora tzn. przez zadawanie pytań na piśmie i otrzymywanie odpowiedzi w protokole.

Istnieje możliwość zmiany decyzji o utajnieniu: sam świadek może o to wystąpić. W razie uchylenia tego postanowienia protokół przesłuchania świadka ulega ujawnieniu. Uchylenie postanowienia o utajnienie może nastąpić także z urzędu lub na wniosek prokuratora. Prokurator może uchylić je samodzielnie w postępowaniu przygotowawczym lub sąd na jego wniosek w sądowym, ale może to mieć miejsce jedynie, gdy:

Na postanowienie w kwestii uchylenia służy zażalenie. W razie uchylenia protokół zeznań świadka incognito podlega ujawnieniu w całości.

W razie śmierci świadka anonimowego w toku procesu jego zeznania powinny być stronom ujawnione, ale tylko wtedy, gdy w wyniku tej śmierci nie istnieje już obawa niebezpieczeństwa, która stała się podstawą anonimizacji.

Dowód z zeznań świadka incognito nie może być nie tylko wyłącznym (jedynym), ale także dominującym dowodem świadczącym o sprawstwie określonej osoby. Wśród pozostałych dowodów musi być także taki dowód, który bezpośrednio wskazuje na to sprawstwo.

W przypadku nie potwierdzenia ujawnionych przez małego świadka koronnego informacji postępowanie prawomocnie zakończone wobec takiego świadka może być wznowione. Nie stosuje się tej instytucji od początku wobec sprawcy kierowniczego, polecającego oraz prowokatora.

Świadkiem koronnym jest osoba będąca podejrzanym o przestępstwa wyżej wskazane, która zostanie dopuszczona do składania zeznań w charakterze świadka, przeciwko innym jego (ich) współuczestnikom. Nie może być nim jednak podejrzany, który:

Podejrzany może zostać świadkiem koronnym, jeżeli:

O dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego występuje do sądu okręgowego miejsca prowadzenia procesu prokurator prowadzący lub nadzorujący postępowanie przygotowawcze, po uprzednim uzyskaniu na to zgody Prokuratora Krajowego, a w sprawach wojskowych - Naczelnego Prokuratora Wojskowego. Postanowienie o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego wydaje sąd okręgowy, po uprzednim przesłuchaniu podejrzanego, co do wszystkich okoliczności, odnośnie których zobowiązał się zeznawać. Do udziału w przesłuchaniu dopuszcza się obrońcę, jeśli podejrzany tego zażąda. Sąd wydaje postanowienie w terminie 14 dni od złożenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu prokuratorowi służy zażalenie. W razie nie wystąpienia prokuratora do sądu lub oddalenia jego wniosku przez sąd, wyjaśnienia podejrzanego złożone w postępowaniu przygotowawczym i informacje o innych osobach lub przestępstwach nie mogą stanowić dowodu i podlegają zniszczeniu.

W postępowaniu, w którym świadek występuje jako koronny nie stosuje się wobec niego przepisów o prawie do odmowy: zeznań, odpowiedzi na pytanie, zwolnienia od zeznawania oraz o świadku incognito. Świadek może żądać przesłuchania go z wyłączeniem jawności.

W ciągu 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie, w którym podejrzany występował w charakterze świadka koronnego, prokurator wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania wobec osoby będącej świadkiem koronnym, z uwagi na nie podleganie karze. Nie podleganie karze obejmuje tu jednak tylko przestępstwa, których dotyczy ustawa o świadku koronnym.

Prokurator nie umarza postępowania, lecz je podejmuje, jeżeli:

Prokurator może podjąć zawieszone postępowanie: gdy świadek koronny popełnił umyślne przestępstwo lub nie wykonał zobowiązania do zwrotu korzyści i naprawienia szkody. Na postanowienie o podjęciu postępowania służy świadkowi zażalenie.

Prokurator wznawia umorzone postępowanie, jeżeli w ciągu 5 lat od uprawomocnienia się tego umorzenia okaże się że: świadek koronny wg ustawy był osoba, która nie może korzystać z dobrodziejstwa niepodlegania karze, że świadomie nie ujawnił swego, lub współuczestników majątku lub okoliczności istotnych dla obowiązku naprawienia szkody bądź zwrotu korzyści, albo świadek ten popełnił nowe przestępstwo działając w zorganizowanej grupie. Można je wznowić, jeżeli świadek w tym czasie popełniłby przestępstwo umyślne. Ustawa zatem przewiduje, że nie można po nadaniu statusu świadka koronnego uchylić tego postanowienia w toku procesu.

Ochrona świadka koronnego - w razie zagrożenia życia lub zdrowia świadka lub osoby mu najbliższej:

Objęcie ochroną lub pomocą możne nastąpić na wniosek osób mających być chronionymi lub z urzędu za ich zgodą. W razie podjęcia umorzonego lub zawieszonego postępowania prokurator może zobowiązać świadka koronnego do zwrotu świadczeń uzyskanych w ramach ochrony lub pomocy.

Treść czynności podejmowanych przez podejrzanego przed prokuratorem dla spełnienia wymogów świadka koronnego oraz czynności związane z wystąpieniem o dopuszczenie tego dowodu i dopuszczenie tego dowodu (łącznie z udzieleniem ochrony i pomocy) stanowią tajemnicę państwową.

Ocena treści pod względem wiarygodności zeznań świadka:

NA JAKI CZAS I NA JAKICH WARUNKACH MOŻNA PRZESŁUCHAĆ ŚWIADKA W ZAMKNIETYM ZAKŁADZIE PSYCHIATRYCZNYM? - NIE MOŻNA.

  1. Opinia biegłych

Opinii biegłego zasięga się, gdy stwierdzenie okoliczności mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych. Opinia jest zawsze potrzebna, jeżeli ustalenie danej okoliczności wymaga wiedzy specjalnej i nie ma znaczenia, czy organ procesowy sam posiada też taka wiedzę. Organ procesowy (sąd) nie może zastępować biegłego i rezygnować z jego opinii, mimo że ustalenie danej okoliczności wymaga wiedzy specjalistycznej. Sąd nie może odrzucić wszystkich opinii specjalistycznych i przyjąć w sprawie własnego odmiennego stanowiska. Organowi procesowemu nie wolno także zastępować wymaganej opinii innymi dowodami. Kodeks zakłada przecież, że jeżeli stwierdzenie okoliczności wymaga wiedzy specjalistycznej „zasięga się” opinii biegłego, a nie korzysta z innych dowodów. (art. 193 §1).

Fazy: aprioryczna (organ stwierdza okoliczności istotne dla sprawy wymagające wiedzy specjalnej, decyzja o powołaniu biegłego (postanowienie), spodziewanie się otrzymania opinii

Aposterioryczna (ocena opinii - swobodna ocena dowodów, ocena szczegółowa - czy opinia jest jasna, pełna, niesprzeczna, przyjęcie faktu za udowodniony, ocena instancyjna)

Niekiedy kodeks sam określa, iż w danej sytuacji procesowej niezbędne jest powołanie biegłych, wskazując nieraz także ich specjalność, np:

O tym, czy zasięgana opinia będzie u jednego biegłego, czy u kilku, czy też w stosownej instytucji, decyduje organ procesowy, mając na względzie charakter okoliczności i wiedzy specjalnej, do której należy sięgnąć. Kodeks nie przewiduje prymatu opinii instytucji nad opinią biegłego indywidualnego i odwrotnie. Każdy biegły ponosi indywidualną odpowiedzialność za wystawioną opinię przez złożenie podpisu pod nią.

Rodzaje opinii:

W charakterze biegłego nie mogą być powoływani (art. 196):

Warunki jakie musi spełniać kandydat na biegłego:

Biegłym może być także osoba nie będąca obywatelem polskim i zamieszkała za granicą.

Biegli z listy (prowadzi prezes sądu okręgowego, wpis na 5 lat - nie ma zakazu ponownego wpisu) i ad hoc oraz pracownicy określonych instytucji

O dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego wydaje się postanowienie (art. 194). W postępowaniu przygotowawczym postanowienie to doręcza się stronom i ich przedstawicielom procesowym, by mogli się zapoznać z opinią i wystąpić np. o jej uzupełnienie. Postanowienie wydaje sąd lub prokurator oraz nieprokuratorski organ śledztwa lub dochodzenia (ale w pewnych sytuacjach tylko prokurator, np. przy powołaniu biegłych psychiatrów by ocenić stan zdrowia psychicznego oskarżonego).

Powołując biegłego organ procesowy może zastrzec swoją obecność przy przeprowadzaniu przez biegłego niektórych lub wszystkich badań, jeżeli nie wpłynie to ujemnie na wynik badania. Organ powołujący ustala też, czy biegły ma złożyć opinię ustnie, czy też na piśmie.

Do pełnienia czynności biegłego obowiązany jest nie tylko biegły sądowy, lecz także osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie. Wobec osoby, która bezpodstawnie uchyla się od wykonania czynności biegłego, można stosować karę pieniężną porządkową a także aresztowanie porządkowe.

Biegły powinien złożyć przyrzeczenie (art. 197 §1), które zobowiązuje go m.in. do zachowania bezstronności. Biegły sądowy powołuje się na przyrzeczenie złożone przy ustanowieniu go takim biegłym.

Jeżeli po powołaniu biegłego ujawniły się okoliczności wskazujące, że należy on do grona osób, które nie mogą pełnić tej funkcji w procesie, wydana przez niego opinia nie stanowi dowodu, a w miejsce wyłączonego biegłego powołuje się nowego.

Innego biegłego należy powołać, jeżeli ujawnią się powody osłabiające zaufanie do wiedzy lub bezstronności biegłego, albo inne ważne powody (np. długotrwała choroba). Strona powołująca się na istnienie powodów osłabiających zaufanie do biegłego powinna przytoczyć te powody, aby uprawdopodobnić podważenie zaufania do tej osoby.

Opinia o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego jest przez kodeks traktowana wyjątkowo. Nie tylko należy w tej kwestii powołać co najmniej dwóch biegłych, ale jeszcze kodeks zakłada, że nie mogą oni pozostawać w związku małżeńskim ani w innym stosunku, który mógłby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do ich samodzielności. Biegli psychiatrzy powołani do wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego mogą żądać powołania przez organ procesowy do udziału w wydaniu opinii biegłego lub biegłych innych specjalności. A także mogą wnosić, by badanie psychiatryczne oskarżonego było połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym. Orzeka o tym sąd, w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora, do którego zgłaszają taką potrzebę biegli. Na postanowienie służy zażalenie. Biegli, żądając umieszczenia oskarżonego na obserwacji, powinni wykazać, dlaczego jest ona nieodzowna. Gdyby sąd nie podzielał ich opinii, może powołać nowych biegłych, żądając jednak od nich od razu wypowiedzi, co do potrzeby obserwacji oskarżonego. W postanowieniu o skierowaniu oskarżonego na obserwację określa się czas obserwacji, który nie powinien przekroczyć 4 tygodni. Na wniosek zakładu, w którym prowadzi się obserwację, można ją przedłużyć (nawet kilka razy) na max 8 tygodni. O zakończeniu obserwacji biegli niezwłocznie zawiadamiają sąd, który powinien nakazać zwolnienie oskarżonego z zakładu leczniczego.

Powołanym biegłym udostępnia się w miarę potrzeby akta sprawy, w zakresie niezbędnym do wydania opinii i wzywa, gdy to jest niezbędne do udziału w przeprowadzaniu dowodów, np. przy otwarciu zwłok.

Opinia biegłego powinna zawierać:

Osoby biorące udział w wydaniu opinii mogą być następnie przesłuchane jako biegli, osoby zaś, które jedynie uczestniczyły w badaniach - jako świadkowie.

Opinia psychiatrów powinna zawierać stwierdzenia dotyczące zarówno poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia czynu, jak i jego aktualnego stanu zdrowia psychicznego oraz zdolności do udziału w postępowaniu. Nie powinny znajdować się w niej jakiekolwiek oświadczenia złożone przez oskarżonego dotyczące okoliczności popełnienia czynu.

Opinia biegłych podlega ocenie nie tylko od strony jej logiczności i poprawności wnioskowania, ale także co do jej merytorycznej trafności. Dowód ten powinien być więc oceniany pod kątem tego, czy:

Jeśli opinia jest niepełna lub nie jasna albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, można wezwać ponownie tych samych biegłych lub powołać innych.

W celu wyjaśnienia niejasności, niepełności lub sprzeczności organ może przesłuchać biegłego, może też żądać od biegłego dodatkowych wyjaśnień na piśmie albo powołać nowych biegłych. Organ powinien uwzględnić żądanie strony wezwania biegłego w celu zadania pytań, które wyjaśniłyby stronie wątpliwości.

Opinie pozaprocesowe - strony zaciągają specjalistycznych informacji u osób posiadających odpowiednią wiedzę. Strony mogą wnioskować o powołanie osoby, która wystawiła „opinię” w charakterze eksperta, jeśli wykażą niejasność, niepełność lub wewnętrzną sprzeczność poprzedniej opinii. Opinia pozaprocesowa nie stanowi dowodu w sprawie, sąd nie może jej potraktować jako dokumentu, w oparciu, o który mógłby podważyć opinię biegłego i oprzeć na niej rozstrzygniecie. Sąd może ją natomiast potraktować jako informację o możliwym dowodzie w sytuacji, gdy opinia powołanego eksperta nie spełnia wymogów pełnej, rzetelnej opinii.

W razie przesłuchiwania biegłych stosuje się przepisy o przesłuchiwaniu świadków.

  1. Tłumacze, specjaliści

Tłumacz to pomocnik procesowy, który musi zachować obiektywizm, przekazuje bowiem organowi treść wypowiedzi strony lub źródła dowodowego albo dokonuje tłumaczenia pisma.

Art. 204 §1 - Należy wezwać tłumacza, jeżeli zachodzi potrzeba przesłuchania:

1) głuchego lub niemego, a nie wystarcza porozumienie się z nim za pomocą pisma

2) osoby nie władającej językiem polskim

§2 - Należy również wezwać tłumacza, jeżeli zachodzi potrzeba przełożenia na język polski pisma sporządzonego w języku obcym lub odwrotnie albo zapoznania oskarżonego z treścią przeprowadzanego dowodu.

§3 - Do tłumacza stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące biegłych

Specjalista to pomocnik procesowy, którego można następnie przesłuchać w charakterze świadka. Przybiera się go do czynności dowodowych (zabezpieczających) lub czynności wyszukiwania dowodów, ale jest on zobowiązany zachować obiektywizm. Od specjalisty nie będącego funkcjonariuszem organu procesowego odbiera się odrębne przyrzeczenie, w którym zobowiązuje się on m.in. zachować właśnie bezstronność.

Art. 205 §1 - Jeżeli dokonanie oględzin, przesłuchania przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość, eksperymentu, ekspertyzy, zatrzymania rzeczy lub przeszukania, wymaga czynności technicznych w szczególności takich jak wykonanie pomiarów, obliczeń, zdjęć, utrwalenie śladów, można do udziału w nich wezwać specjalistów.

Wobec osób, które bezpodstawnie uchylają się od wykonania czynności tłumacza lub specjalisty, można zastosować pieniężną karę porządkową oraz porządkowe aresztowanie.

  1. Oględziny.

Oględziny jest to zmysłowe zapoznanie się przez organ procesowy z miejscem, rzeczą lub ciałem osoby w celu poznania ich cech i właściwości, z uwagi na ich znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy lub ujawnienia (wykrycia) innego źródła bądź środka dowodowego.

Art. 207 §1 - W razie potrzeby dokonuje się oględzin miejsca, osoby lub rzeczy.

Ślad - każda zmiana w otaczającej rzeczywistości (przestępca zawsze zostawia ślady)

Oględziny poprzedza na ogół zabezpieczenie miejsca popełnienia przestępstwa.

Oględziny pasywne to obowiązek obywatelski. Obejmują: zawiadomienie Policji, udzielenie pomocy ofiarom i zawiadomienie pogotowia.

Ekipa zabezpieczająca (minimum: oficer dochodzeniowy i technik kryminalistyki + prokurator gdy są zwłoki) czeka na ekipę oględzinową.

Z oględzin zawsze obowiązkowo spisuje się protokół (pisany w czasie teraźniejszym, obiektywny - duży formalizm - z załącznikami - szkic miejsca zdarzenia, dokumentacja fotograficzna, ewentualnie film). Można je dodatkowo utrwalić za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk. W toku oględzin można dokonywać też przesłuchań lub innych czynności dowodowych, które okazują się niezbędne. Jeżeli przeprowadzenie oględzin wymaga dokonania czynności technicznych do udziału w nich można wezwać specjalistów.

  1. Oględziny miejsca

Obejmują zarówno pomieszczenia jak i otwartą przestrzeń. Mają charakter statyczny („ogląda się”) i wykrywczy (poszukuje się nieznanych dotąd informacji). Oględziny pomieszczeń podlegają tym samym rygorom co przeszukanie pomieszczeń. Oględziny miejsca przeprowadza się zawsze w obecności przybranych świadków.

Oględziny ogólnoorientacyjne

Oględziny szczegółowe: I faza - statyczna - szczegółowo przyglądamy się śladom, fotografujemy

II faza - dynamiczna - zabezpieczamy ślady

Oględziny końcowe - zapakowanie śladów

Oględziny kontrolne - można przeprowadzić eksperyment, uzupełnić

Oględziny końcowe - protokół, wszystkie czynności muszą być ujęte w protokole

Fotografie kryminalistyczne:

  1. Oględziny rzeczy

Najczęściej oględziny dowodów rzeczowych. Rzeczą jest tu także dokument, jeżeli nie interesuje nas jego treść intelektualna, lecz cechy fizyczne. Jeżeli przedmiot oględzin może ulec przy badaniu zniekształceniu lub zniszczeniu, część tego przedmiotu należy w miarę możliwości zachować w stanie niezmienionym, a gdyby nie było to możliwe, należy ten stan utrwalić w inny sposób (art. 207 §2), np. przez fotografię.

  1. Oględziny osoby

Oględziny ciała osoby żyjącej. Oględziny i badania ciała mogą być przeprowadzone jedynie wtedy, gdy ustawa na to zezwala. Oględziny mogą mieć charakter powierzchowny lub być bardziej szczegółowe. Jeżeli oględziny mogą wywołać uczucie wstydu, powinna ich dokonać osoba tej samej płci, chyba że łączą się z tym szczególne trudności. Osoby płci odmiennej mogą być obecne przy takich oględzinach tylko w razie konieczności (art. 208)

  1. Oględziny zwłok

Oględziny zwłok to oględziny zewnętrzne ciała zmarłego. Oględziny i otwarcie zwłok przeprowadza się, jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci.

Oględzin zwłok dokonuje prokurator (a w postępowaniu sądowym - sąd) z udziałem biegłego lekarza, w miarę możliwości z zakresu medycyny sądowej. W wypadkach nie cierpiących zwłoki oględzin może dokonać Policja z obowiązkiem niezwłocznego powiadomienia prokuratora. Oględzin zwłok dokonuje się na miejscu ich znalezienia, a do czasu przybycia prokuratora i biegłego lub sadu przemieszczać lub poruszać zwłoki można tylko w razie konieczności (art. 209 §3). Do obecności przy oględzinach zwłok można w razie potrzeby, wezwać lekarza, który ostatnio udzielał pomocy zmarłemu jako świadka przybranego, który poprzez posiadane informacje o stanie zdrowia zmarłego może ułatwić ustalenie przyczyny śmierci.

  1. Otwarcie zwłok

Otwarcie zwłok to oględziny wewnętrzne ciała zmarłego. Otwarcia zwłok dokonuje biegły w obecności prokuratora lub sądu. Do tej czynności w postępowaniu przed sądem może być wyznaczony sędzia ze składu orzekającego. Można także dodatkowo wezwać lekarza, który ostatnio udzielał pomocy zmarłemu. Dokonanie otwarcia zwłok przed przybyciem organu procesowego jest niedopuszczalne. Sekcja zwłok odbywa się zazwyczaj w jednostce medycyny sądowej lub w szpitalu. Także z otwarcia zwłok obowiązkowo spisuje się protokół.

Art. 210 - W celu dokonania oględzin lub otwarcia zwłok prokurator albo sąd może zarządzić wyjęcie zwłok z grobu.

  1. Eksperyment procesowy

Eksperyment procesowy to czynność dowodowa przybierająca postać doświadczenia albo odtworzenia przebiegu, stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów. (art. 211)

Eksperyment jako doświadczenie polega na sprawdzeniu możliwości wystąpienia określonych faktów lub zjawisk bądź zbadania możliwości ich spostrzeżenia w określonych warunkach. Natomiast odtworzenie czyli rekonstrukcja, to sprawdzenie, czy zdarzenie mogło mieć określony, zakładany przebieg czy wyglądało inaczej. Doświadczenie nie zawsze musi być przeprowadzane na miejscu zdarzenia, natomiast odtworzenie powinno być dokonywane w miejscu zdarzenia, w warunkach maksymalnie zbliżonych do tych, jakie miały miejsce, gdy zdarzenie to następowało.

Eksperyment służy zatem sprawdzeniu zebranych już dowodów lub istniejących w oparciu o nie wersji śledczych oraz uzyskaniu nowych dowodów.

Eksperyment przeprowadzony na miejscu zdarzenia różni się od oględzin przede wszystkim swoim dynamizmem (ustala się w sposób aktywny czy dane zjawisko mogło mieć miejsce)

W kryminalistyce podkreśla się, że w istocie większą wartość dowodową ma niekiedy negatywny wynik eksperymentu, który wyklucza określone zjawisko, niż pozytywny, który świadczy jedynie o prawdopodobieństwie jego wystąpienia, a nie o tym, że na pewno miało ono miejsce.

Eksperyment procesowy ma charakter czynności niepowtarzalnej. Mogą zatem uczestniczyć w nim strony. Oskarżony jako aktywny uczestnik (np. opisujący przebieg zdarzenia) może się tu pojawić jedynie dobrowolnie.

W toku eksperymentu można dokonywać przesłuchań i innych czynności dowodowych (art.212). Jeżeli eksperyment wymaga przeprowadzenia czynności technicznych, do udziału w nim można wezwać specjalistów.

Z eksperymentu sporządza się protokół. Może on też być rejestrowany aparaturą utrwalającą dźwięk i obraz.

Eksperyment procesowy ≠ eksperyment rzeczowy. Eksperyment rzeczowy przeprowadza biegły w ramach zleconej mu ekspertyzy.

Eksperymentu nie przeprowadza się:

  1. Wywiad środowiskowy i badanie oskarżonego.

Zakres badań osobopoznawczych określa art. 213.

Art. 213 §1 - W postępowaniu należy ustalić tożsamość oskarżonego, jego wiek, stosunki rodzinne i majątkowe, wykształcenie, zawód i źródła dochodu oraz dane o jego karalności.

Jeżeli podejrzany był już prawomocnie skazany, to w celu ustalenia recydywy, lub gdy zarzuca mu się zbrodnię, należy dołączyć do akt postępowania również odpis lub wyciąg wyroku oraz dane dotyczące odbycia kary (art. 213 §2)

W stosunku do żołnierza zbiera się także dane dotyczące przebiegu służby wojskowej, wyróżnień oraz ukarań dyscyplinarnych.

Art. 214 §1 - W razie potrzeby, a w szczególności gdy niezbędne jest ustalenie danych, co do właściwości i warunków osobistych oraz dotychczasowego sposobu życia oskarżonego, sąd a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, zarządza w stosunku do oskarżonego przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez kuratora sądowego lub inny podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach przez Policję.

Wywiad środowiskowy zarządza w razie potrzeby sąd a w postępowaniu przygotowawczym prokurator. W następujących sytuacjach przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest obligatoryjne (art. 214 §2):

Wywiadu można nie przeprowadzać, gdy oskarżony nie ma w kraju stałego miejsca zamieszkania. (art. 214 §3). Do kuratora stosuje się odpowiednio przepisy o wyłączeniu sędziego (o wyłączeniu orzeka sąd lub prokurator (postępowanie przygotowawcze)). W razie potrzeby kurator może korzystać z pomocy Policji. Wynik wywiadu powinien zawierać zwięzły opis dotychczasowego życia oskarżonego oraz dokładne informacje o jego środowisku, w szczególności rodzinnym, szkolnym lub zawodowym oraz o jego stanie majątkowym i źródłach dochodu, stanie zdrowia i nadużywaniu przez niego alkoholu lub środków odurzających lub psychotropowych, a także własne spostrzeżenia kuratora.

Dane o osobach, które dostarczyły informacji w ramach wywiadu, kurator ujawnia jedynie na żądanie sądu, lub - w postępowaniu przygotowawczym - prokuratora.

  1. Dokumenty

Dokumentem w rozumieniu prawa procesowego jest stwierdzenie pismem ręcznym, maszynowym lub drukiem okoliczności istotnej dla postępowania. Dla postępowania istotna może być zarówno jego zawartość intelektualna, jak i postać zewnętrzna (oryginał, kopia), sam autor. Dokument stanowi w takiej sytuacji samoistne źródło dowodowe i podlega odczytaniu - środek dowodowy to treść dokumentu. Gdy przedmiotem jest autentyczność dokumentu - dokument to dowód rzeczowy.

Podział dokumentów:

Zgodnie z art. 393 dokument prywatny może być dowodem w sprawie, jeżeli nie powstał podczas postępowania karnego i dla jego celów.

  1. Taśma filmowa lub magnetofonowa

Taśma filmowa lub magnetofonowa to samoistny dowód stanowiący zapis obrazu bądź dźwięku. Sam zapis - środek dowodowy, odtworzenie go - sposób przeprowadzenia dowodu. Kodeks zakłada, że czynność objęta obowiązkiem zaprotokołowania może być nagrana za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, a niekiedy wręcz nakazuje dokonanie takich utrwaleń. Zapis stanowi wówczas załącznik do protokołu. Utrwalenie przewidziane jest także w odniesieniu do rozmów telefonicznych i innych. Utrwalenia dźwięku z przebiegu rozprawy może dokonywać strona na własny użytek za zgodą sądu (art. 358). Przedstawicielom mediów sąd może zezwolić także na utrwalenie obrazu (art. 357). Kodeks wprost zakłada wykorzystanie wszelkich zapisów obrazu lub dźwięku przy odtwarzaniu zaginionych akt.

Zapis obrazu lub dźwięku może powstać poza postępowaniem karnym jako efekt działań operacyjnych i sprawdzających Policji, ABW, CBA i SWW podejmowanych w ramach uprawnień płynących z ustaw o tych organach. Rejestracja może być także efektem działania osoby trzeciej zupełnie przypadkowo lub w sposób kontrolowany. Takie rejestracje mogą być wprowadzone do postępowania karnego, przy czym powinny być one poddane uprzednio opinii biegłego i oględzinom rzeczoznawczym. Przyjmuje się przy tym, że istnieje pełna możliwość zbadania fałszerstwa zapisu.

  1. Fotografia

Fotografia - statyczny zapis obrazu zdarzenia i jego fragmentów, śladów i dowodów przestępstwa, rzeczy albo osoby.

Fotografia ujawniająco-zabezpieczająca

Fotografia utrwalajaca przebieg czynności

Fotografia rejestracyjna

  1. Okazanie (rekognicja)

Okazanie (rekognicja) - skoncentrowanie osoby przesłuchiwanej na określonym przedmiocie percepcji zmysłowej przedstawionym jej w grupie innych przedmiotów tej percepcji. Jej sens sprowadza się do identyfikacji przedmiotu poznania. Jednym z efektów okazania może być rozpoznanie. Okazanie stanowi odrębna dowodową czynność procesową, w wyniku której uzyskuje się dowód w postaci oświadczenia o rozpoznaniu (lub nie) danej osoby lub rzeczy w efekcie percepcji zmysłowej. Sporządza się niego protokół. Powinno być przeprowadzone tak, by wyłączyć sugestię. Okazywana osoba/przedmiot powinny być zaprezentowane w grupie innych osób/rzeczy. Co do osób kodeks wymaga, aby okazywany znajdował się w grupie obejmującej łącznie co najmniej 4 osoby.

Wyróżnia się:

  1. Konfrontacja

Konfrontacja (art. 172) dotyczy osób przesłuchiwanych, polega na skonfrontowaniu ich, czyli stawieniu wzajemnie do oczu w celu wyjaśnienia sprzeczności zawartych w ich dotychczasowym zeznaniu czy wyjaśnieniu. Przesłuchuje się ich zadając wzajemnie(na przemian) pytania dotyczące kwestii rozbieżnych, które teraz podtrzymują lub zmieniają. Można konfrontować świadków jak i oskarżonych, świadków z oskarżonymi lub biegłych, teoretycznie opinię biegłego z zeznaniami świadków. Służy ona ocenie wiarygodności każdego z nich. Nie jest obowiązkowa, jednak sąd powinien ją zarządzić zawsze, jeżeli może się to przyczynić do prawidłowego ustalenia stanu faktycznego. Konfrontacja staje się bezprzedmiotowa jeżeli chcemy konfrontować biegłego z podejrzanym (obrońca ma prawo zadawać pytania). Dobra konfrontacja to wyjaśnienie sprzeczności, więc jedna strona musi przyznać się do błędu. Forma: kartka - dzieli się ją na pół, pisze pytanie i notuje odpowiedzi.

Dowodowe czynności poszukiwawcze

  1. Zatrzymanie rzeczy. Przeszukanie.

Czynności te wkraczają w wolności i prawa osobiste obywateli w zakresie wolności i tajemnicy komunikowania się oraz nienaruszalności mieszkania. Wydanie rzeczy oraz przeszukanie oraz decydowanie o dalszym losie rzeczy należy w postępowaniu sądowym - do sądu, a w przygotowawczym - do prokuratora. Na postanowienie dotyczące przeszukania i zatrzymania rzeczy oraz na inne czynności przysługuje zażalenie osobom, których prawa zostały naruszone. Zażalenie rozpoznaje prokurator nadrzędny, a na niedecyzyjne czynności organów nieprokuratorskich - prokurator nadzorujący postępowanie przygotowawcze.

Zatrzymanie rzeczy obejmuje:

Rzeczy podlegające zatrzymaniu należy wydać na żądanie sądu lub prokuratora, a w wypadkach niecierpiących zwłoki także na żądanie Policji lub innego uprawnionego organu. Osobę mającą rzecz podlegającą wydaniu wzywa się do jej wydania dobrowolnie, w razie odmowy można przeprowadzić odebranie z użyciem przemocy, jeżeli jest to konieczne. Zatrzymania (odebrania) rzeczy należy dokonywać z umiarem i poszanowieniem godności osób, których czynność ta dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości. Jeżeli wydania żąda organ nie będący prokuratorem (lub sądem), powinien on przedstawić danej osobie postanowienie sądu lub prokuratora, w którym rzecz ta jest określona, a gdy uzyskanie takiego postanowienia nie jest możliwe (z uwagi na niecierpiącą zwłoki sytuację) nakaz kierownika swojej jednostki albo legitymację służbową. Organ taki powinien niezwłocznie wystąpić o zatwierdzenie zatrzymania, jeżeli rzecz wydano lub odebrano, a osoba, która rzecz wyda, może żądać sporządzenia i doręczenia jej postanowienia o zatwierdzeniu zatrzymania, które wówczas należy doręczyć jej w terminie 14 dni, a gdyby doszło do przeszukania i odebrania rzeczy - w ciągu 7 dni. Jeżeli w tym terminie nie doszło do zatwierdzenia zatrzymania (odebrania) rzeczy, należy rzeczy te niezwłocznie zwrócić osobie uprawnionej, a gdyby ich posiadanie było zabronione - przekazać właściwemu urzędowi lub instytucji. Zwrot taki nie jest jednak niezbędny, jeżeli doszło do dobrowolnego wydania rzeczy, a wydający nie żądał doręczenia mu zatwierdzenia.

Z zatrzymania sporządza się protokół.

Zatrzymanie przesyłek, korespondencji i danych informatycznych.

Aktualnie urzędy, instytucje i podmioty prowadzące działalność w dziedzinie poczty lub telekomunikacji oraz urzędy celne i instytucje oraz przedsiębiorstwa transportowe są obowiązane wydać sądowi lub prokuratorowi na ich żądanie zawarte w postanowieniu i w zakresie wskazanym w tym orzeczeniu:

Na postanowienie przysługuje zażalenie. (postanowienie dostarcza się adresatowi korespondencji, abonentowi telefonu i nadawcy, ale doręczenie takie można odroczyć). Urzędy, instytucje i inne podmioty prowadzące działalność telekomunikacyjną obowiązane są ponadto na żądanie sądu lub prokuratora niezwłocznie zabezpieczyć na czas określony podany w postanowieniu, nie dłuższy niż 90 dni, dane informatyczne przechowywane w urządzeniach zawierających te dane na nośniku lub w systemie. Zajęte przesyłki, wykazy i nośniki może otwierać lub zarządzić ich otwarcie jedynie sąd lub prokurator.

Kontrola korespondencji może nastąpić przed postępowaniem jako czynność operacyjno-rozpoznawcza Policji, ABW, CBA możliwa w pewnych kategoriach spraw i pod kontrolą Prokuratora Generalnego.

Przeszukanie.

Przeszukanie to wykrywcza czynność dowodowa, będąca jednocześnie środkiem przymusu pozwalającym na legalne wykroczenie w sferę konstytucyjnie gwarantowanych praw i wolności osobistych w postaci nietykalności osobistej i nienaruszalności mieszkania.

Przeszukanie może nastąpić jedynie w celu:

Przeszukanie może objąć:

Przeszukanie może nastąpić jedynie wtedy, gdy istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wskazane rzeczy tam się znajdują.

Przeszukania mogą dokonać:

Zasady dokonywania przeszukań:

Unikamy efektu Rozentala - ciąg selekcyjny - przewodnik psa nie powinien znać, o który zapach chodzi, bo może psu zasugerować.

Tryb przeszukiwania

  1. Osobę, u której ma nastąpić przeszukanie, należy przed przystąpieniem do tej czynności zawiadomić o jej celu i wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów. Okazuje się jej postanowienie sądu lub prokuratora, nakaz kierownika jednostki lub legitymację służbową. Podczas przeszukania ma prawo być obecna osoba, u której się go dokonuje oraz osoba przybrana przez prowadzącego czynność, nadto osoba wskazana przez podlegającego przeszukaniu, ale tylko jeżeli nie uniemożliwia to przeszukania albo nie utrudnia go w istotny sposób. Przeszukanie może nastąpić także pod nieobecność właściciela czy posiadacza lokalu - należy wówczas do przeszukania przywołać przynajmniej jednego dorosłego domownika lub sąsiada.

  2. Jeżeli osoba, u której dokonuje się przeszukania, oświadcza, że znalezione pisma lub dokumenty zawierają wiadomości objęte tajemnicą państwową, służbową lub inną chronioną ustawą, albo mają charakter osobisty, organ przeprowadzający czynność przekazuje je niezwłocznie (bez ich odczytania) prokuratorowi lub sądowi w opieczętowanym opakowaniu. Nie dotyczy to dokumentów objętych tajemnicą inną niż państwowa, jeśli ich posiadaczem jest osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa oraz pism o charakterze osobistym, jeśli osoba podejrzana jest ich autorem, adresatem lub posiadaczem.

  3. Pisma i dokumenty dotyczące tajemnicy obrończej. Jeżeli osoba, u której dokonuje się przeszukania oświadczy, że znalezione pisma obejmują okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy, organ dokonujący czynności pozostawia je przeszukiwanemu bez zapoznawania się z ich treścią lub wyglądem. Gdyby zaś oświadczenie takie składała osoba nie będąca obrońcą i budziłoby ono wątpliwości, organ przekazuje dokumenty w opieczętowanym opakowaniu sądowi, który po zapoznaniu się z nimi zwraca je w całości lub części w opieczętowanej postaci osobie, od której je zabrano, bądź wydaje postanowienie o ich zatrzymaniu dla celów postępowania, na co służy zażalenie.

  4. W zakresie wykorzystania dokumentacji zawierającej tajemnicę lekarską w postępowaniu przygotowawczym decyduje prokurator.

  5. Uwagi 2-4 odnoszą się także do rzeczy wydawanych bez dokonywania przeszukania.

  6. Z czynności przeszukania sporządza się protokół. Powinien on (poza ogólnymi wymogami z art. 148) zawierać oznaczenie sprawy, podanie dokładnej godziny rozpoczęcia i zakończenia czynności, dokładną listę zatrzymanych rzeczy wraz z ich opisem, wskazane postanowienie sądu lub prokuratora lub wzmiankę o zatwierdzeniu czynności. Zatrzymane przedmioty oddaje na przechowanie osobie godnej zaufania lub zabiera. Osobie zainteresowanej należy wręczyć pokwitowanie stwierdzające, jakie przedmioty i przez kogo zostały zatrzymane. W przypadku zajęcia przedmiotów ulegających szybkiemu zniszczeniu lub takich, których przechowywanie byłoby połączone z nadmiernymi kosztami lub trudnościami lub powodowałoby znaczne obniżenie wartości rzeczy, można sprzedać je bez przetargu za pośrednictwem odpowiedniej jednostki handlowej. O czasie i warunkach sprzedaży należy w miarę możliwości powiadomić oskarżonego i inne zainteresowane osoby. Uzyskaną sumę przekazuje się do depozytu sądowego. Jeżeli zajęto przedmioty lub substancje niebezpieczne dla zdrowia, należy przechowywać je w miejscu zapewniającym ich należyte zabezpieczenie, a gdy łączy się to z nadmiernymi kosztami lub niebezpieczeństwem powszechnym, sąd na wniosek prokuratora, po zasięgnięciu opinii biegłego może zarządzić ich zniszczenie w całości lub w części.

  7. Rzeczy zbędne (takie, które nie mają znaczenia ani dla ustalenia istoty przestępstwa, ani dla wykrycia sprawcy) a także rzeczy zatrzymane bez uprzedniego postanowienia sądu i gdy w ciągu 7 dni nie zatwierdzone zostanie przeszukanie i ich zajęcie - należy niezwłocznie zwrócić. W razie sporu co do własności tych rzeczy osoby zainteresowane odsyła się na drogę procesu cywilnego, w razie wątpliwości komu rzecz wydać oddaje się ją do depozytu sądowego albo oddaje się osobie godnej zaufania (ale przedmioty o wartości artystycznej lub historycznej oddaje się do przechowania właściwiej instytucji, np. muzeum). W razie przekazania rzeczy do depozytu (brak danych o uprawnionym do odebrania rzeczy) i nieodebrania jej - rzecz ulega przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa.

Kontrola osobista i przeglądanie bagaży lub sprawdzanie ładunku.

Dopuszcza się to w ramach działań operacyjnych m.in. Policji, CBA, ABW. Dopuszcza się te działania w razie „istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary”, a objętego zakresem działań wykrywczych i zapobiegających tych organów.

Kontrola osobista - osoba jej poddana może przybrać do tej czynności osobę przez siebie wskazaną, policjant może przybrać do obecności osobę trzecią, jeśli uzna to za konieczne. Kontrola powinna odbyć się w miejscy niedostępnym dla osób postronnych i być dokonywana w miarę możliwości za pośrednictwem osób tej samej płci.

Przeszukiwanie bagaży i sprawdzanie ładunku - możliwe w portach, na dworcach w środkach transportu lądowego, wodnego i powietrznego i powinno odbywać się w obecności posiadacza albo przedstawiciela przewoźnika, spedytora lub agenta morskiego. Gdy nie można zapewnić obecności tych osób policjant może przejrzeć zawartość bagaży lub sprawdzić ładunek bez ich obecności, jeżeli z posiadanych informacji wynika, że zwłoka może spowodować zagrożenie dla życia, zdrowia ludzkiego lub mienia lub gdy istnieje możliwość zniszczenia lub utracenia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie albo podlegających zajęciu w postępowaniu karnym.

Wszelkie czynności dokumentuje się jedynie w notatniku służbowym, jednak na żądanie osoby uprawnionej (poddanej kontroli osobistej, spedytora, przewoźnika itd.) sporządza się protokół. Na sposób przeprowadzenia czynności przysługuje zażalenie do właściwego miejscowo prokuratora.

Kontrola i utrwalanie rozmów

      1. Podsłuch przedprocesowy

Dopuszczony jest w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczej podejmowanej w celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców a także uzyskania i utrwalenia dowodów. Uprawnione do założenia podsłuchu są: Policja, CBA, ABW i SKW. Jest to dopuszczalne bądź w zakresie enumeratywnie wyliczonych przestępstw (art. 237 §3), bądź w zakresie przestępstw ściśle zwianych ze szczególnymi zadaniami danego organu.

Procesowa kontrola i utrwalanie obejmuje kontrolę i utrwalanie rozmów telefonicznych oraz innych rozmów lub przekazów informacji.

Kontrolę i utrwalanie rozmów lub innych przekazów zarządzić może jedynie sąd na wniosek prokuratora. W wypadkach nie cierpiących zwłoki także prokurator, który jednak powinien w ciągu 3 dni wystąpić do sądu o zatwierdzenie decyzji, a sąd powinien wydać postanowienie w ciągu 5 dni. W razie nie uzyskania zatwierdzenia utrwalone już zapisy podlegają zniszczeniu. Kontrola może być zarządzona najwyżej na okres 3 miesięcy z możliwością przedłużenia w szczególnie uzasadnionym wypadku na dalsze maksimum 3 miesiące. Należy ją przerwać niezwłocznie w razie ustania przyczyn. Po zakończeniu sąd zarządza zniszczenie zapisów, które nie mają znaczenia dla postępowania.

Kontrolą można objąć:

Na każde postanowienie dotyczące kontroli (także jej przedłużenia, odmowy itd.) służy zażalenie.

Prawo odtwarzania zapisów ma sąd lub prokurator, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki za zgodą sądu lub prokuratora także policja. Prawo zapoznania się z rejestrem przeprowadzonych kontroli w postępowaniu przed sądem ma sąd, a w postępowaniu przygotowawczym - prokurator.

Inne sposoby wykrycia dowodów

    1. Zakup kontrolowany (transakcja pozorna)

Zakup kontrolowany to niejawne nabycie lub przejęcie przedmiotów, pochodzących z przestępstwa, ulegających przepadkowi albo których posiadanie jest zabronione, a także przyjęcie lub wręczenie korzyści majątkowej (tzw. kontrolowana łapówka). Może to być dokonane jedynie przy posiadaniu wiarygodnych informacji o przestępstwie dla ich sprawdzenia, wykrycia sprawców i uzyskania dowodów i wymaga zgody właściwego prokuratora, a dla ABW, CBA i SKW zgody Prokuratora Generalnego. Można użyć tu funkcjonariuszy z dokumentami uniemożliwiającymi ustalenie ich danych. Ich czynności nie mogą jednak wyczerpywać znamion przestępstwa, a także polegać na nakłanianiu do udzielenia lub przyjęcia korzyści majątkowej.

    1. Nadzorowanie tajne

Nadzorowanie tajne - zarządzane jest wszczęciem postępowania karnego w celu udokumentowania niektórych przestępstw lub ustalenia tożsamości osób w tych czynach uczestniczących albo przejęcia przedmiotów przestępstwa. Obejmuje ono przemieszczanie, przechowywanie i obrót przedmiotami przestępstwa, a organy i instytucje państwowe są wówczas zobowiązane dopuścić do dalszego przewozu przesyłki zawierającej przedmiot przestępstwa. Decyzję podejmują odpowiednio: Komendant Główny bądź wojewódzki Policji, Szef ABW, SKW, powiadamiając o tym niezwłocznie właściwego prokuratora, przy czym szef ABW i SKW - Prokuratora Generalnego, który może nakazać zaniechanie czynności.

    1. Tajny agent policji

Tajny agent policji (konfident, tajny współpracownik) - osoba, która - ukrywając własną tożsamość i związki z Policją lub służbami bezpieczeństwa - wchodzi w kontakt z grupą przestępczą w celu ujawnienia przestępstwa i wykrycia jego sprawców. Może on korzystać z dokumentów ukrywających jego prawdziwą tożsamość. Tajny agent z założenia nie jest sprawcą przestępstwa. Jest osobą z zewnątrz, wchodzi w środowisko przestępcze, w którym jego rola ma być podrzędna, bądź nawiązuje jedynie kontakt z pojedynczym sprawcą, aby ułatwić wykrycie przestępstwa i jego sprawców. Możliwe jest uczynienie go świadkiem incognito.

Czynności dowodowe obejmują:

  1. wykrycie, zbieranie, zdobywanie

  2. zabezpieczenie

  3. wprowadzenie do procesu

  4. przeprowadzenie

  5. ocenienie

Przejaw kontradyktoryjności postępowania,

gł. postępowanie przed sądem


Wyszukiwarka