MAKROEKONOMIA

Makroekonomia zajmuje się gospodarką jako całość, gospodarka jest obiektem badawczym.

Wielkości, którymi posługuje się makro są „agregaty” albo wielkości makroekonomiczne.

Agregacja przez sumowanie- dodawanie czynników agregatów poszczególnych rodzajów.

Agregat - czynnik

Są 3 rodzaje agregatów:

• zasób - dotyczy tu danego momentu czasu (konkretna data)

• strumień - agregat, który odnosi się do przedziału czasu (od-do), zawsze ma początek i koniec

- ratio - stosunek dwóch strumieni (agregatowa cena)

Ceny wykorzystywane w agregacji:

• wartość produkcji

• produkt krajowy brutto (PKB)

Agregaty, które oblicza się przy pomocy ceny liczone są w dwojaki sposób

1) w cenach bieżących (rynkowych) - ceny, które wtedy na rynku obowiązywały

2) kiedy liczymy w cenach bazowych* lub ze stałych

*- pierwszy etap badanego okresu

Wpływ inflacji- stosujemy tu cenę bazową i bieżącą aby wyłuskać z agregatu wpływ lub obciążenie inflacją.

Agregat w cenach bieżących nazywamy nominalnym

Agregat w cenach bazowych nazywamy realnym

Deflator PKB: (PKB nominalne / PKB realne) x 100%

Deftator - indeks ogólnego poziomu cen.

Deflator wyraża w procentach, w jaki sposób agregat zmienił się pod wpływem ceny.

Deflowanie oznacza „czyszczenie” agregatów z inflacyjnego wpływu na ceny z inflacji. Na ile inflacja obciąża agregat.

Sądy pozytywne i normatywne- jeżeli jakieś stwierdzenie oddaje stan „jaki jest” to mówimy, że stwierdzenie jest pozytywne, „jak jest”, „sądy wartościujące” + „jak powinno być” - to wtedy mówimy, że ten sąd jest normatywny.

Ojcem Makroekonomii jest John M. Keynes

Schematy ruchu okrężnego w gospodarce narodowej (Modele Keynes-a)

Model 1

Założenia:

• tylko 2 grupy podmiotów: gospodarstwo i przedsiebiorstwo

• w tym modelu są tylko 4 strumienie: 2 rzeczowe i 2 pieniężne

• gospodarka jest zamknięta, nie ma państwa

• przedsiębiorstwo wytwarza tylko dobra konsumpcyjne, nie ma produkcji środków produkcji

Model 2

Założenia:

• oszczędzanie - nie wszystko wydajemy (S)

• musi się pojawić bank

• inwestycje (I)

• podstawowy warunek równowagi gospodarczej: S=I

• 2 nowe strumienie: oszczędności i inwestycje, traktuje je w dwojaki sposób:

- S i I - jako wielkości planowane - podmioty dokonują zamierzeń => S > I , S < I

- S i I - jako wielkości faktyczne - pieniądze są w bankach, inwestorzy przychodzą po kredyty => S = I

• pojawia się strumień dóbr i usług produkcyjnych (środki produkcji)

• gospodarka jest otwarta

Model 3

Założenia:

• pojawia się państwo (P)

• państwo: nie kieruje się zyskiem, ma w swoich rękach prawo, widzi to z góry a nie ze strumienia

• największy nabywca na rynku - państwo

1 - Państwo jest nabywcą

PKB - Produkt krajowy brutto - wartość dóbr i usług wytworzonych przez czynniki produkcji umiejscowione w danym kraju. Można go mierzyć za pomocą trzech równorzędnych metod (x) - jako sumę wartości dodanej w procesie produkcji, sumę dochodów czynników wytwórczych łącznie z zyskami otrzymywanymi przez przedsiębiorców oraz jako sumę wydatków na dobra FINALNE.

Dobro finalne to takie, które trafia do ostatecznego nabywcy.

PKB w cenach rynkowych - jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi za dobra i usługi

PKB w cenach czynników wytwórczych - jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich.

PKB wyrażony w cenach rynkowych jest więc wyższy od PKB w cenach czynników produkcji o wielkość podatków pośrednich (pomniejszoną o sumę ewentualnych subsydiów do dóbr i usług)

PNB - Produkt narodowy brutto - jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB jest równy PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu własności za granicą.

PNN = PNB - Amortyzacja

Amortyzacja, zwana inaczej zużyciem kapitału trwałego, jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia.

Dochód narodowy - jest to produkt narodowy netto PNN wytworzony w gospodarce. Oblicza się go przez odjęcie Amortyzacji od PNB w cenach czynników produkcji.

16.11.2002

PAŃSTWO

1 etap - od starożytności do XVI/XVII Państwo od czasu do czasu pojawiało się w gospodarce, tworząc sprzyjające warunki, organizując wyprawy i podboje handlowe, tworząc prawo i pieniądze, wreszcie ustalając podatki.

2 etap - Koniec XVIII i początek XIX najlepiej jak można działa mechanizm rynkowy. A Smith opisuje go jako mechanizm „niewidzialnej ręki”- sprawiedliwy weryfikator ludzkich prac, rynek przywracający równowagę, rynek prac w alokacje zasobów. Rynek ten komplikował się na początku XIX z powodu kryzysu gospodarczego.

1825 r - I kryzys

1870 - I ustawa Shermana ustawy antymonopolowej - mająca chronić rynek.

1929-33 - „Wielki kryzys” opóźnił gospodarkę o kilkanaście lat

Rynek w XX wieku nie funkcjonował tak jak za czasów Smitha

Funkcje:

• Tworzenia ładu prawno-instytucjonalnego - Państwo tworzy prawo, powołuje instytucje do życia, które stoją na straży prawa.

• Alokacyjna - rozdzielenie rzadkich zasobów - Państwo realizuje funkcje bezpośrednio gdy tworzy sektor własności państwowej, ustawodawstwa antymonopolowe, wspieranie sektoru prywatnego przez prywatyzację, usuwanie negatywnych efektów zewn. Towarzyszących działalności gospodarczej (degradacja środowiska)

• Redystrybucyjna - działanie państwa w strefie wtórnego podziału dochodowego narodu

• Stabilizująca - antykrytyczna - łagodzi wahania gospodarki i stabilizuje ją

DETERMINANTY DOCHODU NARODOWEGO

Miarą wzrostu w gospodarce są agregaty (PKB, PNB, PNN i dochody rozporządzalne).

Jeżeli ma być wzrost Dochodu Narodowego to trzeba inwestować. Inwestycje brutto:

• odtworzeniowe

Inwestycje netto - nowe inwestycje zrealizowane w danym roku, prowadząc do zwiększenia dochodu narodowego

AD = G + C + I : popyt kraju - zapotrzebowanie wszystkich podmiotów na dobra i usługi w danym kraju w danym roku.

AD - agregatowy popyt czyli zapotrzebowanie wszystkich podmiotów na dobra i usługi w danym kraju w danym roku.

C - popyt gospodarstw domowych - popyt konsumpcyjny - na dobra i usługi

I - popyt inwestycyjny - na materiały i urządzenia

G - Popyt Państwa albo rządu

C - Popyt na dobra jest uzależniony od wielkości dochodu narodowego per capita oraz od zmian tego dochodu

Skłonności do konsumpcji:

S/y - skłonność do oszczędzania

C/y - skłonnośc do konsumpcji

S/y + C/y = 1

Funkcje Państwa:

1. Tworzenia ładu instytucjonalno-prawnego - tworzenie norm prawnych oraz instytucji chroniących własność prywatną i prawa większych zbiorowości; społeczeństwa jako całości, organizowanie sprawnego systemu obiegu informacji ekonomicznej, ustanawianie zasad funkcjonowania instytucji obsługujących rynek (giełda, bank), zasad prowadzenia działalności gospodarczej.

2. funkcja alokacyjna - rozdzielania - podejmowanie działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych

3. funkcja stabilizacyjna - polega na podejmowaniu prze państwo działań stabilizujących gosp. przez realizację głównie takich celów jak: osiągnięcie i utrzymanie w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, wyeliminowanie lub przynajmniej ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia, zmniejszenie amplitudy wahań poziomu aktywności gosp. oraz najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji.

4. funkcja redystrybucyjna - polega na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych różnic dochodowych i majątkowych. Głównymi instrumentami są: system podatkowy, wydatki budżetowe (emerytury, renty, zasiłki inwalidzkie i chorobowe dla bezrobotnych, dodatki rodzinne i mieszkaniowe itd.), składki na ubezpieczenia społeczne oraz systemy różnego rodzaju opłat i cen.

Argumenty „za” ingerencją państwa w gosp.

1. konieczność zabezpieczenia systemu gosp. od strony instytucjonalno-prawnej

2. niedoskonałość rynku i konkurencji w praktyce

3. występowanie negatywnych efektów zewnętrznych (zatruwanie środowiska naturalnego, natężenie hałasu)

4. istnienie dóbr publicznych (oświetlenie ulic, policja)

5. istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych (narkotyki, alkohol, tytoń) lub korzystnych społecznie (szczepionki, książki)

6. występowanie takich zjawisk jak duże wahania aktywności gosp., bezrobocia, niepełne wykorzystanie mocy wytworzonych oraz inflacja

7. istnienie pozbawionych opieki ludzi starych, niedołężnych, upośledzonych i chorych

8. powstanie zbyt dużych różnic dochodowych i majątkowych

Argumenty „przeciw” ingerencji państwa w gosp.:

1. pojawianie się stanów nierównowagi

2. zniekształcone informacje

3. zmniejszona elastyczność systemu gosp. (biurokracja)

4. wysokie koszty interwencjonalizmu

5. osłabienie bodźców związanych z rynkiem

6. nie reprezentatywność państwa

7. ograniczenia wolności jednostki i hamowania ustalonej inicjatywy

Determinanty dochodu narodowego w teorii Keynes'a:

Wydatki na konsumpcję i inwestycje decydują o wielkości produkcji i usług oraz tym samym o dochodach potrzeb pracowników i państwa.

Krzywa Phillips'a

Krzywa ta wyraża zależność miedzy stopą inflacji a stopą bezrobocia. Przy wysokiej stopie inflacji występuje niska stopa bezrobocia i na odwrót

Inflacja - Proces wzrostu ogólnego poziomu cen

Do bezrobotnych zalicza się osoby w wieku produkcyjnym, które są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na określonych warunkach występujących w gospodarce oraz pozostają bez pracy, pomimo poszukiwania pracy.

Ćwiczenia:

Współczynnik aktywności zawodowej:

Sr - Zasób siły roboczej

Lp - Liczba ludzi czynnych zawodowo

Z - Zasób zatrudnionych

B - Zasób bezrobotnych

Stopa bezrobocia:

Wykład Makro 14.12.2002

Mnożnik inwestycyjny - informuje, jak zmienia się dochód narodowy pod wpływem zmiany autonomicznych wydatków inwestycyjnych. Gdy mnożnik
, przyrost wydatków inwestycyjnych o 1000 powoduje wzrost dochodu narodowego o 3000. Mnożnik zawsze jest większy od 1, bowiem każda zmiana w wydatkach inwestycyjnych uruchamia łańcuch zmian w wydatkach konsumpcyjnych.

Wysokość mnożnika zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji, co wynika ze wzoru:

- krańcowa skłonność do konsumpcji

Im krańcowa skłonność do konsumpcji jest wyższa, tym mnożnik jest wyższy.

Mnożnik jest więc odwrotnością krańcowej skłonności do oszczędzania. Im ta skłonność jest wyższa tym mnożnik mniejszy.

Równowaga gospodarki

Wg Neoklasyków	Wg KEYNES'a
- pojmowali równowagę tylko w długim okresie czasu - elastyczne ceny, płace. Dzięki tej elasty- czności rynek usuwa się ze stanu nierównowagi do punktu E - w punkcie E równowagi, gospodarka pracuje przy pełnych możliwościach i przy pełnym zatrudnieniu	- pokazuje równowagę w krótkim okresie czasu - ceny, płace są lepkie, nieczęsto się zmieniają (monopole, oligopole), nie ma elastyczności - przy każdym poziomie mocy wytwórczych i każdym poziomie zatrudnienia (bezrobocie) gospodarka ma znaleźć się w równowadze

Rynek pracy:

Rynek w którym przedmiotem transakcji jest siła robocza

1 - Popyt na siłę roboczą

2 - Podaż siły roboczej

3 - Większy popyt na pracę

4 - Większa podaż pracy (bezrobocie)

Popyt na siłę roboczą - zapotrzebowanie na siłę roboczą lub pracę, którą zgłaszają przedsiębiorcy

Podaż siły roboczej - ilość siły roboczej na rynku („ilość rąk gotowych do pracy”)

Wiek produkcyjny - wszyscy ludzie w przedziale wiekowym: 18-65 lat

Podział ludzi w wieku produkcyjnym:

1. Zasoby aktywne (chcący pracować, zdolni fizycznie i psychicznie a także szukające pracy)
a. Zatrudnieni

b. Bezrobotni

2. Zasoby bierne - wyłączeni ze względu na stan fizyczny i psychiczny a także nie szukający pracy

Bezrobocie - człowiek w wieku produkcyjnym, fizycznie i psychicznie zdolny do pracy, chcący pracować ale nie może jej znaleźć

Rodzaje bezrobocia:

1. Ze względu na źródła powstawania:

a. Frykcyjne - krótkookresowe, (częsta zmiana miejsca zamieszkania, ludzie zmieniający zawód, absolwenci którzy zaraz po szkole szukają pracy)

b. Strukturalne - długookresowe, niedopasowanie popytu z podażą jest wynikiem zmian strukturalnych w gospodarce albo rezultatem gałęzi schyłkowych (górnictwo, hutnictwo, przemysł drzewny)

c. Koniunkturalne - jest wynikiem koniunktury a więc spadku agregatowego popytu.

2. Ze względu na stopień jawności:

a. Jawne - ogólnie znane (podawane w roczniku statystycznym, wszyscy mają dostęp)

b. Ukryte - Nie widać go

Założenia KEYNESa:

1. bada gospodarkę jako całość a nie poszczególne rynki

2. wykorzystuje wielkości makroekonomiczne (agregaty) przyjmując, że wielkości mikroekonomiczne nie mają wpływu na ocenę gospodarki narodowej

3. przyjmuje w analizie krótki okres a nie długi, uważa że długi okres czasu (neoklasycy) zaciera poszczególne wahania i podzielił agregaty na dwie grupy:

• na zmienne zależne (skutek)

• na zmienne niezależne (przyczyna)

Teoria bezrobocia wg NEOKLASYKÓW

Rynek ma taki mechanizm, który powoduje że stany nierównowagi mogą być zlikwidowane, jeżeli przyjmie się elastyczne płace i ceny.

Wg Neoklasyków jest to zjawisko dobrowolne ale nie wynika z woli bezrobotnych. O tyle jest dobrowolne, że społeczeństwo zaakceptowało takie instytucje, które przyczyniają się do utrzymywania bezrobocia. Nie pozwalają na obniżanie stawek płac (nie rynek jest winny bezrobociu, tylko przyczyniają się dwie instytucje: związki zawodowe i Państwo, które ustala płace minimalną czyli taką, poniżej której pracodawca nie może zejść.

Teoria bezrobocia wg KEYNES'a

Bezrobocie jest zjawiskiem przymusowym bo nie zależy od instytucji, rynku pracy. Uważa, że źródło tego bezrobocia powstaje gdzie indziej a mianowicie na rynku dóbr i usług.

Rynek dóbr i usług wpływa na rynek pracy.

Teoria naturalnego bezrobocia wg FRIEDMANa

Gdyby przyjąć, że mała część bezrobocia frykcyjnego, strukturalnego to takie bezrobocie, którego nie da się usunąć to bezrobocie jest to nieusuwalne, które dotyczy reszty.

Bezrobocie naturalne - na które składa się bezrobocie frykcyjne oraz część strukturalnego krótkookresowego. Uważa się, że jeżeli w gospodarce jest tylko bezrobocie naturalne to w gospodarce jest równowaga na rynku pracy.

Koncepcję bezrobocia FRIEDMANa wykorzystał A.OKUN, który zajmował się min. Badaniem relacji pomiędzy stopą bezrobocia a wielkością PKB i z tych badań uzyskał, że każdy wzrost stopy bezrobocia o 1 % POWYŻEJ bezrobocia naturalnego powoduje stratę w PKB rzędu 2,5-3 %

Do ubiegłego roku uznawano bezrobocie na świecie rzędu 4-4,5 % natomiast Bank Centralny zaproponował podwyżkę rzędu 4,5 - 5 %

Jeżeli bezrobocie wynosi 13 % to strata w PKB wynosi 32,5 % (2,5 x 13)

---