1. SKŁAD FIZJOLOGICZNY FLORY PRZEWODU POKARMOWEGO !!

Flora fizjologiczna w przewodzie pokarmowym, poza nieswoistą obroną człowieka przed czynnikami chorobotwórczymi, spełnia także inne nie mniej ważne role. Bakterie te odpowiadają za fermentację resztek pokarmowych, a wytworzone w tym procesie substancje powodują zakwaszenie środowiska. Produkty fermentacji to także krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które są źródłem energii dla komórek tworzących ścianę jelita. I w ten sposób bakterie są współodpowiedzialne za regenerację nabłonka jelitowego.

Florą bakteryjną układu pokarmowego nazywamy zespół bakterii tlenowych i beztlenowych, które bytują w każdym odcinku przewodu pokarmowego. Najwięcej bakterii jest w jelicie grubym (okrężnicy), mniej w jelicie cienkim i jamie ustnej. Najmniej bytuje w żołądku, co związane jest z silnie kwasowym odczynem jego treści. Poprzez określenie flora bakteryjna najczęściej ma się jednak na uwadze środowisko okrężnicy, gdyż to ona stanowi o procesach metabolicznych, zachodzących w świetle tego jelita.

Rolą flory bakteryjnej okrężnicy jest fermentowanie tych elementów diety, które nie  zostały strawione w górnym odcinku przewodu pokarmowego.
Są to przede wszystkim: skrobia, błonnik pokarmowy, oligosacharydy, białka. Przyjmuje się, że codziennie do okrężnicy dociera do 80 g pokarmu niestrawionego uprzednio w jelicie cienkim. Są one częściowo rozkładane drogą fermentacji do kwasu mlekowego i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA). Powstaje także dwutlenek węgla, wodór, metan, związki fenolowe, aminy oraz amoniak.

Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe  wytwarzane podczas fermentacji dostarczają energię do komórek nabłonka okrężnicy, zwiększają wchłaniania wapnia i żelaza oraz magnezu, obniżają pH jej treści a także oddziałują na metabolizm glukozy i białek w wątrobie.
Skład mikroflory okrężnicy obrazuje poniższy wykres, biorący pod uwagę jej zmienność w zależności od wieku organizmu.

2. CZYM SIĘ CHARAKTERYZUJĄ DROBNOUSTROJE CHOROBOTWÓRCZE

Drobnoustrój, aby był zdolny do wywołania zakażenia musi posiadać następujące cechy:

1. Inwazyjność - charakteryzuje się wytwarzaniem enzymów, np.:

 hemolizyny i leukocydyny - uszkadzających erytrocyty i leukocyty,

 streptokinazy - upłynniającej skoagulowane osocze,

 kolagenazy - powodującej rozkład kolagenu,

 lecytynazy - rozkładającej lecytynę,

  koagulazy - powoduje krzepnięcie osocza krwi,

 hialuronidazy - ułatwia wniknięcie i rozprzestrzenianie się w tkankach drobnoustrojów.

2. Zjadliwość- polega na zdolności do wytwarzania jadów, enzymów oraz na zdolności do szybkiego rozmnażania się i rozprzestrzeniania się w tkance.

3. Zdolność do alergizacji ustroju.

4. Chorobotwórczość - jest to cecha stała dla danego gatunku.

3. EGZOTOKSYNY BAKTERYJNE- CECHY

Cechy egzotoksyny bakteryjnej:
- to białkowa substancja wydzielana przez żywą komórkę do otoczenia
- jest produktem metabolizmu bakterii
- jej obecność pierwszy wykazał Roux
- ulega zniszczeniu pod wpływem kwasów, temperatury 60 stopni C, enzymów trawiennych
- wysoce toksyczna, powoduje śmierć w dawkach mikrogramowych
- silny antygen, który powoduje powstanie przeciwciał o wysokim mianie
- wytwarzane przede wszystkim przez bakterie Gram- dodatnie
- można egzotoksynę przeprowadzić w toksoid przy udziale formaliny
- egzotoksyny mogą powodować : martwicę skóry (Staphylococcus aureus), porażenie (laseczka tężca), zatrucie pokarmowe (Staphylococcus aureus, Clostridium botulinum).
Przykłady bakterii wytwarzających egzotoksyny:
- maczugowiec błonicy (Corynebacterium diphtheriae)
- laseczka tężca (Clostridium tetani)
- paciorkowiec ropny (Streptococcus pyogenes) - wytwarza toksynę erytrogenną, która powoduje wysypkę, wymioty, bóle głowy i gorączkę

4. Z CZEGO OTRZYMUJEMY ANATOKSYNĘ

Anatoksyna - jest to inaktywowana (pozbawiona zjadliwości) toksyna, która pod wpływem formolu i temperatury utraciła swoja toksyczność zachowując swoje właściwości uodparniające. Anatoksyny są dobrymi szczepionkami, ponieważ zapewniają długotrwałą odporność np. anatoksyna tężcowa czy błonnicza.

Anatoksyna, fragmenty bakterii lub całe bakterie, które pozbawiono (przez ogrzewanie z dodatkiem formaliny) zdolności chorobotwórczych. Anatoksyny mogą natomiast stymulować układ odpornościowy organizmu do produkcji przeciwciał przeciwko tym bakteriom. Są znakomitymi szczepionkami przeciw np. tężcowi i błonicy.

Uzyskuję się z egzotoksyn bakteryjnych.

5. JAK ODBYWAJĄ SIĘ ZAKAŻENIA NA DRODZE BEZPOŚREDNIEJ I POŚREDNIEJ

    * przeniesienie bezpośrednie
          o bezpośrednia styczność (droga kontaktowa) z chorym lub nosicielem przy pocałunkach, kontakcie seksualnym (także analnym i oralnym), podczas pielęgnacji lub leczenia chorych (przeniesienie jatrogenne). Przeniesienie z jednej osoby na drugą, które nie są w relacji matka - dziecko nosi nazwę przeniesienia horyzontalnego.
          o bezpośrednia styczność z chorym zwierzęciem
          o zakażenia własnymi pasożytami np. owsika
          o zakażenie wertykalne, od matki na dziecko, mogące nastąpić poprzez:
                + drogę łożyskową (wrodzone postacie chorób: różyczka, toksoplazmoza)
                + w czasie porodu (droga pochwowa, na przykład zakażenie opryszczkowe
                + karmienie piersią

    * przeniesienie pośrednie
          o zakażona krew (również rodzaj przeniesienia jatrogennego)
          o kontakt skóry z materiałem zanieczyszczonym
          o przeniesienie rękoma (droga fekalno-oralna)
          o droga pokarmowa (nośnikiem pokarm, woda, mleko)
          o kropelkowa - w wyniku kichania lub kaszlenia na inną osobę. W ten sposób przenosi się wiele chorób, m.in.:ospa wietrzna, nagminne zapalenie przyusznic, przeziębienie, grypa, angina, gruźlica, odra, różyczka
          o inhalacyjna - gdy mikroorganizm pozostaje w powietrzu przez dłuższy czas
o wektory - żywi przedstawiciele : stawonogi (muchy, komary, wszy, pchły), gryzonie.
          o zakażenie poprzez glebę w której znajdują się zarazki

6. OODPORNOŚĆ OBRONNA SWOISTA I NIESWOISTA

Rodzaje odporności:

• Odporność naturalna (dziedziczna, nieswoista) - jest to rodzaj odporności nieswoistej, czyli takiej, którą organizm uzyskał przed zetknięciem się z drobnoustrojami chorobotwórczymi. Za nieswoistą obronę odpowiadają czynniki komórkowe, takie jak monocyty, makrofagi, granulocyty oraz inne, bliżej niezwiązane z układem odpornościowym komórki, np. nabłonkowe. Taki rodzaj odporności skierowany jest przeciwko drobnoustrojom a uwarunkowany jest przez właściwości fizjologiczne i budowę skóry, błon śluzowych oraz możliwością wykonania odruchów obronnych organizmu takich jak np. kichanie, kaszel, łzawienie, wymioty czy biegunka.

• Odporność nabyta (swoista) - wytwarza się w wyniku zadziałania na organizm drobnoustroju albo przez wprowadzenie do organizmu surowicy swoistej. Odporność nabyta skierowana jest przeciwko drobnoustrojowi lub przeciwko jego toksynie. Odporność tą dzieli się na:

• Odporność czynną - uwarunkowaną przez przebycie choroby lub uodpornieniem na szczepionkę. Odporność czynna może trwać miesiące, lata a nawet całe życie.

• Odporność bierną - uzyskaną w sposób naturalny w łonie matki czy z mlekiem matki a także w sposób sztuczny po podaniu surowicy odpornościowej. Odporność bierna naturalna trwa do 6 miesiące a sztuczna przez około 12 - 14 dni.

7. MECHANIZMY OBRONNE NIESWOISTE UKŁADU ODDECHOWEGO !!

Mechanizmy obronne układu oddechowego to:

- mechanizmy obronne nieswoiste: transport śluzowo-rzęskowy, nieswoiste czynniki humoralne wydzieliny oskrzelowej, fagocytoza

8. PRZECIWCIAŁA !!

Przeciwciała lub immunoglobuliny - białka wydzielane przez komórki plazmatyczne (czyli pobudzone limfocyty B) w przebiegu odpowiedzi immunologicznej typu humoralnego, które mają zdolność do swoistego rozpoznawania antygenów.

Jako część układu odpornościowego u człowieka i innych kręgowców przeciwciała odgrywają zasadniczą rolę w obronie organizmu przed bakteriami i pasożytami zewnątrzkomórkowymi oraz w znacznie mniejszym stopniu, pasożytami i bakteriami wewnątrzkomórkowymi.

Przekazywanie matczynych IgG przez łożysko w czasie trwania ciąży. Przekazywanie matczynych przeciwciał w mleku matki. W mleku występują przeciwciała IgA.

Przeciwciała po chorobie zakaźnej IgG, po ostrym okresie choroby IgM.

9. SUROWICA LECZNICA!!- oczyszczona i skoncentrowana surowica odpornościowa, otrzymywana z krwi zwierzęcej lub ludzkiej; stosowana zapobiegawczo i leczniczo.

Surowica odpornościowa - surowica o dużej zawartości swoistych przeciwciał otrzymana w wyniku naturalnego lub sztucznego uodpornienia określonym antygenem (wirusy, bakterie, toksyny, komórki, fragmenty tkanek antygeny rozpuszczalne, takie jak białka, polisacharydy itp.); surowica odpornościowa stosowana bywa do celów diagnostycznych, leczniczych w serologii, mikrobiologii i biologii molekularnej jako odczynnik do badania homologi antygenów. Jest to również preparat zawierający gotowe przeciwciała natychmiast niszczące wrogie dla ustroju antygeny.

W sytuacjach kiedy organizm nie może dostatecznie szybko uruchomić mechanizmów odporności czynnej, niejednokrotnie konieczne jest podawanie surowic odpornościowych, zawierających gotowe przeciwciała. Służy to wywołaniu biernego typu odpowiedzi immunologicznej na obecność wrogich antygenów. Takie działanie można zastosować w wypadku przedostania się do organizmu bakterii lub ich toksyn (tężec, zgorzel gazowa), wirusów (odra, wścieklizna) lub jadów (jad żmii i innych węży). Surowice uzyskuje się najczęściej z krwi zwierząt lub ludzi, którzy przebyli zakażenie albo zostali sztucznie uodpornieni. Otrzymane z takiej krwi surowice, ze względu na naturalne występowanie charakterystycznych ludzkich immunoglobulin, są znacznie skuteczniejsze i nie wywołują u pacjentów żadnych skutków ubocznych ani nie prawidłowych reakcji. Profilaktycznie lub leczniczo podaje się czasami pacjentom nie surowice zawierającą konkretne przeciwciała, lecz tzw. gamma-globulinę człowieka. Jest to zagęszczona surowica krwi ludzi zdrowych, zawierająca małe ilości różnych białek odpornościowych. Podanie surowicy czasami wystarcza do zapewnienia organizmowi wstępnej reakcji na wnikanie antygenów i daje czas potrzeby do uruchomienia własnych mechanizmów obronnych. Leczenie z zastosowaniem surowic odpornościowych to seroterapia.

10. Antybiotyki beta-laktamowe (ATC J 01 C) - szeroko stosowana grupa antybiotyków bakteriobójczych. Do tej grupy antybiotyków zaliczamy: penicyliny, cefalosporyny, karbapenemy, monobaktamy. Antybiotyki te mają wiązanie beta- laktamowe, które ulega rozerwaniu pod wpływem określonych enzymów, tzw. beta- laktamaz produkowanych przez niektóre bakterie - jednak spektrum substratowe poszczególnych enzymów jest różne.

Wszystkie antybiotyki beta- laktamowe hamują biosyntezę ściany komórki bakteryjnej, co prowadzi do jej rozpadu.

Mechanizm działania penicylin jako antybiotyków polega na blokowaniu aktywności enzymów bakteryjnych - transpeptydaz (PBP) biorących udział w ostatnim etapie syntezy peptydoglikanu ściany komórki bakteryjnej. Do zablokowania PBP może dojść dzięki strukturalnemu podobieństwu penicylin do naturalnego substratu dla enzymu, czyli układu dwóch reszt alaniny będącego częścią podstawowej jednostki budującej mureinę - składnika ściany komórkowej bakterii. Penicylina łączy się z transpeptydazą w jej centrum aktywnym i w ten sposób blokuje jej aktywność. Komórka bakteryjna pozbawiona prawidłowo działającego enzymu nie jest w stanie syntetyzować ściany bakteryjnej. Prowadzi to do upośledzenia jej zdolności życia w niekorzystnych warunkach środowiska - zwiększa sie przepuszczalność ściany komórkowej. Takie uszkodzenie prowadzi po pewnym czasie do zwiększenia aktywności bakteryjnych enzymów autolitycznych, powodujących samozniszczenie bakterii.

11. NA CO WRAŻLIWE SĄ WIRUSY

Wirusy - wrażliwość na czynniki fizyczne i chemiczne

•większość jest inaktywowana w 50-60°C, 30 min. nie HBV, papovavirusy (HPV), priony

•niskie temperatury - stabilne

•wysuszenie - różnie

•eter, chloroform - otoczkowe wrażliwe (HSV)

•środki dezynfekujące: związki chloru, glutaraldehyd

•antybiotyki przeciwbakteryjne - niewrażliwe

12. RODZAJE PASOŻYTÓW ZAKAŹNYCH

TASIEMCE
Wywołują chorobę, nazywaną tasiemczycą. Ich kształt przypomina tasiemki lub wstążki. Tasiemce składają się z główki uzbrojonej w haczyki lub ssawki (za pomocą których przyczepiają się do wewnętrznej ściany jelita), krótkiej szyjki stanowiącej strefę wzrostu oraz licznych członów. Dojrzałe człony, zawierające zapłodnione jaja, odrywają się od końca pasożyta i są wydalane z kałem. Dalszy rozwój jaja do postaci wągra odbywa się w przewodzie pokarmowym żywiciela pośredniego. Uwalniane z jaja zarodki przebijają ścianę jelita i osiedlają się w narządach wewnętrznych. Tasiemcem zarazić się można przez spożycie surowego lub niedogotowanego zakażonego mięsa. Długie gotowanie może wyeliminować tasiemca. W Polsce najczęściej spotyka się tasiemca nieuzbrojonego i uzbrojonego, które występują w skażonej wołowinie i wieprzowinie. Często występuje bezobjawowo. Niekiedy jednak, szczególnie w przypadku dzieci mogą występować bóle brzucha i nudności, bóle głowy, uczucie osłabienia, nadmierna pobudliwość nerwowa, wysypki alergiczne, biegunki, brak apetytu lub ogromny apetyt i chudnięcie. Przed zakażeniem chroni spożywanie mięsa tylko ze źródeł pewnych, podlegających kontroli weterynaryjnej. Nie powinno się jeść surowego ani niedogotowanego mięsa. Poza tym należy przestrzegać podstawowych zasad higieny osobistej.

GLISTA LUDZKA
Glista ludzka to robak o długości 25-40 cm. Powoduje glistnicę. Jest najczęstszą chorobą pasożytniczą przewodu pokarmowego. Powoduje ją zakażenie jelita cienkiego. Zachorowania najczęściej zdarzają się u dzieci. Najczęstszymi objawami są: wzmożona pobudliwość nerwowa, czasami bóle brzucha i wymioty. Możliwe jest nawet zahamowanie wzrostu i spadek masy ciała. Często zdarzają się zmiany skórne, zapalenie spojówek i napady astmy oskrzelowej. Do zakażenia może dojść drogą pokarmową przez połknięcie jaj, przenoszonych przez brudne ręce, zanieczyszczony kałem pokarm lub wodę. W jelicie z jaja uwalnia się larwa, która wraz z krwią przez wątrobę wędruje do płuc, tam jest odkrztuszana do gardła i połknięta ze śliną wraca do jelita. Podczas przetransportowywania się larw mogą występować objawy skórne i płucne, spowodowane reakcją alergiczną organizmu. Dojrzała glista powstaje dopiero po 2-3 miesiącach. Ma ona różową lub kremową barwę i może osiągać 40 cm długości. Zapobieganie. Należy przestrzegać zasad higieny osobistej. Dzieci muszą myć ręce przed jedzeniem, zwłaszcza po każdej zabawie z rówieśnikami oraz po skorzystaniu z toalety. Warzywa i owoce powinny być bardzo starannie umyte. Nie wolno pić wody z nieznanych źródeł.

OWSIKI
Owsiki, powodują owsicę. Są one najbardziej rozpowszechnionymi pasożytami, a szczególnie często bytują u dzieci. Owsiki przysysają się do ścian jelita. Mają długość kilku milimetrów i białą barwę. Jest to inwazja pasożytnicza części końcowej jelita cienkiego oraz jelita grubego. Głównym i zazwyczaj jedynym objawem jest swędzenie okolicy odbytu. Pojawia się ono po położeniu się do łóżka. Swędzenie utrudnia zasypianie i często przerywa sen. Do zakażenia owsikami dochodzi drogą pokarmową, poprzez połknięcie lub wdychanie jaj. Jaja mogą znajdować się na brudnych rękach i przedmiotach codziennego użytku, np. na brudnej bieliźnie czy pościeli. Jeśli zarażony jest jakiś domownik jaja znajdują sie w kurzu oraz na produktach spożywczych i w ten sposób łatwo może dojść do przeniesienia choroby na innych. Sposoby zapobiegania. Należy pilnować dzieci, aby przestrzegały podstawowych zasad higieny. Najważniejsze jest mycie rąk przed jedzeniem. To samo dotyczy wszystkich domowników, którzy mieszkają z osobą chorą. Istotne jest też zachowanie czystości w domu. Warzywa i owoce powinny być dokładnie umyte, a żywność przechowywana pod przykryciem i w lodówce.

WŁOSIEŃ KRĘTY
Włośnica to choroba odzwierzęca, rozwijająca się po zjedzeniu surowego lub niedogotowanego mięsa zakażonych zwierząt, głównie świń lub dzików. W przypadku człowieka pasożyty zagnieżdżają się w jelicie, gdzie dojrzewają i rodzą larwy, które następnie przechodzą do krwi i wraz z nią dostają się do wszystkich narządów, ale przede wszystkim osiadają w mięśniach. Powodują tam ból i miejscowy odczyn zapalny. Niemożliwe jest zarażenie się włośnicą od innego chorego. Na samym początku toczy się bezobjawowo, lecz niekiedy występują bóle brzucha i biegunka. Czasami zdarzają się nudności i wymioty. W późniejszej fazie występują bóle mięśni i gorączka z poceniem się oraz dreszczami, przemijający obrzęk twarzy i powiek, a niekiedy wysypka na skórze. Aby uniknąć choroby należy spożywać mięso jedynie z pewnych źródeł, które podlegają kontroli weterynaryjnej. Nie powinno się jeść surowego ani niedogotowanego mięsa.

13. SCHORZENIA ROPNE!!

To schorzenia wywołane bakteriami ropotwórczymi, zazwyczaj gronkowcami i paciorkowcami. W niektórych chorobach ropnych mieszanego pochodzenia paciorkowcowowego i w wielu chorobach pochodzenia gronkowcowego choroba rozwija się w mieszkach włosowych albo w otoczeniu mieszków. Wyjątek stanowią mnogie ropnie pachwin i ropnie niemowląt, rozwijające się głównie w gruczołach potowych.

14. Zatrucie pokarmowe to stan zapalny przewodu pokarmowego występujący w postaci ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego.
Przyczyną zatruć pokarmowych są zwykle znajdujące się w żywności bakterie lub wirusy. Zdecydowanie częściej zdarzają się one w ciepłych porach roku, gdy drobnoustroje znajdują korzystne dla siebie warunki rozwoju.
Bakteryjne zatrucia pokarmowe powodują toksyny produkowane w czasie wzrostu drobnoustrojów. Okres wylęgania tej choroby jest zróżnicowany i zależy od rodzaju bakterii. Objawy zatrucia pokarmowego najczęściej ustępują po kilku dniach.
Objawy zatrucia pokarmowego występują w czasie od kilku minut do kilku dni po spożyciu zatrutego produktu. Są to zazwyczaj nudności, ból żołądka, wymioty, biegunka, a czasami nawet gorączka. W znaczącej większości przypadków symptomy są nieprzyjemne, ale nie zagrażają życiu.

Zatrucie pokarmowe- choroba wynikająca ze spożycia pokarmu lub przyjęcia płynów zawierających substancje szkodliwe, a w szczególności toksyny bakteryjne, drobnoustroje lub oba naraz i przebiegająca z objawami ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego.

Bakterie są najczęstszą przyczyną zatruć pokarmowych. Niektóre zatrucia są wywoływane nie tylko bezpośrednio przez zakażenie bakteryjne, ale również egzotoksyny produkowane przez bakterie. Do mykotoksyn najczęściej wywołujących zatrucia pokarmowe należą:

• Aflatoksyny- Często występują w orzechach, orzeszkach ziemnych, kukurydzy, sorgo i innych nasionach oleistych. Do postaci aflatoksyn zalicza się: B1, B2, G1 i G2, wśród których aflatoksyna B1 działa głównie na wątrobę wywołując jej martwicę, marskość oraz raka

• Cytochalazyny

• Alkaloidy sporyszu - alkaloidy ergopeptynowe - ergotamina

Zakażenia wirusowe stanowią prawdopodobnie jedną trzecią przyczyn zatruć pokarmowych w krajach rozwiniętych. Zakażenia wywołują wirusy:

• Enterowirusy

• Wirus zapalenia wątroby typu A, który szerzy się przez spożywanie pokarmów zanieczyszczonych fekaliami

• Wirus zapalenia wątroby typu E

• Norowirusy

• Rotawirusy.

Pasożyty

Większość pokarmowych parazytoz to choroby odzwierzęce.

• Płazińce

• Nicienie

• Pierwotniaki

15. CO NALEŻY DO SZCZEPÓW SZPITALNYCH!!!

Zakażenia szpitalne wywoływane mogą być przez zróżnicowaną mikroflorę: bakterie, wirusy i grzyby mikroskopowe. Jednak większość zakażeń szpitalnych spowodowana jest przez wegetatywne formy bakterii. Szpitalne szczepy bakteryjne często charakteryzuje zwiększona inwazyjność oraz oporność lekowa. Zapobieganie i zwalczanie zakażeń szpitalnych powinno stanowić istotny element programów poprawy jakości w lecznictwie szpitalnym. W Polsce ocena kontroli zakażeń szpitalnych jest jednym z najbardziej istotnych elementów postępowania akredytacyjnego.

Ryzyko chorób zależy od rodzaju oddziału szpitalnego oraz skuteczności programu zapobiegania zakażeniom w tej placówce. Do najczęstszych zakażeń należą zakażenia dróg moczowych w oddziałach wewnętrznych, zwłaszcza u chorych cewnikowanych, a więc: u osób w starszym wieku, u osób po operacjach i różnych zabiegach diagnostycznych na pęcherzu moczowym; zapalenia płuc w oddziałach intensywnej terapii, co jest związane z intubacją oraz z tym, że pacjent jest długotrwale unieruchomiony (przez co wzrasta ryzyko aspiracji treści z górnych dróg oddechowych); zakażenia miejsc operowanych, czyli zakażenia skóry i tkanki podskórnej - w oddziałach, gdzie są wykonywane zabiegi (ale nie tylko); zakażenia krwi, pod postacią posocznicy. Te ostatnie - obok zapaleń płuc - są najcięższymi zakażeniami szpitalnymi.

Zmorą - ze względu na wielooporność i brak opcji terapeutycznych - jest pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa). Natomiast niebezpieczne „od zawsze” są szczepy gronkowca złocistego, opornego na metycylinę. Metycylinooporność oznacza oporność na wszystkie antybiotyki beta-laktamowe, a więc: penicyliny, cefalosporyny i karbapenemy, czyli leki ostatniej szansy. Mimo że co rusz pojawiają się nowe leki zwalczające metycylinooporność, uwolnienie się od niej jest trudne. Ciągle niebezpieczne są również szczepy pałeczek jelitowych: Escherichia coli czy Klebsiella pneumoniae, które wytwarzają tzw. beta-laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym. Znane są już nowe beta-laktamazy, które wyewaluowały ze starych i które powodują, że szczep jest oporny na wszystkie penicyliny i na wszystkie cefalosporyny. A więc znowu do dyspozycji pozostają tylko karbapenemy: meropenem, imipenem. Obserwujemy też w Polsce ogniska epidemiczne szczepów enterokoków opornych na glikopeptydy: wankomycynę i teikoplaninę.

W oparciu o dane uzyskane z raportów dokonano analizy w zakresie występowania drobnoustrojów alarmowych stanowiących największe zagrożenie tj.: Acinetobacter spp., Staphylococcus aureus MRSA, Pseudomonas aeruginosa oporny na karbapenemy, Klebsiella sp. ESBL, Escherichia coli ESBL, Rotawirus.

16. CO WYWOŁUJE FIZJOLOGICZNIE BAKTERIA E. COLI

Bakterie E. coli, które są nieszkodliwe w jelicie, mogą powodować schorzenia innych układów:

1. Gdy dostaną się do układu moczowego, powodują zakażenia układu moczowego. Są najczęstszą przyczyną zakażeń (60-80%) dróg moczowych. Czynnikiem sprzyjającym jest cewnikowanie - około 80% cewnikowanych mężczyzn i 30% kobiet ma bakteriurię.

2. Są drugim czynnikiem etiologicznym, po Streptococcus agalactiae, zapalenia opon mózgowych u noworodków.

3. Niektóre szczepy E.coli produkujące egzotoksynę czasem powodują zatrucia pokarmowe najczęściej spowodowane spożyciem zakażonego pokarmu. Przebieg schorzenia ma różne nasilenie, czasem może być bardzo groźne, ale w większości objawy nie są ciężkie. Szczególnie ciężkie objawy powoduje szczep E. coli O157:H7, który może doprowadzić do zespołu hemolityczo-mocznicowego.

1. szczepy enterotoksyczne (wywołują biegunki choleropodobne)

2. szczepy enteropatogenne (wywołują zakażenia w jamie brzusznej)

3. szczepy enteroinwazyjne (wywołują biegunki czerwonkopodobne)

4. szczepy enteroagregacyjne (wywołują wodniste biegunki, zwłaszcza u dzieci)

5. szczepy werotoksyczne (wywołują krwotoczne zapalenie jelit, a w następstwie zespół mocznicowo-hemolityczny i zakrzepicę małopłytkową

4. Ropnie narządowe - poprzez uszkodzenie ściany przewodu pokarmowego do jamy brzusznej (spowodowane np. nadżerkami, radioterapią lub chemioterapią). Rozwój bakterii E. coli powoduje ciężkie schorzenie zapalenie otrzewnej (łac. peritonitis). Często powikłaniem zapalenia otrzewnej może być posocznica i wstrząs endotoksyczny (sepsa).

5. Zakażenia pooperacyjne.

6. Szpitalne zapalenia płuc.

7. Sepsa - E.coli jest najczęstszą pałeczką Gramm (-) powodującą sepsę.

17. CO POWODUJĄ PACIORKOWCE BETA- HEMOLIZUJĄCE

Streptococcus agalactiae - paciorkowiec beta - hemolizujący z grupy B jest drobnoustrojem kolonizującym dolny odcinek przewodu pokarmowego, okolice odbytu i krocza oraz u kobiet błony śluzowe dróg rodnych. Bywa również przyczyną bezobjawowego zakażenia układu moczowego u kobiet ciężarnych. Bakterie te są jedną z najczęstszych przyczyn ciężkich zakażeń u dziecka we wczesnym okresie noworodkowym. Do zakażeń dochodzi poprzez transmisję wertykalną od matki (drogą wstępującą przez błony płodowe, drogą krwi, w trakcie porodu).

18. CO POWODUJE HELIKOBAKTER PYROLII

Helicobacter pylori (w skrócie Hp, dawna nazwa Campylobacter pylori) - gram-ujemna bakteria o helikalnym kształcie, zaliczana do pałeczek. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że zainfekowanych tą bakterią jest ok. 70% ludzi w krajach rozwijających się i ok. 30% w krajach rozwiniętych. Jej obecność zwiększa ryzyko wystąpienia takich schorzeń jak zapalenie żołądka typu B (mogące prowadzić do powstania nowotworu) i wrzody trawienne. Obecnie wiadomo, że H. pylori odpowiada w przybliżeniu za 80% przypadków choroby wrzodowej żołądka i 90% przypadków choroby wrzodowej dwunastnicy. Jednakże u większości zakażonych osób choroba nie rozwija się; wysunięto wiele hipotez wyjaśniających ten fakt, ale żadna z nich nie uzyskała powszechnej aprobaty. Uważa się, że helikalny kształt bakterii (od którego wzięła się nazwa rodzaju) ma jej ułatwiać ruch w warstwie śluzu.

19. LISTERIA - BAKTERIA LODÓWKOWA

Listeria monocytogenes

Ta bakteria jest trudna do wykrycia i eliminacji z otoczenia człowieka, gdyż stale bytuje w jelitach wielu ludzi i zwierząt i na ogół nie przysparza kłopotów.

Kiedy bakteria jest zagrożeniem dla zdrowia?

Zaczyna zagrażać zdrowiu, gdy znajdzie pożywkę i zaczyna się intensywnie namnażać w pokarmach. Dawka toksyczna to około 1000 komórek bakterii w naszym przewodzie pokamowym.

Zakaża pokarmy w lodówkach!

Listeria monocytogenes może być postrachem osób dbających o higienę kuchni, gdyż rozwija się rónież w temperaturze panującej w lodówce. Jak też dlatego, żę upodobała sobie mleko, sery, lody, surowe warzywa, kiełbasę, drób, mięso, ryby - a więc większość wrażliwych na temperaturę pokarmów, które przychowujemy w lodówce.

20. JAK DOCHODZI DO ZAKAŻENIA GRUŹLICĄ I CO ZNACZY DODATNI ODCZYN TUBERKULINOWY

Do zarażenia dochodzi drogą kropelkową. Bakterie Mycobacterium tuberculosis, które wydobywają się z organizmu osoby chorej podczas kaszlu czy kichania mogą przedostać się do układu oddechowego, a następnie za pośrednictwem białych krwinek - do węzłów chłonnych i z krwią do całego organizmu.

Gruźlicą można zarazić się także drogą pokarmową, np. pijąc zakażoną wodę lub nieprzegotowane mleko od zakażonych gruźlicą krów. Prątki w wodzie, mleku i mięsie giną podczas gotowania i pasteryzacji.

Można się również zakazić gruźlicą przez skórę, a narażone na takie zakażenie są osoby, które kaleczą się podczas pracy np. w prosektoriach lub rzeźniach.

Nie można natomiast zarazić się gruźlicą poprzez podanie ręki, ani - jeśli zachowana została maksymalna higiena - przez używanie naczyń i ręczników, z których korzystał chory (wyparzenie naczyń i wygotowanie ręczników). Prątki są niezwykle odporne, w kurzu czy glebie mogą przetrwać kilka lat. Szybko jednak giną pod wpływem słońca.

Dodatni odczyn tuberkulinowy wykazuje istniejące lub przebyte zakażenie prątkami wirulentnymi lub BCG. Istnieją jednak czynniki ograniczające przydatność tego badania. Wynik odczynu tuberkulinowego jest ściśle uzależniony od stanu układu odpornościowego człowieka.

21. ZAKAŻENIE LASECZKĄ WĄGLIKA

Laseczka wąglika lub jej zarodniki wnikają do organizmu:

• drogą oddechową;

• drogą pokarmową;

• przez skórę;

W miejscu wniknięcia bakterie rozmnażają się powodując miejscowe zmiany zapalno-martwicze. Z ogniska pierwotnego dochodzi do rozprzestrzeniania się infekcji na całym organizm.

Infekcja laseczką wąglika u człowieka występuje w jednej z trzech postaci:

• skórnej (czarna krosta) - 95%;

• jelitowej;

• płucnej;

Postać skórna może przebiegać jako umiejscowiony odczyn zapalny lub postać rozlana. Umiejscowiony odczyn zapalny ma charakter pęcherzyka (tzw. czarna krosta, łac. pustula maligna) wypełnionego ciemnym płynem, który pęka, pozostawiając czarny strup; inną postacią jest twardy, głęboki i niebolesny naciek zapalny tkanek (obrzęk złośliwy, oedema malignum), również przebiegający z powiększeniem okolicznych węzłów chłonnych.
Postać jelitowa charakteryzuje się silnym bólem brzucha, gorączką, biegunką lub czasem zaparciami. Stolec może zawierać świeżą krew, często ma smolistą barwę. Mogą wystąpić wymioty, niekiedy zawierające krew. Postępująca choroba może prowadzić do wodobrzusza, lub perforacji jelita^[1].
Najcięższa jest postać płucna o charakterze ciężkiego zapalenia płuc. Ta postać charakteryzuje się wysoką gorączką, dreszczami, kaszlem z odpluwaniem krwistej plwociny, dusznością i sinicą. W znacznym procencie przypadków dochodzi do zgonu w okresie 24 do 36 godzin od wystąpienia objawów.

Charakterystycznymi objawami postaci jelitowej są:

• biegunka śluzowo-krwista

• bóle brzucha

• wymioty

• wysoka gorączka.

Stan chorego jest ciężki i również często po 2-3 dniach kończy się śmiercią.

Chociaż jest to zwykle choroba odzwierzęca, to bakterie wąglika mogą być wykorzystywane także jako broń biologiczna.

22. Tężec- Objawy choroby

Okres inkubacji choroby wynosi zwykle średnio 10-14 dni, choć może wynosić od 1 dnia do kilku miesięcy, w zależności od charakteru, zakresu i lokalizacji rany. Ogólnie rzecz biorąc, krótszy okres inkubacji wynika z poważniejszego skażenia rany i wywołuje cięższą postać choroby i gorsze rokowanie.

Tężec uogólniony

Tężec uogólniony jest najczęstszą postacią choroby, rozwijającą się w 80% przypadków zakażenia. Średni okres inkubacji, czyli od urazu do wystąpienia objawów, to 7-8 dni (zakres od 3 dni do 3 tygodni).

Charakterystycznymi objawami tej postaci tężca są:

• kurcz toniczny mięśni żwaczy, prowadzący do szczękościsku,

• napadowe prężenia,

• kurcz karku, grzbietu, brzucha i kończyn,

• porażenie mięśni mimicznych twarzy, tzw. uśmiech sardoniczny.

Najczęstszym początkowym objawem choroby jest szczękościsk, następnie bolesne skurcze w innych grupach mięśniowych tj. mięśnie karku, tułowia i kończyn, lub uogólniony skurcz wszystkich mięśni szkieletowych, w ciężkich przypadkach pojawiają się drgawki.

Typowy obraz napadu tężca to: szczękościsk, szyja i plecy wygięte ku tyłowi w postaci łuku, brzuch napięty, kończyny dolne wyprostowane. Początkowo prężenia trwają kilka sekund, wydłużając się stopniowo do kilku minut, z czasem ataki pojawiają się także z coraz większą częstotliwością. W trakcie napadu skurczu dochodzi do wzrostu ciśnienia tętniczego, może nastąpić niedotlenienie mózgu. W przebiegu choroby może pojawiać się gorączka od 39 do 40°C.

W zależności od nasilenia objawów choroby, można wyróżnić przebieg:

• lekki (tylko szczękościsk, prężenie słabe i krótkotrwałe),

• średni (narastanie objawów w dłuższym czasie, silniejsze prężenie),

• ciężki (objawy pojawiają się bardzo szybko do 2 dni od zakażenia rany, pojawia się uogólnione prężenie, zaburzenie połykania, duszności, tachykardia lub arytmia),

• piorunujący (bardzo częste prężenia, obfite poty, bezdech, sinica, zamroczenie).

Okres intensywnych objawów klinicznych tężca uogólnionego trwa około 1-2 tygodni, a następnie stopniowo ustępuje w przeciągu następnych 2-4 tygodni.

Postaci uogólnionej tężca mogą towarzyszyć zaburzenia autonomicznego układu nerwowego, jak również różnorodne powikłania związane z ciężkimi skurczami przedłużającymi hospitalizację. Przebieg kliniczny uogólnionej postaci tężca jest zmienny i zależy od szybkości rozpoczęcia leczenia, ilości toksyny obecnej w organizmie, oraz wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Niestety nawet przy nowoczesnej intensywnej terapii, poziom śmiertelności tężca uogólnionego wynosi 10-20%.

Tężec miejscowy

Tężec miejscowy to rzadka postać choroby objawiająca się skurczem i wzmożonym napięciem mięśni na ograniczonym obszarze, w pobliżu miejsca zranienia. Objawy mogą utrzymywać się przez wiele tygodni do samoistnego ich ustąpienia, choroba może jednak ulegać progresji i prowadzić do rozwoju postaci uogólnionej tężca. Na ogół postać miejscowa ma łagodny charakter, a powikłania prowadzące do śmierci są rzadkie (< 1%).

Tężec głowowy

Tężec głowowy to najrzadsza forma choroby, jest związana ze zmianami w obrębie głowy i twarzy. Okres inkubacji jest krótki, zwykle 1-2 dni. W przeciwieństwie do tężca uogólnionego i miejscowego, postać głowowa powoduje sparaliżowanie nerwów czaszkowych (najczęściej nerwu VII) i mięśni, a nie jedynie skurcz. Może także pojawić się szczękościsk. Jak w przypadku tężca miejscowego, ta postać choroby może również prowadzić do formy uogólnionej.

Tężec noworodków

TO bjawy tężca noworodków pojawiają się zwykle od 3 do 10 dni po porodzie. Choroba przyjmuje postać uogólnioną, a wrotami zakażeń jest kikut pępowiny. Na ogół do zakażenia dochodzi przy wykonaniu cięcia pępowiny zabrudzonymi narzędziami chirurgicznymi, gdy panują złe warunki sanitarne. Rozwój tężca u dziecka wiąże się też z brakiem lub z niskim poziomem uodpornienia na chorobę przez matkę (brak szczepienia).

Typowymi objawami tej postaci choroby są:

• głośny płacz dziecka,

• trudności w ssaniu,

• trudności w połykaniu,

• wzrost napięcia mięśni, szczękościsk.

23. Zatrucie jadem kiełbasianym (forma zatrucia pokarmowego), jest wyjątkiem i wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej. Zatrucie to jest wywołane przez toksynę produkowaną podczas beztlenowego wzrostu laseczki jadu kiełbasianego, do którego dochodzi na skutek spożycia zakażonych przetworów mięsnych, warzywnych i rybnych w puszkach lub wekach. W chorobie tej oprócz objawów nieżytu żołądkowo-jelitowego występuje niedowład mięśni mimicznych, co daje obraz maskowatej twarzy. Ponadto chory widzi podwójnie, ma szerokie źrenice, często pojawia się jednostronne opadanie powieki, chrypka, a nawet bezgłos. Do tych objawów mogą dołączyć: trudności w połykaniu, zaparcie, zatrzymanie moczu w wyniku uszkodzenia układu nerwowego. Dlatego zatrucie jadem kiełbasianym jest tak niebezpieczne i wymaga leczenia szpitalnego.

Najpoważniejszym zagrożeniem są zatrucia wywołane przez toksynę bakterii o nazwie laseczka zgorzeli gazowej i jadu kiełbasianego, występującą w nieodpowiednio wysterylizowanych konserwach mięsnych, niedopieczonych mięsach i rybach, pozostawionych w temperaturze otoczenia. Zwiastunek zakażenia konserw są zwykle „wdęcia: konserw.

Clostridium botulinum - laseczka jadu kiełbasianego

Zabójcze dla zdrowia i życia są miliardowe części grama toksyny, jaką wytwarza laseczka jadu kiełbasianego tzw. nanogramy. Uwaga! Zatrucie może zakończyć się zgonem! Śmiertelna dawka toksyny jadu kiełbasianego wynosi bowiem tylko 0,000001 g. Trucizny są odporne na ogrzewanie, aby je zlikwidować trzeba by gotować zakażoną żywność przez 5 godzin.

Czujność w sklepie!

Wbrew swej nazwie laseczki jadu kiełbasianego spotyka się nie tylko w wędlinach, ale także w różnych konserwach warzywnych czy rybnych, często przygotowywanych w domu (weki), peklowanym mięsie, serach dojrzewających. Jad kiełbasiany wykryto już w wielu rodzajach żywności, takich jak: kukurydza w puszcze, papryka, zielona fasolka, zupy, buraki, szparagi, grzyby, dojrzałe oliwki, szpinak, tuńczyk, mięso kurczaka, kurze wątróbki oraz pasztet z wątróbek, wędliny, szynka, kiełbasa, faszerowane bakłażany, homary, oraz wędzone i solone ryby. Zawsze zwracamy uwagę na tzw. wdęcia puszek wskazujące na zagrożenie rozwojem laseczki jadu kiełbasianego.

24. BIEGUNKA PO ANTYBIOTYKOWA

Biegunkę związaną ze stosowaniem antybiotyków rozpoznaje się zazwyczaj wtedy, gdy pojawiają się stolce częstsze niż zwykle i/lub gdy ich konsystencja staje się luźniejsza, objawy mają związek z przyjmowaniem leków przeciwdrobnoustrojowych i nie można ich wytłumaczyć inną przyczyną. Szacuje się, że u dorosłych biegunka poantybiotykowa występuje u ok. 5-30 proc. osób leczonych, a w populacji dziecięcej ok. 11-40 proc.
Czynnikami ryzyka wystąpienia biegunki są m.in.: stosowanie antybiotyków o szerokim zakresie działania przeciwbakteryjnego, aktywnych wobec bakterii beztlenowych (np. aminopenicyliny, aminopenicyliny z kwasem klawulanowym, niektórych cefalosporyn, klindamycyny); wiek (większe ryzyko u niemowląt i osób w podeszłym wieku); przebyty epizod biegunki poantybiotykowej; hospitalizacja oraz zaburzenia odporności (w tym zakażenie wirusem HIV). Wbrew obiegowym opiniom, droga podania antybiotyku (doustna lub parenteralna), jak również jego dawka nie mają wpływu na występowanie biegunki.
Do rozwoju biegunki może dojść już w kilka godzin od rozpoczęcia antybiotykoterapii; pojawić się ona jednak może nawet w kilka tygodni (do 8-10) po zakończeniu leczenia przeciwbakteryjnego.
Obraz kliniczny biegunki poantybiotykowej prezentuje szerokie spektrum - od łagodnej, samoograniczającej się, aż po objawy zapalenia jelita grubego. Najcięższą postacią, w ponad 95 proc. przypadków wywołaną zakażeniem C. difficile, jest rzekomobłoniaste zapalenie jelit, z wodnistobrunatnymi, cuchnącymi stolcami, w których pojawić się może śluz i krew. Biegunce towarzyszą często silne bóle brzucha, gorączka, leukocytoza, hipoalbuminemia, hipowolemia i ciężkie odwodnienie. Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego może prowadzić do toksycznego rozdęcia okrężnicy i/lub perforacji jelita.
Większość epizodów biegunki poantybiotykowej ma łagodny przebieg, ustępuje samoistnie i nie wymaga pogłębionej diagnostyki. Wskazaniem do przeprowadzenia diagnostyki mikrobiologicznej jest natomiast podejrzenie biegunki wywołanej przez C. difficile.
Podstawowym postępowaniem terapeutycznym, skutecznym w 25-50 proc. przypadków jest samo odstawienie antybiotyku. U pacjentów z lekkim przebiegiem choroby może dojść do poprawy po 48 godzinach, a do wyleczenia po 7-10 dniach. Jeżeli po odstawieniu antybiotyku biegunka nie ustąpiła, jak również u pacjentów w ciężkim stanie, konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii (metronidazol lub wankomycyna). U ok. 10-20 proc. pacjentów stwierdza się nawroty wymagające powtórnego podania wankomycyny i/lub metronidazolu. Megacolon toxicum i perforacja okrężnicy wymagają leczenia chirurgicznego.
W zapobieganiu biegunce poantybiotykowej często stosowane są probiotyki. Najlepiej udokumentowana jest skuteczność S. boulardii. W populacji dziecięcej poza S. boulardii skuteczne są Lactobacillus GG oraz Str. Thermophilus/B. lactis Bb12. Probiotyki stosowane w celach profilaktycznych powinny być podawane równocześnie z antybiotykami.

25. WIRUSY WZW TYPU A, B, C

Wirusowe zapalenie wątroby typu A (wzw A, żółtaczka pokarmowa)

Objawy

- żółknięcie skóry i białek oczu

- mocz brązowego, herbacianego koloru

- rozjaśnienie stolca

Powyższe objawy rzadko występują u małych dzieci (poniżej 6. r. ż.), choć to one często ulegają zakażeniu wirusem

- utrata apetytu, awersja do potraw tłustych, nikotyny, alkoholu

- nudności, wymioty, bóle brzucha, gorączka

- rzadziej: biegunka, świąd i bóle mięśni

- bardzo rzadko: bóle stawów i wysypka

Przyczyny

Zakażenie wirusem wzw A. Przenosi się przez kontakt bezpośredni, przez wodę i pożywienie skażone kałem zawierającym wirusy.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B (wzw B, żółtaczka zakaźna)

Objawy

- żółknięcie skóry i białek oczu

- mocz brązowego, herbacianego koloru

- rozjaśnienie stolca

Powyższe objawy rzadko występują u małych dzieci (poniżej 6. r. ż.), choć to one często ulegają zakażeniu wirusem

- utrata apetytu, awersja do potraw tłustych, nikotyny, alkoholu

- nudności, wymioty, bóle brzucha, gorączka

- rzadziej: biegunka, świąd i bóle mięśni

- bardzo rzadko: bóle stawów i wysypka

Przyczyny

Wirus wzw B rozprzestrzeniający się przez kontakt z krwią lub śliną. Najczęściej zakażamy się przez: kontakt seksualny (bez prezerwatywy), zakażone igły (narkomani), tatuaże wykonane w niesterylnych warunkach, niesterylne igły, endoskopy, narzędzia chirurgiczne. Wirus może być przekazany dziecku przez zakażoną matkę przy porodzie.

Zapalenie WZW typu B jest bardzo rozpowszechnione w krajach położonych na południe od Sahary, w rejonie Amazonki i w południowo-wschodniej Azji.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C (wzw C, żółtaczka potransfuzyjna)

Objawy

Podobne do obserwowanych przy wzw A i wzw B, lecz występują rzadko (tylko u ok. 10 proc. zakażonych).

- żółknięcie skóry i białek oczu

- mocz brązowego, herbacianego koloru

- rozjaśnienie stolca

Powyższe objawy rzadko występują u małych dzieci (poniżej 6. r. ż.), choć to one często ulegają zakażeniu wirusem

- utrata apetytu, awersja do potraw tłustych, nikotyny, alkoholu

- nudności, wymioty, bóle brzucha, gorączka

- rzadziej: biegunka, świąd i bóle mięśni

- bardzo rzadko: bóle stawów i wysypka

Mniej niż 1/4 pacjentów potrafi pozbyć się wirusa w ciągu 2-6 miesięcy. Pozostali stają się nosicielami i przez wiele (nawet ponad 20) lat mogą zakażać innych.

Przyczyny

Wirus wzw C rozprzestrzeniający się głównie przez krew (ponad 80 proc. zakażeń). Ryzyko przeniesienia wirusa z matki na noworodka wynosi zaledwie 6 proc. Jeszcze niższe (<3proc. przy pojedynczym zakłuciu igłą z krwią chorego na wzw C) jest dla personelu medycznego. Podobnie niskie jest ryzyko zakażenia przez kontakt seksualny. Wzrasta ono jednak u zakażonych HIV lub innymi chorobami wenerycznymi. Wzw C nie przenosi się: drogą kropelkową (przez pocałunek, kaszel lub kichanie), przez dotyk, przez wodę lub pożywienie, przez wspólne korzystanie z naczyń kuchennych. Nie przenoszą go też insekty żywiące się krwią (wszy, pchły, komary). Na świecie zakażonych jest ponad 170 mln ludzi. W Polsce ocenia się, że może ich być nawet 700 tys., choć zdiagnozowanych i leczonych jest nieco ponad 2,5 tys. chorych.

Wirus zapalenia wątroby typu C (WZW C, ang. hepatitis C virus, HCV)

HCV jest przyczyną wirusowego zapalenia wątroby typu C. Uznaje się go za przyczynę raka i marskości wątroby. Wirus HCV jest zdolny do wywołania nosicielstwa. Wykazuje dużą wrażliwość na środki i metody dezynfekcyjne, większą niż HBV, mniejszą niż HIV.

Większość (96%) zakażonych nie jest świadoma swojego stanu, ponieważ zazwyczaj przewlekła infekcja jest skąpo-objawowa i trwa latami. Średni czas trwania zakażenia HCV, od momentu wniknięcia wirusa do ustroju do poważnych problemów zdrowotnych, jest zazwyczaj dłuższy niż w przypadku HIV i trwa 5 do 35 lat. Choroba często kończy się marskością i rakiem wątroby, poprzedzonymi poważnymi komplikacjami, uniemożliwiającymi normalne funkcjonowanie (wodobrzusze, żylaki i krwawienia przełyku, żółtaczka, problemy z krzepliwością krwi, zaburzenia psychiczne, do śpiączki wątrobowej włącznie). Zapaleniu wątroby, wywołanemu przez HCV, często towarzyszą choroby autoimmunologiczne, w tym autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AIH), które znacznie pogarszają rokowanie i czas przeżycia.

Źródło zakażenia stanowią ludzie chorzy na WZW i nosiciele. HCV przenosi się podczas kontaktu krwi własnej z krwią nosiciela. Potencjalnie zakaźny jest każdy materiał zawierający krew. Wirus przenosi się w czasie zabiegów medycznych: pobierania i transfuzji krwi, zabiegów operacyjnych i innych, a także przez zabiegi niemedyczne, takie jak wykonywanie tatuażu, wstrzykiwanie narkotyku niesterylną igłą lub strzykawką itd. Prawdopodobieństwo zakażenia przez produkty krwiopochodne wynosi 3,3%. Możliwość okołoporodowej transmisji wirusa z matki na noworodka wynosi około 5-6%. Jak dotąd nie znaleziono skutecznej szczepionki przeciw HCV. W wielu przypadkach możliwe jest zahamowanie działalności wirusa w organizmie, a nawet zahamowanie procesu jego namnażania, dzięki takim środkom jak interferon i rybawiryna. W trakcie badań jest szereg nowych leków, takich jak wiramidyna czy kwas lukrecjowy.

Do zakażenia HCV najczęściej dochodzi podczas zabiegów medycznych:

• operacji, zabiegów chirurgicznych, badań (np. bronchoskopia);

• zabiegów stomatologicznych;

• zastrzyków;

• pobierania krwi bez zmiany rękawiczek przez pielęgniarkę;

• dializ;

• przyjmowania produktów krwiopochodnych i przeszczepiania narządów (zwłaszcza przed 1992 r.);

• usuwania znamion.

Można się też zakazić podczas:

• manikiuru, pedikiuru;

• wizyty u fryzjera (zranienie brzytwą, żyletką, nożyczkami);

• akupunktury;

• używania tych samych przyborów kosmetycznych przez członków rodziny;

• robienia tatuaży;

• przekłuwania uszu lub kolczykowania ciała;

• bójki (jeśli doszło do kontaktu z krwią);

• uprawiania sportów kontaktowych (boks, judo), jeśli doszło do kontaktu z krwią;

• stosunek seksualny (prawdopodobieństwo zakażenia jest bardzo niskie i wynosi około 1-3% w 25-letnim współżyciu monogamicznym; inne nowsze doniesienia naukowe szacują, że prawdopodobieństwo zakażenia poprzez stosunki seksualne wynosi nawet poniżej 1%);

• praktyk sado-maso;

• skaleczeń, ran, zadrapań podczas naprawiania sprzętu (zwłaszcza medycznego);

• używania dożylnie narkotyków;

• używania dożylnie środków dopingujących;

• podczas ciąży i porodu;

• udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadków bez zachowania należytego zabezpieczenia;

• pracy z chorymi na HCV, bez zachowania należytego bezpieczeństwa przy kontakcie z krwią;

• pracy z materiałem zakaźnym (np. w laboratorium) bez zachowania zasad bezpieczeństwa.

W przypadku każdego kontaktu z krwią osoby zakażonej może dojść do infekcji.

Zakażenie HCV nie jest zaliczane do chorób przenoszonych drogą płciową. Ryzyko zakażenia przez kontakty seksualne jednak istnieje, chociaż jest znikome, ze względu na możliwość uszkodzenia naskórka i/lub błony śluzowej narządów rodnych np. w czasie stosunków analnych. Nie ma dowodów na zakaźność spermy u osób zakażonych tylko HCV. Jakkolwiek ryzyko zakażenia przez kontakt z nasieniem wydaje się większy, jeżeli występuje koinfekcja HIV.

Wirus HCV nie przenosi się przez:

• kichanie i kaszel;

• trzymanie za ręce;

• całowanie się;

• używanie tej samej toalety, wanny, prysznica;

• spożywanie żywności przygotowywanej przez osobę zakażona HCV (jeżeli żywność nie miała kontaktu z krwią tej osoby);

• trzymanie kogoś w objęciach, przytulanie;

• pływanie w tym samym zbiorniku wodnym;

• zabawa z dziećmi, sport (jeśli nie dochodzi do uszkodzeń ciała).

W USA ok. 30% osób zakażonych HIV jest także zakażonych HCV ze względu na podobne drogi przenoszenia się wirusów.

Diagnostyka pacjentów zakażonych HCV jest refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Aby wykonać bezpłatnie podstawowy test serologiczny w kierunku obecności wirusa HCV wymagane jest skierowanie od lekarza chorób zakaźnych (w przypadku kobiet w ciąży skierowanie może wystawić lekarz ginekolog).

Prywatnie test oznaczenia przeciwciał anty-HCV oferowany jest w większości laboratoriów w Polsce w cenie ok. 30-40 zł.

26. CO POWODUJE HERPERSWIRUS

8 wirusów należących do rodziny herpes wywołuje choroby u ludzi.

systematyka ludzkich herpeswirusów (HHV)^[1]^[2]
Typ	Synonim	Podrodzina	Patofizjologia
HHV-1	Wirus opryszczki pospolitej (HSV-1)	α (Alfa)	opryszczka wargowa (twarzy) i narządów płciowych (głównie warg)
HHV-2	Herpes simplex virus-2 (HSV-2)	α	Atakuje układ oddechowy, opryszczka wargowa (twarzy) i narządów płciowych (głównie narządów płciowych)
HHV-3	Wirus ospy wietrznej-półpaśca (VZV)	α	ospa wietrzna i półpasiec
HHV-4	Wirus Epsteina-Barr (EBV), limfokryptowirus	γ (Gamma)	mononukleoza zakaźna i zmiany nowotworowe (czynnik etiologiczny chłoniaka Burkitta, wykazuje powiązania z rakiem jamy nosowo-gardłowej), chłoniak ośrodkowego układu nerwowego u chorych na AIDS, potransplantacyjny zespół mieloproliferacyjny (PTLD)
HHV-5	Cytomegalowirus (CMV)	β (Beta)	cytomegalia^[3]
HHV-6, -7	Wirus rumienia nagłego	β	trzydniówka (rumień nagły lub choroba szósta)
HHV-8	Wirus mięsaka Kaposiego (KSHV)	γ	mięsak Kaposiego, pierwotny chłoniak wysiękowy, niektóre typy choroby Castlemana

27. RAK SZYJKI MACICY

Rak szyjki macicy (łac. carcinoma cervicis uteri, ang. cervical cancer) - pierwotny nowotwór złośliwy szyjki macicy. Inwazyjnego raka szyjki macicy poprzedza stan zwany wewnątrznabłonkową neoplazją szyjki macicy (ang. cervical intraepithelial neoplasia, CIN, dawniej określany jako dysplazja szyjki macicy albo rak przedinwazyjny). CIN może ulegać progresji do raka inwazyjnego, sama nie stanowiąc zagrożenia dla zdrowia kobiety; stąd tak istotne jest wczesne wykrycie tych zmian w badaniu cytologicznym rozmazu z pochwowej części szyjki macicy. Zakażenie ludzkim wirusem brodawczaka (HPV) jest koniecznie do rozwinięcia się raka szyjki macicy prawie we wszystkich przypadkach[1]. Dwa typy wirusa: 16 i 18 są odpowiedzialne za około 70% przypadków raka szyjki macicy[2][3].
    * Zakażenie wirusami HPV, głównie typami 16, 18, 31, 33, 35
    * Palenie papierosów
    * Przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych
    * Zakażenie pochwy wirusem HSV-2
    * Zakażenie chlamydiami, HIV, CMV, EBV, przewlekłe bakteryjne zakażenia pochwy
    * Immunosupresja
    * Częsta zmiana partnerów seksualnych (promiskuityzm) lub utrzymywanie stosunków seksualnych z partnerem, który miał (ma) wielu partnerów seksualnych[4][5]
    * Liczne ciąże i porody, zwłaszcza w młodym wieku[6]
    * Nieobrzezani partnerzy seksualni
    * Przebyta radioterapia na okolicę miednicy małej
    * Prostaglandyny w spermie[7][8]
    * Wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego[6]
    * Niski status socjoekonomiczny[6]
    * Niedobór prowitaminy A, karotenoidów i witaminy C[6]
    * Ekspozycja na dietylstilbestrol
    * Rak szyjki macicy w rodzinie[4].
Nowotwór szerzy się lokalnie przez naciekanie sąsiadujących tkanek i narządów. Nacieka przymacicze i ścianę miednicy małej; bezpośredni ucisk guza na moczowody może prowadzić do ich niedrożności skutkującej wodonerczem, roponerczem, odmiedniczkowym zapaleniem nerek i mocznicą. Naciekanie odbytnicy prowadzi do wytworzenia przetoki. Rak może też naciekać ścianę pęcherza moczowego oraz pochwę, rzadziej trzon macicy. Często przerzutuje drogą naczyń chłonnych do węzłów chłonnych: okołoszyjkowych, biodrowych zewnętrznych, biodrowych wspólnych, okołoaortalnych, pachwinowych, ale także do szyjnych; przerzuty drogą chłonną następują stosunkowo wcześnie. Rzadziej i później nowotwór przerzutuje drogą naczyń krwionośnych, przede wszystkim do płuc i kość.

28. PRZYCZYNY BIEGUNEK U MAŁYCH DZIECI

Biegunka dziecięca może mieć różne przyczyny.

• Zapalenie żołądka i jelit wywołane infekcją bakteryjną lub wirusową.

• Objaw towarzyszący wielu chorobom, przebiegającym z gorączką (patrz: gorączka u dzieci).

• Ząbkowanie, w czasie którego u niektórych dzieci może wystąpić kilkudniowa biegunka.

• Nietolerancja mleka krowiego, przy czym może ona dotyczyć zarówno zawartego w mleku białka, jak i cukru (laktozy).

• Nietolerancja innych pokarmów (np. truskawek, ryb morskich, produktów zawierających skrobię).

• Nietolerancja glutenu, czyli białka znajdującego się w niektórych zbożach, np. w pszenicy, jęczmieniu lub owsie (biegunka przewlekła lub nawracająca).

• Mukowiscydoza: rzadka dziedziczna choroba, w której dochodzi do zakłócenia procesu wytwarzania śluzu, a niekiedy do choroby trzustki. Następstwem są m.in. zaburzenia trawienia i biegunka przewlekła lub nawracająca.

• Nieprawidłowe wykształcenie jelita grubego (tzw. megacolon). W chorobie tej biegunka występuje na przemian z zaparciem ze względu na niewłaściwą perystaltykę (ruchy robaczkowe) tego odcinka jelita.

O biegunce mówimy wówczas, gdy dziecko kilkakrotnie w ciągu dnia oddaje wodnisty lub rzadki stolec. Stolec wodnisty można rozpoznać po tym, że na pieluszce tworzy się wokół niego szeroka, wilgotna obwódka. W kale można znaleźć nie do końca strawione części pokarmu (przede wszystkim resztki warzyw i owoców). W przypadku ostrej biegunki zakaźnej w kale obecne są śluz lub krew. Biegunce towarzyszą często bóle brzucha lub gorączka.
Samodzielne leczenie biegunki jest zalecane jedynie u starszych dzieci w przypadku lekkich dolegliwości.

29. CO TO JEST STERYLIZACJA I JAKA JEST NAJLEPSZA METODA

Sterylizacja jest procesem prowadzącym do zabicia:
- form wegetatywnych bakterii i wirusów

Sterylizacja, wyjaławianie - jednostkowy proces technologiczny polegający na zniszczeniu wszystkich, zarówno wegetatywnych, jak i przetrwalnikowych form mikroorganizmów. Sterylizacji można dokonać mechanicznie, fizycznie, bądź chemicznie, najczęściej używa się metod fizycznych. Prawidłowo wysterylizowany materiał jest jałowy - nie zawiera żadnych żywych drobnoustrojów (także wirusów) oraz ich form przetrwalnikowych

Najlepszą metodą jest autoklawowanie czyli sterylizacja parą wodną pod ciśnieniem.

Sterylizacja parą wodną pod ciśnieniem

Nasycona para wodna powoduje gwałtowną hydrolizę, denaturację i koagulację enzymów i struktur komórkowych. Wyjaławianie jest rezultatem zarówno wysokiej temperatury, jak i aktywności cząsteczek wody. Zwykle stosowane temperatury sięgają 108-134 °C, zaś czas wyjaławiania wynosi 15-30 minut. Aby osiągnąć taką temperaturę pary, podnosi się ciśnienie o wartość od jednej atmosfery w górę. Wzrost ciśnienia o jedną atmosferę powoduje podniesienie temperatury wrzenia wody o około 10 stopni.

Wyjaławianie parą wodną przeprowadza się w autoklawach (aparatach ciśnieniowych), wyposażonych w przyrządy do pomiaru temperatury i ciśnienia oraz odpowiednie elementy zabezpieczające (zawory).

Wyjaławianie hermetycznie zamkniętych pojemników z roztworami możliwe jest dzięki temu, że doprowadzona do autoklawu nasycona para wodna oddaje im swoje ciepło utajone, ogrzewając je do własnej temperatury. Roztwór w pojemniku paruje, wytwarzając "własną" parę, która jest faktycznym czynnikiem sterylizującym.

Proces sterylizacji parą wodną składa się z następujących etapów:

• Czas nagrzewania - ciepło przenika wówczas w głąb materiału. Czas ten jest różny dla różnych obiektów, dlatego np. różne rodzaje pojemników należy wyjaławiać oddzielnie.

• Czas wyrównania temperatury - para wodna oddaje swoje ciepło utajone materiałowi aż do chwili, gdy temperatury wyrównają się i wymiana ciepła ustąpi.

• Czas wyjaławiania - właściwa sterylizacja, podczas której staramy się utrzymywać temperaturę przez stosowny okres. Zwykle dla bezpieczeństwa wydłuża się go o połowę.

• Czas schładzania autoklawu - czas od chwili przerwania ogrzewania do momentu, gdy manometr wskaże, że ciśnienie wewnątrz autoklawu jest równe atmosferycznemu.

Wyjaławianie parą wodną nie może być, rzecz jasna, stosowane do płynów niebędących układami wodnymi oraz do pustych pojemników, gdyż nie ma w nich z czego powstawać para. Uzyskane wówczas warunki sprowadzają się do podwyższenia temperatury (jak w przypadku sterylizacji suchym gorącym powietrzem). Jest ona jednak zbyt niska, by proces osiągnął wymaganą skuteczność.

W hermetycznie zamkniętych pojemnikach wytwarza się nadciśnienie, którego wielkość zależy od stopnia wypełnienia - jeśli roztwór zajmuje ponad 90% pojemności, ciśnienie może rozerwać pojemnik. Dlatego też zaleca się, by pojemnik nie był wypełniony w więcej niż 85 procentach.

Drugim istotnym zjawiskiem jest to, że płyn w pojemniku stygnie wolniej, niż komora autoklawu. Powstaje więc nadciśnienie, które grozi implozją pojemnika. Aby się przed nią ustrzec, nie należy wyjmować zawartości autoklawu tuż po jego otwarciu. Można też zastosować chłodzenie cieczą, aby temperatury wyrównywały się szybciej.

Nasyconą parą wodną możemy wyjaławiać zarówno roztwory wodne, jak i odzież ochronną, opatrunki, narzędzia. Materiały należy zabezpieczyć przed powtórnym skażeniem.

---