Edukacja żywieniowa - wykłady @-lex
WYKŁAD 1 4.10.2010
Cel edukacji - poprawa sposobu żywienia poprzez
- Wykształcenia świadomej potrzeby praktycznego stosowania zasad racjonalnego żywienia jako elementu profilaktyki chorób na tle wadliwego żywienia
- Zmiany niewłaściwych nawyków i zwyczajów żywieniowych
Edukacja
- Proces dla osiągnięcia zmian w zachowaniu poprzez stosowanie w praktyce niezbędnego zasobu wiedzy
- Żywieniowa - nauczanie teoretyczne i praktyczne o żywieniu dla osiągnięcia pożądanych zmian sposobu odżywiania
Rola edukacji żywieniowej - kształtowanie pożądanej struktury spożycia przez przekazywanie wiedzy nowoczesnej, opartej na naukowych podstawach dla osiągnięcia poprawy stanu odżywienia i zdrowia społeczeństwa
Nadrzędny cel edukacji żywieniowej - długotrwała (skuteczna) poprawa sposobu żywienia
Edukacja oznacza informowanie (o czymś) oraz komunikowanie się (z kimś)
Edukacja żywieniowa - informowanie o żywności i żywieniu, jego zasadach, związkach żywienia ze zdrowiem i konsekwencjach popełnianych błędów żywieniowych
Podstawowe cele edukacji żywieniowej (przykładowe)
- Uświadomienie znaczenia składników pokarmowych dla właściwego przebiegu funkcji ustrojowych, szczególnie procesów wzrostu i rozwoju dzieci i młodzieży
- Przekonanie o istnieniu związku między żywieniem a zdrowiem, zapoznanie ze skutkami nieprawidłowego żywienia
- Przekazywanie wiedzy o wartości energetycznej i odżywczej produktów, napojów, potraw
- Przekonanie o konieczności przestrzegania higieny żywienia, sposobach zapobiegania zakażeniom żywności i zatruciom pokarmowym
- Wpajanie zasad właściwego postępowania z żywnością podczas przechowywania i sporządzania potraw i posiłków
- Upowszechnienie zasad prawidłowego sporządzania posiłków
- Przekazywanie zasad postępowania przy sporządzaniu potraw dla maksymalnego ograniczania strat składników odżywczych i zapobieganiu marnotrawstwu (bardziej ekonomiczny, niż żywieniowy cel)
- Przekonanie o potrzebie właściwej organizacji pracy i estetyce podawania potraw
Sformułowanie precyzyjne celów każdego programu edukacyjnego - warunek konieczny osiągnięcia pożądanych efektów
- Uświadomienie, że poważnym, poza niewłaściwym stylem życia, powodem chorób serca, krążenia jest niewłaściwe odżywianie prowadzące do nadwagi, otyłości i ich następstw zdrowotnych
- Przekonanie, że właściwe żywienie w okresie rekonwalescencji i później jest konieczny w zapobieganiu nawrotom choroby
- Przekazanie zasad oraz wskazań praktycznych zapobiegających powstawaniu otyłości, hipercholesterolemii, lipidemii
- Zapoznanie z zasadami planowania jadłospisów i praktyczne ich układanie
- Zapoznanie w praktyce ze sposobem obliczania wartości energetycznej, udziału tłuszczu w dziennym dostarczaniu energii, stosunku kwasów tłuszczowych nasyconych do nienasyconych, zawartości błonnika, cholesterolu, soli kuchennej w diecie i właściwej interpretacji wyników
- Przekonanie do potrzeby systematycznej kontroli masy ciała, obliczania BMI
- Przekonanie do regularnego badania krwi i moczu w celu sprawdzenia poziomu cholesterolu i jego frakcji HDL i LDL, TG, lipidów, cukru oraz do badań lekarskich
Cele powyższe możliwe są do osiągnięcia przez systematyczne, prawidłowe przekazanie wiedzy żywieniowej, dostosowane odpowiednio do warunków, środowiska i możliwości percepcyjnych odbiorców, przy pomocy właściwie dobranego zestawu form, metod i środków dydaktycznych
Spirala edukacyjna - schematyczny przebieg procesu edukacyjnego
Wpływ nieprawidłowego żywienia na zdrowie
|
DIETA ZBILANSOWANA |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Pogłębione |
|
Większe |
|
|
|
|
|
|
|
Zgony |
|
Zgony |
|
Efekt spożywania „diety luksusowej”
Niedobory |
Nadmiary |
Witamin (szczególnie z gr. B) Składników mineralnych (Ca, Fe, Mg, Zn) Błonnika pokarmowego NNKT |
Energii (z tłuszczu, cukru, alkoholu) KTN Sodu |
WYKŁAD 2 11.10.2010
Stan zdrowia Polaków w powiązaniu ze sposobem żywienia i stylem życia
Lata 1960-1991 znaczne pogorszenie stanu zdrowia - w roku 1991 ponad 55% zgonów spowodowane chorobami układu krążenia (w 1960 - ponad 24%).
O poziomie przedwczesnej umieralności zdecydowały
- Palenie tytoniu
- Picie alkoholu; Francja - kraj, w którym jest najwięcej zgonów z powodu marskości wątroby, mimo słabej mocy spożywanego przez Francuzów wina
- Błędy żywieniowe
W 1991 w porównaniu do 1988 współczynnik umieralności z powodu zgonów nagłych wzrosły u mężczyzn o około 25%.
Po 1991 - poprawa wskaźników
|
1991/100 tys. |
1996/100 tys. |
Mężczyźni |
1062 |
937 |
Kobiety |
550 |
499 |
20-44l. spadek o 30-35%
45-64l. o 20%
>65l. o 11-13%
Ogółem o 10-12%
Hipoteza szczególnego wpływu zmian w strukturze spożycia:
Masła - zmniejszenie
Margaryny i olejów roślinnych - zwiększenie - dotyczy głównie stosowania do smażenia, co przestaje mieć znaczenie
Warzyw i owoców - zwiększenie
Czynniki determinujące zdrowie zależą w:
5-10% od warunków genetycznych
20-25% od środowiska społecznego
50% od stylu życia
Związki między spożyciem składników pokarmowych a profilaktyką lub powstawaniem chorób
- Błonnik - NNKT - Węglowodany złożone - Wapń - Jod - Karoteny - Witamina C - Witamina E - (witamina D) |
- Tłuszcz nasycony - Cukry proste (cukier) - Sól kuchenna - Cholesterol - (alkohol) |
Podział populacji na grupy wg stopnia narażenia zdrowia
Grupa ryzyka nie większego od przeciętnego dla populacji - zdrowych (grupa ludzi zdrowych)
Grupa ryzyka większego od przeciętnego - grupy ryzyka (np. uwarunkowania genetyczne)
Grupa chorych
(grupa 2 i 3 to główne grupy, do których będzie kierowana edukacja żywieniowa)
Grupy odbiorców ze względu na
- Wiek
- Płeć
- Zawód
- Grupy ryzyka zdrowotnego
- Wykształcenia
- Stanu zdrowia
- Stanu fizjologicznego
- Zamieszkania (np. w miejscowościach podgórskich niedobory jodu)
- Dochodów
- Zainteresowania żywieniem
- Stosowanie diety
- Nadwagę, otyłość
Główne przyczyny błędnych zachowań, postaw i poglądów
- Złe nawyki i tradycje żywieniowe
- Poziom wykształcenia ogólnego, w tym żywieniowego (profilaktyka zdrowotna)
- Mody żywieniowe (np. żywienie wegetariańskie, hinduskie itp.)
- Błędne przekazy w massmediach
- Nieodpowiednia informacja medyczna (lekarze, pielęgniarki, dietetycy)
- Niedociągnięcia, błędy przemysłu spożywczego - legislacyjne - błędne, niepełne informacje na opakowaniach, nieodpowiedni skład recepturowy, promocja itp.
Sposoby zapobiegania błędnym zachowaniom i opiniom
- Poprawa organizacji rynku żywnościowego - współpraca różnych sektorów, poprawa jakości wyrobów, poprawa znakowania, akcji promocyjnych
- Przestrzeganie i egzekwowanie prawa żywnościowego - poprawa parametrów produkcji, warunki higieniczne, znakowanie etykiet na opakowaniach
- Upowszechnianie wiedzy o prawidłowym żywieniu; poprawa programów szkoły w tym zakresie (na różnych poziomach), dokształcanie kadry nauczycielskiej, pomoce dydaktyczne; oświata pozaszkolna; koordynacja działań różnych ośrodków, kształtowanie odpowiedzialności
Upowszechnianie żywienia, kształtowanie zachowań prozdrowotnych
- Szkoła, aktualizowanie, poprawa programów, pomocy dydaktycznych
- Kształcenie, dokształcanie kadry (nauczyciele, lekarze)
- Projektowanie, realizacja środków dydaktycznych
- Oświata pozaszkolna
→ instytuty, towarzystwa, organizacje społeczne, fundacje
→ massmedia - RTV, film, wydawnictwa
- Koordynacja działań różnych ośrodków
- Kształtowanie odpowiedzialnej postawy dziennikarzy, naukowców, wydawnictw
Przykłady błędnej wiedzy żywieniowej
Tematyka |
Przykład |
Wartość energetyczna żywności |
- Decydują tylko węglowodany - Węglowodany dają więcej energii niż tłuszcze - Ziemniaki - wysoka wartość energetyczna - Mleko pełne - bardzo duża wartość energetyczna, wyższa niż pieczywa - Oleje roślinne - nie tak dużo energii |
Produkty jako źródła składników pokarmowych |
- Ryby, sery twarde, mleko - nie są źródłem białka pełnowartościowego - Masło, fasola, soja - źródła białka pełnowartościowego - Mleko, twaróg - nie są źródłem Ca - bez cholesterolu - Cukierki, oleje roślinne, masło roślinne - mają cholesterol |
WYKŁAD 3 18.03.2010
Tematyka |
Przykład |
Działania składników pokarmowych |
- Błonnik - funkcja energetyczna, budulcowa; udział we wzroście zapobiega biegunkom - NNKT - pobudzanie pracy jelit, nie zna - Cholesterol - nie zna - Sód - udział w trawieniu |
Przyczyny otyłości |
- Bez poglądu - Zaburzenia hormonalne - Bez większego wpływu - nieprawidłowe żywienie, za mało ruchu |
Zalecane spożycie, zapotrzebowanie |
- Białko - zapotrzebowanie bardzo wysokie (2-3 razy większe od faktycznego) - Potrzeby (średnio) energetyczne od 1200 do 4500 - Mleko - nie trzeba pić codziennie; wystarczy szklanka, co najmniej 1l |
Skład śniadania |
- Warzywa i owoce nie pasują do mleka i serów - albo jedno, albo drugie |
Postawy i ich funkcje
- Postawy powstają w wyniku uczenia
- Wpływ postawy na zachowanie uzależniony jest od jej dostępności w sytuacji, w której odbywa się działanie
- Postawy wynikające z bezpośredniego doświadczenia charakteryzują się większą dostępnością niż mające źródło w doświadczeniu pośrednim.
- Funkcje: praktyczne, obronne, poznawcze, wartościujące
Cechy postaw konsumenta
Cechy postawy - znak, siła, trwałość, ważność
Siła - stopień przychylności lub nieprzychylności
Trwałość - stopień odporności na zmianę - wysoka - niezmienne przekonania, emocje
Ważność - postawy peryferyjne i centralne
Tendencje do zachowania - deklarowana chęć jego wykonania
Zachowanie - postępowanie w stosunku do przedmiotu postawy
Zachowanie żywieniowe - wszelkie sposoby postępowania w obszarze żywności i żywienia człowieka
Ważność postawy
Postawy centralne - istotne, podejmowanie szeregu zachowań w celu kontaktu z przedmiotem postawy (np. osoba o centralnej postawie wobec mleka, chipsów)
Postawy peryferyjne - nie mające znaczenia, osoba o peryferyjnej postawie do jw. nie wykazuje zainteresowania czekoladą, chipsami (nie mówi, nie czyta o nich, nie dyskutuje, nie ogląda, ma z nimi kontakty przypadkowe, m.in. przez reklamę)
Postawy, pomimo trwałości - mniejszej lub większej - mogą się zmieniać
Im większe znaczenie osobiste ma sprawa, tym większa koncentracja na argumentach komunikatu, czyli skłonność do wyboru centralnej strategii perswazji
Jeśli argumenty są słabe, lepiej skupić się na bodźcach peryferycznych, np. atrakcyjności nadawcy
Osoby z poczuciem małej wartości łatwiej ulegają argumentom
Komunikat wzbudzający strach - bardziej skłonni do zmiany postawy - ludzie z niską samooceną
Kształtowanie i zmiana postaw
Kształtowanie postaw - gdy nie ma postawy w stosunku do produktu, czyli w przypadku produktów nowych
Konsumenci najczęściej mają dość trwałe predyspozycje w stosunku do produktów i marek; cel: zmiana potraw (postaw?)
Przedmiotem kształtowania zmiany - wszystkie elementy postawy - wiedza o produkcie, oceny emocjonalne, tendencje do zachowania i zachowania wzbudzane przez produkt
Sposoby kształtowania i zmian postaw - tory oddziaływań
Tor poznawczy dostarcza informacji o produkcie
Tor emocjonalny wywołuje emocje i uczucia
Tor behawioralny wywołuje określone zachowania
Zmiany dokonywane za pomocą więcej niż jednego toru (w przypadku wpływu reklamy najbardziej efektywny - emocjonalny)
Kształtowanie i zmiana postaw determinowane przez motywy
Postawy są kształtowane i zmieniane za pomocą 3 procesów: ulegania, identyfikacji i internalizacji
Proces ulegania - polega na akceptacji postawy ze względu na spodziewaną nagrodę lub karę - najmniej trwałe zmiany
Proces identyfikacji - polega na akceptacji postawy ze względu na satysfakcjonujący związek z inną jednostką lub grupą
Proces internalizacji - polega na akceptacji postawy ze względu na wewnętrzne przekonania i zgodność z systemem wartości
Na zmiany postaw i zachowań ukierunkowane są
- Profilaktyka prozdrowotna, w tym edukacja żywieniowa
- Reklama (w tym żywności)
Nieskuteczność perswazji
- Gdy komunikat ma formę zakazu
- Teoria reaktancji - potrzeba przeciwstawienia się (piciu alkoholu, jedzeniu słodyczy)
- Gdy jest małe zainteresowanie zakazanym działaniem, wprowadzenie surowych zakazów - odwrotny skutek
- Gdy dostarcza się zewnętrznych uzasadnień (nagroda) w przekazie nakłaniającym do zmiany zachowania; im mniej, tym zmiana większa i trwalsza (w edukacji)
Opinia publiczna…
- Jest najbardziej irracjonalna
- Najbardziej podatna na wpływy
- Żadne naukowe dowody nie są w stanie zmienić zdania entuzjastów, np. naturalnej żywności
Uczeni boją się mediów…
- Zapominają o pogoni za nowością
- Opierają się uczynieniu sensacji z nauki
- Wygrać z mediami nie można, trzeba współdziałać…
Media mogą zawładnąć umysłami ludzi, wpłynąć na ich postawy, nawyki, zmienić sposób życia… R. K. Manoff
Jeden z elementów kluczowych kształtowania pożądanych postaw w stosunku do oferowanego produktu: forma dotarcia do konsumenta
Czynniki wpływające na skuteczność perswazji:
- Cechy odbiorców:
- Nastrój i stan umysłu przed komunikatem - bardziej podatni na wpływy ci, którzy są odprężeni, najedzeni, w dobrym nastroju
- Zmotywowani są znacznie bardziej podatni na wpływy komunikatu przekazywanego torem centralnej perswazji
- Zdolni do przetworzenia komunikatu są bardziej podatni na jego wpływ za pomocą centralnej strategii perswazji
- Ludzie nie mający motywacji i zdolności do przetworzenia komunikatu mogą być pod wpływem peryferycznych wskazówek
Etapy procesu poznawczego
Edukacja opiera się na wykorzystaniu wszystkich etapów procesu poznania (poznawczego)
- Zmysłowego - przez obserwację, dotyk, smak, węch
- Intelektualnego (myślowego) - tworzenie pojęć, uogólnień, związków i zależności, hipotez
- Działania praktycznego
Podział ma znaczenie dla skuteczności procesu nauczania - uczenia się ze względu na to, że ludzie w zbliżonych proporcjach (1/3; 1/3; 1/3) są wzrokowcami, słuchowcami i czuciowcami
WYKŁAD 4 25.10.2010
Przestrzeganie w całym procesie poznawczym podstawowych norm i zasad postępowania, odnoszących się do jego poszczególnych etapów, umożliwia osiągnięcie celów edukacji
Klasyfikacje (liczba) zasad są różne, dla celów edukacji żywieniowej przyjęto zbiór 7 zasad (za Kupisiewiczem):
- Poglądowości
- Stopniowania trudności
- Świadomego i aktywnego udziału
- Systematyczności
- Utrwalania wiadomości i umiejętności
- Wiązania teorii z praktyką
- Operatywności wiedzy
Zasada poglądowości
Odpowiada I etapowi poznania rzeczywistości przez kontakt z nią
- Bezpośredni - oglądanie, dotykanie, wąchanie, zmiany pod wpływem procesów technologicznych, obserwowanie itd.
- Pośredni - za pośrednictwem zdjęć, obrazów, schematów, wykresów
Nakłania do poznania rzeczywistości przez angażowanie wszystkich zmysłów
Zasada stopniowania trudności
Zobowiązuje do zachowania pewnej kolejności poznawania rzeczywistości - od spraw prostych, podstawowych w kierunku coraz bardziej złożonych i skomplikowanych, od znanych do mniej znanych i zupełnie nowych, od treści łatwiejszych do trudniejszych
Zmusza do rozeznania potrzeb, zainteresowań, poziomu wiedzy; dostosowania tempa pracy i języka do możliwości percepcyjnych odbiorców
Zasada świadomego i aktywnego udziału
- Motywuje uczestników procesu nauczania - uczenia się do:
- Aktywności, zaangażowania, samodzielności
- Rozbudzania ciekawości
- Samokontroli i samooceny
- Umożliwia samodzielną pracę i zrozumienia jej sensu i celu
Zasada systematyczności
Jedna z ważniejszych, decydujących o skuteczności procesu. Odnosi się do:
- Treści
- Pracy nauczyciela, odbiorcy - ucznia
Wewnętrznie spójne:
- Układ programu
- Materiał nauczania
- Sposób realizacji
Treści - uporządkowane i logicznie z sobą powiązane, w sumie - zwarta całość
Podstawowe warunki pracy nauczyciela
- Określenie wiedzy wyjściowej uczniów przed rozpoczęciem procesu dydaktycznego
- Dokonanie wnikliwej analizy i selekcji treści nauczania, uwzględniającej potrzeby i możliwości percepcyjne uczniów
- Określić czas edukacji - wykład, prelekcja, cykl pokazów itp.
- Uporządkować wybrane treści, ułożyć wg hierarchii ważności i logicznej kolejności
- Materiał nauczania podzielić na części, określić czas realizacji
- Zaplanować metody dydaktyczne
- Zaplanować środki dydaktyczne - rodzaj, liczbę…
Przekazywanie treści edukacyjnych
- Kontynuacja wcześniejszych
- Eksponowanie najważniejszych, całościowe ujmowanie problemów, pomijanie szczegółów
- Wyodrębniać podstawowe zasady, prawa, zależności, wiadomości i umiejętności
- Przekazywane treści systematycznie powtarzać
- Nowe informacje, wiadomości, prawa kilkakrotnie powtarzać w rozmaitych kontekstach, unikać powtórzeń dosłownych
- Odwoływać się do zdobytej wiedzy
- Odwoływać się do doświadczeń własnych i uczniów
Zasadę stosować w różnych rodzajach zajęć:
- Ćwiczeniach
- Pokazach
- Pogadankach
- Wykładach
- Prelekcjach, dyskusjach
- Rozkładać pracę równomiernie, nie przeciążać zadaniami, ani nie powodować zbytnich przerw w pracy
Stosowanie zasady systematyczności ułatwia…
Zasada utrwalania wiadomości i umiejętności
Pozwala na spełnienie głównego celu i założeń skutecznego kształcenia: trwałego przyswojenia wiadomości, nabycia umiejętności, przekształcania w praktyce w nawyki i przyzwyczajenia
- Stosowanie zasady przez regularną ocenę wyników
- Klasówek, testów, kolokwiów, ankiet
- Rozmów, dyskusji z uczniami
- Obserwacji, opinii, spostrzeżeń
- Wiąże się silnie z innymi - świadomego i aktywnego uczestnictwa oraz przystępności
- Należy zainteresować słuchaczy, wywołać pozytywną motywację do uczenia się, odwoływać się
do doświadczeń własnych i uczniów
- Dla dobrego utrwalenia - niezbędna prosta, logiczna struktura
- Stosowanie rozmaitych metod łącznie - pokaz z dyskusją, pokaz z pogadanką, wykład z pokazem
- Stosowanie różnych środków dydaktycznych
- Powtarzanie najistotniejszych treści w rozmaitych kontekstach
- Posługiwanie się wieloma różnymi środkami dydaktycznymi
- Dyskusja kończąca się podsumowaniem, powtarzanie w czasie ćwiczeń - muszą być dobrze dostosowane do zdolności, umiejętności, tempa pracy
Zasada wiązania teorii z praktyką
Przygotowanie do posługiwania się wiedzą teoretyczną w różnych sytuacjach życiowych w praktyce.
Zasada mająca decydujące znaczenie dla wyników uczenia
Osiągnięcie prawidłowego, świadomego działania na podbudowie teoretycznej do tego celu niezbędnej
WYKŁAD 5 8.11.2010
Środki dydaktyczne
- Naturalne i modele
naturalne produkty
- okazy,
- modele,
- atrapy,
- makiety
- Techniczne nauczania
- przeźrocza
- filmy
- ilustracje
- plansze
- zdjęcia
Służą upoglądowieniu treści, bezpośredniego poznawania rzeczy i zjawisk
Efektywność pracy dydaktycznej mogą podnieść o około 20 do 40%. Przy biernej postawie słuchacza o około 10 do 15%
Przy systemie preferencyjnym dominującym - wzroku
- Zmysły dotyku, węchu smaku - od 3 do 6%
- Słuch - o około 13%
- Wzrok - o około 75%
Przy odpowiednim wprowadzaniu środków dydaktycznych można angażować różne receptory jednocześnie, co sprzyja szybszemu, łatwiejszemu, trwalszemu przyswajaniu wiadomości
Zasady korzystania ze środków dydaktycznych
Właściwy moment wprowadzania - wtedy, gdy służą przedstawianym treściom.
Zapewnienie widoczności - np. odpowiednie oświetlenie
Odpowiednie skomentowanie - odpowiednio zwrócić uwagę na to, co jest przedstawiane
Odpowiednio długi czas ekspozycji
Odpowiednio dobrane - dla wieku, poziomu wykształcenia
Różnorodność
Nie przeładowane treścią
Jednostronne przedstawienie zagadnienia, nie wielostronne
Odpowiednie proporcje między wielkością rysunku, napisów i tytułu - muszą zapewniać skoncentrowanie uwagi na najistotniejszych treściach
Przedstawianie naturalistyczne przedmiotów
W miarę możliwości posługiwanie się barwą - rola dydaktyczna koloru
Metoda kształcenia - wypróbowany, intencjonalnie (celowo i świadomie) i systematycznie stosowany układ czynności nauczyciela i uczniów, realizowany świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości (w tym wiedzy, zainteresowań) oraz zachowaniach (umiejętnościach) (kierownicza rola nauczyciela)
Każda metoda jest sposobem działania, ale nie każdy sposób zasługuje na miano metody
Metoda tym różni się od sposobu, że przez metodę rozumie się sposób z góry określany do zastosowania w licznych i podobnych przypadkach (T. Kotarbiński)
Nauczanie nie jest ani koniecznym, ani wystarczającym warunkiem niezbędnym do uczenia się, ale jest czynnikiem pobudzającym (sprawczym?) do wywołania uczenia się
Metody dydaktyczne
- Bezpośrednie (bezpośrednie zetknięcie się z osobą przedstawiającą): wykłady, prelekcje, ćwiczenia, pokazy, poradnictwo żywieniowe
- Pośrednie: wydawnictwa, telewizja, radio, wideo, film, magnetofon, komputer, informacja żywieniowa na opakowaniu
WYKŁAD 6 15.11.2010
Sposób przekazu |
Zalety |
Wady |
Bezpośredni |
- Współdziałanie nauczyciela i ucznia - Zaufanie - Poparcie, pomoc - Łatwość przestrzegania wszystkich zasad - Łatwość kontynuowania |
- Słaba penetracja środowiska - Uzależnia - Możliwość małej akceptacji przez wiele osób - Duży koszt |
Pośredni |
- Dotarcie do dużej liczby osób jednocześnie - Stosunkowo mały koszt - Łatwość akceptacji - Samodzielność decyzji |
- Słabe zaangażowanie - Zawodność - Nietrafione treści - Trudności w kontynuacji |
Formy i metody bezpośrednie
Słowne (S) - wykład, prelekcja, pogadanka, dyskusje, seminaria, poradnictwo
Poglądowe, oglądowe (O) - pokazy (nawiązywanie do zasady poglądowości)
Praktyczne (P) - ćwiczenia
Aktywizujące (A) - sytuacyjna, improwizacji, przypadków, burza mózgów, dyskusja 66 itp., wizualizacji
Formy i metody pośrednie
Radio, telewizja, czasopisma, książki, poradniki, ulotki, broszury, plansze, plakaty, bilbordy, reklama żywności, informacja żywieniowa na opakowaniu, informacje w sklepach, restauracjach, Internet
Inne typologie nauczania
Metody:
Podające: wykład, opowiadanie
Poszukujące: pogadanka heurystyczna, dyskusja - nabywanie wiedzy w dialogu z nauczycielem
Metody laboratoryjne - kryterium aktywność nauczyciel i ucznia; miejsce pracy
2 grupa metod
Metody edukacyjnego wsparcia - systematyczny sposób działania nauczyciela z uczniami i uczniów z sobą, polegający na udzielaniu sobie wzajemnie pomocy edukacyjnej, w zależności od potrzeb i oczekiwań zarówno nauczycieli (-a) jak i uczniów
Zmiana stylu pracy z roli nadzorcy w rolę prowadzącego - aktywowanie wewnętrznych możliwości zespołu poprzez aktywowanie możliwości indywidualnych
Nawet najbardziej atrakcyjne materiały pomocnicze (video, filmy, kolorowe plansze, makiety, epidiaskopy, grafoskopy, komputery) zawiodą jeśli nauczyciel nie będzie atrakcyjną osobą
Nowy podział metod oparty na teorii kształcenia wielostronnego
4 grupy metod
- Asymilacja wiedzy (podające): pogadanka, wykład, dyskusja, praca z książką
- Samodzielnego dochodzenia do wiedzy (problemowe): klasyczna metoda problemowa, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, giełda pomysłów, mikronauczanie, gry dydaktyczne
- Metody waloryzacyjne (eksponujące): metody impresyjne, metody ekspresyjne
- Metody praktyczne: metody ćwiczebne, metody realizacji zadań wytwórczych
Średnia zdolność zapamiętywania w zależności od zastosowanej metody
Wykład 5%
Czytanie 10%
Metody audiowizualne 20%
Demonstracje 30%
Grupa dyskusyjna 50%
Praktyka przez działanie 75%
Nauczanie innych 90%
Rola nauczyciela: kreowanie sytuacji edukacyjnych, które umożliwią przyjęcie nowych informacji zgodnie z możliwościami rozwojowymi i zasobem posiadanej wiedzy
Im więcej rozumie, tym rozumie więcej, im mniej rozumie, tym rozumie mniej
Czynniki doboru metod edukacyjnych
- Cele i zadania kształcenia
- Treści nauczania
- Środki dydaktyczne
- Organizacja pracy - czas, lokal, wyposażenie, możliwości finansowe
- Środowisko - wykształcenie, wiek, percepcja treści, potrzeby
„Myśl jak mędrcy, ale mów jak zwykli ludzie” (Arystoteles)
„Mówi, mówi, ale co mówi - nie mówi”
Każda metoda może być realizowana jako aktywizująca, bądź nie. Wszystko zależy od nauczyciela, który może reakcje ucznia wyzwolić lub zablokować.
Wykład konwencjonalny - ma służyć przekazowi nowego materiału
Część wstępna
- Przedstawienie i uzasadnienie celów
- Prezentacja planu
Część główna
- Przekazywanie nowych treści
- Dokonywanie syntez cząstkowych w celu zebrania i utrwalenia wiadomości
- Pobudzenie uwagi przez powtarzanie najistotniejszych treści ze specjalnym akcentem
Część końcowa
- Podsumowanie najistotniejszych kwestii
- Sformułowanie wniosków, uwag końcowych
Czynniki wpływające na efektywność wykładu
- Odpowiedni dobór treści wykładu do potrzeb i możliwości percepcyjnych słuchaczy
- Logiczny tok wykładu
- Zaktywizowanie słuchaczy
- Zmotywowanie odbiorców
- Robienie krótkich przerw
- Dygresje, żarty
- Właściwy dobór środków dydaktycznych, dobre ich demonstrowanie
- Łączenie wykładu z innymi metodami
WYKŁAD 7 22.11.2010
Wykład problemowy - stawianie problemu z pytaniami do słuchaczy, ale na ogół rozwiązywanie przez wykładowcę, różny stopień angażowania uczniów. Wysuwanie i weryfikacja hipotez
Prelekcja - rodzaj wykładu prowadzonego jednorazowo, temat kompleksowy
Pogadanka - rozmowa nauczyciela z uczniami, dopinguje do aktywnego uczestnictwa, kieruje rozmową - lepiej, gdy wykorzystuje środki poglądowe i audiowizualne
Pogadanka wstępna - przygotowanie do pracy, zmotywowanie, wprowadzenie, przypomnienie wiadomości
Pogadanka przedstawiająca nowe wiadomości - aktywizowanie do „odkrycia” przez zadawanie pytań
Pogadanka utrwalająca - operowanie wcześniej opanowanym materiałem
Pogadanka kontrolna - rozmowa o treściach realizowanych
Pytania - jasne, proste, zrozumiałe i jednoznaczne w sformułowaniu, przygotowawcze, naprowadzające lub zbierające
- Dostosowane do intelektualnych możliwości uczniów
- Zmuszające do wysiłku umysłowego
Opowiadanie - słowne przedstawienie zdarzeń, faktów, procesów przy użyciu żywego słowa; zwarte, obrazowe, trzymające w napięciu; z myślą przewodnią; ma wzbudzać emocje u uczniów, np. Historia odkrycia witamin; zatrucia pokarmowe
Opis - słowna charakterystyka przedmiotów, zjawisk, procesów przekazanie danych wraz z objaśnieniem jego właściwości
Pokaz - metoda oglądowa (obserwacyjna).
- Bardzo staranne dobranie środków dydaktycznych, opracowana pogadanka wstępna
- Przygotowanie stanowiska
- Komentarz słowny w czasie demonstracji
- Pokaz jako ilustracja wykładu lub pogadanki - aktywizuje, ilustruje wykład lub pogadankę
- Nawiązuje do poprzedniego tematu
- Pokazy częściowe
Kierowanie korzystaniem ze źródeł informacji
Zadanie - wyrabianie umiejętności i nawyku korzystania z różnych źródeł informacji - podręczniki, słowniki, encyklopedie, literatura naukowa i popularno-naukowa, umiejętność analizowania tabel, wykresów
Dyskusja - polega na wzajemnej wymianie poglądów w trakcie wspólnego opracowywania materiału przez uczniów, pozwala weryfikować hipotezy i konfrontować różne stanowiska. Do dyskusji muszą być dobrze przygotowane obie strony (zarówno nauczyciel, jak i uczniowie).
- Warunek - postawienie określonego problemu kontrowersyjnego, np. zasadność suplementacji, produkty wzbogacane, masło-margaryna
- Ważne - nadanie spójności (dyskusja kierowana), bardzo dobre przygotowanie nauczyciela i ucznia
- Wprowadzenie - cel
- Główna część - dyskusja właściwa - pytania wprowadzające, uporządkowanie treści, podsumowanie i wnioski
Dyskusja z wykładem
Dyskusja wielokrotna - w 3 fazach; 1 i 3 faza - charakter plenarny, 2 - dyskusja w małych grupach nad wyborem określonego rozwiązania; w 3 fazie prezentowanie wyników dyskusji
Dyskusja wielokrotna limitowana (66) - grupy 6-osobowe, dyskusja 6 minut - szybkie podejmowanie decyzji, praca zespołowa
Dyskusja obserwowana - panelowa kilku ekspertów wobec audytorium
Dyskusja okrągłego stołu - swobodna wymiana poglądów, nieformalna wymiana zdań (uczniowie - nauczyciel) - cel przyjęcie wspólnego rozwiązania - kompromisowego
Dyskusja - wzbogaca wiedzę, utrwala, rozwija umiejętność myślenia, formułowania wypowiedzi, uzupełnia doświadczenia
Metoda badawcza - zdobywanie wiadomości i umiejętności na drodze samodzielnego rozwiązywania problemów - studiowanie literatury na temat postawionego problemu, plan pracy, formułowanie hipotez i rozwiązywanie problemu
Metody aktywizujące
Burza mózgów (sesja nowych pomysłów, giełda pomysłów) - zgłasza się każdy pomysł (bez wartościowania), notuje, rozpatruje, ocenia, selekcjonuje
Zapewnia wysoki stopień aktywizacji zespołu
Metoda przypadków - zapoznanie z opisem jakiegoś zdarzenia, w formie słownej lub wizualnej. Samodzielne zdobywanie informacji. Najczęściej możliwość więcej niż 1 rozwiązania - polecenia: oceń, wybierz, uzasadnij, zaproponuj
Metoda sytuacyjna
Cel: poza zdobyciem wiedzy, rozwijania myślenia, wyrobienie zdolności samodzielnego podejmowania decyzji
Zapoznanie z opisem sytuacji w postaci pisemnej, nagrania magnetofonowego, niekiedy filmowego, na ogół dotyczy zdarzeń faktycznych. Załączniki , dokumenty, protokoły, wykresy, schematy, stwarza możliwość kilku rozwiązań, uczestnicy podają optymalne
Metoda inscenizacji (teatralizacji) - uzupełnienie sytuacyjnej
Zespołowe rozwiązywanie problemów przez stawianie uczestników w roli osób związanych bezpośrednio z opisem zdarzenia
Daje możliwość rozwijania umiejętności komunikowania się i uzyskania sprzężenia zwrotnego między uczniem i nauczycielem, uczy oceniania i rozpoznawania motywów zachowań innych ludzi i wyciągania wniosków
Minusy: muszą być małe grupy, musimy dysponować dużym czasem
Formy upowszechniania
Film:
Cechy pozytywne:
- Zbliża do realnych sytuacji (ruch, dźwięk)
- Wygodny dla większej grupy (16mm)
- Oszczędza czas i miejsce
- Motywuje, kształtuje postawy
- Stawia problemy
- Pokazuje sposoby wykonania
Negatywne:
- Tylko dla małych grup
- Nie pozwala regulować czasu
- Wysoki koszt i trudności produkcyjne
- Wymaga dostępu prądu, transportu
Daje możliwość samodzielnego kręcenia filmów oraz krytycznego ich analizowania
Telewizja, film, video
Cechy pozytywne
- Nadaje się dla średnich i małych grup
- Pozwala na powtarzanie treści
- Pobudza emocje, kształtuje poglądy
- Rozwija, stawia problemy
- Odtwarza sytuacje pozwala na obserwowanie naukowych eksperymentów
Cechy negatywne
- Wysoki koszt początkowy produkcji, sprzętu
- Wymaga kwalifikacji
- Wymaga dostępu prądu
Przekaz telewizyjny, wideo - szczególnie dobry dla ludzi starszych, niepełnosprawnych, chorych, matek i małych dzieci
Atrakcyjne są quizy, ale trwające krótko
Wideo - wykorzystywane w szkołach, na kursach, w sklepach, prywatnych domach, w poradnictwie żywieniowym
Radio, magnetofon
Cechy pozytywne
- Odbiór w małych i dużych grupach
- Pozwala na dostosowanie do różnych poziomów i potrzeb
- Duża atrakcyjność, skupia uwagę
- Stosunkowo tani
- Może działać na baterie
- Lepsze efekty w kombinacji z innymi środkami
Cechy negatywne
- Potrzebne studio nagrań
- Konieczność adaptacji
- Brak sprzężenia zwrotnego
Podobnym środkiem masowego przekazu są nagrania magnetofonowe
Daje możliwość słuchania programów, reklam oraz krytycznego ich analizowania
Radio
- Szczególnie słuchane przez dzieci, młodzież, zwłaszcza programy muzyczne - należałoby wykorzystywać tę sytuację do przekazu istotnych treści żywieniowych
Magnetofon
- Nadaje się do słuchania przez wszystkich
- W grupach małych, większych i indywidualnie
- Odbiór indywidualny pozwala na dostosowanie przekazu do indywidualnego tempa pracy
- Liczbę powtórzeń dostosowuje się do własnych potrzeb
Komputery
Cechy pozytywne
- Przechowywanie dużego materiału
- Dobre do rozwiązywania problemu
- Dobre do samokontroli
- Dostosowanie do tempa osoby
- Pozwala na adaptowanie do indywidualnych potrzeb
Cechy negatywne
- Przygotowanie praco- i czasochłonne, drogie
- Potrzebna znajomość obsługiwania
- Potrzebny dostęp prądu
Daje możliwość samodzielnego wykonywania materiałów edukacyjnych w formie pisanej i graficznej, robienia programów edukacyjnych, w tym przeznaczonych do samokontroli
Komputery z programami żywieniowymi zainstalowane w dużych hipermarketach w USA wpływały na szybkie upowszechnianie się tej formy przekazu wiedzy żywieniowej. Wzbudziły bardzo duże zainteresowanie…
Czasopisma, prasa codzienna
Cechy pozytywne
- Łatwo dostępne, tanie
- Zupełnie niekłopotliwe
- Chętnie czytane (atrakcyjność treści i formy)
- Łatwo stosować cykliczność
Cechy negatywne
- Trzeba indywidualnie je zdobywać
- Nie jest pewnym źródłem informacji
Daje możliwość samodzielnego wyboru czytania, dzielenia się z innymi, dyskutowania oraz krytycznego ich analizowania
Ulotki, broszury
- Rozprowadzane różnymi drogami
- Przeznaczone dla różnych grup ludności - także dzieci i młodzieży, na przykład rysunkowe, komiksy, bajki, itd. - w przychodniach zdrowia, szpitalach, przedszkolach, szkołach, kursach żywieniowych
- W USA rozprowadzane są za darmo, m.in. w molach handlowych, w innych sklepach spożywczych, barach, stołówkach studenckich, nawet restauracjach, ale nie cieszą się dużym zainteresowaniem
Wady - ograniczenia czasowe konsumenta, konieczność współpracy z producentami, restauratorami, żywieniowcami itd.
WYKŁAD 8 13.12.2010
Informacja żywieniowa na opakowaniu (GDA - guide of daily allowances)
Szczególna forma i metoda upowszechniania wiedzy o żywieniu przekazywana do szerokich grup odbiorców - konsumentów
Reklama żywności - bardzo duża siła nośna
Niebezpieczeństwa związane z przyswajaniem fałszywych, mylnych, niepewnych, nienaukowych informacji
Materiały FAO "Czy wiesz co jesz" (ulotki i broszurki) wraz z konspektami - wzrost istotny poziomu wiedzy żywieniowej
Dobór form i metod powinien być elastyczny, uwzględniać:
- Różnice osobowości
- Mentalności
- Wiedzy i zdolności zachowań żywieniowych
Strategia korzystania z urozmaiconych, wielu metod i form ma największy wpływ na zmianę ludzkich zachowań żywieniowych, ale ich nadużywanie w jednym czasie może wpłynąć na powstanie chaosu informacyjnego, dezorientacji, utraty zaufania
Najgorszy w skutkach błąd - podawanie wielu niespójnych z sobą wiadomości, płynących z różnych źródeł naukowych, rządowych, prywatnych prowadzi do dezorientacji i utraty zaufania
Siła nośna massmediów w przekazie informacji żywieniowych jest wyjątkowo duża i trudna do przecenienia. Stwierdzono wzrost świadomości we Francji o >50%, szczególnie TV o 25% jak i innych krajach
- Na temat profilaktyki chorób cywilizacyjnych
- Skutków nadmiernego spożycia tłuszczu i cholesterolu (USA, Levy i James)
Masmedia przyczyniły się w Szwecji i innych krajach Skandynawii do zmiany niektórych zachowań żywieniowych:
- Poprawy regularności spożycia posiłków
- Poprawy regularności spożycia śniadań
- Poprawy regularności spożycia śniadań II
- Poprawy składu posiłków, szczególnie śniadań
Efektywność nauczania, czyli skuteczność procesu edukacyjnego, stopień zrealizowania zamierzonych celów kształcenia
Ocena efektywności działań edukacyjnych
Podział kryteriów oceny wiedzy może być bardzo różny. Często posługujemy się kryterium:
- gdy wiedza jest na poziomie <50% - wiedza niewystarczająca,
- gdy wiedza jest ≥ 50% - wiedza wystarczająca
Inny podział to np
<25 - stan wiedzy bardzo niski
25-40 - niski itp.
- Określenie zmian poziomu wiedzy żywieniowej teoretycznej i praktycznej
- Zmiany w strukturze spożycia na podstawie danych statystycznych - GUS-u, bądź naukowych
- Badania panelowe
Ocena skuteczności programów w mediach poprzez badania
- Oglądalności programów TV czy innych
- Słuchalności programów radiowych
WYKŁAD 9 20.12.2010
Formy i metody a środki dydaktyczne - nie pomylić!
Ocena skuteczności programów w mediach - poprzez badania
- Oglądalności programów TV czy innych
- Słuchalności programów radiowych
Ocena przydatności i zrozumiałości materiałów przed interwencją przez:
- Ocenę odbiorcy materiału w bezpośrednim wywiadzie
- Oceny w grupach focusowych - 4-6 osobowych grupach spełniających ściśle określone kryteria
Wyniki badania efektywności wybranych metod i form dydaktycznych
- TV - duża lub bardzo duża, szczególnie wśród starszych ludzi, nawet przy jednorazowym przekazie TV
- Quiz - wzrost dobrych odpowiedzi (P-F) z 59% do 84% - w badaniach bezpośrednio po audycji
- Wzrost dobrych odpowiedzi (P-F) z 59% na 72% po 3 miesiącach (p<.01)
- Bardzo duża skuteczność w grupie analfabetów
- Wideo
- Duża efektywność nawet po jednorazowym zastosowaniu tej metody w nauczaniu żywienia
- Duża skuteczność w poradnictwie dietetycznym
- Broszury
- Różne wyniki efektywności - stosunkowo skuteczne w edukacji osób starszych
- Postery, plakaty - bez względu na motywację (była czy nie) - skuteczność spora wśród osób starszych
- Ulotka
- Skuteczność różna w zależności od rodzaju produktu, formy przekazu, np. dołączona do produktu Tesco - skuteczna
- Stosunkowo efektywna w edukacji starszych osób
- Wzrost wiedzy w grupie zmotywowanej i niezmotywowanej
- Wpłynęła na poprawę tylko 1 odpowiedzi na temat błonnika
- Nie było różnic w masowej popularyzacji grup, które dostały albo nie dostały (ulotki)
- Podnosiły wiedzę po przeczytaniu ulotek rozdawanych na ulicy
Ulotka z reklamą żywności symptomy zmian niewłaściwych zwyczajów żywieniowych
Schemat badań poziomu wiedzy i efektywności form edukacji
Efektywność form edukacji (wartość energetyczna)
W etapie II największa wiedza
Efektywność form edukacji (działanie soli)
Efektywność różnych form edukacji (umiejętność)
W III etapie wyższe niż w II
- Sprawdzane było umiejętność czytania informacji na opakowaniu
- Osoby które się dowiedziały o trywialności zadania, które mieli do wykonania, lepiej sobie z nim radzili (III etap)
Nawet jednokrotnie przeprowadzone zajęcie miało istotny wpływ na wzrost wiedzy żywieniowej, który, choć w mniejszym stopniu, utrzymywał się po upływie 2 miesięcy
- Umiejętność korzystania z informacji żywieniowej na etykiecie zamieszczanej na opakowania, uległa poprawie w stopniu wyższym w III etapie badania‼!
- Wszystkie badane metody edukacyjne (pogadanka, ulotka, film wideo) wpłynęły, choć w niejednakowym stopniu, na wzrosty poziomu wiedzy żywieniowej badanej grupy
- W większości przypadków przekaz tych samych treści był bardziej skuteczny przy zastosowaniu filmu wideo oraz pogadanki z magnetofonu, niż ulotki
- Im dłuższe oddziaływanie na uczestników edukacji, a dobrane formy i metody bardziej poglądowe, tym skuteczność ich większa
W ramach istniejących warunków należy starać się wybierać do realizacji te formy i metody, które dają lepszą efektywność
- Najbardziej pożądana byłaby forma kursu, z wykorzystaniem wielu rozmaitych metod, wśród nich filmu wideo i nagrania magnetofonowego
- Jeśli nie kurs, to przynajmniej cykl ćwiczeń, pokazów, czy prelekcji tematycznie i logicznie z sobą powiązanych, tworzących łącznie zamkniętą tematycznie i logicznie pewną całość
- Treści edukacyjne już na poziomie planowania należy dokładnie określić
- Ilość i rodzaj informacji
- Wzajemne między nimi proporcje
- Kolejność treści zapewniająca ich logiczne, zgodne z zasadą stopniowania trudności
- Treści muszą być ściśle skorelowane z założonym celem - nie mogą być w stosunku do celu ani zbyt wąskie, ani za szerokie
- Niespójność celu i treści uniemożliwia czasem całkowicie jego osiągnięcie
- Treści muszą być ściśle dostosowane do tematu
O trafionym lub chybionym doborze treści decyduje niekiedy środowisko odbiorców → zakres uzależnić należy od
- Poziomu ogólnego słuchaczy
- Wykształcenia
- Stopnia znajomości przedmiotu
- (Wieku)
- Zainteresowań
- Potrzeb
- Umiejętności praktycznych
Osobom o niskim poziomie wiedzy ogólnej, słabo orientujących się w zagadnieniach żywienia należy podawać niewielką porcję wiedzy, ograniczoną do wiadomości elementarnych
Starannie wyjaśnić pojęcia i terminy jak
- Kaloryczność
- Energetyczność
- Wartość odżywcza
- Zamienność produktów
- Składniki pokarmowe
- Składniki odżywcze - różnica z pokarmowymi
- Suplementy
- Wzbogacanie
- Różnice pojęć - j.w.
- Źródło składników odżywczych (pokarmowych) - różnica między produktem bogatym w jakiś składnik a źródłem
- Wyjaśnić na przykładach znaczenie terminów „chude”, „tłuste”, „półtłuste” - np. mleko, twaróg
- Objaśnić pojęcia kwasów tłuszczowych nasyconych, nienasyconych, trans, podać ich źródła lub produkty bogate w te składniki
- Przybliżyć pojęcie i pomóc zrozumieć co znaczy nadmiar oraz niedobór jakiegoś składnika
- Wyjaśnić, podać przykłady przeliczania miar domowych na masę w g czy dag, album produktów i potraw
- Przekonać do unikania sformułowań takich jak „zdrowa żywność”, „zdrowe odżywianie”
Treści dostosować do wieku uczestników:
- Wiąże się to z doświadczeniem życiowym
- Umiejętnościami praktycznymi
- zdolnościami percepcyjnymi
→ Małym dzieciom podawać niewiele i proste treści
→ Nauczanie praktyczne ograniczać do czynności łatwych, bezpiecznych i mało czasochłonnych
Wśród osób z silnie zakorzenionymi niewłaściwymi nawykami postępować z wielką delikatnością..
Na ćwiczenia opracować dokładnie, szczegółowo receptury potraw, kolejność wykonywanych czynności
- Obliczyć potrzebny sprzęt, produkty itp.
- …
Dobór potraw musi odzwierciedlać przedstawiane zasady żywienia - nie mogą być zbyt kaloryczne, trudno strawne, zawierać dużo cukru, tłuszczu, soli
- Jeśli planuje się deser - ma odzwierciedlać racjonalne zasady - nie tłuste, z owocami, galaretką, mlekiem, napojami mlecznymi
- Potrawy wybrane powinny odzwierciedlać dbałość o zasady i zdrowie, ale i jednocześnie dużą atrakcyjność - proste, smaczne, ładne dekoracje
- Planować tak potrawy, aby w sumie tworzyły pełnowartościowy posiłek
WYKŁAD 10 3.01.2011
Ewaluacja edukacji żywieniowej
- Wybór odpowiednich metod
- Wybór odpowiednich środków dydaktycznych do zrealizowania poszczególnych tematów
- Doboru metod dokonuje nauczyciel kierując się celami kształcenia, treściami, warunkami środowiskowymi
- W miarę możliwości korzystać trzeba z metod w edukacji żywieniowej szczególnie skutecznych: pokazy, ćwiczenia, ale i pogadanki, dyskusje, metody aktywizujące
- Jeśli są ku temu warunki - łączyć metody ze sobą
- Zaplanować, zgromadzić i ewentualnie wykonać środki dydaktyczne - plansze, tabele, wykresy, foliogramy, naturalne produkty, narzędzia, sprzęty
- Zaplanować kolejność stosowania środków dydaktycznych, zaplanować treści komentarzy
Z badań wynika, że
- Ludzie oczekują wiarygodnej informacji o żywności, czyli jednoznacznej
- Przyswajać będą tylko informacje łatwe do wykorzystania, zrozumiałe oraz postrzegane jako pożyteczne, potrzebne i nowe
- Dostarczanie (przekazywanie) informacji nie jest równoznaczne z ich wykorzystaniem - wspólne dla wszystkich form edukacyjnych
- Badania interwencyjne w wybranych miejscach mogą być efektywne wtedy, gdy miejsca te są widoczne i odwiedzane przez stałych konsumentów (klientów)
- Na badania interwencyjne dobrze nadają się: stołówki szkolne, akademickie, bufety, kawiarnie, restauracje, np. typu McDonald's
- Dostarczanie wiedzy o żywności i żywieniu daje korzyści nawet wówczas, gdy nie są one wykorzystywane (np. dotyczące mniej znanych produktów, potraw), ale zwiększa to ich akceptację oraz … produktu (?)
Efektywność edukacji - skuteczność założonych celów - zdobycie trwałej wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych
Miara efektywności - osiągnięcia nauczania, czyli zdolność do samodzielnego rozwiązania określonego zadania
Pomiar osiągnięć - sposób sprawdzenia wyników procesu dydaktycznego
Narzędzia sprawdzianu - ankiety dotyczące wiedzy teoretycznej z testami wiadomości oraz ankiety sposobu żywienia, a także wszelkiego rodzaju sprawdziany pisemne i ustne
Testy poziomu wiedzy
- Pytania otwarte i półotwarte
- Pytania zamknięte:
- pytania wyboru wielokrotnego z 1 odp.
- pytania wielokrotnego wyboru z kilkoma odpowiedziami
- testy typu Prawda-Fałsz (dla dużych grup) tzw. alternatywne
- kafeteryjne - z uszeregowaniem wariantów odpowiedzi
- Pytania - skale preferencyjne (1-5; 1-7, 1-9)
- Pytania - typu quiz
- Badania preferencji żywieniowych
- Badania zachowań żywieniowych
Kwestionariusze wypełniane samodzielnie - ankieta (mogą być rozdawane, pocztowe, aud…
Zniekształcenia wywiadu
- Błędy ankieterów
- Zadawanie pytań sugerujących odpowiedzi
- Trudności w kontakcie
- Błędy w rejestrowaniu odpowiedzi
- Nie zachowywanie tych samych warunków odpowiedzi
Losowanie, dobór próby…
Preferencyjne systemy sensoryczne
Charakterystyka wzrokowców:
- Lubią wykresy, tabele, teksty zwarte
- Lubią się uczyć przez obserwację - pokazy, demonstracje, wystawy
- Lubią opisy, pamiętają twarze
- Zapominają imiona i nazwiska
- Lubią robić notatki, zapisywać plany, rozkłady zajęć
- Lubią robić listy rozwiązań
- Lubią wpatrywać się w coś
- Lubią rysować, malować
- Myśli formułują w postaci obrazów
- Nieporządek i ruch ich dekoncentruje
- Lubią porządek i schludność, choć nie muszą go mieć
- Łatwo „zabijają wzrokiem”, płaczą, są ekspresyjni
- Preferują sztuki wizualne
- Lubią używać niektórych słów, jak: zobacz, cel, perspektywa, horyzont, obraz, jasność, jasny, przejrzysty, klarowne, to wygląda (sprawa, koncert), jak to widzisz? (w miejsce co o tym myślisz), czy to jasne, mało czytelne rozwiązanie, ten pomysł dobrze wygląda,
- Nie lubią dużo mówić
Charakterystyka słuchowców:
- Lubią używać takich słów, jak: posłuchaj, ten pomysł brzmi nie najlepiej, ten pomysł brzmi interesująco, to brzmi przekonująco, to daje harmonię, daje zgrzyt
- Wolą słuchać, niż mówić
- Wolą muzykę, niż sztuki wizualne
- Lubią rozmowy, dialogi
- Prowadzą ze sobą „głośne rozmowy”
- Unikają długich opisów
- Nie zwracają uwagi na ilustracje, nie zauważają ich
- Mówią po cichu, poruszają ustami
- Powtarzają głośno to, co napisali lub przeczytali
- Głośno myślą
- Zapamiętują i powtarzają melodię
- Zapamiętują przez głośne powtarzanie
- Rozmawiają ze sobą
- Zapominają twarze
- Hałas ich dekoncentruje, nie zwracają uwagi na szczegóły
- Myślą w słowach, myślą wśród dźwięków
- Lubią słuchać innych, ale i słuchać też siebie
- Do czyjejś rozmowy niecierpliwie chcą się wtrącić
- Wypowiedzi słuchowców są bardzo długie
- Wolą muzykę, niż inne sztuki
Charakterystyka czuciowców
- Lubią czuć zapachy, smaki
- Lubią czuć strukturę, konsystencję
- Lubią czuć emocje
- Lubią czuć ruch (w ogóle lubią się poruszać)
- Lubią czuć akcje
- Lubią uczyć się poprzez doświadczenie
- Lubią sami coś wykonywać
- Lubią się angażować bezpośrednio
- Najlepiej pamiętają to, co sami zrobili
- Lubią szybkie akcje, ale czytania nie lubią
- Ich wyobraźnia „pracuje” w ruchu, ruszają się, kręcą, chodzą, czymś manipulują, kręcą
- Podskakują z zadowolenia
- Tupią ze złości
- Żywo gestykulują
- Często mają kłopoty z ortografią
- Słowa, których lubią używać:
- Czują sprawy
- Brzmi dobrze
- Czują harmonię
- Czują zgrzyty
- Mówią: to ma posmak, wymaga ruchu, musimy ruszyć tę sprawę, trzeba poruszyć tę kwestię
- To mnie porusza
- To mi źle pachnie
- Ta sprawa śmierdzi
- Czuję, że to się uda napisać
- Przeczuwam, że to wypali
- Daje się słyszeć
System edukacji szkolnej jest przygotowany dla słuchowców, nie dla wzrokowców, ani czuciowców
Szkoła za jakiś czas powinna w edukacji żywieniowej uwzględniać to, że nie jesteśmy jednakowi. Powinno to bardziej indywidualizować edukację.
Wyszukiwarka